Luận văn Vấn đề mở rộng vốn từ cho học sinh tiểu học vùng dân tộc Tây Nguyên

iªn cã thÓ kÕt luËn: TrÝ thøc lμ kh¸i niÖm chØ nh÷ng ng−êi chñ yÕu ho¹t ®éng b»ng lao ®éng trÝ ãc nh−: ThÇy gi¸o, kü s−, b¸c sü, nhμ b¸c häc… Trong ho¹t ®éng vui ch¬i häc tËp còng cã thÓ sö dông d¹ng bμi tËp ®iÒn tõ vμo chç trèng (®iÒu chØnh ng÷ liÖu phï hîp víi HSDT). VÝ dô: Chän tõ thÝch hîp trong ngoÆc ®Ó ®iÒn vμo chç trèng: • Nh÷ng ngμy lÔ héi, ®ång bμo c¸c d©n téc T©y Nguyªn th−êng tËp trung bªn… ®Ó móa h¸t. • §ång bμo miÒn nói th−êng trång lóa trªn nh÷ng thöa ruéng… • Nh¹c cô quen thuéc hay sö dông trong c¸c ho¹t ®éng lÔ héi cña ®ång bμo d©n téc T©y Nguyªn lμ… • Ng−êi ®øng ®Çu vμ cã uy tÝn nhÊt ë bu«n lμng vïng d©n téc T©y Nguyªn lμ… (BËc thang, cång chiªng, nhμ r«ng, giμ lμng) Ngoμi ra, trong ho¹t ®éng tæ chøc giao l−u, gi¸o viªn còng cã thÓ sö dông bμi tËp më réng vèn tõ qua trß ch¬i gi¶i « ch÷. H×nh thøc nμy cã tÝnh trùc quan dÔ cuèn hót häc sinh, gióp cho c¸c em trong viÖc më réng vèn tõ cña m×nh. Còng cã thÓ x©y dùng m«i tr−êng tiÕng ViÖt b»ng viÖc in Ên, biªn so¹n tμi liÖu phï hîp víi t©m lý løa tuæi, cã thÓ b»ng hai kªnh (TiÕng ViÖt - D©n téc) ®Ó ®em l¹i t¸c dông nhiÒu chiÒu. Bªn c¹nh ®ã, muèn n©ng cao chÊt l−îng häc tËp, n©ng cao kh¶ n¨ng sö dông tiÕng ViÖt cho c¸c em häc sinh tiÓu häc d©n téc thiÓu sè, cÇn ph¶i më c¸c líp mÇm non ®Ó c¸c em ®−îc tiÕp xóc víi tiÕng ViÖt tõ nhá. Ngoμi ra, ®Ó c¸c em häc vμ sö dông tiÕng ViÖt tèt h¬n, tr−íc hÕt ph¶i t¨ng c−êng thêi gian häc, cã thªm s¸ch gi¸o khoa, s¸ch tham kh¶o vμ c¸c thiÕt bÞ d¹y häc kh¸c. Tõ nh÷ng viÖc lμm cô thÓ, thiÕt thùc trªn sÏ gióp c¸c em tiÕn bé h¬n trong viÖc sö dông tiÕng ViÖt tham gia vμo ho¹t ®éng giao tiÕp, vμo ®êi sèng x· héi réng lín vμ ®Ó häc tèt c¸c m«n khoa häc kh¸c. 2.4.4. Më réng vèn tõ cho häc sinh d©n téc th«ng qua viÖc d¹y häc tÝch hîp: Më réng vèn tõ cho HSDT b»ng c¸ch vËn dông h×nh thøc tÝch hîp còng chÝnh lμ quan ®iÓm d¹y häc tiÕng ViÖt ë tiÓu häc. Ch−¬ng tr×nh dù th¶o tiÕng ViÖt 2000 cã môc tiªu phøc hîp võa h×nh thμnh kü n¨ng, võa cung cÊp kiÕn thøc. Trong c¸c kiÕn thøc cung cÊp cho häc sinh, ngoμi nh÷ng kiÕn thøc tiÕng ViÖt cßn cã c¸c kiÕn thøc vÒ khoa häc tù nhiªn vμ khoa häc x· héi. Quan ®iÓm tÝch hîp ®· ®−îc s¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt 2000 lμm rÊt tèt, thÓ hiÖn râ quan ®iÓm qua hÖ thèng c¸c chñ ®iÓm häc tËp ë c¸c ph©n m«n (TËp ®äc, kÓ chuyÖn, chÝnh t¶, tËp viÕt, luyÖn tõ vμ c©u, tËp lμm v¨n). VÝ dô: S¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt líp 2, tËp 1, trang 56 cã bμi tËp ®äc “Ng−êi thÇy cò”. Bμi tËp ®äc nμy gióp häc sinh hiÓu ra ®−îc nh÷ng gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh trong cuéc sèng, qua ®ã t¨ng c−êng vèn tõ vμ kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña c¸c em. MÆt kh¸c, bμi tËp ®äc “Ng−êi thÇy cò” cßn trë thμnh vËt liÖu ®Ó c¸c bμi häc kh¸c khai th¸c (KÓ chuyÖn, chÝnh t¶, luyÖn tõ vμ c©u…). Trong giê kÓ chuyÖn häc sinh luyÖn kÓ l¹i truyÖn võa ®äc, trong giê tËp viÕt häc sinh tËp chÐp hoÆc ®iÒn ký hiÖu vμo chç trèng, trÝch ra tõ bμi tËp ®äc võa häc. Nh− vËy, chóng ta thÊy sù tÝch hîp gi÷a c¸c ph©n m«n cã mèi liªn hÖ víi nhau rÊt chÆt chÏ. ViÖc lμm nμy ®· gãp phÇn kh«ng nhá ®Õn viÖc cñng cè, më réng, ph¸t triÓn vèn tõ cña häc sinh. Tuy nhiªn, viÖc ph¸t triÓn vèn tõ cho HSDT th«ng qua vËn dông quan ®iÓm tÝch hîp cÇn ph¶i cã sù c©n nh¾c, ®iÒu chØnh phï hîp víi tr×nh ®é, n¨ng lùc cña ®èi t−îng. VÝ dô: ë trang 104, s¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt 3, tËp 1 cã bμi tËp ®äc “Ng−êi con cña T©y Nguyªn”. Trong tiÕt kÓ chuyÖn s¸ch gi¸o khoa yªu cÇu häc sinh tËp kÓ l¹i mét ®o¹n cña c©u chuyÖn “Ng−êi con cña T©y Nguyªn” b»ng lêi cña mét nh©n vËt. Bμi tËp nμy gi¸o viªn cã thÓ ¸p dông víi c¸c em häc sinh líp 3 ng−êi Kinh nh−ng ®èi víi c¸c em häc sinh líp 3 ng−êi d©n téc, gi¸o viªn nªn linh ®éng vËn dông ph−¬ng ph¸p kh¸c cho phï hîp. Bëi v×, kh¶ n¨ng ghi nhí vμ diÔn ®¹t mét vÊn ®Ò cña HSDT cßn yÕu. C¸c em kh«ng ®ñ vèn tõ vμ sù tù tin ®Ó cã thÓ kÓ mét c©u chuyÖn tr−íc tËp thÓ. N¾m ®−îc ®Æc ®iÓm nμy buéc gi¸o viªn ph¶i cã c¸ch d¹y phï hîp. Ch¼ng h¹n gi¸o viªn cã thÓ cho c¸c em ®äc nhiÒu lÇn bμi tËp ®äc ®Ó ghi nhí néi dung. Sau ®ã, gi¸o viªn tiÕn hμnh kÓ mÉu, kÕt hîp gi¶i thÝch cÆn kÏ c¸ch thøc kÓ mét c©u chuyÖn vμ h−íng dÉn c¸c em kÓ l¹i c©u chuyÖn. Quy tr×nh tiÕt d¹y nªn tiÕn hμnh mét c¸ch tõ tõ ®Ó c¸c em HSDT dÔ n¾m b¾t. ViÖc më réng, ph¸t triÓn vèn tõ cho HSDT lμ c«ng viÖc ph¶i ®−îc duy tr× th−êng xuyªn, ®ßi hái mçi gi¸o viªn sù kiªn tr× vμ s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh d¹y häc; ®ång thêi kh«ng nªn ¸p dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc cho HSDT gièng nh− häc sinh ng−êi Kinh. 2.5. Néi dung vμ c¸c ph−¬ng ph¸p, biÖn ph¸p cã thÓ dïng ®Ó ph¸t triÓn vèn tõ ng÷ cho häc sinh tiÓu häc ng−êi d©n téc. C¨n cø vμo lý thuyÕt d¹y ph¸t triÓn lêi nãi cña c¸c nhμ ng«n ng÷ häc ®−a ra vÊn ®Ò ph¸t triÓn vèn tõ ng÷ cho häc sinh nãi chung, häc sinh bËc tiÓu häc nãi riªng tËp trung vμo hai néi dung chÝnh: Cung cÊp vèn tõ ng÷ theo ch−¬ng tr×nh vμ s¸ch gi¸o khoa bËc tiÓu häc. RÌn luyÖn kÜ n¨ng sö dông tõ ng÷ trong häc tËp vμ giao tiÕp trong ®êi sèng hμng ngμy. Mçi néi dung, tïy theo ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt sÏ cã nh÷ng ph−¬ng ph¸p, biÖn ph¸p thÝch øng. D−íi ®©y lμ nh÷ng ph−¬ng ph¸p, biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn tõng néi dung: 2.5.1. VÒ viÖc cung cÊp vèn tõ cho häc sinh tiÓu häc ng−êi d©n téc thiÓu sè. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng ng«n ng÷, kh¶ n¨ng diÔn ®¹t ng«n ng÷ cßn h¹n chÕ cña häc sinh d©n téc thiÓu sè; vèn tõ nghÌo nμn cña c¸c em ®· ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn viÖc bμy tá t− t−ëng, t×nh c¶m trong qu¸ tr×nh häc. V× vËy, viÖc cung cÊp vèn tõ, ph¸t triÓn vèn tõ cho häc sinh tiÓu häc d©n téc thiÓu sè hiÖn nay lμ nhiÖm vô thiÕt yÕu, ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò lín, ®Õn ®−êng lèi, chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vμ Nhμ n−íc. Muèn cung cÊp vèn tõ ng÷ cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc, ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ nh−: Lùa chän vμ ph©n bè tõ ng÷ cÇn cung cÊp phï hîp víi ®èi t−îng cô thÓ. Gióp häc sinh n¾m ®−îc nghÜa cña tõ vμ gi¸ trÞ cña tõ ng÷ trong giao tiÕp. 2.5.1.1. Më réng vèn tõ b»ng c¸ch lùa chän vμ ph©n bè vèn tõ ng÷ cÇn cung cÊp. Lùa chän vμ cung cÊp vèn tõ cho HSDTTS lμ viÖc lμm dùa trªn nh÷ng sù nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ mang tÝnh khoa häc vμ cã gi¸ trÞ thùc tiÔn cao. HiÖn nay, ®éi ngò gi¸o viªn tiÓu häc ®øng líp t¹i c¸c x· vïng s©u, vïng xa ë T©y Nguyªn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh d¹y khi HSDT l¹i häc cïng néi dung, ch−¬ng tr×nh vμ thêi l−îng nh− häc sinh tiÓu häc ng−êi Kinh. Nh− vËy, ®©u lμ gi¶i ph¸p ®Ó gi¸o viªn cã thÓ hoμn thμnh tèt ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y mμ HSDT n¾m ®−îc kiÕn thøc m«n häc. Râ rμng theo sè liÖu b¸o c¸o ®Çu n¨m 2005 - 2006 cña Së gi¸o dôc & §μo t¹o tØnh Kon Tum th× t×nh h×nh l−u ban cña HSDT so víi häc sinh ng−êi Kinh lμ kh¸ cao. Nguyªn nh©n c¬ b¶n lμ c¸c em kh«ng hiÓu tiÕng Kinh, thiÕu vèn tõ tiÕng ViÖt, dÉn ®Õn tiÕp thu bμi häc chËm; hÖ qu¶ cuèi cïng lμ l−u ban, sinh ra ch¸n n¶n vμ bá häc. Cô thÓ: N¨m häc 2005 - 2006, tæng sè häc sinh tiÓu häc toμn tØnh lμ 54.575 em, trong ®ã HSDT lμ 36.712. Tæng sè häc sinh tiÓu häc toμn tØnh l−u ban lμ 1042 em (chiÕm 1,9%), riªng HSDT l−u ban lμ 955 em (chiÕm 1,74%). Con sè 955/1042 em bÞ l−u ban khiÕn cho nh÷ng ai lμm c«ng t¸c gi¸o dôc cña tØnh Kon Tum ph¶i suy nghÜ. Ngoμi ra, chóng t«i còng ®· tiÕn hμnh kh¶o s¸t thùc tÕ 30 em HSDT líp 3 tr−êng tiÓu häc x· P« K« - HuyÖn §¨k T« - TØnh Kon Tum. Néi dung kh¶o s¸t nh− sau: “Em h·y viÕt th− cho b¹n ë mét tØnh miÒn Nam (hoÆc miÒn Trung, miÒn B¾c) ®Ó lμm quen vμ hÑn b¹n cïng thi ®ua häc tèt” [38]. KÕt qu¶ thu ®−îc tõ bμi viÕt cña c¸c em nh− sau: B¶ng 2.6. C¸c lçi th−êng m¾c ph¶i ë HSDT TT C¸c lçi m¾c ph¶i Sè l−îng TØ lÖ (%) 1 Dïng tõ, ®Æt c©u 30 100 2 DiÔn ®¹t 28 93,3 3 ChÝnh t¶ 25 83,3 4 Tr×nh bμy (bè côc) 30 100 Nh×n vμo b¶ng thèng kª, chóng ta thÊy cã ®Õn 100% häc sinh m¾c ph¶i lçi dïng tõ, ®Æt c©u vμ tr×nh bμy v¨n b¶n. §¬n cö vÒ lçi dïng tõ ®Æt c©u, häc sinh ®· viÕt nh− sau: - Lçi dïng tõ: • Nhμ bän m×nh ë ®©y kh«ng ®i häc ®−îc. §Ó c©u trªn ®Çy ®ñ ý nghÜa, ph¶i nãi: • Nhμ bän m×nh ë ®©y xa tr−êng kh«ng ®i häc ®−îc. - Lçi ®Æt c©u (thiÕu chñ ng÷) • H«m nμo, lªn Kon Tum ch¬i nhÐ. C©u nμy viÕt ®Çy ®ñ lμ: • H«m nμo, b¹n lªn Kon Tum ch¬i nhÐ. Bªn c¹nh ®ã, ®a sè HSDT diÔn ®¹t bμi viÕt lñng cñng, lêi v¨n r−êm rμ, khã hiÓu. §Æc biÖt ®a sè c¸c em th−êng xuyªn m¾c nh÷ng lçi chÝnh t¶ nh−: • Häc tèt → Hãc tèt • KÕt b¹n → KÕch b¹n Qua nh÷ng kÕt qu¶ thu ®−îc tõ viÖc kh¶o s¸t n¨ng lùc tiÕng ViÖt cña c¸c em HSDT, chóng ta cÇn chó träng ®Õn viÖc ph©n bè vμ lùa chän tõ ng÷ ®Ó cung cÊp mét c¸ch phï hîp. Cã thÓ ¸p dông nh÷ng gi¶i ph¸p sau: C¨n cø trªn tÇn sè sö dông cña mét tõ nμo ®ã trong ho¹t ®éng giao tiÕp ®Ó lùa chän vèn tõ ng÷ cÇn cung cÊp. VÝ dô: Víi nh÷ng tõ ng÷ th−êng xuÊt hiÖn trong ho¹t ®éng giao tiÕp hμng ngμy cña c¸c em nh−: Gia ®×nh, bè mÑ, anh chÞ, tr−êng líp, thÇy c«, b¹n bÌ… lμ ph¶i cung cÊp. C¨n cø trªn sù xuÊt hiÖn cña mét tõ nμo ®ã th−êng gÆp trong c¸c lo¹i v¨n b¶n. VÝ dô: C¸c lo¹i v¨n b¶n ë s¸ch tiÕng ViÖt líp 2, líp 3 nh− v¨n xu«i, th¬ chñ yÕu tËp trung vμo c¸c chñ ®iÓm nh−: Gia ®×nh, «ng bμ, thÇy c«, b¹n bÌ, tr−êng häc… V× thÕ, ngay trong tõng chñ ®iÓm nμy ®· cã sù giao thoa, tÝch hîp vÒ sù xuÊt hiÖn lÆp ®i lÆp l¹i cña nh÷ng tõ Êy. ë ®©y viÖc cung cÊp ®Ó lμm phong phó thªm vèn tõ cho häc sinh lμ phô thuéc vμo n¨ng lùc gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn. VÝ dô: ë s¸ch tiÕng ViÖt 2, tËp 1; tuÇn 10 - 11 cã d¹y chñ ®iÓm “¤ng bμ”. Ngoμi nh÷ng tõ mμ s¸ch gi¸o khoa ®· cung cÊp cho häc sinh th× gi¸o viªn cÇn më réng, ph¸t triÓn thªm nh÷ng tõ kh«ng cã trong ch−¬ng tr×nh häc nh−: KÝnh yªu, tËn tôy, v©ng lêi, ch¨m ngoan, lÔ phÐp… Riªng vÊn ®Ò cung cÊp vèn tõ tiÕng ViÖt cho häc sinh ng−êi DTTS cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng phï hîp. §èi víi häc sinh tiÓu häc ng−êi Kinh, tr−íc khi vμo líp 1, Ýt nhÊt c¸c em ®· tÝch lòy cho m×nh kho¶ng 3000 tõ ng÷ vμ ®· cã kh¶ n¨ng diÔn ®¹t nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n, th«ng th−êng trong ®êi sèng. Trong khi ®ã, khi b−íc vμo líp 1, häc sinh tiÓu häc ng−êi DTTS biÕt rÊt Ýt, rÊt m¬ hå, thËm chÝ cã em kh«ng biÕt g× vÒ tiÕng ViÖt, muèn tr×nh bμy mét vÊn ®Ò g× ph¶i sö dông tiÕng mÑ ®Î. Do vËy, víi ®èi t−îng nμy chóng ta chóng ta cÇn thùc hiÖn nh− sau: Cung cÊp nh÷ng tõ th−êng xuÊt hiÖn trong ho¹t ®éng giao tiÕp vμ trong ®êi sèng hμng ngμy nh− häc sinh ng−êi Kinh nh−ng c¸ch thøc truyÒn ®¹t ph¶i kh¸c vμ dμnh nhiÒu thêi gian rÌn luyÖn h¬n. Nh÷ng tõ nμy ph¶i ®−îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn, kÌm theo ®ã lμ sù gi¶i thÝch, minh häa râ rμng. VÝ dô: Khi cung cÊp tõ “§ïm bäc”, gi¸o viªn nªn kÌm theo nh÷ng c©u hái gîi më: “§ïm bäc nghÜa lμ g×?”, “Dïng tõ ®ïm bäc trong hoμn c¶nh nμo?”. Sau ®ã, gi¸o viªn kÕt hîp gi¶ng gi¶i: “§ïm bäc nghÜa lμ anh em trong gia ®×nh ph¶i yªu th−¬ng, gióp ®ì lÉn nhau”. L−u ý, víi ®èi t−îng HSDT kh«ng ph¶i gi¶i thÝch mét hai lÇn lμ c¸c em ®· hiÓu, mμ ph¶i kiªn tr× gi¶i thÝch nhiÒu lÇn, cã h−íng dÉn cô thÓ. Cung cÊp vèn tõ ng÷ cho HSDT theo h−íng chñ ®Ò, chñ ®iÓm nh−ng víi l−îng kiÕn thøc võa ph¶i. VÝ dô: H−íng dÉn häc sinh t×m c¸c tõ ng÷ thÝch hîp (Bμi tËp ®äc s¸ch tiÕng ViÖt 3, tuÇn 21 - 22). Tõ ng÷ t×m ®−îc V¨n b¶n ChØ trÝ thøc ChØ ho¹t ®éng trÝ thøc ¤ng tæ nghÒ thªu TiÕn sÜ §äc s¸ch, häc, quan s¸t Lª Quý §«n TiÕn sÜ, nhμ b¸c häc §äc, viÕt, s¸ng t¸c Nhμ b¸c häc vμ bμ cô Nhμ b¸c häc ChÕ ra tμu ®iÖn, chÕ t¹o xe ®iÖn D¹ng bμi tËp trªn so víi tr×nh ®é vμ n¨ng lùc t− duy cña HSDT lμ t−¬ng ®èi khã. Do vËy, khi gi¸o viªn ¸p dông bμi tËp nμy nªn gi¶m bít yªu cÇu cña ®Ò. Cã thÓ lμm nh− sau: Tõ ng÷ t×m ®−îc V¨n b¶n ChØ trÝ thøc ¤ng tæ nghÒ thªu TiÕn sÜ Lª Quý §«n TiÕn sÜ, nhμ b¸c häc Nhμ b¸c häc vμ bμ cô Nhμ b¸c häc Nh− vËy, chóng ta ®· bá bít phÇn “ChØ ho¹t ®éng cña trÝ thøc”. Bëi lÏ, víi ®iÒu kiÖn sèng khã kh¨n, ®iÒu kiÖn hßa nhËp víi x· héi hiÖn ®¹i cßn h¹n chÕ th× côm tõ “ChØ ho¹t ®éng cña trÝ thøc” lμ kh«ng ®¬n gi¶n víi HSDTTS vïng T©y Nguyªn. Lùa chän vμ ph©n bè vèn tõ ng÷ cÇn cung cÊp cho HSDT, ngoμi viÖc tu©n thñ theo nh÷ng nguyªn t¾c x©y dùng ch−¬ng tr×nh, néi dung cña s¸ch gi¸o khoa, chóng ta còng cÇn ph¶i dùa trªn t×nh h×nh chung cña ®èi t−îng HSDT mμ cã sù ®iÒu chØnh trong qu¸ tr×nh d¹y cho phï hîp. 2.5.1.2 Më réng vèn tõ b»ng c¸ch gióp häc sinh d©n téc n¾m ®−îc gi¸ trÞ vμ ý nghÜa cña tõ trong giao tiÕp. Tõ ng÷ lμ mét hÖ thèng tÝn hiÖu, lμ ®¬n vÞ c¬ b¶n cña ng«n ng÷, cã sù thèng nhÊt chÆt chÏ gi÷a h×nh thøc vμ néi dung cña tõ. Trong khi cung cÊp vèn tõ cho häc sinh tiÓu häc, chóng ta chó ý ®Õn khèi l−îng tõ ng÷ bao nhiªu lμ cÇn thiÕt vμ phï hîp víi løa tuæi nμy. MÆt kh¸c, cung cÊp vèn tõ cho häc sinh cÇn ph¶i gióp häc sinh hiÓu râ b¶n chÊt cña tõ ®ã. ViÖc sö dông tõ ng÷ ®óng, chÝnh x¸c ®èi víi häc sinh tiÓu häc ng−êi DTTS lμ vÊn ®Ò nan gi¶i. M«i tr−êng tiÕp xóc víi tiÕng ViÖt cña c¸c em bÞ h¹n chÕ; thÕ nªn viÖc nghe hiÓu vμ truyÒn ®¹t néi dung th«ng tin cña c¸c em gÆp nhiÒu khã kh¨n. B»ng chøng lμ sau mét n¨m triÓn khai ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt míi cho häc sinh líp 1 th× tØ lÖ häc sinh ng−êi DTTS ®¹t häc lùc yÕu gÊp ®«i häc sinh ng−êi Kinh (10,7% so víi 5%). ThËm chÝ cã n¬i nh− Gia Lai tØ lÖ nμy lªn ®Õn 22% (Th«ng tin tõ Trung t©m gi¸o dôc d©n téc, Bé gi¸o dôc & §μo t¹o, 2001). §Ó gióp HSDT n¾m ®−îc gi¸ trÞ vμ b¶n chÊt ý nghÜa cña tõ trong qu¸ tr×nh giao tiÕp, chóng ta cÇn trang bÞ cho c¸c em nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña quy t¾c tiÕng ViÖt. Cô thÓ: Gióp HSDT n¾m ®−îc gi¸ trÞ vμ b¶n chÊt ý nghÜa cña tõ trong giao tiÕp hμng ngμy. Cã mét thùc tÕ lμ, trong sinh ho¹t céng ®ång, trong gia ®×nh, c¸c em HSDT th−êng xuyªn sö dông tiÕng mÑ ®Î ®Ó trao ®æi th«ng tin víi nhau. B¶ng 2.7. Kh¶o s¸t vai trß tiÕng mÑ ®Î ë d©n téc Ba Na vμ Gia Rai. D©n téc ®−îc hái Sè ng−êi ®−îc hái CÇn häc tiÕng mÑ ®Î Kh«ng cÇn häc tiÕng mÑ ®Î Sè l−îng % Sè l−îng % Ba Na 30 30 100 0 0 Gia Rai 30 30 100 0 0 Cã ®Õn 100% ng−êi Ba Na, Gia Rai khi ®−îc hái ®Òu tr¶ lêi lμ cÇn häc tiÕng mÑ ®Î. §©y lμ nhu cÇu chÝnh ®¸ng ®Ó gi÷ g×n vμ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc. Tuy nhiªn, hiÖn t−îng “l¹m dông” tiÕng mÑ ®Î qu¸ nhiÒu trong ho¹t ®éng giao tiÕp ®· khiÕn cho n¨ng lùc tiÕng ViÖt cña HSDT bÞ h¹n chÕ. VÝ dô: Khi nãi chuyÖn víi ng−êi Kinh, gÆp mét tõ nμo ®ã kh«ng thÓ diÔn ®¹t ®−îc b»ng tiÕng ViÖt, lËp tøc ng−êi Ba Na, Gia Rai chuyÓn sang diÔn ®¹t b»ng tiÕng mÑ ®Î cña d©n téc m×nh. V× thÕ, ®Ó gióp HSDT n¾m ®−îc gi¸ trÞ vμ ý nghÜa cña tõ trong giao tiÕp, t¨ng c−êng vèn tõ cho c¸c em, b»ng mäi c¸ch h¹n chÕ tèi ®a viÖc HSDT sö dông qu¸ nhiÒu tiÕng mÑ ®Î. KhuyÕn khÝch c¸c em th−êng xuyªn sö dông tiÕng ViÖt mäi lóc, mäi n¬i ®Ó kh¾c phôc kü n¨ng giao tiÕp cña m×nh. ë tr−êng häc, gi¸o viªn cÇn h−íng c¸c em HSDT vμo c¸c ho¹t ®éng giao tiÕp mét c¸ch tÝch cùc, chñ ®éng. Trong mçi hoμn c¶nh giao tiÕp kh¸c nhau, gi¸o viªn nªn kÕt hîp cung cÊp vμ gi¶i thÝch tõ ®Ó c¸c em hiÓu ®−îc b¶n chÊt, ý nghÜa cña tõ vμ cã thÓ vËn dông tèt tõ ®ã trong thùc tÕ. VÝ dô: §Ó gióp häc sinh hiÓu ®−îc ý nghÜa, gi¸ trÞ cña tõ, gi¸o viªn cã thÓ hái c¸c em nh− sau: - ThÕ nμo lμ “ngoan ngo·n”? Sau ®ã gi¸o viªn gi¶i thÝch: - “Ngoan ngo·n” lμ biÕt v©ng lêi «ng bμ, cha mÑ, thÇy c«… Gi¸o viªn vËn dông: “Lμ häc sinh c¸c em ph¶i biÕt v©ng lêi «ng bμ, cha mÑ, thÇy c«”. - Gi¸o viªn cho häc sinh ®Æt mét c©u cã tõ “Ngoan ngo·n”. Víi vÝ dô minh häa trªn, gi¸o viªn nªn kÕt hîp víi nh÷ng tranh ¶nh, h×nh vÏ liªn quan ®Õn néi dung c©u hái ®Ó gióp häc sinh dÔ liªn t−ëng ®Õn ý nghÜa cña tõ ®ã. 2.5.2. Më réng vèn tõ b»ng c¸ch rÌn luyÖn kÜ n¨ng sö dông tõ ng÷ cho häc sinh d©n téc. §Ó më réng, ph¸t triÓn vèn tõ cho HSDT, ngoμi viÖc cung cÊp vèn tõ cho häc sinh cßn cã nhiÖm vô kh¸c kh«ng kÐm phÇn quan träng lμ rÌn luyÖn kü n¨ng sö dông tõ ng÷ cho häc sinh. Vèn tõ ®−îc cung cÊp chØ lμ ®iÒu kiÖn ®Ó HSDT tham gia vμo ho¹t ®éng giao tiÕp. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh giao tiÕp cã ®¹t hiÖu qu¶ hay kh«ng cßn phô thuéc vμo kü n¨ng sö dông tõ ng÷ cña häc sinh. Nh− phÇn tr−íc chóng ta ®· kh¶o s¸t thùc tÕ n¨ng lùc tiÕng ViÖt cña HSDT. Nh÷ng sè liÖu thèng kª cho thÊy, kh¶ n¨ng lÜnh héi vμ vËn dông kiÕn thøc tiÕng ViÖt cña HSDT cßn nhiÒu mÆt h¹n chÕ, cÇn thêi gian ®Ó kh¾c phôc. ChÝnh v× vËy, ®Ó ph¸t triÓn kü n¨ng sö dông tõ ng÷ cña HSDT trong giao tiÕp, t¨ng c−êng hiÖu qu¶ diÔn ®¹t, chóng ta cã thÓ ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p sau: - Nghe - hiÓu vμ kÓ l¹i ®−îc nh÷ng c©u chuyÖn ng¾n. VÝ dô: Cã thÓ cho häc sinh nghe nhiÒu lÇn vμ thö kÓ l¹i c©u chuyÖn “Hai anh em” [36]. §èi víi HSDT ®Ó nghe vμ hiÓu ®−îc mét néi dung nμo ®ã lμ cÇn nhiÒu thêi gian so víi häc sinh ng−êi Kinh vμ cÇn ®Õn sù h−íng dÉn tÝch cùc cña gi¸o viªn. Do vËy, viÖc kÓ l¹i néi dung c©u chuyÖn lμ t−¬ng ®èi khã víi c¸c em v× kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña c¸c em lμ cã h¹n. - Cho häc sinh kÓ vÒ quª h−¬ng hoÆc lμng m×nh ®ang sèng. Yªu cÇu nμy lμ hoμn toμn phï hîp, gi¸o viªn nªn h¹n chÕ ra nh÷ng bμi tËp mμ m¶ng kiÕn thøc xa l¹ víi ®êi sèng thùc tÕ cña c¸c em. Trong qu¸ tr×nh h−íng dÉn c¸c em kÓ, gi¸o viªn cÇn cã nh÷ng c©u hái gîi më ®Ó c¸c em dÔ h×nh dung. VÝ dô: • Lμng cña em ë c¸ch xa trung t©m thÞ trÊn kh«ng? • Lμng cña em mäi ng−êi chñ yÕu sèng b»ng nghÒ g×? • Nh÷ng ngμy lÔ héi, mäi ng−êi trong lμng th−êng lμm g×?... - TËp trung ®Çu t− rÌn kü n¨ng ®äc cho HSDT. ë ®©y, chóng ta ch−a yªu cÇu häc sinh ®äc víi tèc ®é nhanh mμ chØ cÇn häc sinh ®äc ®óng. Kh¶ n¨ng ®äc cña HSDT cßn rÊt yÕu, kh«ng chØ tËp trung ë bËc tiÓu häc mμ cßn tån t¹i ë c¸c bËc häc cao h¬n. VÝ dô: * §äc thiÕu dÊu: • ThÇy gi¸o → Th©y giao * Kh«ng biÕt ng¾t, nghØ ®óng chç: • Cã cËu häc trß nä → Cã cËu häc/ trß nä (do HSDT võa ®äc võa ®¸nh vÇn, dÉn ®Õn ng¾t kh«ng ®óng, lμm ng−êi nghe khã hiÓu) * Kh«ng biÕt sö dông dÊu c©u vμ khai th¸c ng÷ ®iÖu cña lêi v¨n. • H«m nμo, b¹n lªn ch¬i nhÐ! → H«m nμo b¹n lªn ch¬i nhÐ Tõ thùc tÕ trªn, yªu cÇu ®èi víi gi¸o viªn tiÓu häc lμ b»ng mäi c¸ch n©ng cao n¨ng lùc ®äc cho HSDT. Ch¼ng h¹n, khi häc sinh ®äc sai tõ “ThÇy gi¸o” thμnh “Th©y giao” th× gi¸o viªn ph¶i gi¶i thÝch cho häc sinh t¹i sao sai? Sai chç nμo? vμ söa ra sao? Gi¸o viªn cÇn ®äc mÉu nhiÒu lÇn, yªu cÇu häc sinh ®äc theo, khi nμo ®¹t th× th«i. Cã nhiÒu gi¸o viªn tiÓu häc kh«ng lμm tèt kh©u nμy nªn hiÖn t−îng häc sinh líp 3 ng−êi d©n téc võa ®äc bμi võa ®¸nh vÇn tõng ch÷, vËy th× viÖc kÓ l¹i mét c©u chuyÖn ®èi víi HSDT sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. - RÌn kü n¨ng viÕt ®óng chÝnh t¶, viÕt râ rμng cho HSDT. §èi víi HSDT ®Ó viÕt ®óng chÝnh t¶ lμ c«ng viÖc kh«ng ®¬n gi¶n, nguyªn nh©n mét phÇn lμ do vèn tiÕng ViÖt h¹n hÑp, ®Æc biÖt lμ cßn hiÖn t−îng “Nãi sao viÕt vËy”. VÝ dô: • C¸c em HSDT ®äc tõ “C¶m ®éng” → “Cam ®«ng” nªn còng viÕt “C¶m ®éng” → “Cam ®«ng”. V× vËy, ®èi víi hiÖn t−îng trªn, gi¸o viªn cÇn l−u ý HSDT c¸ch thøc sö dông c¸c dÊu thanh trong tiÕng ViÖt, th−êng xuyªn kiÓm tra viÖc tËp ®äc, tËp viÕt cña c¸c em. Tõ ®ã n©ng dÇn kh¶ n¨ng sö dông tiÕng ViÖt cña c¸c em b»ng c¸ch ra nhiÒu bμi tËp phï hîp ®Ó häc sinh cã ®iÒu kiÖn rÌn luyÖn n¨ng lùc tiÕng ViÖt cña m×nh. Ngoμi ra, ®Ó HSDT viÕt ch÷ ®−îc râ rμng, thiÕt nghÜ kh«ng cã gi¶i ph¸p nμo kh¸c h¬n lμ gi¸o viªn ph¶i “CÇm tay chØ viÖc”. Trong giê tËp viÕt, gi¸o viªn cÇn minh häa thËt cô thÓ tõng ®−êng nÐt cña tõng con ch÷ b»ng nh÷ng lêi chØ dÉn râ rμng, ng¾n gän dÔ hiÓu vμ b»ng chÝnh sù nhiÖt t©m ®Çy tr¸ch nhiÖm cña ng−êi gi¸o viªn tiÓu häc. Qua c¸c bμi häc cô thÓ nh− vËy, sÏ gióp HSDT cã ®−îc nh÷ng m«i tr−êng giao tiÕp thuËn lîi. B»ng nh÷ng ho¹t ®éng giao tiÕp cô thÓ, thiÕt thùc sÏ gãp phÇn kh«ng nhávμo viÖc më réng, hÖ thèng hãa vèn tõ vμ rÌn luyÖn kü n¨ng sö dông tõ ng÷ cho HSDT. 2.5.2.1. Më réng vèn tõ b»ng c¸ch t¹o ra nh÷ng bμi tËp ph¶n x¹ trong giao tiÕp b»ng tiÕng ViÖt cho häc sinh d©n téc. Môc ®Ých cña viÖc t¹o ra nh÷ng bμi tËp ph¶n x¹ lμ ®Ó gióp c¸c em HSDT tiÕp tôc ®−îc cñng cè, më réng vμ ph¸t triÓn vèn tõ tiÕng ViÖt cña m×nh. C¨n cø trªn t×nh h×nh thùc tÕ, qua dù giê t¹i mét líp 2 tr−êng tiÓu häc x· M¨ng Ri - HuyÖn §¨k T« (nay lμ huyÖn Tu M¬ R«ng), chóng t«i cã ®−îc kÕt qu¶ nh− sau: B¶ng 2.8. Nh÷ng khã kh¨n t©m lý g©y trë ng¹i cho viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña HSDT. TT Khã kh¨n t©m lý g©y trë ng¹i cho viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ Sè l−îng häc sinh 1 Rôt rÌ, nhót nh¸t khi giao tiÕp 36/38 2 Sî, lo l¾ng khi tiÕp xóc víi gi¸o viªn 34/38 3 Ng¹i ngïng khi tr×nh bμy ý kiÕn cña m×nh 34/38 4 Lóng tóng khi giao tiÕp, diÔn ®¹t kh«ng trän vÑn ý cña m×nh 35/38 5 ThiÕu tù tin vμo b¶n th©n 35/38 6 Thô ®éng trong giao tiÕp 36/38 7 Sî bÞ gi¸o viªn phª b×nh khi tr¶ lêi sai 30/38 8 Sî bÞ b¹n häc chª c−êi khi bμy tá ý kiÕn cña m×nh 28/38 Víi nh÷ng th«ng tin cña b¶ng trªn, chóng ta thÊy nh÷ng khã kh¨n t©m lý g©y c¶n trë cho sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña HSDT lμ ë tØ lÖ kh¸ cao; ®Æc biÖt HSDT rôt rÌ, nhót nh¸t, thô ®éng trong giao tiÕp lμ 36/38 em (chiÕm ®Õn 94,7%). TÊt c¶ nh÷ng “Rμo c¶n t©m lý” Êy lμ nguyªn nh©n c¬ b¶n khiÕn cho viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ tiÕng ViÖt cho HSDT gÆp nhiÒu khã kh¨n. Tõ thùc tr¹ng ®ã, chóng t«i ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao n¨ng lùc sö dông tiÕng ViÖt cña HSDT nh− sau: T¨ng c−êng sö dông tiÕng ViÖt tèi ®a trong ho¹t ®éng giao tiÕp, h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt viÖc HSDT sö dông tiÕng mÑ ®Î trong tr−êng hîp kh«ng cÇn thiÕt. Víi ®èi t−îng nμy, gi¸o viªn cÇn nhÑ nhμng ®éng viªn c¸c em nãi, dÇn dÇn n©ng cao hiÖu qu¶ diÔn ®¹t tiÕng ViÖt cho HSDT. T¹o ra nh÷ng t×nh huèng giao tiÕp trùc tiÕp, ®Æt nh÷ng c©u hái theo hÖ thèng tõ dÔ ®Õn khã theo nh÷ng kiÕn thøc ®· häc, ®Ó cñng cè vμ rÌn luyÖn tõ ng÷ cho häc sinh. VÝ dô: Gi¸o viªn cã thÓ kiÓm tra kiÕn thøc ®· häc cña c¸c em. ViÖc kiÓm tra ë ®©y kh«ng ph¶i nh»m môc ®Ých ®¸nh gi¸ néi dung hiÓu bμi häc, mμ chñ yÕu lμ cè g¾ng t¹o ra sù chñ ®éng, tÝch cùc cña HSDT; sù nh¹y bÐn cña c¸c em tr−íc nh÷ng vÊn ®Ò mμ gi¸o viªn ®Æt ra. Ch¼ng h¹n nh−: - Trong bμi tËp ®äc “Ng−êi thÇy cò” cã nh÷ng nh©n vËt nμo? - H×nh ¶nh nμo trong bμi khiÕn em xóc ®éng? - Em h·y kÓ l¹i c©u chuyÖn theo trÝ nhí cña m×nh? Qua nh÷ng c©u hái ®¹i lo¹i nh− vËy, chóng ta ®· ®Æt hoc sinh vμo t×nh thÕ ph¶i lu«n chuÈn bÞ ®Ó tr¶ lêi. C«ng viÖc nμy ®−îc tiÕn hμnh th−êng xuyªn ë c¸c tiÕt häc, l©u dÇn häc sinh sÏ thÝch nghi víi c¸ch d¹y cña gi¸o viªn. §iÒu nμy sÏ gióp cho HSDT cã ®−îc ph¶n x¹ nhanh nh¹y h¬n trong ho¹t ®éng giao tiÕp. T¹o ra nh÷ng bμi tËp ph¶n x¹ b»ng c¸ch sö dông h×nh thøc tr¾c nghiÖm. (Khai th¸c bμi tËp ®äc “Cß vμ V¹c” - TiÕng ViÖt líp 2) * Dùa theo néi dung bμi ®äc, em h·y ®¸nh dÊu x vμo « trèng tr−íc c©u tr¶ lêi ®óng: • Cß lμ mét häc sinh nh− thÕ nμo? … Yªu tr−êng, yªu líp … Ch¨m lμm … Ngoan ngo·n, ch¨m chØ • V¹c cã ®iÒu g× kh¸c Cß? … Häc kÐm nhÊt líp … Kh«ng chÞu häc hμnh … Hay ®i ch¬i • V× sao ban ®ªm V¹c míi bay ®i kiÕm ¨n? … V× l−êi biÕng … V× kh«ng muèn ®i häc … V× xÊu hæ Víi d¹ng bμi tËp tr¾c nghiÖm nμy, gi¸o viªn kh«ng mÊt nhiÒu thêi gian nh−ng l¹i kiÓm tra ®−îc sè ®«ng häc sinh. Bμi tËp nμy, ®ßi hái häc sinh ph¶i ®−a ra ph−¬ng ¸n ®óng vμ tr¶ lêi trong thêi gian ng¾n nhÊt. ChÝnh viÖc chóng ta ®Æt häc sinh tr−íc t×nh thÕ ph¶i lùa chän, huy ®éng trÝ tuÖ lμ chóng ta ®· h×nh thμnh ph¶n x¹ trong ho¹t ®éng t− duy cña c¸c em. 2.5.2.2. Më réng vèn tõ b»ng c¸ch gi¸o dôc song ng÷ cho häc sinh d©n téc. Ng«n ng÷ lμ ph−¬ng tiÖn giao tiÕp quan träng nhÊt cña x· héi loμi ng−êi. Mçi mét céng ®ång x· héi hay d©n téc kh¸c nhau cã nh÷ng h×nh thøc giao tiÕp kh¸c nhau. Cã nh÷ng d©n téc trong x· héi chØ dïng mét ng«n ng÷ duy nhÊt ®Ó giao tiÕp víi nhau nh−ng còng cã nh÷ng d©n téc ng−êi ta sö dông nhiÒu h¬n hai ng«n ng÷ trong sinh ho¹t hμng ngμy. HiÖn nay trong ®êi sèng c¸c ®ång bμo vïng d©n téc T©y Nguyªn vÉn tån t¹i t×nh tr¹ng song ng÷, nh−ng vai trß tiÕng ViÖt (tiÕng phæ th«ng) lμ v« cïng quan träng trong qu¸ tr×nh giao tiÕp, hßa nhËp, ph¸t triÓn cña ®ång bμo DTTS. Tuy nhiªn, t×nh tr¹ng HSDT kh«ng ®äc th«ng viÕt th¹o tiÕng ViÖt lμ kh¸ phæ biÕn, c¸c em gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n khi tiÕp xóc víi ch−¬ng tr×nh vμ s¸ch gi¸o khoa míi. Theo sè liÖu b¸o c¸o cña Bé gi¸o dôc vμ §μo t¹o th× trong sè gÇn mét triÖu em ch−a ®i häc trong ®é tuæi ®Õn tr−êng th× cã tíi 60% lμ häc sinh ë c¸c vïng cao, vïng s©u, nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nμy còng lμ do sù c¶n trë vÒ tiÕng ViÖt. §øng tr−íc thùc tÕ ®ã, vμo nh÷ng n¨m 80, sau QuyÕt ®Þnh 53/CP cña Héi ®ång chÝnh phñ vÒ ch÷ viÕt DTTS, nhiÒu ®Þa ph−¬ng ®· chÕ t¸c hoÆc c¶i tiÕn vμ ®−a vμo ch÷ viÕt mét sè d©n téc. N¨m 1981, tØnh Gia Lai - Kon Tum (nay ®· t¸ch thμnh hai tØnh Gia Lai vμ Kon Tum) ®· ra quyÕt ®Þnh vÒ bé ch÷ Ba Na, Xª §¨ng, Gia Rai. Thª nh−ng, kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña viÖc nμy lμ kh«ng kh¶ quan. Riªng t¹i tØnh Kon Tum, viÖc triÓn khai bé s¸ch ViÖt - Ba Na chØ trong ph¹m vi nhá, tÇm ¶nh h−ëng x· héi ch−a cao. Chóng t«i ®· tiÕn hμnh kh¶o s¸t gi¸ trÞ tõ t−¬ng ®−¬ng vÒ mÆt nghÜa gi÷a tiÕng ViÖt vμ tiÕng d©n téc th× ®a sè tiÕng Ba Na, Gia Rai kh«ng cã tõ t−¬ng ®−¬ng (Xem phô lôc 6, phô lôc 7) VÝ dô: • TiÕng ViÖt (Trung ®oμn tr−ëng) - TiÕng Ba Na, Gia Rai (kh«ng cã tõ t−¬ng ®−¬ng). • TiÕng ViÖt (Kinh ®«) - TiÕng Ba Na, Gia Rai (kh«ng cã tõ t−¬ng ®−¬ng). VËy th× khi gi¸o viªn gi¶i nghÜa nh÷ng tõ “Trung ®oμn tr−ëng”, “Kinh ®«” mμ HSDT kh«ng hiÓu th× sao? Do vËy, trong tr−êng hîp nμy nÕu gi¸o viªn biÕt tiÕng Ba Na hoÆc Gia Rai th× viÖc gi¶i nghÜa tõ sÏ trë nªn ®¬n gi¶n rÊt nhiÒu. MÆc dï vËy, nh−ng theo chóng t«i viÖc tiÕn hμnh gi¸o dôc song ng÷ ®Ó n©ng cao tr×nh ®é tiÕng ViÖt cho HSDT lμ hoμn toμn hîp lý vμ cã tÝnh kh¶ thi. Chóng t«i ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p sau: Cã kÕ ho¹ch ®μo t¹o tiÕng d©n téc cho gi¸o viªn tiÓu häc mét c¸ch bμi b¶n. ViÖc gi¸o viªn tiÓu häc ®a sè gi¶ng d¹y t¹i vïng s©u, vïng xa mμ ®èi t−îng gi¸o dôc lμ HSDT mμ kh«ng biÕt g× vÒ tiÕng mÑ ®Î (tiÕng d©n téc) lμ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc d¹y häc tiÕng ViÖt ch−a ®¹t hiÖu qu¶ cao. TuyÖt ®èi trong qu¸ tr×nh d¹y tiÕng ViÖt cho HSDT theo quan ®iÓm d¹y song ng÷, gi¸o viªn h¹n chÕ tèi ®a häc sinh “l¹m dông” tiÕng mÑ ®Î cña m×nh lμm ¶nh h−ëng ®Õn viÖc tiÕp thu tiÕng ViÖt. VÝ dô: Khi gi¸o viªn d¹y cho häc sinh tõ “Giμ lμng” cÇn l−u ý: TiÕng ViÖt vμ tiÕng Ba Na, Gia Rai ®Òu cã tõ “Giμ lμng”, nghÜa lμ häc sinh cã thÓ hiÓu ®−îc tõ nμy nhanh h¬n. V× thÕ, khi d¹y gi¸o viªn kh«ng nªn gi¶i thÝch cho häc sinh “Giμ lμng” trong tiÕng Ba Na cã nghÜa lμ “BokPlei”. Lμm nh− vËy, gi¸o viªn v« t×nh tËp cho häc sinh thãi quen l−êi suy nghÜ, kh«ng huy ®éng vèn tõ tiÕng ViÖt cña m×nh; ¶nh h−ëng kh«ng tèt ®Õn viÖc më réng, ph¸t triÓn vèn tõ cña HSDT. Bªn c¹nh ®ã, chóng t«i nghÜ r»ng viÖc gi¸o dôc song ng÷ cã mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc hay kh«ng lμ phô thuéc nhiÒu vμo nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch kÞp thêi cña c¸c cÊp, c¸c ngμnh liªn quan ®Õn sù nghiÖp gi¸o dôc. Ch−¬ng 3: Mét sè ý kiÕn vÒ néi dung, ch−¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa tiÓu häc míi 2000. 3.1. §iÓm qua vÒ ch−¬ng tr×nh, néi dung s¸ch gi¸o khoa tiÓu häc míi 2000. Trong nh÷ng thËp kØ 80 - 90 chóng ta ®· cã c¸c ch−¬ng tr×nh d¹y tiÕng ViÖt ®¸p øng tõng giai ®o¹n kh¸c nhau cña gi¸o dôc n−íc nhμ. Mçi ch−¬ng tr×nh h−íng tíi mét ®èi t−îng (Ch−¬ng tr×nh 165 tuÇn, 120 tuÇn, C«ng nghÖ gi¸o dôc). Ch−¬ng tr×nh vμ s¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt tiÓu häc 2000 kÕ thõa tÊt c¶ tinh hoa cña c¸c ch−¬ng tr×nh vμ s¸ch gi¸o khoa ®· cã. MÆt kh¸c, s¸ch gi¸o khoa tiÓu häc 2000 còng tiÕp thu kinh nghiÖm vμ thμnh tùu d¹y tiÕng mÑ ®Î cña c¸c n−íc trªn thÕ giíi. §©y còng lμ mét thuËn lîi cho chóng ta. Cã thÓ thÊy, tiÕng ViÖt tiÓu häc 2000 h−íng tíi nh÷ng môc tiªu sau: H×nh thμnh vμ ph¸t triÓn ë häc sinh c¸c kÜ n¨ng sö dông tiÕng ViÖt (nghe, nãi, ®äc, viÕt) ®Ó häc tËp vμ giao tiÕp trong c¸c m«i tr−êng ho¹t ®éng cña løa tuæi. Th«ng qua viÖc d¹y vμ häc tiÕng ViÖt, gãp phÇn rÌn luyÖn c¸c thao t¸c t− duy. Cung cÊp cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc s¬ gi¶n vÒ tiÕng ViÖt vμ nh÷ng hiÓu biÕt s¬ gi¶n vÒ x· héi, tù nhiªn, con ng−êi, vÒ v¨n ho¸, V¨n häc cña ViÖt Nam vμ n−íc ngoμi. Båi d−ìng t×nh yªu tiÕng ViÖt vμ h×nh thμnh thãi quen gi÷ g×n sù trong s¸ng, giμu ®Ñp cña tiÕng ViÖt, gãp phÇn h×nh thμnh nh©n c¸ch con ng−êi ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa. 3.2. Mét vμi nhËn xÐt vÒ ch−¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa tiÓu häc 2000. Cã thÓ nãi, s¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt tiÓu häc 2000 vÒ ®−êng h−íng chung ®· thÓ hiÖn râ quan ®iÓm giao tiÕp, tÝch hîp vμ tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh. Quan ®iÓm giao tiÕp ®−îc thÓ hiÖn ë c¶ néi dung vμ ph−¬ng ph¸p d¹y häc. VÒ néi dung, s¸ch ®· trang bÞ cho häc sinh nh÷ng nghi thøc nãi n¨ng th«ng th−êng nh− chμo hái, c¶m ¬n, xin lçi, tra môc lôc s¸ch, lËp thêi gian biÓu, viÕt th−, gäi ®iÖn… VÒ ph−¬ng ph¸p d¹y häc, c¸c kÜ n¨ng nãi trªn ®−îc d¹y th«ng qua nhiÒu bμi tËp mang t×nh huèng, phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn giao tiÕp kh¸ tù nhiªn cña häc sinh, cô thÓ s¸ch gi¸o khoa ®· giíi thiÖu nh÷ng bμi tËp: Khi em ®Õn nhμ b¹n lÇn ®Çu, Tù giíi thiÖu vÒ em víi b¸c hμnh xãm, Tù giíi thiÖu em víi c« hiÖu tr−ëng… [36]. §ã lμ nh÷ng bμi tËp d¹y häc sinh cÊu t¹o c¸c kiÓu c©u “Danh tõ - lμ - danh tõ”. Quan ®iÓm tÝch hîp cña s¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt tiÓu häc míi ®· ®−îc thÓ hiÖn kh¸ râ nÐt, cô thÓ lμ s¸ch lu«n chó ý ®Õn sù g¾n bã, kÕt hîp hμi hßa gi÷a kiÕn thøc tiÕng ViÖt víi c¸c m¶ng kiÕn thøc vÒ V¨n häc vμ ®êi sèng. DÔ thÊy nhÊt lμ mét kh¸i niÖm mμ x−a nay gi¸o viªn d¹y rÊt kh« khan nh− “®éng tõ” còng cã thÓ ®−îc g¾n víi mét c©u th¬ hay vμ nh÷ng c«ng viÖc hμng ngμy b×nh dÞ, gÇn gòi víi c¸c em. So víi s¸ch gi¸o khoa c¶i c¸ch gi¸o dôc, s¸ch tiÕng ViÖt tiÓu häc míi ®· cho thÊy rÊt râ ph−¬ng ph¸p tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng cña ng−êi häc. Qua hÖ thèng c©u hái vμ bμi tËp, s¸ch ®· tr×nh bμy nh÷ng kiÕn thøc vμ ph−¬ng ph¸p tæ chøc rÊt khoa häc, gãp phÇn ®¸ng kÓ gióp häc häc sinh ph¸t triÓn nh÷ng kÜ n¨ng sö dông tiÕng ViÖt. Bªn c¹nh s¸ch gi¸o khoa, s¸ch dïng cho gi¸o viªn còng ®· cã nh÷ng sù gîi ý, ®Þnh h−íng rÊt thiÕt thùc. VÝ dô nh− s¸ch ®· h−íng dÉn c¸ch tæ chøc cho häc sinh lμm bμi: bμi nμo nªn tæ chøc lμm viÖc nhãm, bμi nμo nªn tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng ®éc lËp. S¸ch gi¸o viªn ®· thiÕt kÕ kÕ ho¹ch cho s¸ch thËt sù lμ trªn tinh thÇn ph¸t huy tÝnh tÝch cùc trong häc tËp cña c¸c em. PhÇn tr×nh bμy ë trªn ®Ò cËp ®Õn nh÷ng ®−êng h−íng chung cña s¸ch gi¸o khoa tiÓu häc 2000. §i vμo chi tiÕt chóng ta cã thÓ thÊy trong c¸c ph©n m«n còng cã sù ®æi míi ®¸ng kÓ. Ph©n m«n TËp ®äc: C¸c bμi ®äc trong s¸ch gi¸o khoa bao gåm ®ñ c¸c lo¹i v¨n b¶n: V¨n th¬, miªu t¶, v¨n b¶n khoa häc, v¨n b¶n giao dÞch th«ng th−êng (b−u thiÕp, thêi kho¸ biÓu, th«ng b¸o). Nh÷ng v¨n b¶n nμy gióp Ých cho häc sinh rÊt nhiÒu trong viÖc øng dông c¸c kiÕn thøc th«ng th−êng vμo ®êi sèng hμng ngμy. Trong s¸ch còng ®· cã rÊt nhiÒu truyÖn vui, hμi h−íc mang ý nghÜa nh©n v¨n s©u s¾c nh−: Cãc kiÖn trêi (TiÕng ViÖt 3), MÝt lμm th¬, Mua kÝnh (TiÕng ViÖt 2)…, ®Æc biÖt phï hîp víi t©m lý løa tuæi cña c¸c em. Bªn c¹nh ®ã c¸c c©u hái kh¸c trong néi dung bμi ®äc th−êng rÊt c« ®äng, hμm sóc vμ dÔ hiÓu, võa phï hîp víi tr×nh ®é n¨ng lùc häc sinh. Nh÷ng c©u hái trong bμi tËp ®äc ®· kÝch thÝch ®−îc kh¶ n¨ng t− duy, kh¶ n¨ng huy ®éng trÝ tuÖ cña tËp thÓ (ho¹t ®éng nhãm) rÊt tèt. VD: H·y chän tªn kh¸c cho truyÖn “B¸c sü Sãi” theo gîi ý d−íi ®©y: a/ Sãi vμ Ngùa b/ Lõa ng−êi l¹i bÞ ng−êi lõa c/ Anh ngùa th«ng minh (TiÕng ViÖt líp 2, tËp 2, trang 42) Vμ ®iÒu ®Æc biÖt lμ c¸c bμi tËp ®äc ®Òu chó ý tíi nhiÖm vô më réng, ph¸t triÓn vèn tõ cho häc sinh. Vμ ®a sè nh÷ng tõ l¹, khã hiÓu, s¸ch gi¸o khoa ®Òu chó gi¶i rÊt cÆn kÏ. §©y lμ c«ng viÖc rÊt quan träng nh»m båi ®¾p vèn tõ vùng cho häc sinh tiÓu häc, ®Æc biÖt lμ häc sinh tiÓu häc ng−êi d©n téc thiÓu sè. Ph©n m«n kÓ chuyÖn: Kh¸c víi s¸ch gi¸o khoa c¶i c¸ch gi¸o dôc, s¸ch tiÕng ViÖt tiÓu häc míi kh«ng thiÕt kÕ riªng quyÓn truyÖn ®äc dμnh cho häc sinh. Mμ häc sinh chØ kÓ hoÆc dùng l¹i ho¹t c¶nh theo nh÷ng c©u chuyÖn ®· ®äc ë tiÕt tËp ®äc. Víi sù thay ®æi nμy, phÇn nμo ®· gióp häc sinh m¹nh d¹n, tù tin h¬n khi chÝnh m×nh trùc tiÕp tham gia vμo c©u chuyÖn. Ngoμi ra, c¸c ph©n m«n kh¸c ë s¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt tiÓu häc míi nh−: ChÝnh t¶, TËp lμm v¨n, luyÖn tõ vμ c©u, tÊt c¶ ®Òu thÓ hiÖn rÊt râ sù thay ®æi tÝch cùc ®¸ng kÓ. Ch¼ng h¹n, s¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt míi trong tiÕt Lμm v¨n ®· d¹y häc sinh nhiÒu kiÓu bμi tËp thùc hμnh nghi thøc lêi nãi vμ c¸c kÜ n¨ng phôc vô cho ®êi sèng hμng ngμy nh−: viÕt bøc th− ng¾n, chia vui hoÆc chia buån, ®äc vμ lËp danh s¸ch häc sinh… S¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt tiÓu häc míi 2000 ®· kh¾c phôc rÊt nhiÒu nh÷ng tån t¹i cña s¸ch gi¸o khoa cò. Cô thÓ lμ, nh÷ng kiÕn thøc vμ ph−¬ng ph¸p tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc ®Òu rÊt linh ho¹t, h¹n chÕ sù ®¬n ®iÖu, nhμm ch¸n, t¨ng c−êng høng thó häc tËp ë häc sinh. 3.3. Mét sè ®Ò xuÊt, kiÕn nghÞ: Víi mét vμi nhËn xÐt vÒ ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa tiÓu häc míi 2000, chóng ta thÊy r»ng - nh÷ng ®iÓm míi trong ch−¬ng tr×nh ®· ph¸t huy rÊt tèt nh÷ng yÕu tè mμ tr−íc ®©y chóng ta ch−a lμm ®−îc nh−: ch−¬ng tr×nh ®· −u tiªn phÇn lín cho viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho häc sinh, ph¸t huy tèi ®a tÝnh s¸ng t¹o vμ gi¸o dôc thÉm mü cho häc sinh, lμm tèt mèi quan hÖ gi÷a V¨n - TiÕng ViÖt trong qu¸ tr×nh d¹y häc... Tuy nhiªn, chóng ta còng ph¶i thõa nhËn r»ng, ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt h¬i qu¸ t¶i so víi kh¶ n¨ng lÜnh héi tri thøc cña häc sinh. VÝ dô: Néi dung ch−¬ng tr×nh tiÕng ViÖt líp 1: 11 tiÕt/ tuÇn x 35 tuÇn = 385 tiÕt Víi sè l−îng tiÕt nh− vËy, e r»ng c¸c em sÏ kh«ng ®ñ søc khoÎ vμ thêi gian ghi nhí tèt bμi häc cña m×nh. Song song bªn c¹nh ®ã, ®iÒu mμ chóng ta cÇn quan t©m ë luËn v¨n nμy lμ ®èi t−îng häc sinh d©n téc thiÓu sè. HiÖn nay, häc sinh d©n téc thiÓu sè trªn ®Þa bμn tØnh Kon Tum vÉn sö dông s¸ch gi¸o khoa nh− häc sinh tiÓu häc ng−êi Kinh. §©y qu¶ thùc lμ mét bÊt cËp. Thùc tÕ cho thÊy, häc sinh d©n téc kh«ng thÓ ®¸p øng ®−îc yªu cÇu nμy. ChÝnh v× thÕ, chóng t«i m¹nh d¹n ®−a ra mét sè ®Ò xuÊt nh− sau: y CÇn ph¶i gi¶m t¶i ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt. y §èi víi häc sinh tiÓu häc ng−êi d©n téc thiÓu sè, s¸ch gi¸o khoa cÇn chän läc nh÷ng ng÷ liÖu thÝch hîp, gÇn gòi víi c¸c em h¬n n÷a. Víi ng÷ liÖu nh− hiÖn nay, häc sinh d©n téc sÏ rÊt lóng tóng vμ khã kh¨n. y N©ng cao chÊt l−îng ®éi ngò d¹y V¨n - TiÕng ViÖt ë cÊp tiÓu häc, hiÖn nay ®éi ngò nμy cßn xa chuÈn qu¸ nhiÒu. y ¦u tiªn cho viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng (®iÖn, ®−êng, tr−êng, tr¹m) ë tËn c¸c th«n b¶n vïng s©u, vïng xa, nhanh chãng thùc hiÖn xãa ®ãi gi¶m nghÌo cho ®ång bμo; thiÕt nghÜ ph¶i tËp trung gi¶i quyÕt døt ®iÓm t×nh tr¹ng mï ch÷, t¸i mï ch÷ cho ng−êi d©n téc thiÓu sè. Lμm thÕ nμo ph¶i tiÕn tíi phæ cËp tr×nh ®é tiÓu häc cho hä mét c¸ch thùc chÊt chø kh«ng ph¶i lμ “phæ cËp ¶o”, lμm cho tiÕng phæ th«ng cã ®iÒu kiÖn phæ biÕn, ph¸t triÓn mét c¸ch s©u réng vμ ë mét tr×nh ®é cao. y Ph¶i cã mét cuéc ®iÒu tra toμn diÖn vÒ tr×nh ®é tiÕng phæ th«ng trong giai ®o¹n tr−íc khi ®Õn tr−êng còng nh− tÊt c¶ häc sinh d©n téc ë c¸c cÊp häc. Th«ng qua sè liÖu kh¶o s¸t, chóng ta míi cã nh÷ng nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ kh¸ch quan, kÞp thêi, ®óng ®¾n vÒ nh÷ng tån t¹i yÕu kÐm ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc. y Ph¶i cã nh÷ng h×nh thøc tuyªn truyÒn, gi¸o dôc nhËn thøc cho häc sinh, ®ång bμo d©n téc thiÓu sè vÒ tÇm quan träng cña tiÕng phæ th«ng. Ph¶i cã chÝnh s¸ch −u ®·i ®èi víi ng−êi d©n téc thiÓu sè vμ sö dông chÝnh ng−êi d©n téc lμm c¸n bé ®Ó thuËn lîi trong c«ng t¸c gi¸o dôc tuyªn truyÒn. y §èi víi ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa tiÕng ViÖt hiÖn nay, thiÕt nghÜ cÇn cã sù c©n nh¾c trong viÖc ®iÒu chØnh khèi l−îng kiÕn thøc ®Ó gi¶m t¶i g¸nh nÆng cho c¸c em. §Æc biÖt ®èi víi häc sinh ng−êi d©n téc thiÓu sè, s¸ch gi¸o khoa cÇn lo¹i bá nh÷ng ng÷ liÖu trõu t−îng, xa l¹ mμ thay vμo ®ã nh÷ng néi dung ng÷ liÖu quen thuéc, phï hîp víi t©m lý, thãi quen, tËp qu¸n cña d©n téc vïng T©y Nguyªn. y §èi víi Së gi¸o dôc vμ §μo t¹o tØnh kon Tum: Tæ chøc biªn so¹n tμi liÖu d¹y tiÕng ViÖt cho trÎ mÉu gi¸o ng−êi DTTS. Tæ chøc c¸c líp tËp huÊn cho gi¸o viªn mÇm non thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh “T¨ng c−êng tiÕng ViÖt” cho häc sinh ng−êi DTTS. Më c¸c líp d¹y tiÕng d©n téc cho gi¸o viªn viªn tiÓu häc, ®Æc biÖt lμ gi¸o viªn d¹y líp 1 cã häc sinh lμ ng−êi DTTS (hiÖn nay tØnh Kon Tum ®· d¹y ch−¬ng tr×nh tiÕng Ba Na nh−ng ®èi t−îng chñ yÕu lμ c¸n bé l·nh ®¹o c¸c ngμnh). Víi nh÷ng trÎ em ng−êi DTTS ë ®é tuæi tõ 4 - 5 tuæi, nÕu kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®i häc m½u gi¸o th× Ýt nhÊt tr−íc khi vμo líp 1 c¸c em ph¶i ®−îc chuÈn bÞ vÒ t©m thÕ còng nh− kiÕn thøc s¬ gi¶n vÒ tiÕng ViÖt. Ngμnh gi¸o dôc ®Þa ph−¬ng cÇn ph¶i thèng kª, rμ so¸t l¹i ®éi ngò gi¸o viªn ch−a ®¹t yªu cÇu vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n ®Ó kÞp thêi n©ng chuÈn, ®¸p øng yªu cÇu cña x· héi hiÖn nay. §èi víi gi¸o viªn ng−êi d©n téc thiÓu sè, chóng ta cÇn cã chÝnh s¸ch −u ®·i, ®éng viªn hä häc tËp ®Ó ®¹t tr×nh ®é cao h¬n. Bëi chÝnh hä lμ lùc l−îng then chèt trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn gi¸o dôc ë vïng d©n téc. y §èi víi tr−êng Cao ®¼ng s− ph¹m Kon Tum: §Ò xuÊt víi Bé gi¸o dôc vμ §μo t¹o cho phÐp nhμ tr−êng thay häc phÇn ngo¹i ng÷ b»ng viÖc häc tiÕng DTTS trong ch−¬ng tr×nh ®μo t¹o gi¸o viªn tiÓu häc. Tæ chøc nh÷ng cuéc Héi th¶o chÊt l−îng vÒ nh÷ng khã kh¨n ng«n ng÷ tiÕng ViÖt vμ khã kh¨n t©m lý cña häc sinh ng−êi DTTS. y §èi víi gi¸o viªn tiÓu häc: Gi¸o viªn d¹y c¸c líp cã ®èi t−îng häc sinh lμ ng−êi DTTS cÇn biÕt tiÕng DTTS, ®Æc biÖt lμ gi¸o viªn d¹y líp 1. X©y dùng kÕ ho¹ch, tæ chøc c¸c ho¹t ®éng ngoμi giê bæ Ých. CÇn ph¶i chñ ®éng trong viÖc x©y dùng mèi quan hÖ thÇy - trß gÇn gòi, th©n thiÖn. §©y lμ yÕu tè quan träng gióp c¸c em häc sinh ng−êi DTTS nhanh chãng thÝch nghi víi m«i tr−êng häc tËp míi, gãp phÇn gi¶m bít nh÷ng khã kh¨n vÒ ng«n ng÷ vμ tiÕng ViÖt cho c¸c em. y Nhμ n−íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch, chÕ ®é phï hîp ®Ó kÝch thÝch, t¹o ®éng lùc cho nh÷ng gi¸o viªn ë vïng s©u, vïng xa. Lμm sao ®Ó hä g¾n bã vμ cèng hiÕn søc m×nh cho gi¸o dôc ë vïng khã kh¨n nμy. Bªn c¹nh ®ã, còng cÇn ph¶i ®Æc biÖt quan t©m ®Õn ®èi t−îng häc sinh d©n téc ®Õn tr−êng, lμm sao t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó c¸c em an t©m häc tËp. Qua nh÷ng ®Ò xuÊt trªn, chóng ta cã thÓ thÊy r»ng, tiÕng ViÖt (tiÕng phæ th«ng) lμ c«ng cô v« cïng quan träng trong qu¸ tr×nh giao l−u, hßa nhËp, ph¸t triÓn gi÷a c¸c d©n téc trªn l·nh thæ ViÖt Nam. Ng«n ng÷ phæ th«ng nÕu ®−îc ph¸t triÓn tèt ë nh÷ng vïng s©u, vïng xa sÏ lμ ®éng lùc rÊt lín cho sù ph¸t triÓn chung cña toμn x· héi, lμm cho c¸c d©n téc anh em trªn ®Êt n−íc ta xÝch l¹i gÇn nhau h¬n. Cã nh− vËy, ®ång bμo DTTS vïng T©y Nguyªn míi v−ît qua ®−îc “rμo c¶n ng«n ng÷”, gióp hä tù tin h¬n tham gia vμo c¸c ho¹t ®éng x· héi. KÕt luËn Trong phÇn kÕt luËn, chóng t«i xin chèt l¹i mét sè vÊn ®Ò quan träng mμ luËn v¨n ®· tËp trung gi¶i quyÕt: VÊn ®Ò më réng vèn tõ cho häc sinh tiÓu häc vïng d©n téc T©y Nguyªn. TiÕng ViÖt (tiÕng phæ th«ng) cã mét vai trß hÕt søc quan träng trong sù ph¸t triÓn cña x· héi. Nã chÝnh lμ ng«n ng÷ dïng chung cho c¸c d©n téc sinh sèng trªn l·nh thç ViÖt Nam. V× thÕ, ph¸t triÓn ng«n ng÷ trong x· héi c¸c d©n téc thiÓu sè thùc chÊt lμ gãp phÇn ph¸t triÓn ®êi sèng c¸c d©n téc thiÓu sè, gióp hä n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc so víi yªu cÇu cña x· héi. Trong d¹y häc tiÕng ViÖt ë tr−êng tiÓu häc, viÖc ph¸t triÓn vèn tõ ng÷ cho häc sinh cã ý nghÜa vμ tÇm quan träng s©u s¾c, ®Æc biÖt lμ vÊn ®Ò ph¸t triÓn vèn tõ cßn h¹n chÕ cña häc sinh d©n téc thiÓu sè. NÕu chóng ta tiÕn hμnh lμm tèt viÖc ph¸t triÓn vèn tõ cho häc sinh sÏ gãp phÇn ®¸ng kÓ vμo viÖc n©ng cao n¨ng lùc sö dông tiÕng ViÖt cña c¸c em, gióp c¸c em thuËn lîi trong viÖc lÜnh héi tri thøc tiÕng ViÖt vμ c¸c m«n häc kh¸c. ViÖc ph¸t triÓn vèn tõ cho häc sinh d©n téc thiÓu sè kh«ng ph¶i tiÕn hμnh mét c¸ch tuú tiÖn theo së thÝch tõng c¸ nh©n. VÊn ®Ò ph¸t triÓn vèn tõ cho häc sinh d©n téc ngoμi viÖc dùa trªn nh÷ng c¬ së khoa häc nhÊt ®Þnh (c¬ së ng«n ng÷ häc, c¬ së phi ng«n ng÷), gi¸o viªn cÇn ph¶i chó ý ®Õn ®Æc ®iÓm t©m lý, hoμn c¶nh kinh tÕ x· héi, ®iÒu kiÖn sèng… cña ®èi t−îng mμ vËn dông linh ho¹t vμo trong néi dung bμi d¹y. TÊt c¶ nh÷ng vèn tõ ®−îc cung cÊp ph¶i trë thμnh mét hÖ thèng nhÊt ®Þnh, gióp Ých cho häc sinh trong viÖc huy ®éng nh÷ng tõ ng÷ cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh tham gia vμo ho¹t ®éng giao tiÕp. CÇn ph¶i c¨n cø vμo ®Æc ®iÓm t©m lý løa tuæi, tr×nh ®é n¨ng lùc cña häc sinh, còng nh− ph¶i chó träng ®Õn sù kh¸c biÖt gi÷a viÖc ph¸t triÓn vèn tõ cho häc sinh tiÓu häc ng−êi Kinh vμ häc sinh tiÓu häc ng−êi d©n téc thiÓu sè. §èi víi häc sinh d©n téc thiÓu sè, gi¸o viªn cÇn ph¶i lùa chän nh÷ng vèn tõ thÝch hîp ®Ó cung cÊp cho c¸c em. Gióp häc sinh n¨m ®−îc gi¸ trÞ vμ ý nghÜa cña tõ trong giao tiÕp, b»ng c¸ch nμo gióp häc sinh tù tin, m¹nh d¹n h¬n trong mäi ho¹t ®éng. Ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa tiÓu häc míi 2000 ®· cã nh÷ng thay ®æi tÝch cùc ®¸ng kÓ, thÓ hiÖn râ nh÷ng ®iÓm míi, kÝch thÝch ®−îc sù say mª, høng thó cña häc sinh trong häc tËp, tÊt c¶ ®−îc x©y dùng theo mét nguyªn t¾c khoa häc mang tÝnh thùc tiÔn cao. Tuy nhiªn, ®èi víi häc sinh tiÓu häc nãi chung, ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa tiÓu häc cßn nÆng vÒ khèi l−îng kiÕn thøc dÉn ®Õn hiÖn t−îng qu¸ t¶i trong häc sinh. §©y lμ mét thùc tr¹ng, rÊt mong trong thêi gian s¾p tíi sím cã sù ®iÒu chØnh cho phï hîp. Víi ®Æc thï tØnh Kon Tum, mét trong nh÷ng tØnh nghÌo cña khu vùc T©y Nguyªn vμ c¶ n−íc, rÊt cÇn sù quan t©m ®Çu t− ®¸ng kÓ h¬n n÷a cña c¸c cÊp, c¸c ngμnh, sím t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho gi¸o dôc vïng nμy trªn mäi ph−¬ng diÖn. Ngμnh gi¸o dôc ®Þa ph−¬ng cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p kÞp thêi tr−íc m¾t nh−: rμ so¸t l¹i tr×nh ®é chuyªn m«n cña gi¸o viªn tiÓu häc trªn ®Þa bμn, thùc hiÖn n©ng chuÈn cho nh÷ng gi¸o viªn ch−a ®¹t chuÈn, lËp ph−¬ng ¸n cho gi¸o viªn tiÓu häc, ®Æc biÖt lμ nh÷ng sinh viªn khoa TiÓu häc tr−êng Cao ®¶ng s− ph¹m ®Þa ph−¬ng ®−îc häc tiÕng d©n téc ®Ó phôc vô tèt c«ng t¸c gi¶ng d¹y. NÕu cã nh÷ng ®éng th¸i tÝch cùc nh− vËy, thiÕt nghÜ sÏ gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc n©ng cao n¨ng lùc sö dông tiÕng ViÖt cho häc sinh d©n téc thiÓu sè. Lμm ®−îc ®iÒu nμy sÏ xo¸ dÇn kho¶ng c¸ch vÒ rμo c¶n ng«n ng÷ gi÷a ng−êi Kinh vμ ng−êi d©n téc thiÓu sè, gióp cho hä dÔ dμng hoμ nhËp, ph¸t triÓn tèt h¬n trong sù ph¸t triÓn chung cña x· héi. §Ó kÕt luËn cho luËn v¨n nμy, chóng t«i xin trÝch kh¸i qu¸t quan ®iÓm cña §¶ng vμ Nhμ n−íc vÒ vÊn ®Ò ng«n ng÷, nh÷ng t− t−ëng thÓ hiÖn chÝnh s¸ch cña §¶ng vμ Nhμ n−íc ®èi víi vÊn ®Ò nμy ®Òu cã chung mét nhiÖm vô lμ x¸c ®Þnh vμ x¸c nhËn tiÕng ViÖt cã vai trß lμ c«ng cô giao tiÕp, ®ång thêi lμ c«ng cô ph¸t triÓn x· héi cña tÊt c¶ c¸c d©n téc trong m«i tr−êng ®a d©n téc nh− n−íc ta. Nh÷ng luËn ®iÓm chÝnh trªn còng ®· ®−îc tr×nh bμy ë phÇn néi dung luËn v¨n. Tuy nhiªn, do kh¶ n¨ng nghiªn cøu cßn h¹n chÕ, ch−a tiÕn hμnh thùc nghiÖm nh÷ng vÊn ®Ò mμ luËn v¨n ®Æt ra, cho nªn nh÷ng kÕt luËn cuèi cïng vÉn ch−a ®−îc tháa ®¸ng. ChÝnh v× lÏ ®ã, chóng t«i xin nªu ra mét sè ®iÓm mμ m×nh ch−a lμm ®−îc nh− sau: Ch−a cã sè liÖu nghiªn cøu ®Çy ®ñ vÒ vèn tõ cña häc sinh d©n téc thiÓu sè trong giai ®o¹n tiÒn häc ®−êng, ®Ó tõ ®ã cã c¬ së thùc tiÔn ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu. PhÇn kh¶o s¸t, ®iÒu tra vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn vèn tõ vùng cña häc sinh d©n téc cßn ë ph¹m vi hÑp, c¸c ®èi t−îng ®iÒu tra ch−a thËt sù ®Çy ®ñ. V× thÕ, sè liÖu thu ®−îc tÝnh chÝnh x¸c ch−a cao. Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn néi dung vμ ph−¬ng ph¸p ph¸t triÓn vèn tõ cho häc sinh d©n téc thiÓu sè chñ yÕu dùa trªn c¬ së lý thuyÕt, do vËy nªn tÝnh thùc tiÔn ch−a cao. BiÕt ®−îc nh÷ng h¹n chÕ cña luËn v¨n nh− vËy, nªn trong thêi gian s¾p tíi nÕu héi ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn, chóng t«i sÏ ph¸t triÓn luËn v¨n nμy theo h−íng: Ph¶i tiÕn hμnh kh¶o s¸t, ®iÒu tra kh¶ n¨ng vèn tõ cña häc sinh d©n téc thiÓu sè mét c¸ch cô thÓ, c¶ giai ®o¹n tr−íc vμ sau khi b−íc vμo líp 1. Rμ so¸t thËt cô thÓ chÊt l−îng ®éi ngò gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y ë c¸c tr−êng tiÓu häc, ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c; qua ®ã ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p nhanh chãng, kÞp thêi. TiÕn hμnh thùc nghiÖm ë häc sinh tiÓu häc b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, ®Ó b−íc ®Çu cã thÓ kÕt luËn tÝnh hiÖu qu¶ cña nh÷ng ph−¬ng ph¸p ph¸t triÓn vèn tõ chóng ta ®−a ra. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Leâ A - Maáy vaán ñeà cô baûn cuûa vieäc daïy tieáng Vieät ôû phoå thoâng - Taïp chí nghieân cöùu giaùo duïc, soá 12 , Haø Noäi, 1971. 2. Dieäp Quang Ban - Veà ñoái töôïng vaø muïc ñích giaûng daïy - hoïc tieáng Vieät ôû tröôøng phoå thoâng - Taïp chí nghieân cöùu giaùo duïc, soá 1, Haø Noäi, 1990. 3. Leâ Thò Thanh Bình - Chu Thò Haø Thanh, Quan ñieåm giao tieáp trong daïy hoïc tieáng Vieät ôû tieåu hoïc, taïp chí giaùo duïc, soá 41, thaùng 10/2000. 4. Boä giaùo duïc - Cuïc Ñaøo taïo boài döôõng - Giöõ gìn söï trong saùng cuûa tieáng Vieät, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi, 1997. 5. Leevitoâp N.D, Taâm lyù hoïc treû em vaø taâm lyù hoïc sö phaïm, taøi lieäu dòch, Nhaø xuaát baûn giaùo duïc Haø Noäi,1972. 6. Tröông Dónh - Giao tieáp ngoân ngöõ vaø vaán ñeà daïy baûn ngöõ - Taïp chí nghieân cöùu giaùo duïc, soá 5 - Haø Noäi, 1992. 7. Tröông Dónh - Phaùt trieån ngoân ngöõ cho hoïc sinh phoå thoâng, Nhaø xuaát baûn Ñaø Naúng, 2000. 8. Traàn Trí Doõi - Chính saùch ngoân ngöõ vaên hoaù daân toäc ôû Vieät Nam, Nhaø xuaát baûn Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi, 2003. 9. Traàn Trí Doõi - Nghieân cöùu ngoân ngöõ caùc daân toäc thieåu soá Vieät Nam, Nhaø xuaát baûn Ñai hoïc Quoác gia Haø Noäi, 2000. 10. Phan Phöông Dung - Veà vaán ñeà daïy lôøi noùi vaên hoaù trong giao tieáp ngoân ngöõ cho hoïc sinh qua moân tieáng Vieät - Taïp chí giaùo duïc soá 5, thaùng 6/2001. 11. Phaïm Thò Ñöùc - Phaïm Nhö Quyønh, Moät soá ñaëc ñieåm veà tö duy ôû hoïc sinh tieåu hoïc, Taïp chí taâm lyù hoïc, soá l0/2003. 12. Vuõ Ngoïc Haø - Moät soá trôû ngaïi taâm lyù cuûa treû khi vaøo lôùp 1, Taïp chí taâm lyù hoïc, soá 4, 2003. 13. Hoäi ngoân ngöõ hoïc Vieät Nam - Nhaø xuaát baûn giaùo duïc: Saùch giaùo khoa tieáng Vieät baäc tieåu hoïc hieän haønh vaø chöông trình tieáng Vieät baäc tieåu hoïc sau naêm 2000 - Kyû yeáu hoäi thaûo khoa hoïc toaøn quoác, Haø Noäi, NXB giaùo duïc, 1997. 14. Hoäi ngoân ngöõ hoïc Vieät Nam - Nhaø xuaát baûn giaùo duïc: Döï thaûo chöông trình tieáng Vieät tieåu hoïc sau naêm 2000, taøi lieäu löu haønh noäi boä, 1996. 15. Nguyeãn Thu Höông (Giaùo vieân tröôøng tieåu hoïc Kim Ñoàng, Haø Noäi) - Nhöõng ñoåi môùi cuûa saùch Tieáng Vieät 2, Vaên ngheä treû 19/10/2003. 16. Cao Xuaân Haïo vaø Traàn Thò Tuyeát Mai - Soå tay söûa loãi haønh vaên, taäp1, NXB treû TP.HCM, 1986. 17. Ñaëng Thò Lanh (Chuû bieân), Tieáng Vieät 1, taäp moät - NXB Giaùo duïc 2002. 18. Ñaëng Thò Lanh (Chuû bieân), Tieáng Vieät 1, taäp hai, BGD & ÑT - NXB Giaùo duïc, 2003. 19. Ñaëng Ngoïc Leä-Traàn Minh Taâm- Phaïm Minh Thuyù (bieân soaïn), Phöông phaùp daïy Tieáng, taøi lieäu tham khaûo, taäp 1,2-ÑHSP TP.HCM, 1989. 20. Naâng cao yù thöùc ñoäc laäp saùng taïo cuûa hoïc sinh tieåu hoïc, Tuoåi treû - 27/01 /2005. 21. Ñaøo Ngoïc - Nguyeãn Quang Ninh, Reøn luyeän kyõ naêng söû duïng tieáng Vieät - Giaùo trình duøng trong caùc tröôøng sö phaïm ñaøo taïo giaùo vieân tieåu hoïc (In laàn thöù hai, coù chænh lyù boå sung), NXBGD, 1995. 22. Vuõ Thò Nho - Moät soá ñaëc ñieåm veà söï thích nghi vôùi hoïc taäp cuûa hoïc sinh ñaàu baäc tieåu hoïc, Taïp chí Taâm lyù hoïc, soá 6/ 2003. 23. Nguyeãn Phuù Phong - Vieät Nam chöõ vieát, ngoân ngöõ vaø xaõ hoäi, ÑHSP TP.Hoà Chí Minh, 2005. 24. Tröông Thò Kim Oanh (Vieän khoa hoïc giaùo duïc) - Thöïc traïng chuaån bò tieáng Vieät cho treû 5 tuoåi daân toäc thieåu soá vaøo lôùp 1, taïp chí giaùo duïc, soá 22, thaùng 02/2002. 25. Taøi lieäu caùc chuyeân ñeà veà chöông trình saùch giaùo khoa môùi lôùp 1 chöông trình tieåu hoïc 2000, 2002. 26. Taøi lieäu caùc chuyeân ñeà veà chöông trình saùch giaùo khoa môùi lôùp 2 chöông trình tieåu hoïc 2000, 2003. 27. Taøi lieäu caùc chuyeân ñeà veà chöông trình saùch giaùo khoa lôùp 3 chöông trình tieåu hoïc 2000, 2004. 28. Tieáng Vieät trong nhaø tröôøng phoå thoâng vaø caùc ngoân ngöõ daân toäc - Nhaø xuaát baûn Khoa hoïc xaõ hoäi, 2002. 29. Tìm hieåu ngoân ngöõ caùc daân toäc thieåu soá ôû Vieät Nam, Taäp 1, Vieän ngoân ngöõ hoïc, Haø Noäi 1979. 30. Buøi Minh Toaùn - Veà quan ñieåm giao tieáp trong giaûng daïy tieáng Vieät – taïp chí nghieân cöùu giaùo duïc - soá 11, Haø Noäi, 1991. 31. Nguyeãn AÙnh Tuyeát (chuû bieân), Phöông phaùp nghieân cöùu treû em, Trung taâm nghieân cöùu vaø chuyeån giao coâng ngheä giaùo duïc-ñaøo taïo - NXB Giaùo duïc Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi, 2001 . 32. Nguyeãn Kim Thaûn - Tieáng Vieät treân ñöôøng phaùt trieån - Nhaø xuaát baûn Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi, 1982. 33. Nguyeãn Kim Thaûn - Hoà Leâ - Leâ Xuaân Thaïi - Noùi vaø vieát ñuùng tieáng Vieät, Haø Noäi, 1967. 34. Buøi Khaùnh Theá - Tieáng Vieät, nguoàn tö lieäu phong phuù (Vieät Nam: nhöõng vaán ñeà ngoân ngöõ vaên hoaù - Nhaø xuaát baûn khoa hoïc xaõ hoäi- 1993) 35. Phan Thieàu - Nguyeãn Quoác Tuyù - Nguyeãn Thanh Tuøng, giaûng daïy töø ngöõ ôû tröôøng phoå thoâng, NXB Giaùo duïc, 1983 . 36. Nguyeãn Minh Thuyeát (chuû bieân), Tieáng Vieät 2, taäp hai, BGD & ÑT - NXB Giaùo duïc 2002. 37. Nguyeãn Minh Thuyeát (chuû bieân), Tieáng Vieät 2, taäp hai, BGD & ÑT - NXB Giaùo duïc, 2002. 38. Nguyeãn Minh Thuyeát (chuû bieân), Tieáng Vieät 3, taäp moät, BGD & ÑT, NXB Giaùo duïc, 2003. 39. Nguyeãn Minh Thuyeát (chuû bieân), Tieáng Vieät 3, taäp hai, BGD & ÑT, NXB Giaùo duïc, 2003. 40. Phaïm Vieát Vöôïng - Phöông phaùp luaän nghieân cöùu khoa hoïc, NXB Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi, 1997. 41. Nguyeãn Thò Xuaân Yeán - Töø quan ñieåm daïy hoïc tieáng Vieät trong hoaït ñoäng giao tieáp, baøn veà vieäc ra ñeà Taäp laøm vaên ôû tieåu hoïc, Taïp chí giaùo duïc, soá 31, quyù II, 2002 .