Luận văn Quản lý hoạt động thu - chi Bảo hiểm xã hội ở Việt Nam

¸nh nghÜa vô thùc hiÖn BHXH. Theo thèng kª cña BHXH ViÖt Nam, hiÖn cã kho¶ng trªn 80% doanh nghiÖp víi 73% lao ®éng khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh thuéc diÖn ph¶i tham gia BHXH b¾t buéc nh­ng vÉn ch­a tham gia BHXH. T×nh tr¹ng trôc lîi BHXH ®ang diÔn ra víi tÝnh chÊt vµ møc ®é ngµy cµng t¨ng, cã thÓ thÊy mét sè lo¹i trôc lîi BHXH nh­: man tr¸ trong thu, chi BHXH, gi¶ m¹o hå s¬, khai khèng tuæi ®êi vµ n¨m c«ng t¸c ®Ó h­ëng BHXH, chËm c¾t gi¶m ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é khi hÕt thêi gian h­ëng; trèn tr¸nh nghÜa vô ®ãng BHXH hoÆc khai gi¶m sè l­îng lao ®éng vµ quü tiÒn l­¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH… Do ®ã, ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng thÊt thu vµ nî ®äng tiÒn BHXH, ngoµi nh÷ng biÖn ph¸p riªng nghiÖp vô thu BHXH cßn cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p tæng hîp, sù phèi kÕt hîp gi÷a c¸c cÊp c¸c ngµnh. Tuy nhiªn, tr­íc hÕt trong c«ng t¸c thu cÇn ph¶i cã sù qu¶n lý chÆt chÏ ®èi t­îng thu, qu¶n lý chÆt chÏ tiÒn l­¬ng vµ quü tiÒn l­¬ng lµm c¨n cø ®Ó ®ãng vµ x¸c ®Þnh møc h­ëng BHXH; cÇn thiÕt ph¶i cã h×nh thøc xö lý nghiªm minh ®èi víi nh÷ng c¬ quan, doanh nghiÖp, ®¬n vÞ sö dông lao ®éng cè t×nh d©y d­a nî ®äng tiÒn ®ãng BHXH, cÇn ph¶i t¨ng c­êng thªm cho ngµnh BHXH mét sè c«ng cô ph¸p luËt cÇn thiÕt ®Ó t¨ng c­êng thªm tÝnh c­ìng chÕ trong viÖc chÊp hµnh thùc hiÖn c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch BHXH. 2. KiÕn nghÞ vÒ hoµn thiÖn, ®æi míi ho¹t ®éng qu¶n lý chi BHXH 2.1. Hoµn thiÖn ph­¬ng thøc qu¶n lý chi BHXH Qu¶n lý chi BHXH nh»m gi¶i quyÕt c¸c chÕ ®é BHXH vµ chi tr¶ kÞp thêi, chÝnh x¸c, ®óng lóc, ®óng ®èi t­îng cho nh÷ng ng­êi ®­îc h­ëng trî cÊp cña c¸c chÕ ®é BHXH. §¶m b¶o sù an toµn, tr¸nh nh÷ng thÊt tho¸t kh«ng ®¸ng cã cña quü BHXH. Do ®ã, trong c«ng t¸c hoµn thiÖn ph­¬ng thøc qu¶n lý chi BHXH cÇn ph¶i thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p sau: Qu¶n lý chi ®èi víi c¸c chÕ ®é h­u trÝ, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp vµ chÕ ®é tö tuÊt: - TiÕn hµnh kiÓm ta, rµ so¸t l¹i toµn bé hå s¬ ®èi víi nh÷ng ®èi t­îng ®ang h­ëng BHXH ®­îc h­ëng chÕ ®é BHXH tr­íc thêi ®iÓm 01/0/1995. §èi víi nh÷ng ®èi t­îng thiÕu hå s¬, ph¶i tiÕn hµnh bæ sung, hoµn chØnh, kiÓm tra l¹i; ®èi víi nh÷ng hå s¬ cã sù sai sãt th× ph¶i kiªn quyÕt xö lý, phï hîp víi nh÷ng qui ®Þnh cña Nhµ n­íc. MÆt kh¸c, nÕu trong qu¸ tr×nh kiÓm tra, ph¸t hiÖn ®­îc nh÷ng hµnh vi gian lËn nghiªm träng th× cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn san c¸c c¬ quan ph¸p luËt cã chøc n¨ng ®Ó xö lý, cÇn ph¶i cã h×nh thøc xö lý nghiªm kh¾c ®Ó lµm g­¬ng tr¸nh t×nh tr¹ng trôc lîi BHXH. - Víi nh÷ng ®èi t­îng h­ëng BHXH míi ph¸t sinh, ph¶i thùc hiÖn ®óng quy tr×nh lËp, kiÓm tra vµ thÈm ®Þnh hå s¬ theo ba cÊp. §¬n vÞ sö dông lao ®éng chØ ra quyÕt ®Þnh cho ng­êi lao ®éng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng, cung cÊp hå s¬ cã liªn quan cña ng­êi lao ®éng theo yªu cÇu cña c¬ quan BHXH. BHXH tØnh (thµnh phè) kiÓm tra, x¸c ®Þnh chÕ ®é vµ møc l­¬ng ®­îc h­ëng lµm c¨n cø x¸c ®Þnh chÕ ®é vµ møc h­ëng ®Ó ra quyÕt ®Þnh h­ëng trî cÊp BHXH cho ng­êi lao ®éng. §Þnh kú, BHXH ViÖt Nam tæ chøc thÈm ®inh l¹i, nÕu cã sai sãt th× BHXH tØnh (thµnh phè) ph¶i cã tr¸ch nhiÖm thu håi nh÷ng chi phÝ ®· bá ra, nÕu kh«ng thu håi ®­îc th× ph¶i båi th­êng vµo c«ng quü. - T¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý tiÒn mÆt trong tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n vËn chuyÓn tiÒn mÆt tõ n¬i giao nhËn tíi khi chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng ®­îc h­ëng chÕ ®é BHXH, giao nhËn tiÒn ë kho b¹c, ng©n hµng, trªn ®­êng vËn chuyÓn ®Õn c¸c x·, ph­êng, tæ d©n phè, trong qu¸ tr×nh tæ chøc chi tr¶ cho tr¶ tõng ®èi t­îng h­ëng BHXH. NÕu cÇn thiÕt ph¶i bè trÝ lùc l­îng b¶o vÖ (thuª c«ng an, b¶o vÖ ¸p t¶i) vµ trang bÞ nh÷ng ph­¬ng tiÖn b¶o vÖ (nh­: trang bÞ hßm s¾t, kÐt b¹c b¶o vÖ, thiÕt bÞ b¶o vÖ). Thùc hiÖn thanh to¸n ngay trong ngµy ®èi víi h×nh thøc chi tr¶ trùc tiÕp, kh«ng qu¸ tõ 3 ®Õn 5 ngµy ®èi víi h×nh thøc chi tr¶ th«ng qua c¸c ®¹i lý ë ph­êng, x·. Th­êng xuyªn kiÓm tra ®Þnh kú, ®ét xuÊt tån quü tiÒn mÆt ë c¸c ®¹i lý vµ BHXH cÊp quËn, huyÖn vµ BHXH cÊp tØnh, thµnh phè. - CÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a BHXH cÊp quËn, huyÖn trong mét tØnh (thµnh phè), gi÷a BHXH tØnh (thµnh phè) víi BHXH ViÖt Nam trong viÖc qu¶n lý sù biÕn ®éng di chuyÓn, chÕt hoÆc hÕt thêi gian h­ëng quyÒn lîi BHXH cña tõng ®èi t­îng h­ëng BHXH. KÞp thêi ®iÒu chØnh t¨ng, gi¶m vµ lËp danh s¸ch chi tr¶ hµng th¸ng ®Ó lµm c¨n cø chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é BHXH (danh s¸ch chi ph¶i ph¶i do BHXH tØnh, thµnh phè lËp, nghiªm cÊm cho BHXH quËn, huyÖn vµ c¸c ®¹i lý chi tr¶ ë x·, ph­êng lËp) - T¹i mét sè ®Þa ph­¬ng cã ®Þa h×nh phøc t¹p, ®èi t­îng h­ëng BHXH Ýt, cÇn t×m ra ®­îc ph­¬ng thøc vµ m« h×nh chi tr¶ hîp lý ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi, ®êi sèng cho c¸c ®èi t­îng ®­îc h­ëng quyÒn lîi BHXH, ®ång thêi ®¶m b¶o sù phï hîp víi kh¶ n¨ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu chi tr¶ cña c¸c c¬ quan BHXH c¬ së. Do ®ã, cã thÓ kÕt hîp víi ngµnh B­u ®iÖn ®Ó tæ chøc chi tr¶ kÞp thêi hµng th¸ng cho ®èi t­îng. - Do ®Æc ®iÓm c¸c chÕ ®é h­u trÝ, tö tuÊt ®Òu lµ c¸c chÕ ®é dµi h¹n, viÖc chi tr¶ mang tÝnh ®Þnh kú ®èi víi chÕ ®é h­u trÝ, chÕ ®é tö tuÊt cã thÓ thùc hiÖn cïng víi chÕ ®é h­u trÝ Do ®ã, cã thÓ thùc hiÖn thÝ ®iÓm m« h×nh chi tr¶ qua tµi kho¶n c¸ nh©n, ®Ó thùc hiÖn tèt m« h×nh chi tr¶ nµy cÇn ph¶i cã sù phèi hîp víi hÖ thèng ng©n hµng, kho b¹c vµ vËn ®éng c¸c ®èi t­îng më tµi kho¶n c¸ nh©n. Qu¶n lý chi ®èi víi c¸c chÕ ®é èm ®au, thai s¶n, nghØ d­ìng søc. - Phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c tæ chøc y tÕ, tæ chøc c«ng ®oµn ë c¸c ®¬n v× ®Ó kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc cÊp giÊy chøng nhËn nghØ èm, nghØ thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, thai s¶n vµ nghØ d­ìng søc ®Ó kh¾c phôc triÖt ®Ó hiÖn t­îng lµm gi¶ hå s¬, khai khèng thêi gian nghØ ®Ó rót tiÒn tõ quü BHXH kh«ng ®óng chÕ ®é, kh«ng ®óng c¸c quy ®Þnh. - Phèi hîp víi c¸c c¬ quan thanh tra, kiÓm to¸n, tµi chÝnh, kho b¹c… ®Ó kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH vµ chi BHXH cho ng­êi lao ®éng t¹i ®¬n vÞ sö dông lao ®éng do BHXH tØnh (thµnh phè) cho ng­êi lao ®éng t¹i ®¬n vÞ sö dông lao ®éng do BHXH tØnh (thµnh phè), BHXH huyÖn (quËn) uû quyÒn chi cho hä. - BHXH tØnh, BHXH huyÖn kh«ng ®­îc sö dông tiÒn do BHXH ViÖt Nam cÊp chi BHXH ®Ó chi cho bÊt cø néi dung chi nµo kh¸c. ChØ ®­îc phÐp chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH t¹i BHXH tØnh, huyÖn vµ chuyÓn tiÒn b»ng h×nh thøc kh«ng dïng tiÒn mÆt cho c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®Ó chi tr¶ hé. Nghiªm cÊm mäi viÖc chi tr¶ b»ng tiÒn mÆt cho ®¹i diÖn cña ng­êi sö dông lao ®éng lÜnh hé lao ®éng, sau ®ã vÒ tæ chøc chi tr¶ ë ®¬n vÞ. VÒ tû lÖ h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH. Nh×n tæng qu¸t vÒ tû lÖ h­ëng BHXH dùa theo c«ng ­íc 102 cña ILO vµ kinh nghiÖm ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi, ë n­íc ta tû lÖ h­ëng trî cÊp BHXH lµ t­¬ng ®èi cao, trong khi møc ®ãng gãp BHXH ë n­íc ta l¹i thÊp h¬n, c«ng t¸c t¨ng tr­ëng quü BHXH l¹i ch­a ph¸t triÓn, tr×nh ®é qu¶n lý cßn nhiÒu h¹n chÕ. Tõ thùc tÕ ®ã, trong t­¬ng lai kh«ng xa, quü BHXH ë n­íc ta sÏ mÊt c©n ®èi thuchi. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®ã, ngoµi nh÷ng biÖn ph¸p t¨ng thu, gi¶m chi vµ tiÕt kiÖm chi, c¸c biÖn ph¸p b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng nguån quü th× bªn c¹nh ®ã cÇn xem xÐt l¹i ngay møc h­ëng vµ ®iÒu kiÖn h­ëng cña mét sè chÕ ®é. Cô thÓ nh­ chÕ ®é h­u trÝ: ®iÒu 67 c«n ­íc 102 cua ILO quy ®Þnh ng­êi vÒ h­u ®­îc h­ëng 40% l­¬ng ®ãng BHXH. HiÖn nay ë n­íc ta, tû lÖ nµy tèi ®a lµ 75% møc l­¬ng ®ãng BHXH. Tr­íc m¾t, n­íc ta ch­a thÓ kÐo tû lÖ trî cÊp xuèng nh­ møc quy ®Þnh cña ILO, nh­ng trong t­¬ng lai khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn tíi mét møc ®é nhÊt ®Þnh, thu nhËp ng­êi lao ®éng cao h¬n, lóc ®ã cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu ®iÒu chØnh l¹i møc h­ëng h­u trÝ cho phï hîp, t¹o ra sù c©n ®èi cho quü BHXH. 2.2. Hoµn thiÖn ph­¬ng thøc qu¶n lý chi ho¹t ®éng bé m¸y qu¶n lý. Chi ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Çu t­ x©y dùng hÖ thèng trô së lµm viÖc cña ngµnh BHXH ViÖt Nam, cÇn tËp trung ®Çu t­ døt ®iÓm tõng dù ¸n, trong n¨m 2001 c¬ b¶n hoµn thµnh tÊt c¶ c¸c trô së lµm viÖc trong hÖ thèng BHXH ViÖt Nam. Quy m« ®Çu t­ vµ h×nh thøc võa ®¸p øng ®­îc nhu cÇu lµm viÖc, phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng nghiÖp vô cña ngµnh (th­êng xuyªn ph¶i tiÕp xóc víi ®èi t­îng tham gia vµ h­ëng c¸ chÕ ®é BHXH), cã chç l­u tr÷ tµi liÖu, hå s¬, chøng tõ.. võa ph¶i phï hîp víi tæ chøc bé m¸y cña tõng ®Þa ph­¬ng vµ kh«ng bÞ l¹c hËu Ýt nhÊt dÕn n¨m 2010. Thùc hiÖn ®Çu t­ ®óng quy tr×nh, quy ph¹m tõ kh©u chuÈn b× ®Çu t­ tíi khi kÕt thóc c«ng tr×nh. Qu¶n lý chÆt chÏ khèi l­îng, chÊt l­îng, ®Çu t­ cã hiÖu qu¶, kh«ng ®Ó thÊt tho¸t vèn cña Nhµ n­íc, kh«ng g©y phiÒn hµ cho c¸c nhµ thÇu. CÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau: + T¨ng c­êng n¨ng lùc qu¶n lý ®Çu t­ x©y dùng ë c¶ BHXH ViÖt Nam vµ c¸c ban qu¶n lý dù ¸n ë c¸c ®Þa ph­¬ng theo h­íng bæ sung thªm c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý, tËp huÊn nghiÖp vô qu¶n lý. + Ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ, nghiªm tóc c¸c quy ®Þnh, tr×nh tù vÒ thÈm ®Þnh ë tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n tõ kh©u lËp dù ¸n ®Õn tæ chøc thi c«ng, bµn giao ®­a c«ng tr×nh vµo sö dông. §Æc biÖt, cÇn chó träng ®Õn c«ng t¸c gi¸m s¸t thi c«ng (thi c«ng theo ®óng hå s¬ thiÕt kÕ ®­îc duyÖt, ®óng chñng lo¹i vËt liÖu, ®óng thiÕt bÞ, ®óng quy tr×nh, quy ph¹m, ghi nhËt ký c«ng tr×nh ®Çy ®ñ, trung thùc…). Ngoµi ra, viÖc lËp, thÈm ®Þnh, phª duyÖt quyÕt to¸n c«ng tr×nh ®¶m b¶o ®ñ hå s¬, ®óng khèi l­îng ®Þnh møc, ®¬n gi¸m, vµ c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. - C¸c ban qu¶n lý dù ¸n ph¶i kÞp thêi th«ng tin, b¸o c¸o tiÕn ®é thùc hiÖn cña tõng dù ¸n, kiÕn nghÞ biÖn ph¸p xö lý khi cã nh÷ng ph¸t sinh v­ît qu¸ thÈm quyÒn. Kh«ng ®­îc tuú tiÖn ®iÒu chØnh quy m«, thiÕt kÕ kü thuËt ®· ®­îc duyÖt th«ng qua. BHXH ViÖt Nam sÏ kÞp thêi xö lý nh÷ng ®Ò nghÞ cña ®Þa ph­¬ng ®¸p øng yªu cÇu tiÕn ®é, chÊt l­îng cña c«ng tr×nh, ®¹t ®­îc môc tiªu ®Çu t­ cã hiÖu qu¶, tr¸nh thÊt tho¸t vèn cña Nhµ n­íc, ®ång thêi tr¸nh g©y ra nh÷ng phiÒn hµ cho chñ ®Çu t­ vµ c¸c nhµ thÇu. - C¸c ban qu¶n lý dù ¸n phèi hîp tèt h¬n víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng (nh­: së kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, së tµi chÝnh …) ®Ó tranh thñ sù gióp ®¬, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong c«ng t¸c thùc hiÖn qu¶n lý c¸c dù ¸n ®Çu t­ ë ®Þa ph­¬ng ®¶m b¶o ®óng quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. Chi ho¹t ®éng th­êng xuyªn cña bé m¸y qu¶n lý. Thùc hiÖn NghÞ quyÕt TW 7(kho¸ VIII) chÝnh phñ ®· cã NghÞ ®Þnh sè 05/2000/N§ - CP ngµy 3/4/2000 trong ®ã quy dÞnh vÒ triÓn khai thùc hiÖn thÝ ®iÓm kho¸n biªn chÕ vµ chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh. ngµy 6/9/2000, héi ®ång qu¶n lý BHXH ViÖt Nam ®· cã v¨n b¶n sè 16/BHXH – H§QL tr×nh Thñ t­íng chÝnh phñ söa ®æi mét sè quy ®Þnh trong quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi BHXH ViÖt Nam. Trªn c¬ së ®Ò nghÞ cña BHXH ViÖt Nam ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 20/1998 Q§ - TTg ngµy 26/1/1998 cña thñ t­íng chÝnh phñ. §Ó tæ chøc thùc hiÖn tèt chñ tr­¬ng kho¸n biªn chÕ vµ chi cho ho¹t ®éng th­êng xuyªn cña bé m¸y qu¶n lý theo quyÕt ®Þnh sè 100/2001Q§ - TTg ngµy 28/6/2001 cña Thñ t­ãng ChÝnh phñ trong toµn ngµnh, nªn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p sau ®©y: - T¹o ®iÒu kiÖn cho BHXHc¸c cÊp vµ c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc BHXH ViÖt Nam chñ ®éng trong ho¹t ®éng, t¨ng hiÖu qu¶ vµ chÊt l­îng c«ng t¸c nh»m hoµn thµnh tèt nhiÖm vô ®­îc giao. Kh«ng ngõng më réng thªm ®èi t­îng hoµn thµnh tèt nhiÖm vô ®­îc giao. Kh«ng ngõng më réng thªm ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc theo luËt ®Þnh, ®Æc biÖt lµ ®èi víi khu vùc doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, tæ chøc chi tr¶ ®óng ®èi t­îng, kÞp thêi, ®Çy ®ñ, gãp phÇn ®¶m b¶oan toµn vµ æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi. - TiÕt kiÖm chi phÝ vµ tinh gi¶m biªn chÕ, khuyÕn khÝch sö dông nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc, phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, ®óng ngµnh, ®óng nghÒ ®­îc ®µo t¹o. - N©ng cao ý thøc, tr¸ch nhiÖm trong c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh; khuyÕn khÝch vµ t¨ng c­êng viÖc sö dông kinh phÝ tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶. - T¹o ®éng lùc khuyÕn khÝch, thóc ®Èy mäi c¸n bé, viªn chøc trong ngµnh ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng lao ®éng, n©ng cao hiÖu qu¶ vµ n¨ng suÊt c«ng t¸c. Trªn c¬ së t¨ng thu nhËp chÝnh ®¸ng theo kÕt qu¶ c«ng t¸c cña tõng ®¬n vÞ vµ cña tõng ng­êi trong ®¬n vÞ. - §¶m b¶o c«ng b»ng, c«ng khai, d©n chñ trong ho¹t ®éng chuyªn m«n, trong c«ng t¸c c¸n bé vµ qu¶n lý tµi chÝnh trong toµn hÖ thèng. 2.3. Hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý chi cho ho¹t ®éng kh¸c - Chi cho c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc. C«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc lµ ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu, nh­ng bªn c¹nh ®ã còng ®ßi hái mét nguån kinh phÝ nhÊt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o cho hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc. Chi phÝ cho c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc cña ngµnh®­îc lÊy tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, do ®ã trong ho¹t ®éng chi phÝ ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc ph¶i ®¶m b¶o viÖc chi ®óng, chi ®ñ. Ngoµi ra, trong dh chi cho c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc còng ph¶i thùc hiÖn tèt nh÷ng yªu cÇu sau: + C«ng t¸c tr×nh khoa häc trong ngµnh cÇn ph¶i ®¶m b¶o tÝnh cÊp thiÕt, kh¶ thi vµ ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu vÒ ph¸t triÓn chung cña ngµnh ®Ò ra. + TiÕt kiÖm trong c«ng t¸c chi cho ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc, cÇn cã biÖn ph¸p qu¶n lý tèt c¸c ®Ò tµi, tr¸nh viÖc trïng lÆp ®Ò tµi g©y ra sù l·nh phÝ. +Trong c«ng t¸c nghiÖm thu ®Ò tµi, ph¶i ®¸nh gi¸ ®­îc møc ®é chi phÝ cña ®Ò tµi tõ ®ã x¸c ®Þnh møc chi hîp lý. + CÇn cã mét héi ®ång khoa häc chuyªn ngµnh ®Ó chØ ®¹o, qu¶n lý thèng nhÊt c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc. - Chi cho c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé trong ngµnh. Ho¹t ®éng ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé trong ngµnh lµ ho¹t ®éng th­êng xuyªn, liªn tôc cña ngµnh BHXH. Do ®ã, c«ng t¸c trªn còng ®ßi hái ph¶i cã nguån chi phÝ, tuy nhiªn chi phÝ cho ho¹t ®éng nµty cÇn ®­îc thùc hiÖn nh÷ng gi¶i ph¸p sau: + Phèi hîp víi c¸c tr­êng ®¹i häc, trung cÊp trªn ®Þa bµn ®Ó hoµn thiÖn hÖ thèng gi¸o dôc, hÖ thèng kiÕn thøc chuyªn m«n phï hîp. §ång thêi, kÕt hîp víi c¸c tr­êng §¹i häc, trung häc ®Ó tæ chøc ®µo t¹o míi vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé, nhÊt lµ ®èi víi sè c¸n bé cã tr×nh ®é trung cÊp trë xuèng. C«ng t¸c nµy nÕu thùc hiÖn tèt sÏ lµm gi¶m nh÷ng kho¶n chi phÝ cho ho¹t ®éng ®µo t¹o båi d­ìng c¸n bé, ®ång thêi t¹o ®­îc mèi quan hÖ tèt ®èi víi c¸c tr­êng ®¹i häc, t¹o ra ®­îc ®éi ngò c¸n bé tèt, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu c«ng t¸c cña ngµnh. + Tæ chøc c¸c líp nghiÖp vô chuyªn s©u vÒ qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng BHXH ®èi víi c¸c c¸n bé, c«ng chøc trong ngµnh. bªn c¹nh ®ã, viÖc tuyÓn míi vµ ®µo t¹o c¸n bé trong ngµnh vÒ tr×nh ®é qu¶n lý, kü n¨ng sö dông c«ng nghÖ th«ng tin trong ho¹t ®éng qu¶n lý cña ngµnh. - Chi cho c¸c ho¹t ®éng kh¸c. C¸c ho¹t ®éng nh­ v¨n ho¸, v¨n nghÖ, thÓ thao… ®Ó t¹o ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn vµ thÓ chÊt hµnh m¹nh cho ®éi ngò c¸n bé, c«ng nh©n viªn trong ngµnh còng lµ ho¹t ®éng rÊt thiÕt thùc, t¹o ra bÇu kh«ng khÝ lµm viÖc cã hiÖu qu¶, n¨ng suÊt c¸c kho¶n chi kh¸c nh­: dïng mét phÇn quü phóc lîi cña toµn ngµnh, mét phÇn vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ së vËt chÊt cña ngµnh ®Ó cho c¸n bé, c«ng nh©n, viªn chøc trong ngµnh cã thÓ vay víi l·i suÊt ­u ®·i ®Ó mua s¾m tµi s¶n riªng phôc vô cho c«ng t¸c nh­ viÖc cho c¸n bé trong ngµnh vay víi l·i suÊ ­u ®·i ®Ó mua xe m¸y, c¸n bé trong ngµnh cã thÓ vay tõ 1/2 ®Õn 2/3 gi¸ trÞ xe m¸y (kho¶ng tõ 10 ®Õn 15 triÖu ®ång) vµ tr¶ dÇn hµng th¸ng trong kho¶ng tõ 4 ®Õn 5 n¨m…, tæ chøc c¸c héi diÔn v¨n nghÖ cña ngµnh, c¸c gi¶i thÓ thao trong ngµnh nh»m n©ng cao ®êi sèng tinh thÇn, t¨ng c­êng tinh thÇn ®oµn kÕt gi÷a c¸c c¸n bé, c«ng nh©n, viªn chøc trong ngµnh, t¹o ra nÕp sinh ho¹t lµnh m¹nh, ®¶m b¶o b¶o søc khoÎ, thóc ®Èy c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc trong ngµnh tÝch cùc tham gia ho¹t ®éng v¨n ho¸, thÓ thao nh»m t¹o m«i tr­êng lµm viÖc cã hiÖu qña, tÝch cùc trong c«ng t¸c, cã nh÷ng ®ãng gãp nhiÒu h¬n trong c«ng viÖc… Chi cho ho¹t ®éng kh¸c cÇn ®­îc thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p sau: + Trong c¸c kho¶n chi nµy cÇn cã sù qu¶n lý chÆt chÏ ®Ó t¸nh nh÷ng thÊt tho¸t, nh÷ng sù lîi dông g©y thiÖt h¹i cho c¬ quan BHXH, ¶nh h­ëng tíi uy tÝn trong ngµnh. + ViÖc chi tr¶ cho c¸c ho¹t ®éng kh¸c ph¶i ®­îc lªn kÕ ho¹ch ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, c«ng t¸c dù to¸n chi còng ph¶i thùc hiÖn theo c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. + ViÖc dïng quü phóc lîi, nguån vèn ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt cho c¸n bé trong ngµnh vay víi l·i suÊt ­u ®·i cÇn ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ. Khi c¸n bé trong ngµnh sö dông nguån vèn vay nµy ph¶i cã sù qu¶n lý chÆt chÏ cña c¬ quan chñ qu¶n, ®ång htêi ph¶i tho¶ m·n mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, viÖc nµy nh»m tr¸nh nh÷ng thÊt tho¸t cã thÓ x¶y ra, tr¸nh g©y ra nh÷ng tæn thÊt vÒ vËt chÊt còng nh­ uy tÝn cña ngµnh. 3. Mét sè kiÕn nghÞ kh¸c - Hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy vÒ BHXH. Trong thêi gian tíi, Nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh LuËt BHXH ®Ó thèng nhÊt ho¹t ®éng BHXH, LuËt BHXH lµ sù cô thÓ ho¸ ®­êng lèi ®æi míi vµ ph¸t triÓn chÝnh s¸ch BHXH cña §¶ng, Nhµ n­íc b»ng ph¸p luËt do ®ã hoµn thiÖn chÝnh s¸ch BHXH cÇn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh ®ång bé víi viÖc hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi kh¸c. Tuy nhiªn, viÖc ban hµnh LuËt BHXH ph¶i qu¸n triÖt mét sè nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh nh­: ph¶i g¾n liÒn gi÷a quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm: møc h­ëng cña c¸c chÕ ®é ph¶i c¨n cø vµo thêi gian ®ãng, møc ®ãng, t×nh tr¹ng suy gi¶m søc khoÎ vµ tuæi ®êi cña ng­êi lao ®éng, quü BHXH ®­îc h×nh thµnh chñ yÕu tö sù ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng, l·i tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng nguån quü… Bªn c¹nh ®ã, khi LuËt BHXH cã hiÖu lùc thi hµnh, c¸c ban ngµnh chøc n¨ng, c¸c c¬ quan cña chÝnh phñ tuú theo chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh mµ sím ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n h­íng dÉn thÝch hîp. - Ph©n ®Þnh cô thÓ chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ BHXH cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc , chøc n¨ng gi¸m s¸t cña c¸c tæ chøc c«ng ®oµn víi chøc n¨ng qu¶n lý sù nghiÖp BHXH cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m qua, tuy ®· cã nh÷ng b­íc ®æi míi nhÊt ®Þnh trong ho¹t ®éng BHXH, ®«i lóc chóng ta cßn nhÇm lÉn gi÷a chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc, sù gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan ®oµn thÓ víi c«ng t¸c BHXH víi chøc n¨ng qu¶n lý sù nghiÖp BHXH, viÖc ph©n biÖt râ c¸c chøc n¨ng trªn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng BHXH nãi chung. - Söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn h¬n mét sè vÊn ®Ò cô thÓ vÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch BHXH. Víi chÕ ®é èm ®au: CÇn quy ®Þnh râ thêi gian nghØ viÖc do èm ®au, cã thÓ häc tËp theo mét sè n­íc quy ®Þnh ng­êi lao ®éng nghØ h­ëng trî cÊp èm ®au nghØ viÖc tíi ngµy thø ba míi ®­îc h­ëng BHXH. Bªn c¹nh ®ã, cÇn cã quy ®Þnh danh môc cô thÓ c¸c c¬ së y tÕ nµo cã thÓ cÊp giÊy chøng nhËn nghØ viÖc do èm ®au vµ quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ së y tÕ nµy. §èi víi chÕ ®é h­u trÝ: hiÖn nay kh«ng nªn ®iÒu chØnh gi÷a tuæi h­u (v× khi ®iÒu chØnh gi¶m tuæi nghØ h­u sÏ ¶nh h­ëng rÊt lín tíi sù c©n ®èi cña quü BHXH). Xu h­íng t¨ng tuæi thä cña n­íc ta sÏ t¨ng theo møc ®é gia t¨ng vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, do ®ã nªn ®iÒu chØnh t¨ng tuæi h¬n. §èi víi chÕ ®é tö tuÊt: cÇn söa ®æi l¹i chÕ ®é ®èi víi con sè cßn ®i häc, kh«ng nªn quy ®Þnh cô thÓ ®Õn 18 tuæi, nÕu cßn ®i häc sau 18 tuæi th× vÉn nªn ®­îc h­ëng trî cÊp v× ë mét sè tØnh miÒn nói, vïng s©u, vïng xa th× th­êng cã t×nh tr¹ng ®i häc muén. §èi víi chÕ ®é thai s¶n: cÇn ph¶i quy ®Þnh thêi gian tèi thiÓu ®ãng gãp BHXH ®èi víi lao ®éng n÷ ®Ó cã thÓ ®­îc h­ëng trî cÊp thai s¶n. §èi víi chÕ ®é tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp: cÇn cã quy ®Þnh vÒ thêi gian ®Þnh kú kh¸m, gi¸m ®Þnh l¹i søc khoÎ, nÕu møc ®ä søc khoÎ suy gi¶m th× cã thÓ t¨ng trî cÊp vµ ng­îc l¹i nÕu t×nh tr¹ng søc khoÎ ®­îc c¶i thiÖn th× ph¶i c¾t gi¶m bít trî cÊp. - TÝch cùc ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn s©u réng vÒ BHXH tíi mäi tÇng líp nh©n d©n. C«ng t¸c tuyªn truyÒn cã vai trß rÊt quan träng trong ho¹t ®éng BHXH, gióp cho nh÷ng ng­êi tham gia BHXH vµ toµn bé x· héi biÕt tíi c«ng t¸c BHXH. Tõ ®ã cã thÓ thu hót ng­êi lao ®éng nhiÖt t×nh tham gia BHXH, tiÕn tíi môc tiªu x· héi ho¸ ho¹t ®éng BHXH. - T¨ng c­êng sù hîp t¸c gi÷a BHXH ViÖt Nam vµ c¸c c¬ quan tæ chøc BHXH c¸c n­íc trªn thÕ giíi, tranh thñ sù gióp ®ì vÒ kinh nghiÖm còng nh­ vËt chÊt ®èi víi ho¹t ®éng BHXH cña ViÖt Nam. KÕt luËn BHXH lµ mét chÝnh s¸ch x· héi lín, quan träng mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· x¸c ®Þnh. TriÓn khai thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch BHXH lµ t¹o nªn mét m¹ng l­íi an toµn cã tÝnh nh©n v¨n gãp phÇn ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng vÒ mÆt vËt chÊt vµ tinh thÇn cho ng­êi lao ®éng, ®ång thêi ®¶m b¶o sù an toµn cho x· héi, ®Èy nhanh sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc. Thùc hiÖn BHXH lµ mét nhiÖm vô kh«ng nh÷ng lµ cña toµn ngµnh BHXH nãi riªng mµ cßn lµ nhiÖm vô cña toµn §¶ng, Nhµ n­íc, c¸c ban ngµnh chøc n¨ng vµ cña toµn d©n nãi chung, nã lµ mét chÝnh s¸ch to lín thÓ hiÖn sù quan t©m cña x· héi tíi nh÷ng ng­êi ®· cã sù ®ãng gãp c«ng søc cña m×nh cho c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc XHCN. Ho¹t ®éng thu- chi BHXH lµ mét bé phËn trong ho¹t ®éng qu¶n lý quü BHXH, cïng víi ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng nguån quü vµ c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý nãi chung, nã lµ mét nh©n tè gãp phÇn vµo sù hoµn chØnh cña ho¹t ®éng BHXH. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, chÝnh s¸ch BHXH còng cã nhiÒu thay ®æi, ®ång thêi còng ®· béc lé mét sè vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu bæ sung. §Ó BHXH thùc sù trë thµnh mét chÝnh s¸ch x· héi quan träng gãp phÇn h¬n n÷a vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Bªn c¹nh nh÷ng ®æi míi trong c¸c ho¹t ®éng cña BHXH, ho¹t ®éng thu – chi BHXH còng cÇn ph¶i kh«ng ngõng tiÕp tôc hoµn thiÖn ®æi míi ho¹t ®éng. Trªn ®©y lµ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi: "Qu¶n lý ho¹t ®éng thu - chi BHXH ë ViÖt Nam”. §Ó hoµn thµnh ®­îc luËn v¨n tèt nghiÖp, ngoµi nh÷ng nç lùc cña b¶n th©n cßn cã sù ®ãng gãp gióp ®ì tÝch cùc cña c« gi¸o Th.S Ph¹m ThÞ §Þnh vµ c¸c c¸n bé trong Ban kÕ ho¹ch – Tµi chÝnh thuéc BHXH ViÖt Nam. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n nh÷ng nh÷ng ng­êi ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì ®Ó hoµn thµnh luËn v¨n tèt nghiÖp nµy. ph¸p luËt nh»m t¹o ra c¸c nguån tµi chÝnh tËp trung (quü BHXH tËp trung), tõ viÖc ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH vµ nh÷ng nguån tµi chÝnh bæ xung kh¸c. Thu quü BHXH lµ mét ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu trong ho¹t ®éng BHXH nãi chung, nã ®¶m b¶o cho sù t¹o lËp vµ sö dông mét quü tiÒn tÖ tËp trung vµ t¹o ra nguån tµi chÝnh ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng BHXH. Do ®ã mµ viÖc ®ãng gãp vµo BHXH cña c¸c bªn tham gia BHXH lµ sù tÊt yÕu trãng ho¹t ®éng BHXH, v× nh÷ng lý do sau: - ViÖc ®ãng gãp vµo quü BHXH ®¸nh dÊu sù ®ãng gãp cña nh÷ng ng­êi tham gia BHXH, lµ c¬ së ®Ó ®o sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia BHXH. - T¹o ra ®­îc nguån tµi chÝnh tËp trung tõ ®ã cã thÓ tiÕn hµnh thèng nhÊt c¸c ho¹t ®éng BHXH. - Nguån thu cña BHXH ®­îc h×nh thµnh tõ ba nguån chñ yÕu: ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng vµ phÇn hç trî tõ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc; nguån thu nµy ph¶n ¸nh râ nÐt quan hÖ ba bªn trong BHXH, lµ c¬ së ®Ó t¹o ra c¸c quan hÖ kh¸c trong BHXH. - Thùc chÊt, quan hÖ ba bªn trong BHXH lµ mèi quan hÖ vÒ lîi Ých do ®ã sù ®ãng gãp vµo BHXH cña c¸c bªn tham gia lµ mèi quan hÖ vÒ lîi Ých, tõ viÖc tham gia ®ãng gãp vµo BHXH c¸c bªn tham gia BHXH ®Òu t×m kiÕm cho m×nh mét lîi Ých nhÊt ®Þnh, ng­êi sö dông lao ®éng t×m kiÕm lîi Ých tõ viÖc hä ph¶i bá ra Ýt chi phÝ h¬n khi ng­êi lao ®éng kh«ng may gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro, ng­êi lao ®éng ®­îc t×m kiÕm nh÷ng lîi Ých tõ viÖc hä ®­îc h­ëng c¸c quyÒn lîi khi hä kh«ng may gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro, Nhµ n­íc ®¹t ®­îc môc tiªu æn ®Þnh ®­îc x· héi, æn ®Þnh ®­îc mèi quan hÖ lîi Ých gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng trong x· héi, thóc ®Èy kinh tÕ - x· héi ph¸t triÓn. Tõ ®ã cã thÓ nãi r»ng, thu BHXH lµ mét phÇn quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña ho¹t ®éng BHXH. 1.2. Nh÷ng nguån thu BHXH Th«ng th­êng, quü BHXH ®­îc h×nh thµnh tõ nh÷ng nguån sau: - Thu tõ ®ãng gãp cña nh÷ng ng­êi tham gia BHXH lµ nguån thu chñ yÕu, quan träng nhÊt cho bÊt cø quü BHXH cña bÊt kú quèc gia nµo, nã lµ c¬ së chñ yÕu ®Ó h×nh thµnh nªn quü BHXH vµ t¹o ra nguån tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn nh÷ng chÕ ®é BHXH; nh­ng trong qu¸ tr×nh qu¶n lý sù ®ãng gãp cña ng­êi tham gia BHXH còng phøc t¹p vµ khã kh¨n nhÊt. Nguån thu nµy cã tÇm quan träng ®Æc biÖt, nã lµ nÒn t¶ng ®Ó cã thÓ thùc hiÖn ®­îc chÝnh s¸ch BHXH. Th«ng th­êng, nguån thu nµy ®­îc h×nh thµnh nh­ sau: + Ng­êi lao ®éng tham gia BHXH ®ãng gãp vµo quü BHXH trªn c¬ së tiÒn l­¬ng: tuú theo ®iÒu kiÖn cña mçi quèc gia mµ phÇn ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng cã kh¸c nhau, nh­ng ®Òu dùa trªn c¬ së lµ tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng lµm c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n sè tiÒn ng­êi lao ®éng ph¶i ®ãng gãp vµo quü BHXH. HiÖn nay ë ViÖt Nam, §iÒu lÖ BHXH hiÖn hµnh quy ®Þnh ng­êi lao ®éng ph¶i ®ãng gãp b»ng 5% tiÒn l­¬ng th¸ng (®iÒu 36, kho¶n 2 - §iÒu lÖ BHXH ViÖt Nam ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh 12/CP cña ChÝnh phñ). + Ng­êi sö dông lao ®éng tham gia ®ãng BHXH cho nh÷ng ng­êi lao ®éng trong ®¬n vÞ cña m×nh: th«ng th­êng phÇn ®ãng gãp cña ng­êi sö dông lao ®éng dùa trªn tæng quü l­¬ng. HiÖn nay ë ViÖt Nam, ®iÒu lÖ BHXH hiÖn hµnh quy ®Þnh ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i ®ãng gãp b»ng 15% tæng quü tiÒn l­¬ng cña nh÷ng ng­êi tham gia BHXH trong ®¬n vÞ. - Thu tõ viÖc hç trî cña Ng©n s¸ch Nhµ n­íc chñ yÕu lµ ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng BHXH diÔn ra ®­îc ®Òu ®Æn, b×nh th­êng, tr¸nh nh÷ng x¸o ®éng lín trong viÖc thùc hiÖn BHXH. Nguån thu tõ viÖc hç trî cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho quü BHXH ®«i khi lµ kh¸ lín, viÖc hç trî cho ho¹t ®éng BHXH cña Nhµ n­íc lµ ho¹t ®éng th­êng xuyªn vµ liªn tôc ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch nãi riªng vµ ho¹t ®éng BHXH nãi chung. - Thu tõ l·i ®Çu t­ cña ho¹t ®éng ®Çu t­ b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng quü ®­îc h×nh thµnh tõ c«ng viÖc ®Çu t­ quü BHXH nhµn rçi vµo c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ - x· héi, nh÷ng ho¹t ®éng ®Çu t­ kh¸c ®em l¹i hiÖu qu¶. Tõ nguån quü nhµn rçi ®­îc ®em ®Çu t­, quü BHXH thu ®­îc phÇn l·i ®Çu t­ ®Ó bæ xung vµo nguån quü BHXH. - Ngoµi nh÷ng nguån thu trªn th× quü BHXH cßn cã mét sè nguån thu kh¸c ®Ó bæ sung vµo quü BHXH; nãi chung, nh÷ng nguån thu nµy kh«ng lín, kh«ng æn ®Þnh. Chñ yÕu lµ nh÷ng nguån thu tõ viÖc nhËn sù hç trî cña c¸c tæ chøc n­íc ngoµi, tõ nh÷ng ho¹t ®éng tõ thiÖn, tõ ho¹t ®éng thanh lý nh­îng b¸n tµi s¶n cè ®Þnh… Nguån thu nµy th­êng chiÕm mét tû träng rÊt nhá trong tæng sè thu cña quü BHXH. 1.3. Nh÷ng nguyªn t¾c trong thu BHXH C¨n cø vµo luËt ph¸p vµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt th× th× thu BHXH ph¶i ®¶m b¶o theo nguyªn t¾c lµ ph¶i ®¶m b¶o ®óng ®èi t­îng vµ ®óng møc thu, ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o vÒ mÆt thêi gian ®Ó ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng gi÷a c¸c ®¬n vÞ tham gia BHXH. Muèn thu ®óng vµ thu ®ñ th× cÇn ph¶i qu¸n triÖt nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y: - C¸c c¬ quan, c¸c doanh nghiÖp ®ãng BHXH th× phÇn ®ãng gãp ph¶i dùa trªn quÜ l­¬ng, quÜ l­¬ng nµy bao gåm toµn bé lµ l­¬ng cøng vµ c¸c kho¶n phô cÊp vµo l­¬ng, ®ång thêi quÜ l­¬ng nµy ph¶i chi tr¶ cho tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng tham gia ®ãng gãp BHXH. - §èi víi ng­êi lao ®éng c¬ thÕ thu lµ 5% còng bao gåm c¶ l­¬ng cøng vµ c¸c kho¶n phô cÊp ngoµi l­¬ng kh¸c. - QuyÕt to¸n thu BHXH th­êng vµo cuèi n¨m nh­ng trong n¨m ®ã sè ng­êi tham gia vµ sè ®¬n vÞ tham gia BHXH lu«n biÕn ®éng, v× vËy khi quyÕt to¸n ph¶i c¨n cø vµo sè liÖu thùc tÕ ph¸t sinh chø kh«ng tÝnh vµo møc b×nh qu©n. - Thu BHXH ph¶i mang tÝnh trùc tiÕp, h¹n chÕ tèi ®a hiÖn t­îng kho¸n thu ®Ó ®­îc h­ëng hoa hång. - VÒ nguyªn t¾c c¸c c¬ quan BHXH ph¶i quyÕt to¸n tõng th¸ng, tõng quÝ, tõng n¨m nh­ng ®Õn cuèi n¨m quyÕt to¸n, tÊt c¶ c¸c sè thu ph¶i ¨n khíp víi nhau vµ ph¶i thùc sù c©n ®èi: gi÷a ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng, lo¹i h×nh doanh nghiÖp, lo¹i h×nh thu. Ngoµi viÖc thu ®óng cña ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng, BHXH ph¶i lËp kÕ ho¹ch vµ lËp dù to¸n tr­íc phÇn ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp bï vµo ®Çu th¸ng, ®Çu quÝ, ®Çu n¨m sau ®ã míi ®­îc quyÕt to¸n. L·i ®Çu t­ quÜ nhµn rçi BHXH, vÒ nguyªn t¾c ph¶i ®­îc bï ®¾p vµo quÜ ®Ó b¶o toµn vµ t¨ng tr­ëng nguån quÜ, phÇn trÝch ra chi cho c¸c môc ®Ých kh¸c nh­ chi cho khen th­ëng, chi cho qu¶n lý vµ nh÷ng kho¶n chi kh¸c… ph¶i tu©n thñ theo ®óng nh÷ng qui ®Þnh cña ph¸p luËt. C¸c kho¶n tµi trî cña c¸c tæ chøc, c¸c quÜ tõ thiÖn, ®Æc biÖt lµ c¸c kho¶n nî cña ng­êi tham gia ph¶i ®­îc h¹ch to¸n riªng, c¸c kho¶n nî ®ßi ®­îc ph¶i tÝnh tíi phÇn l·i suÊt. 1.4. Qu¶n lý thu BHXH 1.4.1. Qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH Qu¶n lý ®èi t­îng thu BHXH lµ mét phÇn quan träng trong c«ng t¸c thu cña BHXH, ®Æc biÖt lµ nguån thu tõ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông, phÇn ®ãng gãp cña hä lµ quan träng, chñ yÕu vµ c¬ b¶n nhÊt cña ho¹t ®éng thu quü BHXH; tuy nhiªn qu¸ tr×nh ®ãng gãp cña ng­êi sö dông vµ ng­êi sö dông lµ l¹i phøc t¹p vµ khã kh¨n nhÊt trong c«ng t¸c thu BHXH. C¸c ®èi t­îng tham gia BHXH b¾t buéc ph¶i ®ãng gãp BHXH, bao gåm c¶ ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng (kÓ c¶ nh÷ng ng­êi ®ang ®­îc cö ®i häc, ®i thùc tËp, c«ng t¸c vµ ®iÒu d­ìng ë trong vµ ngoµi n­íc mµ vÉn ®­îc h­ëng tiÒn l­¬ng hoÆc tiÒn c«ng cña c¬ quan ®¬n vÞ ®ã) lµm viÖc trong c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ, tæ chøc kinh tÕ - x· héi theo qui ®Þnh t¹i §iÒu lÖ BHXH ViÖt Nam, bao gåm: - C¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. - C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp; c¸c c¬ quan, tæ chøc n­íc ngoµi hoÆc tæ chøc quèc tÕ ®Æt v¨n phßng ®¹i diÖn ë ViÖt Nam (trõ nh÷ng tr­êng hîp tu©n theo nh÷ng ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc tham gia cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸c); - C¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh cã sö dông tõ 10 lao ®éng trë lªn; - C¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp, c¸c c¬ quan cña §¶ng, ®oµn thÓ tõ Trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng (chØ tíi cÊp huyÖn). - C¸c tæ chøc kinh doanh dÞch vô thuéc c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp, c¬ quan §¶ng, ®oµn thÓ. - C¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc dÞch vô trong lùc l­îng vò trang; - Bé Quèc phßng, Bé C«ng an ®ãng cho qu©n nh©n, c«ng an nh©n d©n thuéc diÖn h­ëng sinh ho¹t phÝ theo §iÒu lÖ BHXH ®èi víi sü quan, qu©n nh©n chuyªn nghiÖp, h¹ sü quan, binh sü Qu©n ®éi nh©n d©n, C«ng an nh©n d©n ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 45/CP ban hµnh ngµy 15/07/1995 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ; - C¸n bé x·, ph­êng, thÞ trÊn ®­îc h­ëng sinh ho¹t phÝ t¹i NghÞ ®Þnh sè 09/1998/N§-CP ban hµng ngµy 23/01/1998 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ. - C¸c c¬ quan, tæ chøc, doanh nghiÖp ®­a ng­êi lao ®éng ViÖt Nam ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi ®ãng cho ng­êi lao ®éng theo NghÞ ®Þnh sè 152/1999/N§-CP ban hµnh ngµy 20/09/1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ. Tõ nhøng ®èi t­îng ph¶i thu BHXH nh­ trªn, ®Ó thùc hiÖn tèt c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt mét sè c«ng t¸c sau: - Thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý, ph©n c«ng cô thÓ tõng ®¬n vÞ, tõng bé phËn vµ c¸ nh©n ®Ó qu¶n lý, theo dâi, ®«n ®èc thu BHXH ®Õn tõng c¸ nh©n tham gia BHXH. ViÖc ph©n cÊp, ph©n c«ng cô thÓ c«ng t¸c qu¶n lý sÏ lµm cho viÖc thu BHXH ®­îc dÔ dµng, thu triÖt ®Ó, tr¸nh hiÖn t­îng thu thiÕu, bá qua kh«ng thu, thu trïng… ViÖc ph©n cÊp, ph©n c«ng qu¶n lý ®èi t­îng tham gia BHXH ph¶i ®­îc ®­îc yªu cÇu cña c«ng t¸c thu BHXH ®Ò ra; vÝ dô nh­, BHXH ViÖt Nam thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý ®èi víi BHXH c¸c tØnh, thµnh phè. - TiÕn hµnh cÊp vµ ghi sæ BHXH cho tõng ng­êi lao ®éng ®Ó theo dâi, ghi chÐp kÞp thêi toµn bé diÔn biÕn qu¸ tr×nh ®ãng BHXH cña hä theo tõng thêi gian (th¸ng, quý, n¨m), møc ®ãng vµ ®¬n vÞ ®ãng, ngµnh nghÒ c«ng t¸c ®Ó sau nµy lµm c¨n cø xÐt h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH cho hä. 1.4.2. Qu¶n lý quü tiÒn l­¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH C¨n cø c¬ b¶n ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng thu BHXH ®èi víi ng­êi lao ®éng lµ tiÒn l­¬ng th¸ng, ®èi víi ng­êi sö dông lao ®éng lµ tæng quü l­¬ng cña nh÷ng ng­êi lao ®éng tham gia BHXH trong doanh nghiÖp, tæ chøc. ChÝnh v× vËy, ®Ó tiÕn hµnh tèt c«ng t¸c thu BHXH th× mét phÇn quan träng kh«ng thÓ thiÕu lµ ph¶i qu¶n lý tèt quü tiÒn l­¬ng lµm c¨n cø ®ãng BHXH cña tæ chøc, doanh nghiÖp. Møc thu BHXH ®èi víi ng­êi tham gia BHXH ®­îc quy ®Þnh t¹i ®iÒu 36, §iÒu lÖ BHXH ViÖt Nam ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 12/CP ngµy 26/01/1995 cña ChÝnh phñ, theo ®ã ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng 15% tæng quü tiÒn l­¬ng th¸ng cña nh÷ng ng­êi lao ®éng trong ®¬n vÞ tham gia BHXH, ng­êi ®ãng BHXH, ng­êi lao ®éng ®ãng b»ng 5% tiÒn l­¬ng th¸ng. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, tiÒn l­¬ng vµ quü l­¬ng cña nh÷ng ng­êi tham gia BHXH lµ c¨n cø ®Ó ®ãng BHXH, tuú theo tõng khu vùc c«ng t¸c, lÜnh vùc c«ng t¸c mµ cã nh÷ng møc ®ãng kh¸c nhau, cô thÓ: - §èi víi c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp, tæ chøc chÝnh trÞ- x· héi, héi quÇn chóng, tiÒn l­¬ng th¸ng cña ng­êi lao ®éng vµ quü tiÒn l­¬ng cña c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®­îc x¸c ®Þnh theo c¸c quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 35/NQ/UBTVQHK9 ban hµnh ngµy 17/05/1993 cña Uû ban Th­êng vô Quèc héi kho¸ 9, QuyÕt ®Þnh sè 69/Q§TW ngµy 17/05/1993 cña Ban BÝ th­, NghÞ ®Þnh sè 25/CP nµy 17/05/1993 cña ChÝnh phñ, QuyÕt ®Þnh sè 574/TTg ban hµnh ngµy 25/11/1993 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vµ NghÞ ®Þnh sè 06/CP ngµy 21/01/1997 cña ChÝnh phñ. - §èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, tiÒn l­¬ng th¸ng cña ng­êi lao ®éng vµ quü l­¬ng cña ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®­îc x¸c ®Þnh theo c¸c quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 26/CP ngµy 23/05/1995 cña ChÝnh phñ. - C¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®· thùc hiÖn ký kÕt hîp ®ång lao ®éng, viÖc ®ãng BHXH tÝnh trªn tæng quü l­¬ng hµng th¸ng, bao gåm tiÒn l­¬ng theo hîp ®ång ®· ký kÕt víi ng­êi lao ®éng cã tham gia BHXH theo c¸c quy ®Þnh vµ l­¬ng cña ng­êi gi÷ chøc vô kh«ng ¸p dông chÕ ®é hîp ®ång lao ®éng. - Riªng khèi Quèc phßng - An ninh, Bé quèc phßng vµ Bé C«ng an ®ãng b»ng 15% so víi tæng quü tiÒn l­¬ng cña nh÷ng qu©n nh©n, c«ng an nh©n d©n h­ëng l­¬ng; cßn qu©n nh©n, c«ng an nh©n d©n ®ãng b»ng 5% tæng møc l­¬ng th¸ng. Møc thu BHXH ®èi víi qu©n nh©n, c«ng an nh©n d©n thuéc diÖn h­ëng sinh ho¹t phÝ ®ãng b»ng 2% møc l­¬ng tèi thiÓu theo tæng sè qu©n nh©n, c«ng an nh©n d©n do Bé Quèc phßng, Bé C«ng an ®ãng. - §èi víi ng­êi lao ®éng ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi, nÕu ng­êi lao ®éng ®· cã qu¸ tr×nh tham gia BHXH ë trong n­íc th× ®ãng b»ng 15% møc l­¬ng th¸ng ®· ®ãng BHXH tr­íc khi ra n­íc ngoµi lµm viÖc; ng­êi lao ®éng ch­ua tham gia BHXH ë trong n­íc th× møc ®ãng BHXH hµng th¸ng b»ng 15% cña hai lÇn møc l­¬ng tèi thiÓu cña c«ng nh©n viªn chøc trong n­íc. - Møc thu ®èi víi c¸n bé x·, ph­êng, thÞ trÊn b»ng 15% tæng møc sinh ho¹t phÝ hµng th¸ng; trong ®ã c¸n bé x·, ph­êng, thÞ trÊn ®ãng 5% møc sinh ho¹t phÝ hµng th¸ng; Uû ban nh©n d©n x·, ph­êng, thÞ trÊn ®ãng b»ng 10% møc sinh ho¹t phÝ hµng th¸ng tÝnh trªn tæng møc sinh ho¹t phÝ cña nh÷ng ng­êi tham gia BHXH. 1.4.3. Qu¶n lý tiÒn thu BHXH Quü BHXH lµ quü tµi chÝnh ®éc lËp víi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt theo chÕ ®é tµi chÝnh cña Nhµ n­íc, quü BHXH cã thÓ nãi lµ h¹t nh©n cña ho¹t ®éng BHXH. Do ®ã, cÇn ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ nh÷ng nguån thu cña BHXH, bªn c¹n ®ã còng ph¶i t¨ng c­êng qu¶n lý ®èi víi sè tiÒn BHXH thu ®­îc ®Ó h×nh thµnh quü. Quü BHXH cÇn ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt ë BHXH ViÖt Nam, v× vËy tÊt c¶ sù ®ãng gãp cña ng­êi tham gia BHXH ®Òu ph¶i tiÕn hµnh chuyÓn vÒ BHXH ViÖt Nam ®Ó h×nh thµnh quü BHXH tËp trung. §Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c trªn, c¸c ®¬n vÞ BHXH c¸c tØnh (thµnh phè), huyÖn ®­îc më c¸c tµi kho¶n chuyªn thu BHXH ë hÖ thèng Ng©n hµng vµ Kho b¹c Nhµ n­íc, c¸c ®¬n vÞ sö dông tµi kho¶n nµy chØ ®Ó thu tiÒn nép BHXH ë khu vùc qu¶n lý cña m×nh vµ ®Þnh kú chuyÓn sè tiÒn thu ®­îc lªn cÊp trªn, tõ ®ã tiÒn thu BHXH ®­îc tËp trung thèng nhÊt t¹i mét c¬ quan cao nhÊt lµ BHXH ViÖt Nam. Trong qu¸ tr×nh thu BHXH vµ l­u chuyÓn sè tiÒn thu BHXH tõ ®¬n vÞ c¬ së lªn BHXH ViÖt Nam, c¸c ®¬n vÞ kh«ng ®­îc phÐp sö dông tiÒn thu BHXH cho bÊt cø mét néi dung nµo kh¸c, viÖc quy ®Þnh nh­ vËy nh»m tr¸nh nh÷ng thÊt tho¸t sè tiÒn thu BHXH cña c¸c ®¬n vÞ, thèng nhÊt nguyªn t¾c trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh, qu¶n lý quü BHXH. 2. Chi BHXH 2.1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ chi BHXH Chi BHXH lµ mét mÆt ho¹t ®éng th­êng xuyªn vµ liªn tôc cña c¸c c¬ quan BHXH, chi BHXH lµ mét ho¹t ®éng ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Cã thÓ hiÓu ho¹t ®éng chi quü BHXH nh­ sau: chi BHXH lµ c¸c kho¶n chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng cña BHXH vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cã liªn quan tíi c«ng t¸c BHXH. Chi BHXH lµ ho¹t ®éng quan träng trong c«ng t¸c BHXH, lµ mét ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu cña c«ng t¸c thùc hiÖn c¸c chÕ ®é BHXH, bëi v×: - Chi BHXH lµ mét trong nh÷ng kh©u rÊt quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ sù thµnh c«ng cña c«ng t¸c BHXH, lµ nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng vµ thÓ hiÖn sù quan t©m cña toµn x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng khi kh«ng may ng­êi lao ®éng gÆp ph¶i nh÷ng rñi ro, nh÷ng tæn thÊt c¶ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn. Nã lµ kh©u chñ yÕu quyÕt ®Þnh tíi sù thµnh c«ng cña c«ng t¸c BHXH, nã liªn quan trùc tiÕp tíi quyÒn lîi cña nh÷ng ®èi t­îng ®­îc h­ëng trî cÊp BHXH. - Chi BHXH lµ mét phÇn tÊt yÕu quan träng cña c«ng t¸c BHXH, nã lµ mét mÆt kh«ng thÓ t¸ch rêi cña ho¹t ®éng BHXH nãi chung. Cïng víi ho¹t ®éng thu, ®Çu t­ quü vµ nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c chi BHXH lµ mét kh©u trong c«ng t¸c BHXH; nã ho¹t ®éng kh«ng thÓ t¸ch rêi víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c, ®­îc c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña BHXH hç trî bæ sung, hoµn thiÖn, nh­ng ®ång thêi nã còng hç trî kh«ng Ýt cho nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c cña BHXH. Chi BHXH lµ c«ng t¸c c¬ b¶n, th­êng xuyªn, liªn tôc vµ chñ yÕu cña c¸c c¬ quan BHXH. - Chi BHXH liªn quan trùc tiÕp tíi quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. Ng­êi lao ®éng sau khi ®· ®¹t ®­îc nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ®­îc h­ëng trî cÊp cña c¸c chÕ ®é theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®ã lµ nh÷ng quyÒn lîi mµ ng­êi lao ®éng mong muèn nhËn ®­îc khi tham gia vµo BHXH. Do ®ã, chi BHXH ®ßi hái ph¶i tiÕn hµnh ®Çy ®ñ, kÞp thêi ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña ng­êi tham gia BHXH. - Chi BHXH lµ c«ng t¸c quan träng kh«ng chØ cho ®èi t­îng ®­îc h­ëng BHXH mµ cßn ®¶m b¶o sù th­êng xuyªn, liªn tôc cña c«ng t¸c BHXH, sù nghiÖp BHXH. Chi BHXH kh«ng chØ bã hÑp trong ph¹m vi chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é BHXH ®ã mµ cßn lµ c«ng t¸c cã liªn quan tíi nhiÒu khÝa c¹nh chÝnh trÞ, kinh tÕ kh¸c nhau cña c«ng t¸c BHXH. - §èi t­îng ®­îc h­ëng trî cÊp BHXH th­êng rÊt phøc t¹p vµ t­¬ng ®èi ®a d¹ng, do ®ã c«ng t¸c chi tr¶ BHXH kh«ng ®­îc phÐp x¶y ra sù sai sãt ®¸ng tiÕc nµo, nÕu ®Ó x¶y ra sai sãt kh«ng nh÷ng ¶nh h­ëng tíi quyÒn lîi cña ng­êi ®­îc h­ëng trî cÊp BHXH mµ cßn ¶nh h­ëng tíi uy tÝn cña ngµnh BHXH. 2.2. Ho¹t ®éng chi BHXH Chi BHXH bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng chi sau ®©y: - Chi tr¶ trî cÊp cho ng­êi lao ®éng khi ®· héi ®ñ nh÷ng yÕu tè ®­îc h­ëng trî cÊp BHXH theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× ®­îc chi tr¶ trî cÊp BHXH, ®©y lµ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng khi tham gia BHXH. Tuú theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña mçi quèc gia mµ møc chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é cã kh¸c nhau; ë ViÖt Nam hiÖn nay tiÕn hµnh chi tr¶ trî cÊp BHXH cho nh÷ng ®èi t­îng tham gia BHXH theo n¨m chÕ ®é: trî cÊp èm ®au, thai s¶n, h­u trÝ, tö tuÊt, tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp. §©y lµ nguån chi th­êng xuyªn vµ c¬ b¶n nhÊt cña ho¹t ®éng BHXH, nguån chi nµy th­êng kh¸ lín, nã quyÕt ®Þnh kh«ng nhá tíi sù thµnh c«ng cña ho¹t ®éng BHXH v× cã liªn quan trùc tiÕp tíi quyÒn lîi ng­oõi lao ®éng ®­îc h­ëng sau nh÷ng g× mµ hä ®· ®ãng gãp vµo quü BHXH. - Chi cho ho¹t ®éng qu¶n lý ®Ó duy tr× ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc, c¬ quan BHXH nh­: chi l­¬ng cho ®éi ngò c¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc trong ngµnh, chi cho v¨n phßng phÈm… - Chi cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc trong hÖ thèng ngµnh BHXH, tõ nh÷ng nghiªn cøu khoa häc ®ã cã thÓ ®­îc ¸p dông vµo trong thùc tÕ c«ng t¸c BHXH. - Nh÷ng kho¶n chi kh¸c nh­ chi tiÕp kh¸ch cña BHXH, chi thÈm tra ®iÒu chØnh hå s¬, chi cho nh÷ng ho¹t ®éng v¨n ho¸, thÓ thao cña ngµnh… 2.3. Nh÷ng nguyªn t¾c trong chi BHXH Nh÷ng nguyªn t¾c chÝnh cña chi BHXH lµ: - Chi ®óng ®èi t­îng, ®óng môc ®Ých; - Chi trùc tiÕp; - ViÖc chi tiªu ph¶i ®¶m b¶o ®óng ph¸p luËt, theo ®óng c¸c qui ®Þnh, chÕ ®é h¹ch to¸n thèng kª hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc. Tõ nh÷ng nguyªn t¾c chÝnh ®­îc nªu ë trªn, chi BHXH ph¶i tu©n thñ mét sè quy ®Þnh sau ®©y: - Chi cho c¸c chÕ ®é BHXH dµi h¹n, lo¹i chi nµy b¾t nguån tõ viÖc b¶o hiÓm nguån thu nhËp cña ng­êi lao ®éng khi vÒ giµ, mÊt søc hay bÞ chÕt. §Æc ®iÓm cña nh÷ng chÕ ®é BHXH nµy lµ thùc hiÖn sau qu¸ tr×nh lao ®éng, quan hÖ ph©n phèi lµ quan hÖ mang tÝnh chÊt hoµn tr¶, lîi Ých thu ®­îc t­¬ng øng víi phÇn ®ãng gãp. V× vËy, viÖcchi cho chÕ ®é nµy ph¶i c©n ®èi víi thu, trõ nh÷ng tr­êng hîp ®ång tiÒn bÞ mÊt gi¸ hay nÒn kinh tÕ cã sù biÕn ®é lín mµ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc ph¶i tµi trî. - Chi cho tõng chÕ ®é ng¾n h¹n ph¶i ®­îc c©n ®èi trong ph¹m vi tõng n¨m, nguån tµi chÝnh nµy th× BHXH th­êng ®Ó l¹i cho c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp tù chi. - Chi qu¶n lý BHXH mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh sù nghiÖp, v× vËy ng­êi ta th­êng c¨n cø vµo thang b¶ng l­¬ng cña c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n­íc, c¨n cø vµo thñ tôc chi hµnh chÝnh nh­ c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp kh¸c. - Chi cho ho¹t ®éng ®Çu t­, phÇn chi nµy th­êng c¨n cø vµo nh÷ng dù ¸n ®iÓn h×nh tron c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ ®Ó thanh quyÕt to¸n chi ®Çu t­. - C¸c kho¶n chi kh¸c: chi tiÕp kh¸ch, chi cho viÖc chia l·i… Cuèi n¨m, c¬ quan BHXH tiÕn hµnh c©n ®èi thu chi, nÕu chi kh«ng hÕt th× ph¶i lËp b¸o c¸o göi lªn c¬ quan cÊp trªn, nÕu thiÕu chi th× c¬ quan BHXH cã thÓ vay ng©n hµng ®Ó chi cho ®ñ c¸c chÕ ®é, sau ®ã thanh quyÕt to¸n vµo th¸ng tíi, quÝ tíi. 2.4. Qu¶n lý chi BHXH 2.4.1. Qu¶n lý ®èi t­îng ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH §èi t­îng h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH cã thÓ lµ chÝnh b¶n th©n ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, ®èi t­îng ®­îc h­ëng trî cÊp BHXH cã thÓ ®­îc h­ëng mét lÇn hay hµng th¸ng, hµng kú; h­ëng trî cÊp nhiÒu hay Ýt tuú thuéc vµo møc ®é ®ãng gãp (thêi gian ®ãng gãp vµ møc ®é ®ãng gãp), c¸c ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ biÕn cè rñi ro mµ ng­êi lao ®éng gÆp ph¶i. Theo §iÒu lÖ BHXH ViÖt Nam quy ®Þnh, chÕ ®é BHXH hiÖn hµnh bao gåm nh÷ng chÕ ®é sau: - ChÕ ®é trî cÊp èm ®au; - ChÕ ®é trî cÊp thai s¶n; - ChÕ ®é trî cÊp tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp; - ChÕ ®é trî cÊp h­u trÝ; - ChÕ ®é trî cÊp tö tuÊt; Ngoµi ra, theo QuyÕt ®Þnh sè 37/2001/Q§-TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ngµy 21/3/2001, BHXH cßn thùc hiÖn viÖc nghØ d­ìng søc, phôc håi søc khoÎ cho nh÷ng ng­êi lao ®éng tham gia BHXH. §èi t­îng ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH cã thÓ rÊt phøc t¹p vÒ ®Þa ®iÓm chi tr¶, ®iÒu kiÖn chi tr¶ (vïng s©u, vïng xa), còng nh­ thêi gian chi tr¶…, do ®ã ®iÒu quan träng nhÊt trong c«ng t¸c chi tr¶ BHXH lµ ph¶i qu¶n lý ®­îc cô thÓ, chÝnh x¸c tõng ®èi t­îng theo tõng lo¹i chÕ ®é ®­îc h­ëng vµ møc ®é h­ëng, thêi gian ®­îc h­ëng cña hä. Qu¶n lý ®èi t­îng chi tr¶ lµ c«ng t¸c th­êng xuyªn cña c¸c c¬ quan BHXH, tr¸nh t×nh tr¹ng ®èi t­îng chi tr¶ kh«ng cßn tån t¹i mµ nguån kinh phÝ chi tr¶ vÉn ®­îc cÊp g©y ra sù tæn thÊt cho quü BHXH, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trôc lîi BHXH cña c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n. 2.4.2. Qu¶n lý m« h×nh chi tr¶ vµ ph­¬ng thøc chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é BHXH §èi t­îng chi tr¶ cña BHXH rÊt phøc t¹p vµ ®a d¹ng, v× vËy cÇn ph¶i cã mét ph­¬ng thøc chi tr¶ hîp lý, còng do ®ã ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng m« h×nh chi tr¶ phï hîp sao cho ®¶m b¶o ®­îc nguyªn t¾c chi tr¶: ®óng ®èi t­îng, ®óng chÕ ®é, ®Çy ®ñ, kÞp thêi, chÝnh x¸c vµ an toµn. ChÝnh v× vËy, ®ßi hái ngµnh BHXH ph¶i qu¶n lý tèt ph­¬ng thøc chi tr¶ vµ m« h×nh chi tr¶ BHXH. HiÖn nay, BHXH ViÖt Nam thùc hiÖn nh÷ng m« h×nh chi tr¶ BHXH nh­ sau: - M« h×nh chi tr¶ trùc tiÕp: c¸n bé BHXH trùc tiÕp qu¶n lý ®èi t­îng ®­îc chi tr¶ BHXH vµ trùc tiÕp chi tr¶ tiÒn trî cÊp BHXH cho c¸c ®èi t­îng ®­îc h­ëng BHXH. M« h×nh nµy ®ßi hái ph¶i cã ®éi ngò c¸n bé chi tr¶ BHXH ph¶i ®ñ m¹nh ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o nguyªn t¾c chi tr¶ ®· ®Ò ra; bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm cña m« h×nh (nh­ c¸n bé chi tr¶ BHXH cã thÓ ®i s©u, ®i s¸t n¾m v÷ng t×nh h×nh cña ®èi t­îng ®­îc h­ëng BHXH, qu¶n lý tèt ®èi t­îng h­ëng BHXH, tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng vi ph¹m c¸c quy ®Þnh trong c«ng t¸c chi tr¶ BHXH), m« h×nh vÉn cã nh÷ng nh­îc ®iÓm cña nã (®ßi hái c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch chi tr¶ ph¶i thËt khoa häc, chÝnh x¸c; c¸n bé chi tr¶ ph¶i cã ®ñ sè l­îng cÇn thiÕt vµ cã nghiÖp vô ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c«ng viÖc ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o tÝnh kÞp thêi trong chi tr¶; ®èi víi vïng s©u, vïng xa th× m« h×nh nµy gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n). - M« h×nh chi tr¶ gi¸n tiÕp: chi tr¶ tiÒn trî cÊp cho c¸c ®èi t­îng h­ëng BHXH dµi h¹n th«ng qua hÖ thèng c¸c ®¹i lý chi tr¶ ë c¸c x·, ph­êng, thÞ trÊn vµ ®èi t­îng h­ëng c¸c chÕ ®é ng¾n h¹n th«ng qua ®¬n vÞ sö dông lao ®éng. M« h×nh chi tr¶ BHXH nµy cã mét sè ­u ®iÓm nh­: trong mét thêi gian ng¾n cã thÓ chi tr¶ cho mét sè ®èi t­îng t­¬ng ®èi lín vµ réng kh¾p; c¸n bé chi tr¶ lµ nh÷ng ng­êi cña ®Þa ph­¬ng, do ®ã cã thÓ ®i s©u, ®i s¸t n¾m v÷ng t×nh h×nh cña ®èi t­îng ®­îc chi tr¶; t¹o mèi quan hÖ tèt gi÷a c¸c c¬ quan BHXH vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng; tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ, biªn chÕ trong c«ng t¸c chi tr¶ BHXH. Tuy vËy, m« h×nh chi tr¶ gi¸n tiÕp nµy còng cã mét sè nh­îc ®iÓm cÇn kh¾c phôc nh­: c¬ quan BHXH kh«ng tiÕp xóc trùc tiÕp ®­îc ®èi t­îng ®­îc chi tr¶, do ®ã còng cã nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh trong viÖc n¾m v÷ng ®­îc t©m t­, nguyÖn väng cña nh÷ng ®èi t­îng ®­îc h­ëng BHXH; lÖ phÝ chi tr¶ thÊp do ®ã mµ c¸c ®¹i lý chi tr¶ nhiÒu khi kh«ng nhiÖt t×nh trong c«ng t¸c chi tr¶ BHXH; nhiÒu ®¹i lý chi tr¶ cßn ch­a ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu vÒ c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh cña ngµnh BHXH; thêi gian chi tr¶ tõ c¸c ®¹i lý chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng ®­îc h­ëng BHXH khã cã thÓ ®¶m b¶o ®­îc vÒ mÆt thêi gian. - Mét sè m« h×nh chi tr¶ BHXH kh¸c: ngoµi hai m« h×nh chi tr¶ BHXH ®· ®­îc nªu ë trªn, hiÖn nay vÉn thùc hiÖn theo mét sè m« h×nh BHXH kh¸c nh­: + M« h×nh kÕt hîp chi tr¶ trùc tiÕp vµ chi tr¶ gi¸n tiÕp. + M« h×nh chi tr¶ BHXH trùc tiÕp t¹i c¬ quan BHXH ë mét sè ®Þa ph­¬ng cã ®iÒu kiÖn giao th«ng, ®i l¹i khã kh¨n. HiÖn nay, ë mét sè tØnh cã ®iÒu kiÖn giao th«ng ®i l¹i khã kh¨n, ®èi t­îng h­ëng BHXH Ýt ph©n t¸n, kh«ng thÓ lËp ®­îc c¸c ®¹i lý chi tr¶ do ®ã xuÊt hiÖn m« h×nh nµy ®Ó chi tr¶ cho tõng ®èi t­îng hay mét ®¹i diÖn cho nh÷ng ®èi t­îng ®­îc h­ëng BHXH ë ®Þa ph­¬ng, chi tr¶ ë ®©y kh«ng ph¶i lµ hµng th¸ng, hµng quý mµ tuú theo nhu cÇu cña ®èi t­îng ®­îc h­ëng BHXH (vÝ dô nh­ phï hîp víi thêi gian ®i chî phiªn ë c¸c vïng cao…) + M« h×nh chi tr¶ BHXH mét lÇn cho nh÷ng ®èi t­îng h­ëng trî cÊp BHXH mét lÇn. §Æc ®iÓm chÝnh cÇn quan t©m trong c«ng t¸c chi tr¶ hiÖn nay lµ hÇu hÕt viÖc chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH cho ng­êi ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é BHXH ®Òu lµ b»ng tiÒn mÆt, khèi l­îng tiÒn mÆt chi tr¶ hµng th¸ng lµ t­¬ng ®èi lín (theo thèng kª toµn quèc trong n¨m 2000, khèi l­îng tiÒn mÆt ph¶i chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng lµ kho¶ng 7.500 tû ®ång), ®Þa bµn chi tr¶ BHXH l¹i t­¬ng ®èi réng lín, thêi gian chi tr¶ l¹i t­¬ng ®èi ng¾n (th­êng tõ 1 ®Õn 5 ngµy trong th¸ng). VÊn ®Ò qu¶n lý m« h×nh chi tr¶ vµ ph­¬ng thøc chi tr¶ ®Æt ra ë ®©y lµ ph¶i lùa chän m« h×nh, ph­¬ng thøc chi tr¶ nµo cho thËt phï hîp víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh thùc tÕ cña ®Þa ph­¬ng nh­ng l¹i ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng nguyªn t¾c chi tr¶ BHXH ®· ®Æt ra, m« h×nh chi tr¶ vµ ph­¬ng thøc chi tr¶ cã t¸c ®éng rÊt lín tíi hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c chi tr¶ BHXH. 2.4.3. Qu¶n lý kinh phÝ chi tr¶ BHXH Trong hoµn c¶nh chi tr¶ BHXH ®Òu ®­îc thùc hiÖn b»ng tiÒn mÆt, khèi l­îng tiÒn mÆt chi tr¶ BHXH lµ t­¬ng ®èi lín, ®èi t­îng chi tr¶ vµ ®Þa bµn chi tr¶ kh¸ phøc t¹p vµ th­êng lµ rÊt ph©n t¸n; do ®ã vÊn ®Ò quan träng kh«ng kÐm trong c«ng t¸c chi tr¶ BHXH lµ ph¶i qu¶n lý nguån kinh phÝ chi tr¶ BHXH sao cho chÆt chÏ, thùc hiÖn tèt c«ng t¸c chi tr¶ ®Ó tr¸nh sù thÊt tho¸t g©y tæn thÊt cho quü BHXH vµ uy tÝn cña ngµnh BHXH. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu chi tr¶ kÞp thêi, ®Çy ®ñ cho c¸c ®èi t­îng h­ëng chÕ ®é BHXH; mét yªu cÇu ®Ò ra lµ ph¶i ®¶m b¶o ®ñ nguån kinh phÝ vµ nguån kinh phÝ nµy ph¶i ®­îc ph©n bæ vµ ®iÒu hµnh mét c¸ch khoa häc, do ®ã c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch chi tr¶ ph¶i ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu, kÕ ho¹ch chi tr¶ ph¶i phï hîp víi nhu cÇu chi tiªu cña tõng ®èi t­îng h­ëng trî cÊp ë c¸c ®Þa ph­¬ng, võa ®¶m b¶o nhu cÇu cña ng­êi ®­îc h­ëng trî cÊp ë c¸c ®Þa ph­¬ng, võa ®¶m b¶o nhu cÇu cña ng­êi ®­îc h­ëng BHXH vµ tr¸nh nh÷ng thÊt tho¸t kh«ng ®¸ng cã cña nguån kinh phÝ chi tr¶ BHXH. §Ó thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý kinh phÝ chi tr¶ BHXH th× c¸c ®¬n vÞ tiÕn hµnh c«ng t¸c chi tr¶ ®­äc më tµi mét tµi kho¶n chuyªn chi BHXH ë hÖ thèng Ng©n hµng vµ Kho b¹c Nhµ n­íc, c¸c ®¬n vÞ nµy chØ ®­îc rót tiÒn tõ c¸c tµi kho¶n trªn ®Ó chi tr¶ cho c¸c chÕ ®é BHXH, ngoµi ra th× kh«ng ®­îc phÐp rót tiÒn ®Ó chi tr¶ cho bÊt cø c«ng t¸c chi nµo kh¸c, nhê ®ã mµ c¸c ®¬n vÞ cÊp trªn cã thÓ qu¶n lý vµ kiÓm tra ®­îc sè kinh phÝ ®· sö dông vµ sè kinh phÝ cßn d­ trªn tµi kho¶n cña c¸c ®¬n vÞ cÊp d­íi ®­îc dÔ dµng vµ thuËn lîi. 2.4.4. Qu¶n lý chi cho ho¹t ®éng bé m¸y vµ nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c Qu¶n lý chi cho ho¹t ®éng bé m¸y cña hÖ thèng BHXH lµ nh÷ng kho¶n kinh phÝ ph¶i chi ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña toµn bé hÖ thèng qu¶n lý cña hÖ thèng BHXH. Chi ho¹t ®éng qu¶n lý bé m¸y cña hÖ thèng BHXH ViÖt Nam bao gåm rÊt nhiÒu nh÷ng néi dung kh¸c nhau; tuy nhiªn nÕu xÐt theo tÝnh chÊt chi th× cã thÓ chia ra lµm hai nhãm chi sau ®©y: - Chi phÝ cho ho¹t ®éng th­êng xuyªn: ®ã lµ nh÷ng kho¶n kinh phÝ chi cÇn thiÕt nh»m duy tr× ho¹t ®éng qu¶n lý th­êng xuyªn cña bé m¸y qu¶n lý cña hÖ thèng BHXH. Nh÷ng néi dung chi chñ yÕu trong chi phÝ cho ho¹t ®éng th­êng xuyªn th­êng lµ nh÷ng néi dung chi sau: + Qu¶n lý nh©n sù: ®ã lµ nh÷ng kho¶n chi ®Ó qu¶n lý c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc cña hÖ thèng BHXH, quü tiÒn l­¬ng cña c¸c c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc trong hÖ thèng BHXH. + Qu¶n lý chi cho nh÷ng ho¹t ®éng nghiÖp vô: lµ nh÷ng kho¶n chi cho c«ng t¸c thu BHXH, chi cho c«ng t¸c chi BHXH, héi ngÞ, tiÕp kh¸ch, chi v¨n phßng phÈm, tiÒn ®iÖn n­íc, chi söa ch÷a nhá, mua s¾m tµi s¶n, tiÒn ®iÖn tho¹i, chi c«ng t¸c phÝ cho c¸n bé ®i c«ng t¸c… + Qu¶n lý chi cho c«ng t¸c ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc: ®ã lµ nh÷ng kho¶n chi cho c«ng t¸c tæ chøc c¸c líp häc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i cho c¸n bé c«ng chøc thuéc hÖ thèng BHXH, cö ng­êi ®i ®µo t¹o, x©y dùng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o… + Qu¶n lý chi cho th«ng tin, tuyªn truyÒn vÒ chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH: ®ã lµ c¸c kho¶n chi cho c«ng t¸c th«ng tin tuyªn truyÒn vÒ BHXH nh­ chi phÝ cho in Ên tµi liÖu, Ên phÈm… cÇn thiÕt, chi phÝ cho ®éi ngò c¸n bé tuyªn truyÒn, th«ng tin vÒ BHXH. + Qu¶n lý chi phÝ cho hîp t¸c quèc tÕ, cho cho nh÷ng ho¹t ®éng ®èi ngo¹i mang tÝnh chÊt quèc tÕ. - Chi ®Çu t­ x©y dùng c¬ së vËt chÊt: ®©y lµ nh÷ng chi phÝ nh»m ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn, ph­¬ng tiÖn lµm viÖc cho c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc thuéc hÖ thèng BHXH. Nguån chi nµy cã thÓ bao gåm nh÷ng nguån chi sau: chi ®Çu t­ x©y dùng c¸c trô së lµm viÖc cña hÖ thèng c¸c c¬ quan BHXH, trang bÞ ph­¬ng tiÖn lµm viÖc (hÖ thèng m¸y vi tÝnh, « t«, xe m¸y, bµn ghÕ, tñ hå s¬…). §èi víi c«ng t¸c qu¶n lý chi cho c«ng t¸c ®Çu t­ xay dùng c¸c trô së lµm viÖc cña c¸c c¬ quan BHXH thuéc hÖ thèng BHXH ViÖt Nam, c«ng t¸c qu¶n lý chó träng vµo qu¶n lý chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ quyÕt to¸n cña c«ng tr×nh, ®¶m b¶o ®óng c¸c quy tr×nh, quy ph¹m do Nhµ n­íc quy ®Þnh trong c«ng t¸c x©y dùng c¬ b¶n. VÒ ph­¬ng tiÖn lµm viÖc, viÖc mua s¾m trang thiÕt bÞ ph¶i tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c, nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt do Nhµ n­íc quy ®Þnh; mÆt kh¸c ph¶i phï hîp víi nhu cÇu c«ng t¸c. - Qu¶n lý chi cho ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc: lµ nh÷ng kho¶n chi cho viÖc nghiªn cøu c¸c ®Ò tµi khoa häc liªn quan tíi viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c BHXH, nh÷ng cuéc th¨m dß d­ luËn cÇn thiÕt liªn quan tíi c«ng t¸c BHXH.