Luận văn Phương pháp dạy học phép tu từ so sánh ở lớp 3

a §«i b¹n 130 21 VÇng tr¨ng nh­ l¸ thuyÒn tr«i ªm ®Òm VÒ quª ngo¹i 133 22 Anh §ãm quay vßng nh­ sao bõng në Anh §om ®ãm 143 23 TiÕng h¸t bïng lªn nh­ ngän löa rùc rì gi÷a ®ªm rõng l¹nh tèi ë l¹i víi chiÕn khu 13 24 §oµn qu©n nèi thµnh vÖt dµi tõ thung lòng tíi ®Ønh cao nh­ mét sîi d©y kÐo th¼ng ®øng Trªn ®­êng mßn Hå ChÝ Minh 19 25 Nh÷ng con d¬i xoÌ c¸nh chao ®i chao l¹i nh­ chiÕc l¸ bay ¤ng tæ nghÒ thªu 23 26 C¸i cÇu tre nh­ vâng trªn s«ng ru ng­êi qua l¹i C¸i cÇu 34 27 - C¸i ch©n tùa nh­ b»ng cét s¾t - ¤ng n¾m lÊy khè Qu¾m §en nhÊc bæng anh ta lªn nhÑ nhµng nh­ gi¬ con Õch cã sîi r¬m ngang bông vËy. Héi vËt 59 28 C¶ bÇy h¨ng m¸u phãng nh­ bay Héi ®ua voi ë T©y Nguyªn 60 29 B­íc say mª nh­ gi÷a trang cæ tÝch §i héi chïa H­¬ng 68 30 - §ª-rèt-xi vµ C«-rÐt-ti leo nh­ hai con khØ. - CËu khoÎ ch¼ng kh¸c g× mét con bß méng non Buæi häc thÓ dôc 89 31 Nã cÊt c¸nh bay nhÑ nh­ ch¼ng ngê Con cß 111 32 - TiÕng m­a trong rõng cä Nh­ tiÕng th¸c thæi vÒ Nh­ µo µo trËn giã. - L¸ xoÌ tõng tia n¾ng gièng hÖt nh­ mÆt trêi MÆt trêi xanh cña t«i 125 2.3.2. VÎ ®Ñp cña c¸c h×nh ¶nh so s¸nh trong c¸c bµi TËp ®äc ë líp 3 V¨n ch­¬ng lµ nghÖ thuËt cña ng«n tõ. Nhê chÊt liÖu ng«n ng÷ mµ chÊt v¨n, tÝnh h×nh t­îng, tÝnh c¶m xóc vµ tÝnh ®éc ®¸o cña v¨n ch­¬ng cã nh÷ng s¾c th¸i riªng mµ c¸c nghÖ thuËt kh¸c kh«ng cã. Ng«n ng÷ v¨n ch­¬ng ph¶i chau chuèt, c« ®äng, hµm sóc, cã tÝnh biÓu c¶m, tÝnh h×nh ¶nh. V× vËy, ph©n m«n TËp ®äc ë TiÓu häc ngoµi môc tiªu chñ yÕu lµ rÌn kÜ n¨ng ®äc cßn cã nhiÖm vô d¹y cho HS kh¶ n¨ng tiÕp nhËn vÎ ®Ñp ng«n tõ, vÎ ®Ñp cña c¸ch nãi v¨n ch­¬ng, kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn ®­îc tÝn hiÖu nghÖ thuËt vµ cao h¬n n÷a lµ cho c¸c em ®¸nh gi¸ ®­îc gi¸ trÞ cña c¸c tÝn hiÖu nghÖ thuËt trong viÖc biÓu ®¹t néi dung. §©y còng chÝnh lµ néi dung d¹y c¶m thô v¨n häc ë tr­êng tiÓu häc. D¹y so s¸nh tu tõ trong ph©n m«n TËp ®äc còng lµ d¹y c¶m thô v¨n häc. D¹y c¶m thô v¨n häc còng chÝnh lµ d¹y HS c¶m nhËn vÎ ®Ñp vµ biÕt yªu quª h­¬ng, ®Êt n­íc, con ng­êi vµ cuéc sèng. Tõ nh÷ng so s¸nh t¶ vÎ ®Ñp cña c©y cä “l¸ xoÌ tõng tia n¾ng- gièng hÖt nh­ mÆt trêi” (TV3, tËp 2, tr.126) ®Ó ca ngîi lµng quª ViÖt nam ®Ñp ®Ï, yªn b×nh ®Õn c¸ch so s¸nh “mÑ vÒ nh­ n¾ng míi” trong nh÷ng c©u th¬: “ThÕ råi c¬n b·o qua- BÇu trêi xanh trë l¹i- MÑ vÒ nh­ n¾ng míi- S¸ng Êm c¶ gian nhµ” (MÑ v¾ng nhµ ngµy b·o- TV3, tËp 1, tr.32) cho thÊy ®èi víi con mÑ quan träng nh­ thÕ nµo, mÑ lµ ¸nh n¾ng, lµ h¬i Êm xua tan mäi b¨ng gi¸ trong cuéc ®êi, lµ sù sèng cña ®êi con. Cã lÏ khã mµ t×m ®­îc c¸ch nãi nµo nãi lªn lßng yªu mÑ, sù quan träng cña mÑ ®èi víi con nh­ thÕ. C¶ mét lo¹t so s¸nh ®­îc Ng« V¨n Phó sö dông t¶ c©y rau khóc vµ chiÕc b¸nh khóc trong bµi Châ b¸nh khóc cña d× t«i (TV3, tËp1, tr 91) cho thÊy vÎ ®Ñp cña c©y rau khóc, sù hÊp dÉn cña c¸i b¸nh khóc, trong nã cã c¶ lµng quª, h­¬ng ®ång cá néi thËt lµ thó vÞ. C©y rau khóc rÊt nhá, chØ b»ng mét mÇm non míi nhó. L¸ rau nh­ m¹ b¹c, tr«ng nh­ ®­îc phñ mét l­ît tuyÕt cùc máng. Nh÷ng h¹t s­¬ng sím ®äng trªn l¸ long lanh nh­ nh÷ng bãng ®Ìn pha lª. ... Nh÷ng chiÕc b¸nh mµu xanh rªu xanh lÊp lã trong ¸o x«i nÕp tr¾ng ®­îc ®Æt vµo nh÷ng miÕng l¸ chuèi h¬ qua löa thËt mÒm, tr«ng ®Ñp nh­ nh÷ng b«ng hoa. Nh©n b¸nh lµ mét viªn ®Ëu xanh gi· nhá vµng ­¬m, xen mét thái mì xinh x¾n, pha h¹t tiªu. C¾n mét miÕng b¸nh th× nh­ thÊy c¶ h­¬ng ®ång, cá néi gãi vµo trong ®ã. Kh«ng n¾m ®­îc s¾c th¸i cña phÐp so s¸nh kh«ng thÓ h­íng dÉn HS t×m hiÓu ®­îc c¸c bµi tËp ®äc: Quª h­¬ng, Vµm cá §«ng, Nhµ bè ë... Nh÷ng c¸ch so s¸nh ®Æc s¾c vµ míi l¹ chÝnh lµ nh÷ng h×nh ¶nh v¨n ch­¬ng lung linh mµu s¾c “trêi xanh ng¾t trªn cao, xanh nh­ dßng s«ng trong, tr«i lÆng lÏ gi÷a nh÷ng ngän c©y hÌ phè” (¤ng ngo¹i- TV3, tËp1, tr.34) gîi cho c¸c em nh÷ng c¶m xóc trong s¸ng ®Õn bÊt ngê. §ã cßn lµ nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh g©y Ên t­îng m¹nh mÏ bëi sù liªn t­ëng ®éc ®¸o: “Mïa thu cña em- Lµ vµng hoa cóc- Nh­ ngh×n con m¾t- Më nh×n trêi ªm” (Mïa thu cña em- TV3, tËp 1, tr.42). Cã c¸ch thÓ hiÖn t×nh yªu quª h­¬ng nµo gi¶n dÞ h¬n, ch©n thµnh h¬n, s©u s¾c h¬n mµ vÉn rÊt gÇn gòi nh­ c¸ch nãi: quª h­¬ng lµ chïm khÕ ngät..(Quª h­¬ng- TV3, t.1, tr.79). Cã sù ngîi ca nµo hay h¬n sù ngîi ca c¶nh ®Ñp cña non s«ng: “§­êng v« xø nghÖ quanh quanh - Non xanh n­íc biÕc nh­ tranh ho¹ ®å” (C¶nh ®Ñp non s«ng. TV3,t.1, tr.97). Nh­ vËy, d¹y so s¸nh tu tõ trong ph©n m«n TËp ®äc kh«ng nh÷ng gióp cho HS cñng cè nh÷ng kiÕn thøc vÒ phÐp tu tõ so s¸nh mµ cßn t¹o cho HS lÜnh héi tèt c¸c tri thøc vµ kÜ n¨ng ng«n ng÷, n©ng cao n¨ng lùc c¶m thô v¨n ch­¬ng. 2.3.3. Quy tr×nh h­íng dÉn HS c¶m nhËn gi¸ trÞ cña c¸c h×nh ¶nh so s¸nh trong bµi tËp ®äc VÒ viÖc d¹y phÐp tu tõ trong ph©n m«n TËp ®äc ®èi víi nhiÒu GV vÉn cßn lµ mét vÊn ®Ò míi mÎ. V× vËy, chóng t«i ®Ò xuÊt quy tr×nh h­íng dÉn HS nhËn diÖn vµ c¶m nhËn gi¸ trÞ cña c¸c h×nh ¶nh so s¸nh trong giê TËp ®äc nh»m b­íc ®Çu lµm c¬ së ®Ó GV tham kh¶o vµ ®Þnh h­íng d¹y ®èi víi phÐp tu tõ so s¸nh còng nh­ ®èi víi nh÷ng phÐp tu tõ kh¸c. Sau ®©y lµ quy tr×nh h­íng dÉn HS c¶m nhËn HS gi¸ trÞ cña c¸c h×nh ¶nh so s¸nh trong bµi tËp ®äc. B­íc 1: NhËn diÖn h×nh ¶nh so s¸nh NhËn diÖn phÐp tu tõ so s¸nh lµ thao t¸c c¬ b¶n, v« cïng quan träng v× ®©y lµ c¬ së ®Ó HS c¶m nhËn ®­îc gi¸ trÞ thÈm mÜ cña phÐp so s¸nh tu tõ. Do ®· ®­îc lµm quen víi phÐp so s¸nh ë ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u nªn b­íc nµy kh«ng khã ®èi víi c¸c em, quan träng GV ph¶i biÕt c¸ch ®Æt c©u hái ®Þnh h­íng cho HS tri gi¸c l¹i kiÕn thøc ®· häc nh»m môc ®Ých cñng cè l¹i ë c¸c em néi dung ®· häc vÒ phÐp so s¸nh tu tõ. VÝ dô, khi d¹y bµi “ MÑ v¾ng nhµ ngµy b·o” GV ®­a ra ng÷ liÖu ®Ó HS x¸c ®Þnh phÐp tu tõ ®­îc sö dông: “ThÕ råi c¬n b·o qua BÇu trêi xanh trë l¹i MÑ vÒ nh­ n¾ng míi S¸ng Êm c¶ gian nhµ” GV: §Ó t¶ niÒm vui cña c¶ nhµ khi mÑ vÒ, nhµ th¬ ®· sö dông phÐp tu tõ g×? HS: PhÐp tu tõ ®­îc sö dông trong ®o¹n th¬ trªn lµ phÐp tu tõ so s¸nh. GV: Em h·y chØ ra h×nh ¶nh so s¸nh ®ã? HS: MÑ vÒ nh­ n¾ng míi §èi víi HS líp 3, ch­a yªu cÇu ph©n tÝch ®­îc cÊu t¹o cña phÐp tu tõ so s¸nh nh­ng c¸c em còng ph¶i hiÓu ®­îc bÊt k× so s¸nh nghÖ thuËt nµo còng cã 2 vÕ: vÕ thø nhÊt lµ nãi vÒ c¸i so s¸nh (vÕ A), vÕ thø 2 lµ nãi vÒ c¸i ®­îc so s¸nh (vÕ B).Hai vÕ nµy th­êng ®­îc nèi víi nhau b»ng c¸c tõ: nh­, nh­ lµ, nh­ thÓ, tùa... B­íc 2: X¸c ®Þnh sù vËt so s¸nh Sau khi HS ®· nhËn diÖn ®­îc phÐp so s¸nh, GV yªu cÇu HS x¸c ®Þnh c¸c sù vËt ®­îc so s¸nh víi nhau (vÕ A vµ vÕ B). Tõ nh÷ng yÕu tè t×m ®­îc, HS cã thÓ b­íc ®Çu hiÓu néi dung mµ phÐp so s¸nh tu tõ th«ng b¸o. §Ó x¸c ®Þnh c¸c sù vËt ®­îc so s¸nh víi nhau, GV ®Æt c©u hái ®Ó HS tr¶ lêi. VÝ dô: S¸ng ®Çu thu trong xanh Em mÆc quÇn ¸o míi §i ®ãn ngµy khai tr­êng Vui nh­ lµ ®i héi. (TrÝch Ngµy khai tr­êng- TV3, tËp 1, tr.49) GV: Trong phÐp so s¸nh ë khæ th¬ trªn, nh÷ng sù viÖc nµo ®­îc so s¸nh víi nhau? HS: Sù viÖc ®i ®ãn ngµy khai tr­êng ®­îc so s¸nh nh­ viÖc ®i héi. B­íc 3: T×m hiÓu c¬ së so s¸nh NÕu b­íc 2 gióp HS t×m ra nh÷ng sù vËt ®­îc so s¸nh víi nhau th× b­íc 3 sÏ gióp HS tr¶ lêi c©u hái: V× sao l¹i so s¸nh nh­ vËy? Tr¶ lêi ®­îc c©u hái nµy lµ ®· t×m ra nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®ång cña sù vËt (Ýt nhÊt lµ theo quan s¸t cña t¸c gi¶) tõ ®ã míi cã thÓ hiÓu ®­îc c¸c tÇng nghÜa s©u cña c¸c h×nh ¶nh so s¸nh. Th«ng th­êng, khi so s¸nh, chóng ta ph¶i dùa trªn mét tiªu chÝ, mét c¬ së nµo ®ã. VÝ dô: - Tiªu chÝ mµu s¾c: “Trêi xanh ng¾t trªn cao, xanh nh­ dßng s«ng trong, tr«i lÆng lÏ gi÷a nh÷ng ngän c©y hÌ phè”. (TV3, t.1, tr.34) - Tiªu chÝ thÉm mÜ: “ Nh÷ng c¸i b¸nh mµu rªu xanh lÊp lã trong c¸i ¸o x«i nÕp tr¾ng ®­îc ®Æt vµo nh÷ng chiÕc l¸ chuèi h¬ qua löa thËt mÒm, tr«ng ®Ñp nh­ nh÷ng b«ng hoa”. (TV3, t.1, tr. 91) §©y lµ nh÷ng cÊu tróc so s¸nh cã ®Çy ®ñ 4 yÕu tè. V× vËy, viÖc t×m ra ph­¬ng diÖn so s¸nh kh«ng ph¶i lµ khã ®èi víi HS. VÝ dô, muèn t×m ph­¬ng diÖn so s¸nh cña h×nh ¶nh: “Ban ®ªm, ®Ìn ®iÖn lÊp l¸nh nh­ sao sa” (TV3, t.1, tr.130) GV chØ cÇn ®Æt c©u hái: V× sao ®Ìn ®iÖn l¹i ®­îc so s¸nh nh­ sao sa? HS sÏ tr¶ lêi ngay ®­îc lµ v× ®Ìn ®iÖn vµ sao sa ban ®ªm ®Òu lÊp l¸nh nh­ nhau. §èi víi nh÷ng so s¸nh ch×m, lo¹i so s¸nh kÝch sù lµm viÖc cña ttrÝ tuÖ vµ t×nh c¶m, ®ßi hái HS ph¶i ph¸t huy n¨ng lùc t­ duy vµ kh¶ n¨ng liªn t­ëng míi t×m ra ®­îc nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®ång, nh÷ng nÐt gÇn gièng nhau gi÷a c¸c sù vËt. NhiÖm vô cña GV lµ h­íng dÉn HS c¸ch kh«i phôc l¹i thµnh mét so s¸nh hoµn chØnh. VÝ dô: Bè ë tÇng n¨m chãt vãt Giã nh­ ®Ønh nói b¶n ta. (TV3, tËp 1, tr.124) §Ó kh«i phôc l¹i yÕu tè 2, GV cÇn gióp HS liªn t­ëng: - Giã ë tÇng n¨m m¹nh. - Giã ë tÇng n¨m m¸t. - Giã ë tÇng n¨m dÔ chÞu, khoan kho¸i. ... Cã nh÷ng tr­êng hîp chuÈn so s¸nh ë vÕ B cã tÝnh chÊt m¬ hå, kh«ng cô thÓ. VÝ dô: “C¾n mét miÕng b¸nh th× nh­ thÊy c¶ h­¬ng ®ång, cá néi gãi vµo trong ®ã” (TV3, t.1, tr.91) h­¬ng ®ång, cá néi lµ thø mµ kh«ng ph¶i ai còng biÕt nªn GV chØ cÇn thuyÕt minh ®Ó HS c¶m nhËn ®­îc gi¸ trÞ thÉm mÜ cña h×nh ¶nh so s¸nh lµ ®­îc. B­íc 4: C¶m nhËn gi¸ trÞ cña phÐp so s¸nh §©y lµ b­íc gióp HS tr¶ lêi c©u hái: so s¸nh c¸c sù vËt, sù viÖc víi nhau nh­ vËy ®Ó lµm g×? Tr¶ lêi ®­îc c©u hái nµy lµ c¬ b¶n HS ®· hiÓu ®­îc t¸c dông cña biÖn ph¸p tu tõ so s¸nh. §Ó HS c¶m nhËn ®­îc gi¸ trÞ nhËn thøc còng nh­ gi¸ trÞ thÈm mÜ cña mét h×nh ¶nh so s¸nh, GV h­íng dÉn cho HS t×m hiÓu: - B gióp c¸c em h×nh dung ra A nh­ thÕ nµo? - B gióp em c¶m nhËn ®­îc ®iÒu g× míi mÎ vÒ A? - H×nh ¶nh so s¸nh ®ã gîi cho em c¶m xóc g×? VÝ dô: Mïa thu cña em Lµ vµng hoa cóc Nh­ ngh×n con m¾t Më nh×n trêi ªm (TV3, tËp 1, tr.42) GV: H×nh ¶nh hµng ngh×n con m¾t më nh×n trêi ªm gióp em h×nh dung ra nh÷ng b«ng hoa cóc nh­ thÕ nµo? HS: Nh÷ng b«ng hoa cóc cã vÎ ®Ñp t­¬i s¸ng vµ dÞu dµng. GV: §iÒu ®ã gîi cho em c¶m xóc g×? HS: C¶m xóc yªu mÕn mïa thu. Nh­ vËy, d¹y phÐp tu tõ so s¸nh trong m«n TËp ®äc chÝnh lµ gióp HS nhËn diÖn ®­îc phÐp so s¸nh trong v¨n b¶n, chØ ra ®­îc nh÷ng sù vËt, sù viÖc ®­îc so s¸nh víi nhau, gi¶i thÝch v× sao cã thÓ so s¸nh nh­ vËy vµ cuèi cïng lµ hiÓu ®­îc so s¸nh c¸c sù vËt, sù viÖc víi nhau nh­ vËy ®Ó lµm g×. 2.4. Ph­¬ng ph¸p h­íng dÉn HS vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh trong giê TËp lµm v¨n 2.4.1. So s¸nh tu tõ víi ph©n m«n TËp lµm v¨n ë líp 3 Ph©n m«n TËp lµm v¨n lµ mét ph©n m«n cã tÝnh tæng hîp, võa vËn dông c¸c hiÓu biÕt vµ kÜ n¨ng vÒ tiÕng ViÖt do c¸c ph©n m«n kh¸c cung cÊp, ®ång thêi ph¸t huy nh÷ng kÕt qu¶ ®ã, gãp phÇn hoµn thiÖn chóng. V× vËy, mçi bµi häc tËp lµm v¨n lµ mét bµi rÌn kÜ n¨ng cuèi cïng trong mét tuÇn sau c¸c ph©n m«n TËp ®äc, KÓ chuyÖn, ChÝnh t¶, TËp viÕt, LuyÖn tõ vµ c©u. TËp lµm v¨n ®­îc coi lµ kÜ n¨ng “tæng hîp” ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c kÜ n¨ng ë c¸c ph©n m«n tr­íc ®ã. Trong SGK TiÕng ViÖt 3, cã 3 d¹ng bµi tËp lµm v¨n: bµi tËp nghe, bµi tËp nãi vµ bµi tËp viÕt t­¬ng øng víi c¸c kiÓu bµi sau: 1. Nghe- kÓ mét c©u chuyÖn 2. Nãi, viÕt theo chñ ®iÓm 3. ViÕt th­ 4. Lµm ®¬n vµ ®iÒn vµo giÊy tê in s½n 5. TËp tæ chøc cuéc häp 6. Giíi thiÖu vÒ tr­êng líp vµ viÕt b¸o c¸o ho¹t ®éng 7. Ghi chÐp sæ tay TÊt c¶ nh÷ng kiÓu bµi trªn ®Òu nh»m môc ®Ých trang bÞ cho HS mét sè hiÓu biÕt vµ rÌn luyÖn c¸c kÜ n¨ng nghe, nãi vµ viÕt phôc vô häc tËp vµ ®êi sèng h»ng ngµy. Bëi vËy, dï Ýt hay nhiÒu, HS còng cã thÓ vËn dông phÐp so s¸nh vµo bµi TËp lµm v¨n cña m×nh. Tuy nhiªn, trong ph¹m vi ®Ò tµi, chóng t«i chØ tËp trung nghiªn cøu vÒ viÖc d¹y phÐp tu tõ so s¸nh ë kiÓu bµi: Nãi, viÕt theo chñ ®iÓm. §ã lµ nh÷ng bµi tËp thuéc kiÓu bµi v¨n miªu t¶: t¶ ng­êi, t¶ c¶nh, t¶ c¶nh sinh ho¹t. §©y lµ nh÷ng kiÓu bµi HS cã thÓ sö dông phÐp so s¸nh ®­îc nhiÒu nhÊt, gióp c¸c em h×nh thµnh c¸c kÜ n¨ng ®Ó lµm tèt v¨n miªu t¶ ë c¸c líp trªn. §èi víi kiÓu bµi tËp nµy, th«ng th­êng HS ph¶i lµm bµi bµi tËp b»ng c¸ch nãi miÖng tr­íc, trªn c¬ së ®ã lµm bµi viÕt vµo vë bµi tËp. Nh÷ng bµi tËp nãi viÕt theo chñ ®iÓm lµ nh÷ng bµi miªu t¶ ®¬n gi¶n, song dï ë møc ®é ®¬n gi¶n th× ®©y còng lµ kÕt qu¶ cña sù nhËn xÐt, ®¸nh gi¸, t­ëng t­îng cña HS. V× vËy, ng«n ng÷ trong bµi còng ph¶i mang nh÷ng ®Æc ®iÓm vèn cã cña v¨n miªu t¶ lµ sinh ®éng, giµu h×nh ¶nh vµ c¶m xóc. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, GV ph¶i chó ý d¹y HS sö dông phÐp tu tõ so s¸nh trong bµi lµm cña m×nh. Nhê phÐp so s¸nh, c¸c em cã thÓ t¸i hiÖn l¹i ®èi t­îng ph¶n ¶nh, lµm cho ®èi t­îng miªu t¶ trë nªn cô thÓ h¬n, riªng biÖt h¬n tõ ®ã cã thÓ biÓu lé nh÷ng nhËn thøc, sù c¶m thô còng nh­ göi g¾m nh÷ng t©m sù rÊt riªng cña m×nh, gióp cho bµi lµm cã ®­îc nÐt tinh tÕ, vÎ sinh ®éng vµ cã mét phong c¸ch riªng. Sö dông phÐp so s¸nh trong mçi bµi tËp lµm v¨n, tøc lµ, HS ®· ph¸ vì ®­îc c¸i vá bäc ng«n tõ kh« cøng ®Ó t×m ra nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh võa ch©n thùc, “chÝnh x¸c” l¹i võa sinh ®éng “cã hån”. PhÐp so s¸nh gióp c¸c em cã thÓ “thæi” vµo c¸c sù vËt, hiÖn t­îng c¸i linh hån sinh ®éng cña con ng­êi còng nh­ cña thÕ giíi mu«n mµu, mu«n vÎ. Nhê phÐp so s¸nh, c¸c em ®­îc biÕt ®Õn vÇng tr¨ng nh­ l¸ thuyÒn tr«i ªm ®Òm (Hµ S¬n), hay thÊy tr¨ng nh­ c¸nh diÒu, nh­ chiÕc thuyÒn, nh­ qu¶ chÝn thËm chÝ nh­ m¾t c¸... (TrÇn §¨ng Khoa). Khi t¶ vÒ, biÓn Kh¸nh Chi cã lóc thÊy “biÓn trÎ m·i, xanh t­¬i m·i nh­ mét nµng tiªn”, biÓn “nh­ ng­êi mÑ hiÒn”, “nh­ ®øa trÎ con” vµ cã lóc biÓn l¹i nh­ “ng­êi khæng lå nãng n¶y, qu¸i dÞ, gäi sÊm, gäi chíp”... Nãi chung, trong tËp lµm v¨n nhê phÐp so s¸nh HS cã thÓ th¶ søc cho trÝ t­ëng t­îng tung hoµnh, t×m ra vÎ ®Ñp rÊt riªng, rÊt ®éc ®¸o cña sù vËt mµ nhiÒu ng­êi kh«ng nhËn ra. D¹y phÐp so s¸nh trong ph©n m«n TËp lµm v¨n lµ gióp HS biÕt nhËn thøc ph¶n ¶nh vµ thÓ hiÖn thÕ giíi kh«ng ph¶i b»ng con ®­êng t­ duy khoa häc hay lèi suy luËn ®êi th­êng mµ chñ yÕu b»ng c¶m quan, b»ng t×nh c¶m, Ên t­îng vµ b»ng chÝnh c¶ tÊm lßng. 2.4.2. C¸c bµi TËp lµm v¨n cã thÓ vËn dông phÐp so s¸nh Chóng t«i ®· tiÕn hµnh x¸c ®Þnh c¸c bµi tËp TËp lµm v¨n cã thÓ vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh. KÕt qu¶ thèng kª thÓ hiÖn ë b¶ng sau: B¶ng 5: Nh÷ng bµi TËp lµm v¨n cã thÓ vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh TT Bµi tËp Trang 1 H·y kÓ vÒ gia ®×nh em víi mét ng­êi b¹n em míi quen. 28 2 KÓ l¹i buæi ®Çu em ®i häc 52 3 ViÕt l¹i nh÷ng ®iÒu em võa kÓ thµnh mét ®o¹n v¨n ng¾n. 52 4 KÓ vÒ mét ng­êi hµng xãm mµ em yªu quý theo c¸c gîi ý: a. Ng­êi ®ã tªn g×, bao nhiªu tuæi? b. Ng­êi ®ã lµm nghÒ g×? c. T×nh c¶m cña gia ®×nh em ®èi víi ng­êi hµng xãm nh­ thÕ nµo? d. T×nh c¶m cña ng­êi hµng xãm ®èi víi gia ®×nh em nh­ thÕ nµo? 68 5 ViÕt nh÷ng ®iÒu em võa kÓ thµnh mét ®o¹n v¨n ng¾n. 68 6 H·y nãi vÒ quª h­¬ng em hoÆc n¬i em ®ang ë theo gîi ý sau: a. Quª em ë ®©u? b. Em yªu nhÊt c¶nh vËt g× ë quª h­¬ng? c. C¶nh vËt ®ã cã g× ®¸ng nhí? d.T×nh c¶m cña em ®èi víi quª h­¬ng nh­ thÕ nµo? 92 7 Mang tíi líp tranh ¶nh vÒ mét c¶nh ®Ñp n­íc ta. Nãi nh÷ng ®iÒu em biÕt vÒ c¶nh ®Ñp Êy theo gîi ý: a. Tranh (¶nh) vÏ (chôp) c¶nh g×? C¶nh ®ã ë n¬i nµo? b. Mµu s¾c cña tranh (¶nh) nh­ thÕ nµo? c. C¶nh trong tranh (¶nh) cã g× ®Ñp? d. C¶nh trong tranh (¶nh) gîi cho em nh÷ng suy nghÜ g×? 102 8 ViÕt nh÷ng ®iÒu nãi trªn thµnh mét ®o¹n v¨n tõ 5 ®Õn 7 c©u. 102 9 KÓ nh÷ng ®iÒu em biÕt vÒ n«ng th«n (hoÆc thµnh thÞ). Gîi ý: a. Nhê ®©u em biÕt (em biÕt khi ®i ch¬i, khi xem ti vi, khi nghe kÓ... )? b. C¶nh vËt, con ng­êi ë n«ng th«n (hoÆc thµnh thÞ) cã g× ®¸ng yªu? c. Em thÝch nhÊt ®iÒu g×? 120 10 H·y kÓ vÒ mét ng­êi lao ®éng trÝ ãc mµ em biÕt. Gîi ý: a. Ng­êi ®ã lµ ai, lµm nghÒ g×? b. Ng­êi ®ã hµng ngµy lµm nh÷ng viÖc g×? c. Ng­êi ®ã lµm viÖc nh­ thÕ nµo? 38 11 ViÕt l¹i nh÷ng ®iÒu em võa kÓ thµnh mét ®o¹n v¨n tõ 7 ®Õn 10 c©u. 38 12 KÓ l¹i mét buæi biÓu diÖn nghÖ thuËt mµ em ®­îc xem. Gîi ý: a. §ã lµ buæi biÓu diÔn nghÖ thuËt g×: kÞch, ca nh¹c, móa, xiÕc... ? b. Buæi biÓu diÔn ®­îc tæ chøc ë ®©u? khi nµo? c. Em cïng xem víi nh÷ng ai? d. Buæi biÔu diÔn cã nh÷ng tiÕt môc nµo? ®. Em thÝch tiÕt môc nµo nhÊt? H·y nãi cô thÓ vÒ tiÕt môc Êy? 48 13 Dùa vµo nh÷ng ®iÒu em võa kÓ, h·y viÕt mét ®o¹n v¨n (tõ 7 ®Õn m­êi c©u) vÒ mét buæi biÓu diÔn nghÖ thuËt mµ em ®­îc xem. 48 14 Quan s¸t tranh ¶nh lÔ héi (SGK), t¶ l¹i quang c¶nh vµ ho¹t ®éng cña nh÷ng ng­êi tham gia lÔ héi. 64 15 KÓ l¹i mét ngµy héi mµ em biÕt. Gîi ý: a. §ã lµ héi g×? b. Héi ®­îc tæ chøc khi nµo? ë ®©u? c. Mäi ng­êi ®i xem héi nh­ thÕ nµo? d. Héi ®­îc b¾t ®Çu b»ng ho¹t ®éng g×? e. Héi cã nh÷ng trß vui g×? g. C¶m t­ëng cña em vÒ ngµy héi ®ã nh­ thÕ nµo? 72 16 ViÕt l¹i nh÷ng ®iÒu em võa kÓ vÒ nh÷ng trß vui trong ngµy héi thµnh mét ®o¹n v¨n (kho¶ng 5 c©u) 72 Cã thÓ thÊy r»ng, c¸c bµi tËp lµm v¨n trªn ®Òu lµ nh÷ng bµi v¨n miªu t¶ ®¬n gi¶n. §ã lµ nh÷ng bµi v¨n t¶ c¶nh, t¶ ng­êi, t¶ c¶nh sinh ho¹t... Ch¼ng h¹n, ®èi víi thÓ lo¹i v¨n t¶ c¶nh, cã thÓ h­íng dÉn HS vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh trong c¸c bµi tËp sau: - H·y nãi vÒ quª h­¬ng em hoÆc n¬i em ®ang ë. - Mang tíi líp tranh ¶nh vÒ mét c¶nh ®Ñp n­íc ta. Nãi nh÷ng ®iÒu em biÕt vÒ c¶nh ®Ñp Êy. - KÓ nh÷ng ®iÒu em biÕt vÒ n«ng th«n (hoÆc thµnh thÞ). §èi víi thÓ lo¹i v¨n t¶ ng­êi, cã thÓ h­íng dÉn HS vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh trong c¸c bµi tËp sau: - H·y kÓ vÒ gia ®×nh em víi mét ng­êi b¹n em míi quen. - KÓ vÒ mét ng­êi hµng xãm mµ em yªu quý - H·y kÓ vÒ mét ng­êi lao ®éng trÝ ãc mµ em biÕt. §èi víi thÓ lo¹i v¨n t¶ c¶nh sinh ho¹t, cã thÓ h­íng dÉn HS vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh trong c¸c bµi tËp sau: - KÓ l¹i mét buæi biÓu diÖn nghÖ thuËt mµ em ®­îc xem. - Quan s¸t tranh ¶nh lÔ héi (SGK), t¶ l¹i quang c¶nh vµ ho¹t ®éng cña nh÷ng ng­êi tham gia lÔ héi. - KÓ l¹i mét ngµy héi mµ em biÕt. 2.4.3. Quy tr×nh h­íng dÉn HS vËn dông phÐp so s¸nh vµo bµi TËp lµm v¨n ë líp 3 2.4.3.1. Nh÷ng kÜ n¨ng thùc hµnh bµi tËp TËp lµm v¨n ë líp 3 D¹ng bµi tËp nãi vµ viÕt theo chñ ®iÓm chØ yªu cÇu c¸c em tr¶ lêi ®­îc nh÷ng c©u hái gîi ý trong SGK vµ viÕt l¹i nh÷ng ®iÒu võa nãi thµnh mét ®o¹n v¨n ng¾n (5-7 c©u). Qua ®o¹n v¨n, ph¶i diÔn ®¹t ®­îc mét sè yªu cÇu nh­: biÕt dïng tõ ®Æt c©u ®óng, diÔn ®¹t râ rµng vµ béc lé ®­îc t×nh c¶m víi ®èi t­îng trong bµi. §©y lµ nh÷ng bµi miªu t¶ ®¬n gi¶n, song víi mçi bµi tËp, HS ®Òu ®­îc rÌn luyÖn c¸c kÜ n¨ng c¬ b¶n, lùa chän ý vµ viÕt ®o¹n v¨n. Do ®ã, ®Ó HS cã thÓ vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh vµo bµi, GV võa ph¶i gióp c¸c em thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu lµm v¨n miªu t¶ nãi chung, võa ph¶i chó ý quan s¸t nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña tõng lo¹i ®èi t­îng. Tõ ®ã, míi ph¸t hiÖn ra nh÷ng nÐt gièng nhau gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn t­îng. Sau ®©y, lµ nh÷ng kÜ n¨ng c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh häc c¸ch lµm v¨n miªu t¶ cã vËn dông phÐp so s¸nh. a. X¸c ®Þnh yªu cÇu cña bµi (®Ò bµi) Thùc chÊt, ®©y chÝnh lµ b­íc t×m hiÓu ®Ò, gióp HS n¾m ®­îc néi dung (nãi, viÕt vÒ c¸i g×?), ph¹m vi ®èi t­îng ®­îc nãi, viÕt (t¶ c¶nh hay t¶ ng­êi), kh«ng gian vµ thêi gian cô thÓ (ë ®©u vµ vµo lóc nµo) vµ lµ b­íc ®Þnh h­íng cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn mét bµi TËp lµm v¨n. Do ®Æc ®iÓm t©m lÝ løa tuæi, HS th­êng ch­a kiªn nhÉn, HS th­êng kh«ng chó ý ®óng møc, kh«ng dµnh thêi gian tho¶ ®¸ng ®Ó t×m hiÓu ®Ò. V× vËy, thao t¸c nµy lu«n lu«n ph¶i lÆp l¹i víi tõng bµi TËp lµm v¨n, dï cïng mét kiÓu bµi hay kh¸c kiÓu bµi. §Ó gióp HS x¸c ®Þnh yªu cÇu cña ®Ò bµi, GV cã thÓ thùc hiÖn mét sè thao t¸c s­ ph¹m th«ng th­êng: yªu cÇu ®äc ®Ò nhiÒu lÇn, dïng bót kÎ d­íi nh÷ng tõ ng÷ cÇn chó ý... b. Quan s¸t ®èi t­îng ®­îc t¶ §Ó cã ®­îc h×nh ¶nh so s¸nh ®Ñp, HS cÇn ph¶i biÕt quan s¸t. Quan s¸t ph¶i g¾n liÒn víi so s¸nh, liªn t­ëng. VÝ dô, quan s¸t ®Ó thÊy mét b¹n g¸i “nh¸t nh­ thá”, mét b¹n trai “nghÞch nh­ quû”, mét cËu bÐ “ch¼ng gièng bè chót nµo”. T¶ ng­êi nh­ thÕ, t¶ c¶nh l¹i cµng cÇn so s¸nh: “Trong v­ên chuèi, tr¨ng ®ang ph¬i m×nh trªn nh÷ng tµu l¸ chuèi cßn ­ít ®Ém s­¬ng ®ªm, nom lãng l¸nh nh­ nh÷ng m¶nh v¶i nhung bãng cã d¸t vµng... ” Trong v¨n miªu t¶, so s¸nh lµ cÇn thiÕt nh­ng còng ph¶i ®óng lóc, ®óng chç, ®óng ®èi t­îng vµ t¹o ®­îc hiÖu qu¶ thÈm mÜ. V× vËy, khi quan s¸t HS ph¶i biÕt chó ý tíi nh÷ng yªu cÇu riªng khi quan s¸t tõng lo¹i ®èi t­îng miªu t¶: + §èi víi thÓ lo¹i t¶ c¶nh: Cã thÓ ®øng tõ xa hoÆc l¹i gÇn ®Ó quan s¸t ®Ó cã thÓ t¶ bao qu¸t hoÆc bé phËn. V× vËy, GV cÇn ph¶i h­íng dÉn HS ph¸t huy kh¶ n¨ng liªn t­ëng vµ so s¸nh. NÕu t¶ bao qu¸t ph¶i thÊy c¶nh Êy tõ xa thÕ nµo, tr«ng gièng nh­ c¸i g×... NÕu t¶ tõng bé phËn, ph¶i quan s¸t râ tõng bé phËn ®Ó thÊy ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt vÒ h×nh d¸ng, ®­êng nÐt, mµu s¾c, ©m thanh. ChÝnh sù quan s¸t tØ mØ nµy sÏ ®em l¹i sù giµu cã trong nhËn thøc vµ t©m hån HS. ChØ cã quan s¸t tØ mØ, c¸c em míi t×m ra nh÷ng nÐt ®ång nhÊt ®éc ®¸o gi÷a c¸c sù vËt ®Ó cã ®­îc nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh míi l¹ vµ hÊp dÉn. + §èi víi thÓ lo¹i t¶ ng­êi: §èi t­îng ®­îc t¶ cña c¸c em lµ nh÷ng ng­êi rÊt th©n quen vµ gÇn gòi (nh÷ng ng­êi trong gia ®×nh, ng­êi hµng xãm, nh÷ng ng­êi b¹n trong tæ häc tËp..). Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i cø cã h×nh mÉu tr­íc m¾t lµ t¶ ngay ®­îc, hµng ngµy, chóng ta vÉn th­êng gÆp gì nh÷ng con ng­êi rÊt th©n thiÕt, nh÷ng c¶nh vËt vµ sù vËt ®Çy Ên t­îng nh­ng nÕu yªu cÇu cÇm bót t¶ th× kh«ng ph¶i ai còng t¶ ngay ®­îc. Së dÜ nh­ vËy, v× nh÷ng c¸i ®ã míi chØ ®Ó l¹i trong ãc nh÷ng c¶m gi¸c kh«ng râ rµng, kh«ng cã mét c¸i g× s©u s¾c. V× vËy, khi yªu cÇu HS t¶ ng­êi, dï ®ã lµ ng­êi th©n, GV còng ph¶i h­íng dÉn HS quan s¸t c¶ bªn ngoµi lÉn bªn trong. Tøc lµ, kh«ng chØ quan s¸t h×nh d¸ng, cö chØ, giäng nãi... mµ ph¶i quan s¸t c¶ th¸i ®é cña ng­êi ®ã víi ng­êi xung quanh. VÝ dô, kh«ng chØ thÊy ng­êi ®ã “cao lín nh­ mét g· khæng lå” mµ cßn ph¸t hiÖn ra ng­êi ®ã “hiÒn nh­ bôt” hay “d÷ nh­ quû”... n÷a. + §èi víi thÓ lo¹i t¶ c¶nh sinh ho¹t ë líp 3, cã nh÷ng bµi tËp nh­: kÓ l¹i mét buæi biÔu diÔn nghÖ thuËt hay mét trËn thi ®Êu thÓ thao... Môc ®Ých cña c¸c bµi tËp nµy lµ gióp HS lµm quen víi mét thÓ lo¹i v¨n phøc t¹p h¬n, v¨n t¶ c¶nh sinh ho¹t. V¨n t¶ c¶nh sinh ho¹t cã nhiÒu chi tiÕt vµ lu«n lu«n g¾n liÒn víi ho¹t ®éng. V× vËy, khi quan s¸t, HS kh«ng chØ quan s¸t m×nh ho¹t ®éng cña con ng­êi mµ cßn ph¶i biÕt quan s¸t c¶nh vËt vµ nhiÒu ®èi t­îng kh¸c n÷a. Bëi v×, c¶nh sinh ho¹t cña con ng­êi bao giê còng g¾n víi mét thêi gian vµ kh«ng gian cô thÓ. c. DiÔn ®¹t vµ viÕt ®o¹n v¨n ë líp 3, mét tiÕt TËp lµm v¨n th­êng cã 2 bµi tËp, mét bµi luþªn nãi vµ mét bµi luyÖn viÕt. §èi víi bµi luyÖn nãi, ®Ó HS ®­îc nãi nhiÒu, GV cÇn cho HS chuÈn bÞ tr­íc nh÷ng c©u tr¶ lêi ë nhµ. Cho dï trong bµi cã sö dông phÐp so s¸nh th× HS còng ph¶i tr×nh bµy mét c¸ch ng¾n gän, râ rµng, m¹ch l¹c, c¸ch tr×nh bµy nh­ lµ ®ang tranh luËn, ph¸t biÓu tr­íc líp. Tr×nh bµy miÖng xong, th«ng th­êng c¸c em sÏ lµm bµi viÕt. Bµi viÕt chØ kho¶ng 5-10 c©u vµ viÕt theo tr×nh tù c¸c gîi ý trong s¸ch gi¸o khoa. Còng cã thÓ, HS viÕt theo m¹ch c¶m høng vµ suy t­ëng song bµi viÕt ph¶i b¸m s¸t ®Ò, c©u v¨n m¹ch l¹c. Khi viÕt, kh«ng yªu cÇu c¸c em sö dông phÐp so s¸nh trong tÊt c¶ c¸c c©u mµ ph¶i biÕt sö dông ®óng lóc, ®óng chç. NÕu l¹m dông, ®o¹n v¨n sÏ trë nªn nhµm ch¸n vµ s¸o rçng. 2.4.3.2. Quy tr×nh d¹y häc phÐp tu tõ so s¸nh trong ph©n m«n TËp lµm v¨n ë líp 3 Mét tiÕt TËp lµm v¨n thuéc kiÓu bµi Nãi viÕt theo chñ ®iÓm th­êng cã 2 bµi tËp: mét bµi tËp rÌn kÜ n¨ng nãi, mét bµi tËp rÌn kÜ n¨ng viÕt. Sau ®©y, lµ quy tr×nh gi¶ng d¹y lo¹i bµi tËp Nãi, viÕt theo chñ ®iÓm cã vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh. a. Quy tr×nh h­íng dÉn HS vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh vµo c¸c bµi tËp lµm v¨n nãi B­íc 1: T×m hiÓu yªu cÇu bµi tËp. Th«ng th­êng, mét bµi tËp lo¹i nµy ®­îc cÊu tróc thµnh 2 phÇn: - PhÇn yªu cÇu bµi tËp - PhÇn gîi ý néi dung V× vËy, khi cho HS t×m hiÓu yªu cÇu bµi tËp, GV cÇn h­íng dÉn HS thùc hiÖn c¸c thao t¸c sau: - Ph©n tÝch ®Ò ra - T×m d÷ kiÖn ®· cho - X¸c ®Þnh lÖnh cña bµi tËp - Chän néi dung thùc hiÖn theo gîi ý - Chän néi dung cã thÓ vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh. VÝ dô: KÓ vÒ ng­êi hµng xãm mµ em quý mÕn. Gîi ý: a. Ng­êi ®ã tªn g×, bao nhiªu tuæi? b. Ng­êi ®ã lµm nghÒ g×? c. T×nh c¶m cña gia ®×nh em ®èi víi ng­êi hµng xãm nh­ thÕ nµo? d. T×nh c¶m cña ng­êi hµng xãm ®èi víi gia ®×nh em nh­ thÕ nµo? (TV3, t.1, tr. 68) Ho¹t ®éng cña GV - §äc yªu cÇu bµi tËp? - Bµi tËp cho em biÕt nh÷ng g×? - Bµi tËp yªu cÇu em lµm g×? - Em cÇn kÓ vÒ nh÷ng ®iÒu g× cña ng­êi hµng xãm? - Khi kÓ, em cã thÓ vËn dông phÐp so s¸nh ®Ó nãi vÒ ®iÒu g× ë ng­êi hµng xãm? - Em h·y lÊy mét vÝ dô cho c¶ líp cïng nghe? Ho¹t ®éng cña HS - 2 HS ®äc. - Ng­êi hµng xãm mµ em quý mÕn. - KÓ vÒ ng­êi hµng xãm ®ã. - Ng­êi ®ã tªn g×? bao nhiªu tuæi? lµm nghÒ g×? T×nh c¶m cña gia ®×nh em ®èi víi ng­êi hµng xãm vµ t×nh c¶m cña ng­êi hµng xãm ®èi víi gia ®×nh em ? - §Ó nãi vÒ t×nh c¶m cña gia ®×nh em ®èi víi ng­êi hµng xãm còng nh­ t×nh c¶m cña ng­êi hµng xãm ®èi víi gia ®×nh em. - B¸c Êy nh­ lµ mét thµnh viªn trong gia ®×nh em. B­íc 2: Lµm mÉu + §èi víi v¨n t¶ c¶nh: GV cã thÓ sö dông c¸c c©u hái gäi ý, dÉn d¾t nh­: §ã lµ c¶nh g×? ë ®©u? c¶nh ®ã cã g× ®Ñp? VÎ ®Ñp ®ã ®­îc so s¸nh víi c¸i g×? T×nh c¶m cña em ®èi víi c¶nh ®ã?. Sau ®ã, GV gäi mét HS giái hoÆc kh¸ lªn b¶ng nãi. GV h­íng dÉn c¶ líp nhËn xÐt: B¹n nãi ®· ®ñ ý ch­a? C¸ch dïng tõ ®Æt c©u cña b¹n cã g× hay? B¹n ®· biÕt sö dông phÐp tu tõ so s¸nh nh­ thÕ nµo? + §èi víi v¨n t¶ ng­êi: Còng nh­ v¨n t¶ c¶nh, GV ®­a ra mét sè c©u hái gîi ý: Ng­êi ®ã lµ ai? Tªn g×? Ng­êi ®ã cã ®Æc ®iÓm g×? (vÒ h×nh d¸ng, vÒ tÝnh t×nh), Suy nghÜ cña em vÒ ng­êi ®ã? Dïng phÐp so s¸nh ®Ó t¶ ®Æc ®iÓm vµ nãi lªn nh÷ng suy nghÜ cña m×nh nh­ thÕ nµo? Gäi 1-2 HS lªn b¶ng nãi. GV h­íng dÉn c¶ líp nhËn xÐt. + §èi víi v¨n t¶ c¶nh sinh ho¹t Gäi mét HS giái nãi theo mÉu, lµm râ nh÷ng yªu cÇu: C¶nh ®ã diÔn ra ë ®©u? Khi nµo? Trong c¶nh cã nh÷ng g× næi bËt (vÒ tù nhiªn, vÒ con ng­êi)? Sö dông phÐp so s¸nh ®Ó t¶ nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt ®ã nh­ thÕ nµo? B­íc 3: Thùc hµnh luyÖn nãi theo cÆp GV yªu cÇu HS th¶o luËn theo cÆp. Mét b¹n nãi, b¹n kia nghe vµ hái thªm sau ®ã 2 b¹n ®æi viÖc cho nhau. GV ®Õn tõng bµn, theo dâi, uèn n¾n, gióp ®ì nh÷ng HS nãi cßn kÐm, khuyÕn khÝch HS sö dông nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh trong bµi nãi cña m×nh. B­íc 4: TËp nãi tr­íc líp GV mêi ®¹i diÖn c¸c nhãm tËp nãi tr­íc líp. Yªu cÇu c¶ líp l¾ng nghe vµ nhËn xÐt tõng bµi nãi theo yªu cÇu: Bµi nãi ®· ®ñ ý ch­a? C¸ch dïng tõ, ®Æt c©u cã g× hay? Sö dông nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh ®· hîp lÝ ch­a? GV chèt l¹i vÒ néi dung, c¸ch dïng tõ ®Æt c©u trong ®ã cã vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh. b. Quy tr×nh h­íng dÉn HS vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh vµo c¸c bµi tËp lµm v¨n viÕt §©y lµ bµi tËp kÕ tiÕp bµi tËp nãi víi yªu cÇu viÕt l¹i nh÷ng ®iÒu ®· kÓ. V× vËy, ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc khi d¹y cã phÇn kh¸c h¬n. B­íc 1: Gióp HS n¾m yªu cÇu bµi tËp ë b­íc nµy, GV chØ cÇn yªu cÇu HS ®äc bµi tËp vµ x¸c ®Þnh ®óng yªu cÇu cña bµi tËp. B­íc 2: HS viÕt bµi - GV nh¾c HS khi viÕt kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tr¶ lêi theo 4 c©u hái gîi ý. C¸c em cã thÓ viÕt tù do miÔn lµ c©u v¨n liÒn m¹ch, dïng tõ, ®Æt c©u ®óng vµ cã sö dông mét sè h×nh ¶nh so s¸nh hîp lÝ. - GV uèn n¾n t­ thÕ ngåi cho HS, gióp ®ì nh÷ng em cßn lóng tóng. B­íc 3: HS ®äc bµi viÕt GV yªu cÇu HS lÇn l­ît ®äc bµi viÕt cña m×nh cho c¶ líp nghe. Tæ chøc cho HS trao ®æi, nhËn xÐt vÒ kÕt qu¶, rót ra nh÷ng ®iÓm ghi nhí vÒ kiÕn thøc trong mçi d¹ng bµi tËp cô thÓ. GV nhËn xÐt, cho ®iÓm nh÷ng em cã bµi viÕt hay, cã sö dông nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh ®Ñp. B­íc 4: §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hµnh ë líp, h­íng dÉn ho¹t ®éng tiÕp nèi (ë ngoµi tiÕt häc, ë sau tiÕt häc) H­íng dÉn HS nhËn xÐt kÕt qu¶ cña b¹n, tù ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña b¶n th©n trong qu¸ tr×nh luyÖn tËp theo c¸c tiªu chÝ nh­: C¸ch dïng tõ, ®Æt c©u, c¸ch sö dông c¸c h×nh ¶nh so s¸nh, c¸ch diÔn ®¹t.. Nªu yªu cÇu, h­íng dÉn HS thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu nèi tiÕp nh»m cñng cè kÕt qu¶ thùc hµnh luyÖn tËp ë líp nh­ vÒ nhµ viÕt l¹i bµi, sö dông nh÷ng kÜ n¨ng ®· häc (nh­ kÜ n¨ng quan s¸t, t¶ c¶nh, so s¸nh... ) vµo thùc tÕ cuéc sèng. Sau ®©y, lµ vÝ dô minh ho¹ c¸c b­íc d¹y bµi tËp nãi, viÕt cã vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh. VÝ dô: TiÕt TËp lµm v¨n tuÇn 12 (TiÕng ViÖt 3) Bµi 1: Mang tíi líp tranh ¶nh vÒ mét c¶nh ®Ñp n­íc ta (¶nh chôp, b­u ¶nh, tranh ¶nh c¾t tõ b¸o chÝ,... ). Nãi nh÷ng ®iÒu em biÕt theo gîi ý d­íi ®©y: a. Tranh (¶nh) vÏ (chôp) c¶nh g×? C¶nh ®ã ë n¬i nµo? b. Mµu s¾c cña tranh (¶nh) nh­ thÕ nµo? c. C¶nh trong tranh (¶nh) cã g× ®Ñp? d. C¶nh trong tranh (¶nh) gîi cho em nh÷ng suy nghÜ g×? Bµi 2: ViÕt nh÷ng ®iÒu nãi trªn thµnh mét ®o¹n v¨n tõ 5 ®Õn 7 c©u (TV3, t.1, tr.102) Bµi tËp 1: Nãi vÒ c¶nh ®Ñp ®Êt n­íc Ho¹t ®éng cña GV - §äc yªu cÇu bµi tËp - Bµi tËp cho em biÕt ®iÒu g×? - Bµi tËp cho em lµm g×? GV d¸n ¶nh c¶nh biÓn Phan ThiÕt phãng to lªn b¶ng, yªu cÇu HS quan s¸t vµ tr¶ lêi theo tõng c©u hái gîi ý: - ¶nh chôp c¶nh g×? C¶nh ®ã ë n¬i nµo? - Mµu s¾c cña c¶nh vËt trong bøc ¶nh tr«ng nh­ thÕ nµo? - Em h·y viÕt nh÷ng c©u v¨n trªn cho sinh ®éng, gîi c¶m b»ng c¸ch sö dông phÐp so s¸nh? M: Nh÷ng d·y nói xanh uèn l­în nh­ nh÷ng nÐt vÏ mÒm m¹i cña ng­êi häa sÜ. GV nhËn xÐt vÒ c¸ch so s¸nh cña HS. - C¶nh trong bøc ¶nh cã g× ®Ñp? (GV gîi ý cho HS muèn cho sù vËt miªu t¶ thªm ®Ñp ®Ï, sinh ®éng vµ cô thÓ c¸c em cã thÓ sö dông phÐp so s¸nh) - C¶nh trong bøc ¶nh gîi cho c¸c em suy nghÜ g×? GV cho HS suy nghÜ trong 1 phót ®Ó t¶ l¹i ®­îc toµn c¶nh biÓn Phan ThiÕt trong bøc ¶nh nµy. L­u ý HS, khi nãi, cã thÓ dùa h¼n vµo vµo c¸c c©u hái gîi ý, còng cã thÓ nãi tù do, kh«ng theo ®óng thø tù c¸c gîi ý. GV h­íng dÉn c¶ líp nhËn xÐt: ? B¹n ®· nãi ®ñ ý ch­a? C¸ch dïng tõ ®Æt c©u cã g× hay? B¹n ®· sö dông phÐp so s¸nh nh­ thÕ nµo? HS ph¸t biÓu, GV chèt l¹i. - Yªu cÇu HS giíi thiÖu vÒ c¶nh ®Ñp ®Êt n­íc trong tranh, ¶nh ®· s­u tÇm víi b¹n bªn c¹nh. - GV ®Õn tõng bµn theo dâi, uèn n¾n gióp ®ì nh÷ng em nãi cßn kÐm. - §¹i diÖn c¸c nhãm nãi vÒ c¶nh ®Ñp trong tranh ¶nh cña m×nh tr­íc líp. - GV khen nh÷ng em nãi hay, gióp nh÷ng em nãi ch­a ®ñ ý hoÆc ch­a nhËn ra thiÕu sãt cña m×nh, ®Æc biÖt khen ngîi nÕu HS: - Miªu t¶ ®óng mµu s¾c, c¶nh vËt, lµm cho bµi nãi hÊp dÉn, sinh ®éng. - BiÕt dïng nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh ®Ñp. - Nãi tù do, kh«ng phô thuéc vµo giÊy chuÈn bÞ s½n. - Bµy tá c¶m xóc ch©n thùc, hån nhiªn. Ho¹t ®éng cña HS - 2 HS ®äc to, c¶ líp theo dâi - C¶nh ®Ñp cña ®Êt n­íc qua tranh ¶nh - Nãi nh÷ng ®iÒu em biÕt vÒ c¶nh ®ã. - ¶nh chôp c¶nh biÓn Phan ThiÕt. - HS nãi vÒ mµu s¾c rÊt ®Ñp vµ ®a ®¹ng cña nh÷ng sù vËt trong c¶nh. VÝ dô: + Trêi xanh trong. + Nói non xanh lam + Nh÷ng rÆng rõa ven bê xanh r× ... . - HS tr×nh bµy c¸ nh©n. - HS nªu nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau theo c¶m nhËn cña tõng em: + C¶nh trong ¶nh rÊt ®Ñp v× cã c¶ nói lÉn biÓn vµ vµ cã nhiÒu mµu s¾c xen nhau. + Bøc ¶nh rÊt ®Ñp v× cã c¶nh thiªn nhiªn ®Ñp nh­ tranh vÏ. - HS nªu nh÷ng suy nghÜ riªng cña m×nh. - 1 HS lªn b¶ng nãi kÕt hîp víi dïng th­íc chØ ¶nh. - HS thùc hiÖn theo cÆp. - LÇn l­ît HS nèi tiÕp nhau d¸n lªn b¶ng tranh ¶nh vÒ c¶nh ®Ñp mµ m×nh ®· s­u tÇm ®­îc, chØ vµo tranh vµ nãi vÒ nh÷ng c¶nh ®Ñp ®ã. Bµi tËp 2: ViÕt vÒ c¶nh ®Ñp ®Êt n­íc. Ho¹t ®éng cña GV - §äc yªu cÇu bµi tËp. - Bµi tËp yªu cÇu g×? HS viÕt bµi, GV gióp ®ì nh÷ng em cßn lóng tóng, ph¸t hiÖn nh÷ng em viÕt bµi tèt. - Yªu cÇu HS ®äc bµi viÕt, GV nhËn xÐt cho ®iÓm nh÷ng em viÕt bµi hay, cã sö dông h×nh ¶nh so s¸nh ®Ñp. - §Ó cã ®­îc nh÷ng bµi viÕt hay, c¸c em cÇn ph¶i lµm g×? DÆn dß HS vÒ nhµ ®äc l¹i bµi viÕt cña m×nh cho ng­êi th©n nghe, hoµn chØnh bµi viÕt nÕu ë líp ch­a hoµn thµnh. TËp quan s¸t nh÷ng c¶nh vËt xung quanh vµ diÔn ®¹t b»ng nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh. Ho¹t ®éng cña HS - 2 HS ®äc yªu cÇu bµi tËp. - ViÕt vÒ c¶nh ®Ñp ®Êt n­íc. - BiÕt dïng tõ, ®Æt c©u ®óng, biÕt sö dông nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh ®Ñp. 2.4. TiÓu kÕt ch­¬ng 2 Qua viÖc nghiªn cøu c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y tiÕng ViÖt vµ viÖc vËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p vµo viÖc d¹y häc phÐp tu tõ so s¸nh ë líp 3, chóng t«i rót ra mét sè kÕt luËn c¬ b¶n sau: 2.4.1. §Ó h×nh thµnh tèt kiÕn thøc tu tõ so s¸nh cho HS vµ gióp c¸c em vËn dông tèt nh÷ng kiÕn thøc nµy vµo viÖc nãi, viÕt thùc sù hiÖu qu¶, GV ph¶i biÕt øng dông c¸c PP d¹y häc tiÕng ViÖt nh­: PP ph©n tÝch ng«n ng÷, PP rÌn luyÖn theo mÉu, PP thùc hµnh giao tiÕp, PP th¶o luËn nhãm, PP trß ch¬i häc tËp tiÕng ViÖt... vµo viÖc d¹y phÐp tu tõ so s¸nh trong giê LuyÖn tõ vµ c©u còng nh­ trong giê häc c¸c ph©n m«n kh¸c cña m«n TiÕng ViÖt 2.4.2. Kh«ng chØ d¹y phÐp tu tõ so s¸nh trong m«n LuyÖn tõ vµ c©u, GV cßn ph¶i biÕt tæ chøc h­íng dÉn HS vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh trong c¸c giê häc kh¸c cña m«n TiÕng ViÖt. Cô thÓ, ®èi víi ph©n m«n TËp ®äc, GV tæ chøc h­íng dÉn HS vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh qua bèn b­íc: nhËn diÖn h×nh ¶nh so s¸nh, t×m c¸c sù vËt ®­îc so s¸nh, t×m hiÓu c¬ së so s¸nh, c¶m nhËn gi¸ trÞ cña h×nh ¶nh so s¸nh. §èi víi ph©n m«n TËp lµm v¨n, GV tæ chøc cho HS vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh vµo c¸c bµi tËp thuéc thÓ lo¹i v¨n t¶ c¶nh, t¶ ng­êi, t¶ c¶nh sinh ho¹t. Ch­¬ng 3 thö nghiÖm vµ kÕt qu¶ thö nghiÖm 3.1. Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ qu¸ tr×nh thö nghiÖm 3.1.1. Môc ®Ých thö nghiÖm Thö nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh nh»m kiÓm chøng tÝnh hiÖu qu¶ cña hÖ thèng ph­ong ph¸p ®· ®Ò xuÊt ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kÜ n¨ng sö dông phÐp tu tõ so s¸nh cho HS líp 3 trong c¸c ph©n m«n TiÕng ViÖt. 3.1.2. Néi dung thö nghiÖm Gi¶ng d¹y mét sè bµi LuyÖn tõ vµ c©u, TËp ®äc, TËp lµm v¨n trong ch­¬ng tr×nh m«n TiÕng ViÖt 3. 3.1.3. Ph­¬ng ph¸p thö nghiÖm Thö nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh ë khèi líp 3 thuéc 5 tr­êng tiÓu häc. Mçi tr­êng chän 2 líp: líp thö nghiÖm, c¸c bµi d¹y ®­îc tiÕn hµnh theo c¸ch thøc, quy tr×nh chóng t«i ®Ò xuÊt; cßn líp ®èi chøng, GV d¹y b×nh th­êng theo ph­¬ng ph¸p mµ häc dù ®Þnh. 3.1.4. Tæ chøc thö nghiÖm a. Thêi gian thö nghiÖm ViÖc d¹y thö nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh b×nh th­êng theo thêi kho¸ biÓu cña tr­êng thö nghiÖm, kh«ng lµm ®¶o lén ho¹t ®éng cña tr­êng thö nghiÖm, kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn t©m lÝ HS. b. C¬ së thö nghiÖm Chóng t«i ®· chän c¸c tr­êng sau ®©y: - Tr­êng tiÓu häc §«ng Minh- §«ng S¬n - Thanh Ho¸ - Tr­êng tiÓu häc §«ng T©n - §«ng S¬n - Thanh Ho¸ - Tr­êng tiÓu häc §«ng Xu©n - §«ng S¬n - Thanh Ho¸ - Tr­êng tiÓu häc ThÞ TrÊn- §«ng S¬n - Thanh Ho¸ - Tr­êng tiÓu häc TrÇn Phó - Thµnh phè Thanh Ho¸ c. §èi t­îng thö nghiÖm HS líp 3 thuéc c¸c tr­êng tiÓu häc ®· chän, ë mçi tr­êng chóng t«i chän 2 líp: mét líp thö nghiÖm vµ mét líp ®èi chøng. C¸c líp ®èi chøng vµ thö nghiÖm ®­îc chän theo nguyªn t¾c: c©n b»ng vÒ sè l­îng, giíi tÝnh vµ lùc häc. B¶ng 6: C¸c líp thö nghiÖm vµ ®èi chøng Tr­êng Nhãm thö nghiÖm Nhãm ®èi chøng líp Sè HS Líp Sè HS TH §«ng Xu©n 3A 20 3B 20 TH ThÞ TrÊn 3A 20 3B 20 TH TrÇn Phó 3B 25 3A 25 TH §«ng T©n 3B 20 3A 20 TH §«ng Minh 3A 20 3B 20 d. Chän c¸c bµi thö nghiÖm - Ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u: Bµi 1: LuyÖn tõ vµ c©u, TuÇn 1 (TV3, t.1, tr. 8) Bµi 2: LuyÖn tõ vµ c©u, TuÇn 5 (TV3, t.1, tr. 42) - Ph©n m«n TËp ®äc: Bµi: MÑ v¾ng nhµ ngµy b·o (TV3, t.1, tr.32) - Ph©n m«n: TËp lµm v¨n: Bµi: KÓ vÒ gia ®×nh (TV3, t.6, tr.52) e. So¹n gi¸o ¸n thö nghiÖm Sau khi chän ®­îc c¸c bµi thö nghiÖm, chóng t«i tiÕn hµnh thiÕt kÕ gi¸o ¸n. Gi¸o ¸n ®­îc thiÕt kÕ t­¬ng ®èi chi tiÕt ®Ó GV dÔ sö dông. Tuy nhiªn, khi thiÕt kÕ gi¸o ¸n, chóng t«i còng tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng vËn dông s¸ng t¹o cña GV trong tiÕn tr×nh lªn líp còng nh­ kh¶ n¨ng tiÕp thu cña HS tõng líp, tõng tr­êng. Gi¸o ¸n ®­îc thiÕt kÕ xong, ®­îc chÝnh t¸c gi¶ d¹y thö vµ nhê GV cña tr­êng thö nghiÖm dù giê nh»m ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm ch­a hîp lÝ ®Ó bæ sung, s÷a ch÷a, tr­íc khi ®i vµo d¹y thö nghiÖm trªn ®èi t­îng ®· chän. 3.1.5. TiÕn hµnh thö nghiÖm Tr­íc khi tiÕn hµnh d¹y thö nghiÖm, chóng t«i kiÓm tra kÕt qu¶ ®Çu vµo ë c¸c líp thö nghiÖm vµ c¸c líp ®èi chøng. TiÕn hµnh gi¶ng d¹y theo c¸c ph­¬ng ¸n thö nghiÖm ®· thiÕt kÕ ë líp thö nghiÖm vµ GV gi¶ng d¹y b×nh th­êng ë c¸c líp ®èi chøng cña tõng bµi d¹y. a. Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thö nghiÖm a1. Tiªu chÝ kÕt qu¶ häc tËp cña HS ViÖc ®¸nh gi¸ kÕt qña häc tËp cña HS c¨n cø vµo kh¨ n¨ng nhËn diÖn (kiÕn thøc) vµ kh¶ n¨ng vËn dông (kÜ n¨ng) phÐp tu tõ so s¸nh trong khi nãi vµ viÕt, biÓu hiÖn ë 2 tiªu chÝ sau: Tiªu chÝ 1: KÜ n¨ng nhËn diÖn phÐp tu tõ so s¸nh trong c¸c bµi tËp, ®o¹n v¨n, ®o¹n th¬... Tiªu chÝ 2: KÜ n¨ng vËn dông biÖn ph¸p tu tõ so s¸nh vµo c¸c bµi tËp lµm v¨n, vµ trong giao tiÕp... C¸c tiªu chÝ nµy ph¶i dùa trªn néi dung d¹y häc vÒ phÐp tu tõ so s¸nh trong ch­ng tr×nh TiÕng ViÖt ë líp 3. Trong tõng tiªu chÝ, chóng t«i chia ra 4 møc ®é: Giái, Kh¸, Trung b×nh, YÕu. + Møc ®é giái: 9-10 ®iÓm: HS nhËn diÖn vµ vËn dông thµnh th¹o phÐp tu tõ so s¸nh ë c¸c bµi tËp trong ch­¬ng tr×nh TiÕng ViÖt. HiÓu ®­îc t¸c dông cña phÐp so s¸nh tu tõ vµ cã thÓ t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh ®Ñp trong bµi TËp lµm v¨n cña m×nh. + Møc ®é kh¸: 7- 8 ®iÓm: HS nhËn diÖn vµ vËn dông thµnh th¹o phÐp tu tõ so s¸nh vµo bµi lµm cña m×nh, hiÓu ®­îc t¸c dông cña phÐp so s¸nh tu tõ. + Møc ®é trung b×nh: 5 - 6 ®iÓm: HS nhËn diÖn ®­îc phÐp so s¸nh tu tõ song cßn khã kh¨n trong viÖc vËn dông biÖn ph¸p nµy vµo c¸c bµi tËp lµm v¨n. + Møc ®é yÕu: 3-4 ®iÓm HS ch­a cã kh¶ n¨ng nhËn diÖn vµ kh«ng thÓ vËn dông phÐp so s¸nh vµo bµi lµm cña m×nh. a2. Mét sè chÝ tiªu hç trî Bªn c¹nh viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp, chóng t«i ®· tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ bèn chØ tiªu hç trî nh­ sau: + Møc ®é ho¹t ®éng tÝch cùc ho¹t ®éng cña HS trong giê häc Møc ®é 1: RÊt tÝch cùc: HS tÝch cùc, hµo høng suy nghÜ,t×m tßi ®Ó kh¸m ph¸ tri thøc tõ c¸c ho¹t ®éng chiÕm kÜnh tri thøc vµ c¸c ho¹t ®éng thùc hµnh luyÖn tËp. Møc ®é 2: TÝch cùc võa: Cã tham gia vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô häc tËp song kh«ng thùc sù nhiÖt t×nh, Ýt ®­a ra ý kiÕn chñ quan cña b¶n th©n. Møc ®é 3: Ch­a tÝch cùc: Tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng häc tËp mét c¸ch thô ®éng, kh«ng suy nghÜ, kh«ng nhËn xÐt, trao ®æi, th¶o luËn víi c¸c b¹n. + Høng thó cña HS trong giê häc +Møc ®é chó ý cña HS trong giê häc + Thêi gian duy tr× tr¹ng th¸i tÝch cùc ho¹t ®éng vµ chó ý cña HS trong giê häc. b. Xö lÝ kÕt qu¶ thö nghiÖm §Ó tiÕn hµnh xö lÝ kÕt qu¶ häc tËp ë líp thö nghiÖm vµ líp ®èi chøng, nh»m rót ra nh÷ng kÕt luËn khoa häc, chóng t«i ®· sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau. b1. Ph­¬ng ph¸p xö lÝ vÒ mÆt ®Þnh l­îng Chóng t«i ®· sö dông ph­¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc ®Ó xö lÝ sè liÖu, cô thÓ lµ ph­¬ng ph¸p thèng kª m« t¶, trong ®ã chñ yÕu sö dông c¸c th«ng sè sau: TØ lÖ % ®Ó ph©n lo¹i kÕt qu¶ häc tËp, møc ®é høng thó lµm c¬ së so s¸nh kÕt qu¶ gi÷a nhãm líp thùc nghÖm vµ nhãm líp ®èi chøng. Gi¸ trÞ trung b×nh ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: = ni : lµ tÇn sè xuÊt hiÖn ®iÓm sè xi N: lµ tæng sè HS thùc nghÖm Gi¸ trÞ ®Æc tr­ng cho sù tËp trung cña sè liÖu nh»m so s¸nh møc häc trung b×nh cña HS ë 2 nhãm líp thö nghiÖm vµ ®èi chøng. b2. Ph­¬ng ph¸p xö lÝ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh §¸nh gi¸ qua viÖc quan s¸t, dù giê, trao ®æi, pháng vÊn c¸c ®èi t­îng thö nghiÖm, nhãm nµo cã ®iÓm trung b×nh lín h¬n th× nhãm ®ã cã kÕt qu¶ cao h¬n. 3.2. KÕt qu¶ thö nghiÖm 3.2.1. KÕt qu¶ lÜnh héi tri thøc Sau khi tiÕn hµnh d¹y thö nghiÖm (líp thö nghiÖm), dù giê (líp ®èi chøng) vµ tiÕn hµnh kh¶o s¸t chóng t«i thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau: B¶ng 7: KÕt qu¶ lÜnh héi tri thøc cña HS Tªn tr­êng Líp Sè HS §iÓm sè §é lÖch ®iÓm TB 3 4 5 6 7 8 9 10 §«ng T©n TN 20 0 1 1 2 5 6 3 2 7.55 1.10 §C 20 1 2 3 4 4 4 4 4 6.45 §«ng Xu©n TN 20 0 1 2 4 3 4 3 3 7.30 1.15 §C 20 1 2 4 6 3 2 1 1 6.15 §«ng Minh TN 20 0 0 2 3 5 4 4 2 7.45 1.20 §C 20 0 2 5 4 4 2 2 1 6.25 ThÞ TrÊn TN 20 0 1 2 3 4 4 3 3 7.45 1.20 §C 20 1 3 4 3 4 2 2 1 6.25 TrÇn Phó TN 25 0 2 2 4 4 6 4 3 7.36 0.92 §C 25 1 3 4 5 5 3 3 1 6.44 Tæng hîp TN 105 0 5 9 16 21 24 17 13 7.46 1.11 §C 105 4 12 20 22 20 13 9 5 6.00 Tõ b¶ng trªn, ta thÊy, c¸c líp thö nghiÖm cã kÕt qu¶ cao h¬n h¼n c¸c líp ®èi chøng. Cô thÓ, ®iÓm trung b×nh cña nhãm líp thö nghiÖm lµ 7.46; ®iÓm trung b×nh cña nhãm líp ®èi chøng lµ 6.00; ®é lÖch ®iÓm trung b×nh cña nhãm líp ®èi chøng so víi líp thö nghiÖm lµ 1.11. §iÒu nµy chøng tá, thö nghiÖm s­ ph¹m cã kÕt qu¶ râ rÖt. ViÖc phèi hîp nhuÇn nhuyÔn c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc vµ tæ chøc cho HS chñ ®éng tham gia ho¹t ®éng chiÕm lÜnh tri thøc, c¸c em ®· ho¹t ®éng tÝch cùc h¬n, høng thó h¬n. Do ®ã, chÊt l­îng giê häc ®­îc n©ng cao. Tõ b¶ng 7, ta cã b¶ng 8 sau: B¶ng 8: TØ lÖ kÕt qu¶ cña líp thö nghiÖm so víi líp ®èi chøng Tªn tr­êng Líp Sè HS Møc ®é % KÐm T. B×nh Kh¸ Giái §«ng T©n TN 20 5 15 55 25 §C 20 15 35 40 10 §«ng Xu©n TN 20 5 30 35 30 §C 20 15 50 25 10 §«ng Minh TN 20 0 25 45 30 §C 20 10 45 30 15 ThÞ trÊn TN 20 5 25 40 30 §C 20 20 35 30 15 TrÇn Phó TN 25 8 24 40 28 §C 25 16 36 32 16 Tæng hîp TN 105 4.76 23.81 42.86 28.57 §C 105 15.24 40.0 31.43 13.33 Nh×n vµo b¶ng 8, ta thÊy, cã sù kh¸c nhau vÒ ®iÓm sè c¸c møc ®é: kÐm, trung b×nh, kh¸, giái ë c¸c líp thö nghiÖm vµ ®èi chøng. ë c¸c líp thö nghiÖm, sè HS ®¹t ®iÓm kÐm, trung b×nh chiÕm tØ lÖ thÊp (kÐm: 4.76 %), trung b×nh (23.81 %), tØ lÖ ®¹t ®iÓm kh¸ vµ giái t­¬ng ®èi cao (kh¸: 42.86 %), giái: 28.57 %). ë c¸c líp ®èi chøng, tØ lÖ HS ®¹t ®iÓm kÐm, trung b×nh cao h¬n c¸c líp thùc nghiÖm (kÐm: 15.24 %, trung b×nh 40 %) trong khi ®ã, ®iÓm kh¸ giái l¹i chiÕm tØ lÖ thÊp h¬n (kh¸ 31.43 %). KÕt qu¶ nµy cho phÐp kh¼ng ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ cña bµi thö nghiÖm. ChÊt l­îng häc tËp cña HS nhãm líp thö nghiÖm cao h¬n nhãm líp ®èi chøng. KÕt qu¶ trªn ®­îc biÓu diÔn b»ng biÓu ®å sau: BiÓu ®å: BiÓu ®å biÓu diÔn tÇn suÊt kÕt qu¶ thö nghiÖm 3.2.2. §¸nh gi¸ vÒ høng thó häc tËp cña HS B¶ng 9: Møc ®é høng thó häc tËp cña HS ®èi víi c¸c bµi häc Tªn tr­êng Líp Sè HS Møc ®é høng thó RÊt thÝch ThÝch Kh«ng thÝch Sè l­îng % Sè l­îng % Sè l­îng % §«ng T©n TN 20 12 60 6 30 2 10 §C 20 3 15 8 40 9 45 §«ng Xu©n TN 20 13 65 6 30 1 5 §C 20 3 15 7 35 10 50 §«ng Minh TN 20 14 70 5 25 1 5 §C 20 2 10 9 45 11 55 ThÞ trÊn TN 20 14 70 5 25 1 5 §C 20 2 10 10 50 8 40 TrÇn Phó TN 25 16 64 7 28 2 10 §C 25 5 20 10 40 10 50 Tæng hîp TN 105 69 65.71 29 27.61 7 6.67 §C 105 15 14.29 44 41.90 48 45.71 Nh×n vµo b¶ng 9 ta thÊy, møc ®é høng thó ®èi víi bµi häc cña HS ë nhãm líp thö nghiÖm vµ nhãm líp ®èi chøng cã sù kh¸c nhau râ rÖt. ë nhãm líp thö nghiÖm, tØ lÖ HS thÝch vµ rÊt thÝch rÊt cao (rÊt thÝch: 69 %; thÝch: 29 %). HÇu hÕt, c¸c em phÊn khëi, hµo høng, tù tin sau bµi häc, sè HS kh«ng thÝch häc bµi chiÕm tØ lÖ rÊt Ýt (6.67 %). Trong khi ®ã, tØ lÖ HS rÊt thÝch vµ thÝch bµi häc ë nhãm líp ®èi chøng l¹i thÊp h¬n (rÊt thÝch: 15 %; thÝch 44 %) sè HS tá ra kh«ng hµo høng víi bµi häc chiÕm tØ lÖ cao h¬n (45.71 %). KÕt qu¶ trªn cho thÊy, ®Ó t¹o høng thó häc tËp, GV ph¶i biÕt c¸ch lùa chän c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc phï hîp, linh ho¹t, phï hîp víi t©m lÝ vµ tr×nh ®é nhËn thøc cña HS. BiÕt tæ chøc h­íng dÉn HS vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh vµo c¸c ph©n m«n kh¸c cña m«n TiÕng ViÖt. B»ng nh÷ng c¸ch nµy, GV ®· gióp HS tù ho¹t ®éng ®Ó chiÕm lÜnh tri thøc. 3.2.3. §¸nh gi¸ sù chó ý cña HS trong tiÕn tr×nh bµi d¹y Trong qu¸ tr×nh thùc nghiÖm, t­¬ng øng víi møc ®é ho¹t ®éng vµ høng thó häc tËp kh¸c nhau, sù tËp trung chó ý cña HS ë nhãm líp thö nghiÖm vµ líp ®èi chøng víi tiÕn tr×nh bµi d¹y lµ kh«ng nh­ nhau. a. ë nhãm líp thö nghiÖm Do lu«n ®ùoc dÉn d¾t vµo c¸c ho¹t ®éng, hµo høng, say s­a trong viÖc t×m tßi, th¶o luËn t×m ra h­íng gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô häc tËp nªn kh¶ n¨ng chó ý cña HS ®­îc tËp trung rÊt cao. Thêi gian trong tiÕt häc chØ ®ñ ®Ó c¸c em ph©n tÝch ng÷ liÖu, th¶o luËn nhãm, tæng hîp ý kiÕn cña c¸c thµnh viªn trong nhãm ®Ó t×m ra ý kiÕn thèng nhÊt... nªn hiÕm cã tr­êng hîp nãi chuyÖn riªng, lµm viÖc riªng trong líp... Ngoµi ra, trong giê häc, mèi quan hÖ céng t¸c gi÷a GV vµ HS ®­îc thÓ hiÖn rÊt râ, HS cã ý thøc cao ®èi víi qu¸ tr×nh häc tËp, c¸c em thùc sù bÞ l«i cuèn vµo ho¹t ®éng häc tËp. b. ë líp ®èi chøng Sù tËp trung chó ý cña HS trong líp ®èi chøng cßn nhiÒu h¹n chÕ: Trong giê häc, HS cßn lµm viÖc vµ nãi chuyÖn riªng do GV thuyÕt tr×nh gi¶ng gi¶i hoÆc chØ nãi qua vÒ bµi häc råi cho HS tù gi¶i quyÕt c¸c bµi tËp trong phÇn luyÖn tËp. Do kh«ng ®­îc h­íng dÉn tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng häc tËp, kh«ng ®­îc tæ chøc ho¹t ®éng tËp thÓ nªn HS rÊt chãng mÖt mái, nhµm ch¸n vµ ®iÒu hiÓn nhiªn c¸c em sÏ kh«ng hµo høng häc tËp. Nh­ vËy, sù chó ý cña HS trong giê häc ë nhãm líp thö nghiÖm vµ nhãm líp ®èi chøng cã sù kh¸c nhau. ViÖc tæ chøc cho HS tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng häc tËp ®Ó tù chiÕm lÜnh tri thøc lµ rÊt phï hîp víi ®Æc ®iÓm t©m lÝ HS. 3.3. §¸nh gi¸ chung vÒ kÕt qu¶ thö nghiÖm Qua ph©n tÝch kÕt qu¶ thö nghiÖm chóng t«i rót ra mét sè nhËn xÐt sau: Víi tr×nh ®é ®Çu vµo cña nhãm líp thö nghiÖm vµ nhãm líp ®èi chøng t­¬ng ®­¬ng nhau nh­ng qua kh¶o s¸t sau thö nghiÖm chóng t«i thÊy chÊt l­îng n¾m kiÕn thøc cña HS nhãm líp thö nghiÖm cao h¬n líp ®èi chøng: a. TØ lÖ HS ®¹t kh¸ giái qua c¸c bµi kiÓm tra ë c¸c líp thö nghiÖm cao h¬n nhãm líp ®èi chøng, trong khi ®ã tØ lÖ HS ®¹t ®iÓm kÐm l¹i thÊp h¬n. b. KÜ n¨ng thùc hµnh, th¶o luËn nhãm, tr×nh bµy ý kiÕn c¸ nh©n... cña HS nhãm líp thö nghiÖm còng cao h¬n líp ®èi chøng. c. ë c¸c líp thö nghiÖm, høng thó häc tËp cña HS còng cao h¬n ë nhãm líp ®èi chøng. C¸c em ho¹t ®éng tÝch cùc h¬n vµ chñ ®éng trong qu¸ tr×nh chiÕm lÜnh tri thøc. Nh÷ng kÕt qu¶ trªn ®· chøng tá, qu¸ tr×nh thö nghÖm ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc gi¶ thuyÕt khoa häc mµ ®Ò tµi ®· ®Ò ra. ViÖc n¾m v÷ng cÊu tróc ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa, phèi hîp c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc, c¸ch h­íng dÉn HS vËn dông phÐp so s¸nh trong c¸c giê häc cña c¸c ph©n m«n kh¸c cña m«n TiÕng ViÖt céng víi sù nhiÖt t×nh cña GV sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong giê häc. KÕt luËn vµ ®Ò xuÊt 1. KÕt luËn Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi nµy, chóng t«i rót ra ®­îc nh÷ng kÕt luËn sau: 1.1. ViÖc n¾m v÷ng nh÷ng kiÕn thøc vÒ phÐp so s¸nh tu tõ cã ý nghÜa rÊt quan träng, t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho viÖc ph¸t triÓn kÜ n¨ng nãi vµ viÕt cho HS, lµm giµu vµ gãp phÇn gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt. Cô thÓ, gióp HS ph¸t triÓn kÜ n¨ng ®äc hiÓu, kÜ n¨ng c¶m thô v¨n häc, c¶m thô vÎ ®Ñp cña v¨n ch­¬ng vµ lµm tèt c¸c bµi TËp lµm v¨n miªu t¶, kÓ chuyÖn ë c¸c líp trªn. 1.2. Nh÷ng nhËn thøc h¹n chÕ vÒ môc ®Ých, néi dung, ph­¬ng ph¸p vµ vµ viÖc hiÓu râ vÒ tÇm quan träng cña viÖc d¹y so s¸nh tu tõ cña GV cßn nhiÒu bÊt cËp. §iÒu nµy, ®· lµm n¶y sinh nh÷ng thùc tr¹ng d¹y vµ häc ¶nh h­ëng ®Õn viÖc rÌn luyÖn vµ ph¸t triÓn kÜ n¨ng sö dông phÐp so s¸nh cña HS. Nh×n chung, GV vµ HS cßn gÆp mét sè khã kh¨n trong qu¸ tr×nh d¹y vµ häc. 1.3. Tõ kÕt qu¶ t×m hiÓu lÝ luËn, thùc tiÔn còng nh­ môc tiªu, néi dung, møc ®é d¹y häc phÐp so s¸nh, chóng t«i ®· ®Ò xuÊt øng dông c¸c PP d¹y häc tiÕng ViÖt vµo viÖc d¹y phÐp tu tõ so s¸nh cho cho HS líp 3. Ngoµi ra, chóng t«i ®· x©y dùng quy tr×nh tæ chøc h­íng dÉn HS gi¶i c¸c d¹ng bµi tËp vÒ phÐp tu tõ so s¸nh cho HS líp 3 ë ph©n m«n: LuyÖn tõ vµ c©u. Chóng t«i còng ®· x©y dùng c¸c quy tr×nh tæ chøc h­íng dÉn HS vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh trong c¸c giê TËp ®äc, TËp lµm v¨n gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc phÐp tu tõ so s¸nh ë líp 3. 1.4. KÕt qu¶ thùc nghiÖm s­ ph¹m ®· chøng minh tÝnh tÝnh kh¶ thi cña c¸c PP d¹y häc tiÕng ViÖt ®­îc øng dông vµo viÖc d¹y phÐp tu tõ so s¸nh cho HS líp 3. KÕt qu¶ thùc nghiÖm còng ®· cho thÊy tÝnh hiÖu qu¶ cña quy tr×nh h­íng dÉn HS gi¶i c¸c bµi tËp vÒ so s¸nh tu tõ trong ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u, cña c¸c quy tr×nh tæ chøc h­íng dÉn HS vËn dông phÐp tu tõ so s¸nh trong ph©n m«n TËp ®äc vµ TËp lµm v¨n mµ chóng t«i ®· ®Ò xuÊt. Víi nh÷ng quy tr×nh vµ c¸ch thøc mµ chóng t«i tæ chøc, ®· gióp HS tham gia häc tËp mét c¸ch chñ ®éng, s¸ng t¹o vµ viÖc ghi nhí, rÌn luyÖn c¸c kÜ n¨ng vÒ so s¸nh tu tõ ®¹t hiÖu qu¶ h¬n. 2. Mét sè ®Ò xuÊt Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· ®¹t ®­îc, chóng t«i xin nªu mét sè kiÕn nghÞ sau: 2.1. Tæ chøc c¸c ®ît tËp huÊn bæ tóc kiÕn thøc vÒ phong c¸ch häc cho GV tiÓu häc, ®Æc biÖt lµ kiÕn thøc vÒ c¸c biÖn ph¸p tu tõ. Cã nh­ vËy, GV míi thÊy tÇm quan träng cña so s¸nh tu tõ vµ n¾m ®­îc c¬ së ph­¬ng ph¸p luËn cña viÖc d¹y phÐp so s¸nh tu tõ ë TiÓu häc. 2.2. øng dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn v¨n vµo qu¸ tr×nh d¹y häc ë c¸c tr­êng TiÓu häc. Cô thÓ, giíi thiÖu c¸c øng dông PP d¹y häc tiÕng ViÖt vµo viÖc d¹y phÐp tu tõ so s¸nh ë líp 3. Giíi thiÖu trªn ph¹m vi réng c¸c quy tr×nh tæ chøc h­íng dÉn HS ph¸t triÓn kÜ n¨ng sö dông phÐp so s¸nh tu tõ trong c¸c ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u, TËp ®äc, TËp lµm v¨n ë líp 3 ®Ó gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc phÐp tu tõ so s¸nh ë TiÓu häc. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Lª A, NguyÔn Quang Ninh, Bïi Minh To¸n (2004), Ph­¬ng ph¸p d¹y häc tiÕng ViÖt, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 2. Hoµng Hoµ B×nh (1999), D¹y v¨n cho HS tiÓu häc, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 3. H÷u §¹t (2001), Phong c¸ch häc tiÕng ViÖt hiÖn ®¹i, NXB §¹i häc quèc gia, Hµ Néi. 4. NguyÔn Th¸i Hoµ (2006), Tõ ®iÓn tu tõ- Phong c¸ch thi ph¸p häc, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 5. Lª V¨n Hång, Lª Ngäc Lan, NguyÔn V¨n Thµng (2001), T©m lÝ häc løa tuæi vµ t©m lÝ häc s­ ph¹m, NXB §¹i häc quèc gia Hµ Néi. 6. TrÇn M¹nh H­ëng (2006), Vui häc tiÕng ViÖt, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 7. TrÇn M¹nh H­ëng (2002), LuyÖn tËp vÒ c¶m thô v¨n häc, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 8. §inh Träng L¹c (1996), VÎ ®Ñp cña ng«n ng÷ v¨n häc qua c¸c bµi tËp ®äc líp 4, 5, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 9. §inh Träng L¹c (1998), Phong c¸ch häc tiÕng ViÖt, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 10. §inh Träng L¹c (2001), 99 ph­¬ng tiÖn vµ biÖn ph¸p tu tõ trong tiÕng ViÖt, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 11. §inh Träng L¹c (1993) “Phong c¸ch häc víi sù ph¸t triÓn lêi nãi cña HS”, Nghiªn cøu gi¸o dôc, (1) 12. Vò Tó Nam, Ph¹m Hæ, Bïi HiÓn, NguyÔn Quang S¸ng (2004), V¨n miªu t¶ vµ v¨n kÓ chuyÖn, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 13. Lª Ph­¬ng Nga (1988) “Båi d­ìng n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc cho HS tiÓu häc, c¸c d¹ng bµi tËp vµ nh÷ng vÊn ®Ò l­u ý”, T¹p chÝ Gi¸o dôc TiÓu häc, (3). 14. Lª Ph­¬ng Nga (2001), D¹y häc TËp ®äc ë tiÓu häc, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 15. §µo Ngäc, Vò Quang Ninh (1993), RÌn luyÖn kÜ n¨ng sö dông TiÕng ViÖt, X­ëng in v¨n phßng Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, Hµ Néi. 16. §µo ThÞ Oanh, Vò Kim Dung, Ph¹m ThÞ Thanh (2006), TiÕng ViÖt vµ ph­¬ng ph¸p d¹y häc tiÕng ViÖt ë TiÓu häc, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 17. Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o (2006), D¹y líp 3 theo ch­¬ng tr×nh TiÓu häc míi, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 18. Cï §×nh Tó (1980), “Phong c¸ch ng«n ng÷ víi viÖc d¹y vµ häc ng÷ v¨n”, Nghiªn cøu gi¸o dôc, (9) 19. Cï §×nh Tó (1983), Phong c¸ch häc vµ ®Æc ®iÓm tu tõ TiÕng ViÖt, NXB §¹i häc vµ Trung häc chuyªn nghiÖp Hµ Néi. 20. Bïi TÊt T­¬m (2003), Ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n tiÕng ViÖt bËc trung häc c¬ së, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 21. §ç Ngäc Thèng, Ph¹m Minh DiÖu (2003), V¨n miªu t¶ trong nhµ tr­êng phæ th«ng, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi. 22. NguyÔn Minh ThuyÕt (2004), Hái - ®¸p vÒ d¹y häc TiÕng ViÖt 3, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi.