Luận văn Yếu tố kỳ ảo trong truyện ngắn Gabriel Garcia Marquez

của cái kính bị vỡ, ít nhất để có một ảo tưởng rằng có một cô gái được sinh ra trong ngôi nhà, để tin rằng cô ấy lại mới được sinh ra. 19. NỮ THẦN EVA Ở TRONG CON MÈO CỦA NÀNG Nàng đau đớn và nguyền rủa cơn ám ảnh day dứt không nguôi. Thể xác đau đớn vì mất ngủ làm nàng oán trách cái đẹp mà mình mang lấy như một oan nghiệt. Dòng họ nàng đã mang cái đẹp bị nguyền rủa từ đời này qua đời khác, cứ tựa như khi bà mẹ chết thì lại lấy đầu ra lắp lại cho đứa con gái mình vậy. Nàng cô đơn ở trong căn nhà hoang vắng và bị ám ảnh trong những đêm mưa về đứa trẻ bi chôn ngay ngoài vườn càng làm nàng bất an. Nàng đau đớn và sợ hãi, oán ghét những con bọ được di truyền lại với sắc đẹp đang luồn lách trong mạch máu, làm nàng mất ngủ và ước mong được một cuộc sống hay cái chết như những người phụ nữ bình thường. Nàng đấu tranh chống lại sự hành hạ của thân xác và cái chết. Trong một lúc nàng thấy tất cả những nỗi đau khổ đang cô đặc lại trên đầu lưỡi và chỉ khao khát ăn một quả cam là thứ ấy sẽ tan biến đi mãi. Nàng muốn ăn cam nhưng luôn ám ảnh thân xác thằng bé đã rã ra để nuôi sống cây cam và tiết chất vào những quả cam mọng, nàng ghê tởm khi nghĩ đến việc ăn cam. Nhưng cuối cùng nàng thực sự muốn làm điều đó. Nàng định sẽ nhập vào một ai đó trong nhà để ăn cam nhưng đã không còn ai nữa, nhà hoang vắng đã thay đổi nhiều so với trí nhớ của nàng. Thế là nàng quyết định nhập vào một con mèo, nhưng lại lo sợ sự hóa thân này sẽ làm biến đổi mình thành mèo chứ không còn là người. Và nàng nhận ra rằng đã ba ngàn năm trôi qua kể từ khi nàng thèm ăn quả cam đầu tiên. 20. QUÀ TẾT (ÁNH SÁNG CŨNG NHƯ NƯỚC) Tôtô- chín tuổi- và Hôên- bảy tuổi- đã đòi bố mẹ mình món quà Giáng Sinh là một con thuyền có mái chèo. Vì nhà ở Tây Ban Nha quá chật và không có biển nên họ hứa sẽ mua khi trở về thành phố cảng ở Colombia. Thế nhưng khi bọn nhóc giành được vòng nguyệt quế năm thứ ba trường tiểu học thì ông bố đã mua cho chúng món đồ chơi hằng ao ước. Thế là đêm thứ tư, như thường lệ, bố mẹ đi xem phim thì …Bọn trẻ được thể đã đóng kín các cửa, kể cả cửa sổ, đập vỡ bóng ngọn đèn phòng khách, một dòng ánh sáng vàng và mát như nước từ bóng đèn vỡ bắt đầu chảy ra và chúng cứ để cho nó dâng cao bốn gang tay mới ngắt dòng chảy, lấy chiếc thuyền từ trong phòng chứa đồ ra, rồi ngồi trên thuyền bơi theo ý thích, luồn lách khắp nhà… [Quà tết, trang 49] Thế rồi hai cậu nhóc hạng bét lớp đòi được 2 bộ đồ lặn khi chúng đoạt giải Bông Lan vàng, và sự việc diễn ra đúng như vậy. Tối thứ 4 khi ba mẹ đã ra ngoài xem phim …Bọn trẻ cho ánh sáng chảy vào phòng sâu đến hai sải, rồi như những chú cá sấu hiền lành chúng bơi lặn ở bên dưới những giường, tủ, bàn, ghế và nhặt nhạnh từ dưới đáy ánh sáng những thứ bị mất trong bóng tôi nhiều năm. [trang 51] Khi được tuyên dương vào kỳ thi cuối cấp, hai anh em xin được tổ chức một buổi tiệc mời bạn bè đến chơi. Và khi người ta phát hiện ra thì tất cả bọn chúng đã chết đuối trên tầng năm ngôi nhà số 47 đại lộ Castedana. 21. THÁNH BÀ Chuyện kể về Margarito Duarte và hành trình xin phong thánh cho con gái. Ông phát hiện ra xác con gái mình sau 11 năm mà vẫn không phân hủy, không như bất cứ xác ướp nào khác, cô bé vẫn tươi như chỉ ngủ say sau nhiều năm trời, dần mất trọng lượng và tỏa mùi hương hoa hồng. Mọi người góp tiền cho ông đến Roma vì rõ ràng đây là dấu hiệu hiển thánh. Hành trình của ông bị chậm trễ và gặp nhiều khó khăn, do giáo hoàng bị nấc không sao chữa khỏi, do trường hợp của ông không phải là hiếm, rằng cần phải có kiến nghị tập thể,… Sau nhiều vất vả ông mới trình bày được với Đức giáo hoàng và khi chuẩn bị được triệu kiến thì Đức giáo hoàng băng hà. Người ta đã giúp ông dưới nhiều hình thức, thông qua con đường ngoại giao, tìm người giúp ông khuây khỏa, làm phim về đề tài “Thánh Bà” của ông,… Sau 22 năm vất vả đấu tranh, tôi gặp lại ông và xác tín rằng chính ông là vị thánh thực sự với sự nghiệp đòi phong thánh giữa đời thông qua thi hài con mình. 22. THẦN CHẾT THƯỜNG ẨN SAU ÁI TÌNH Nghị viên Ônêximô Xăngchêt trong một cuộc vận động tranh cữ tại Vườn hồng phó vương đã gặp được người đàn bà của đời mình ngay khi ông biết mình sắp chết. Tại ngôi làng hẻo lánh và khô cằn vì diêm sinh, ông nghị viên đã vẽ nên những ảo tưởng tương lai cho đám dân cùng khổ và tiến hành các hoạt động phúc lợi nhằm thu hút số phiếu cho mình. Đặc biệt là những con chim giấy họ tung lên lại vỗ cánh như thật rồi bay ra biển. Một trong những người không ra chào đón ông là Nenxông Pharina- người đã giết vợ cả của mình và khẩn khoản nhờ ngài cấp cho một giấy thông hành để có thể yên ổn tránh sự trừng phạt từ hành động giết người nhưng đã nhiều lần không được đáp ứng. Lần này khi vô tình gặp cô con gái của ông- Laura Pharina- người con gái đẹp nhất trần gian, da đen với mùi chuột chù và mồ hôi dầu, ông nghị sững sờ và người cha tinh ý đã hiến đứa con cho ông nghị. Tối hôm ấy sau khi họp với những người đứng đầu địa phương và thả bay một con bướm giấy, ông nghị đã gần gũi cô gái và nhận ra mình bị chơi khăm bằng một cái khóa trinh tiết mà người cha muốn dùng nó để đổi lấy đảm bảo từ Ônêximô Xăngchêt cho điều kiện của mình. Thế là một cuộc thỏa thuận diễn ra và trong cơn cô đơn ám ảnh, ông nghị đã tìm được người đàn bà của mình và đã lìa đời trong khi gần gũi cô sau sáu tháng mười một ngày. 23. TÔI ĐƯỢC THUÊ ĐỂ NẰM MỘNG Truyện ngắn được bắt đầu bằng cơn sóng mạnh ven bờ biển Cuba đã làm vỡ tấm kính khách sạn nơi nhân vật đang ngồi và làm dẹp bí chiếc xe của người phụ nữ có mang chiếc nhẫn mặt rắn với đôi mắt bằng đá quý. Nhân vật nhận ra người phụ nữ mà ông đã quen từ 34 năm trước ở Roma trong quán ăn cho sinh viên nghèo và ghi nhớ đặc biệt về khả năng và cũng là nghề nghiệp của bà Phrau Phrida: nằm mộng. Khả năng này đến từ lúc bà còn nhỏ và đã trở thành nghề nghiệp giúp bà sống được ngay cả trong những năm khó khăn nhất. Bà đã bảo cho nhân vật xưng tôi phải rời Vien ngay và lời bà có sức nặng đến mức đã khiến đối tượng phải thực hiện đúng như vậy mặc dù không bao giờ biết rõ nguyên nhân. Sau đó, nhân vật xưng tôi còn gặp lại Prau Phrida một lần nữa ở Barcelona khi đi cùng với Paulo Neruda. Nhà thơ nởi tiếng không tin vào khả năng kỳ lạ của người phụ nữ nhưng ông lại nằm mơ thấy bà mơ với mình. Khi nhà văn rời đi thì chính người phụ nữ cũng thú nhận rằng mình nằm mơ thấy nhà thơ mơ với mình (giống như câu chuyện của Borge). Sau cái chết của bà, nhân vật xưng tôi đã xác nhận lại với người chủ ngôi nhà bà đang làm việc- viên đại sứ Bồ Đào Nha- về nghề nghiệp của bà- nằm mộng. C. BẢN DỊCH 03 TRUYỆN NGẮN CỦA MARQUEZ Đây là ba truyện ngắn hiện vẫn chưa được dịch sang tiếng Việt. Do nhu cầu của luận văn, chúng tôi chú ý dịch hai tác phẩm thuộc giai đoạn sáng tác đầu tiên nhằm có một nhìn nhận và đánh giá bao quát hơn về truyện ngắn Marquez (Nỗi cay đắng của ba người mộng du và Bên kia cái chết) đồng thời rút ra một truyện cực ngắn của ông in trong vài viết về phương pháp sáng tác của ông làm minh họa cho luận điểm của mình. Với khó khăn về ngôn ngữ Tây Ban Nha cũng như phong cách sáng tác trong giai đoạn đầu đậm tính trừu tượng cũng như dấu ấn dòng ý thức của Marquez, những bản dịch dưới đây cần được hiểu chỉ như tài liệu tham khảo nội bộ trong khuôn khổ luận văn này. 1. BÊN KIA CÁI CHẾT (LA OTRA COSTILLA DE LA MUERTE)– 1948 Truyện ngắn La otra costilla de la muerte xuất hiện lần đầu trên tờ El Espectador bản Chủ Nhật ngày 29 tháng Bảy năm 1948 ở Bogotá, về sau được in trong tập Ojos de perro azul. Văn bản chúng tôi dùng ở đây cũng thuộc tập này nhưng được in lại ở Buenos Aires vào tháng 03 năm 1977 từ trang 10 đến trang 14 với ISBN 950-07-0088-3. Chẳng hiểu sao nó giật mình thức giấc. Một thứ mùi nồng của hoa violet và phormal ướp xác từ phòng khác xộc đến lan rộng khắp nơi, thứ mùi này hòa vào trong hương hoa mới nở lúc bình minh đưa tới từ khu vườn bên ngoài. Nó cố gắng trấn tĩnh, cố lấy lại tinh thần vừa bị mất đi trong giấc mơ. Chắc hẳn trời đã bình minh vì trong vườn cây đã bắt đầu cất lên bài hát của rau quả và bầu trời xanh từ khung cửa sổ mở rộng. Nhìn lại căn phòng cố gắng tìm ra nguyên nhân làm giật mình thức giấc, nó có cảm giác, chắc chắn có ai đó đã vào phòng khi nó đang ngủ. Nhưng nó vẫn một mình, cửa vẫn khóa bên trong, không có dấu hiệu xâm phạm nào. Bên khung cửa, một ngôi sao sáng cũng thức giấc. Nó im lặng một chút để làm dịu đi cơn căng thẳng đã đẩy mình lên bờ nông của giấc ngủ; nhắm mắt, ngẩng đầu nó lại bắt đầu tìm kiếm sợi chỉ tĩnh lặng mỏng manh. Máu dường như đông lại, nó cố nuốt xuống cổ, vào ngực; tim đập mạnh, nhịp tim mạnh và nhanh như thể nó đang trên đường chạy trốn. Nó cố nhớ lại những gì vừa xảy ra cách đây vài phút. Có lẽ nó vừa mới có một giấc mộng lạ lùng, một cơn ác mộng. Không, thật không có lý do gì để e sợ “điều đó”. Nó đã ở trên một con tàu (giờ nó có thể nhớ rồi) thấy một quang cảnh (giấc mơ này cũng khá thường xuyên) của vùng đất chết, rợp bóng những cây nhân tạo, nở hoa nhờ dao kéo và các dụng cụ cắt tỉa khác (giờ thì nó nhớ là nó cũng cần phải đi cắt tóc). Giấc mơ này đến thường xuyên nhưng không làm nó sợ thế này. Đằng sau một gốc cây là anh trai của nó, sau một gốc khác là em sinh đôi của nó- những người được chôn cất vào buổi chiều hôm đó, họ đang vẫy gọi nó dừng xe lại (chuyện này thỉnh thoảng xảy ra với nó trong đời thực). Vẫn biết đây là điều không thực nhưng nó vẫn chạy ra phía sau toa cho đến khi vấp ngã, thở hổn hển, miệng sùi bọt mép. Rõ ràng đây là một giấc mơ vô nghĩa và phi lý, nhưng không thể khiến nó tỉnh giấc đầy bồn chồn như thế. Nó nhắm mắt lại lần nữa, cảm nhận những mạch máu bó lại trên thái dương như những nấm đấm vào đầu. Con tàu đi vào vùng khô cằn, trơ trọi và hoang vu và cơn đau từ chân trái làm nó quên tập trung vào cảnh vật. Nó chú ý (lẽ ra nó không nên mang đôi giày này) thấy có vết sưng nhỏ ở đầu ngón chân giữa. Theo cách tự nhiên, như thể đã quen với vết đau này, nó lấy chiếc vít từ trong túi ra chích đầu vết sưng. Và rồi, nó đặt cái vít cẩn thận vào hộp xanh (trong giấc mơ có thể thấy được màu sắc không nhỉ?). Vết thương giờ đây chỉ còn thấy lòi ra một đầu dây đầy chất mỡ vàng. Cứ thế, như thể đã quen với sự hiện diện của vết thương ấy, nó kéo đầu dây ra từ từ. Đó là một miếng gạc dài, rất dài, tự nhiên xuất hiện không gây khó chịu cũng như đau đớn gì. Một giây sau khi nhìn xung quanh nó phát hiện ra rằng toa xe này không còn ai khác ngoài nó. Ở một toa khác, người anh trai của nó ăn mặc như một phụ nữ đứng trước gương, đang cố gắng móc mắt mình ra bằng cây kéo. Thực tế nó không thích giấc mơ này, nhưng cũng không thể giải thích tại sao giấc mơ ấy lại có thể cứu nó thoát khỏi dòng thời gian quá khứ ám ảnh- khi mà những ác mộng thật khủng khiếp, chúng lại mang lại cảm giác yên lành. Nó cảm thấy tay mình lạnh, mùi phormal và hoa violet càng nồng, có lẽ còn mạnh hơn lúc nãy. Nhắm mắt lại, cố gắng điều hòa hơi thở gấp của mình, nó cố nghĩ về một điều gì vẩn vơ để lại tiếp tục đắm chìm vào trong giấc mơ đã bị mất vài phút trước. Ví dụ như nghĩ trong ba tiếng nữa nó phải đến nhà tang lễ để thanh toán tiền. Từ trong góc phòng tiếng dế đêm cất lên, rả rích. Cảm giác căng thẳng thần kinh bắt đầu biến mất từ từ nhưng hiệu quả và một lần nữa nó cảm thấy các cơ giãn ra, thả lỏng. Nó cảm thấy mình nằm trên một đống chăn bông mềm và dày; trong khi cơ thể duỗi ra nhẹ nhàng, phi trọng lực, như trải nghiệm cảm giác thiên đường ngọt ngào và quên đi hết những mệt mỏi cùng các ý thức rã rời về thể chất từ sức hút trái đất, từ sức nặng có được của một thể chất sống trên mặt đất mà trọng lượng được xác định chính xác trong một quy mô sinh thể để nâng đỡ khó khăn cả một hệ thống- về mặt hình học, cơ thể nó phát triển thành một dạng động vật lý trí và có hệ thống tôn ti võ đoán. Mi mắt dễ bảo của nó giờ đã ép sát vào giác mạc cũng tự nhiên như thể tay và chân nó đang dần dần mất đi cảm giác độc lập riêng lẽ; các cơ quan như quay trong một vòng tròn lớn; toàn bộ cơ thể và cả nó – một người đàn ông - đã rời bỏ những cội rễ bất tử để thâm nhập vào thứ gốc rễ sâu xa và chắc chắn hơn- đó là thứ gốc rễ vĩnh cửu của giấc mơ viên thành và rõ ràng. Nó nghe rằng ở bên ngoài, từ bên kia thế giới, âm thanh tiếng dế yếu dần cho đến khi biến mất khỏi các giác quan mà quay trở lại bên trong, chôn vùi âm thanh ấy vào một khái niệm mới, đơn giản về thời gian và không gian; xóa bỏ đi sự hiện diện của thế giới vật chất đó; thể chất và đau đớn, đầy côn trùng và mùi hăng của hoa violet và phormal. Thời tiết trở lại ôn hòa và ấm áp, nó cảm thấy sự nhẹ nhàng của cơ thể chết giả tạo thường ngày. Nó đắm mình vào vùng đất thân thiện, vào một thế giới giản đơn, lý tưởng; một thế giới như thể do trẻ em tạo ra, không có phương trình đại số, không có chia ly tình cảm và cũng không có lực hấp dẫn. Không thể biết chính xác nó có bao nhiêu thời gian như thế, giữa bề ngoài của giấc mơ thanh tao ấy và thực tại, nhưng bất thình lình nó nhớ ra rằng như thể cổ họng bị dao cứa, nó nhảy nhổm trên giường và nó cảm thấy rằng người anh em sinh đôi của nó, đứa em đã chết, đang ngồi bên mép giường. Một lần nữa, như trước đây, trái tim như nắm đấm đưa lên miệng, buộc nó phải nhảy lên. Ánh sáng xuất hiện, tiếng dế tiếp tục nghiền nát nỗi cô đơn cùng với tiếng đàn organ lạc nhịp. Không khí trong lành tràn ngập cả khu vườn, tất cả khiến nó trở lại với đời thực một lần nữa, nhưng lần này nó có thể hiểu được sự hoảng sợ của mình. Trong suốt vài phút ngái ngủ ngắn ngủi (bây giờ tôi mới để ý), trong suốt buổi tối mà nó tin rằng mình có một giấc ngủ bình yên, đơn giản, không suy nghĩ, ký ức của nó tĩnh tại trong một hình ảnh đơn độc, liên tục, không thay đổi, một hình ảnh tự trị bị áp đặt vào suy nghĩ của nó bất kể ý chí và sự cưỡng lại suy nghĩ đó. Đúng vậy. Hầu như nếu nó không chấp nhận “điều đó” thì cái suy nghĩ đã thu phục, lấp đầy và hoàn toàn bao lấy nó, trở thành cơ sở duy trì sự tĩnh tại sau tất cả những suy nghĩ khác, tạo thành sự chống đỡ, một cuộc sống xác định trong vở kịch tinh thần ngày và đêm. Và giờ đây khi nó bỏ đi khỏi nơi đó, trên mảnh đất của nó, với mí mắt rung rung vì mưa, giờ đây, đã sợ nó. Chẳng bao giờ nó nghĩ rằng cú đập ấy lại mạnh đến thế. Bên cửa sổ mở ra, cái mùi lẫn lộn với mùi đất ẩm và đá nổi lên thổi vào và khứu giác có cuộc gặp gỡ vui vẻ với một niềm vui tuyệt vời của người đàn ông lực lưỡng. Nó đã trải qua nhiều giờ sau giây phút thấy mình lăn lộn như một con chó bên dưới tấm chăn, tru tréo, cắn xé, tiếng rên cuối cùng choáng đầy trong cổ họng đầy muối, nó đang cố dùng móng cào xé sự đau đớn chạy dọc lưng đến gốc rễ của vết sưng. Nó không thể quên được mấy cái chậu hoa của con vật đang hấp hối; sự nổi loạn trước sự thật rằng nó đã ngưng lại trước mặt, rằng việc đó đã cột chặt cơ thể nó bằng sự ngoan cường, không hề nao núng, dứt khoát giống như với cùng cái chết ấy. Nó đã nhìn thấy điều đó trong giây phút cuối cùng giãy giụa dữ dội trước khi chết. Khi các móng tay của nó bị hỏng do bấu vào tường, cào cấu từng mảng đời cuối cùng giữa các ngón tay, chúng không chảy máu, trong khi chứng hoại thư chầu chực bên cạnh như một người đàn bà không dễ mủi lòng. Sau khi thấy mình nằm trên cái giường hỗn độn, mệt mỏi nhẫn nhịn, mồ hôi đầm đìa, hàm răng đầy nước bọt, nó ném ra cho cái thế giới này một nụ cười kinh khủng, quái vật; và cái chết đã bắt đầu lướt qua xương giống như một con sông đầy tro cốt. Do vậy, đó là khi nghĩ đến khối u ở bụng hành hạ mình, tưởng tượng ra nó tròn tròn (giờ nó cũng có cùng cảm giác như thế), bị sưng lên giống như một mặt trời nằm bên trong, không thể chịu đựng được giống như một con côn trùng màu vàng kéo dài sợi dây sa đọa đến cuối đường ruột. Nó cảm thấy lục phủ ngũ tạng bị nới lỏng ra như thể đang đứng trước một nhu cầu sinh lý sắp xảy ra. (Có lẽ tôi cũng có một cục u giống nó). Đầu tiên là một hình cầu nho nhỏ, nhưng đang phát triển phân chia thành nhánh và đang lớn dần trong bụng giống như một bào thai. Có lẽ nó cảm nhận được cái khối u ấy khi cử động, di chuyển hướng vào trong giống như cơn thịnh nộ của một đứa trẻ mộng du, đang chuyển sang đường ruột, mù loà (nó đưa tay xuống bụng để giữ lấy cơn đau dữ dội), với đôi bàn tay tha thiết đưa về hướng bóng tối, tìm kiếm cái bụng âm ấm. Cái bụng mến khách ấy không tìm thấy gì cả; trong khi một trăm chân của con vật quái dị sẽ làm rối tung sợi dây rốn vàng dài thượt. Đúng vậy. Có lẽ tôi (cái bao tử!) giống như người anh em vừa mới mất này có một khối u ở đầu lục phủ ngũ tạng. Cài mùi xông từ ngoài vườn vào giờ càng hăng hơn, tởm lợm, mùi kinh tởm gây buồn nôn. Thời gian dường như đã làm ngưng mép bình minh. Ngược lại với tấm kính, một ngôi sao đang chiếu sáng, trong khi ở mảnh đất nhà hàng xóm, nơi mà suốt buổi tối hôm trước người ta đặt thi thể ở đó, mùi phormal vẫn tiếp tục tỏa hăng nồng. Chính xác đó là mùi đặc trưng của khu vườn. Đó là một mùi kinh khủng và đặc biệt hơn mùi trộn lẫn các loại hoa khác nhau. Một mùi hương được biết rằng luôn liên quan đến các tử thi. Đó là mùi lạnh lẽo và choáng ngợp của phormal tỏa ra trong các gian phòng. Nó đã nghĩ đến phòng thí nghiệm. Nó nhớ đến các lục phủ ngũ tạng được bảo quản trong cồn nguyên chất, nhớ đến những con chim bị giải phẫu. Đối với một con thỏ thấm đẫm phormal thì cơ thể nó sẽ trở nên cứng hơn, khử nước và làm cứng nó cho đến khi trở thành một con thỏ bất diệt vĩnh viễn. Chất phormal. Mùi này từ đâu ra? Cách duy nhất để ngăn chặn thối rữa. Nếu cơ thể chúng ta có chứa chất phormal trong mạch máu thì chúng ta sẽ giống như các mẫu giải phẫu học được ngâm trong cồn nguyên chất. Ngoài đó nó nghe thấy tiếng mưa rơi lộp độp ngày càng to trên tấm kính cửa sổ đang mở. Không khí mới, trong lành, hân hoan thổi vào, mang theo hơi ẩm. Đôi bàn tay lạnh lẽo càng làm tăng thêm sự hiện diện của phormal trong động mạch; như thể hơi ẩm ngoài hiên thấu vào tận xương. Ẩm ướt. “Ở đó” có rất nhiều hơi ẩm. Với sự ghê tởm, nó đã nghĩ đến các buổi tối mùa đông với những cơn mưa làm ướt hết đám cỏ và hơi ẩm bước vào giấc ngủ trên giường của em trai nó, lướt qua cơ thể giống như một luồng không khí cụ thể. Nó nghĩ rằng tất cả xác chết đều cần một hệ thống tuần hoàn khác mà nó bị làm ngừng hoạt động như một xác chết cuối cùng không thể chữa trị được. Trong giây phút này, nó ước gì trời đừng mưa nữa, và mùa hè kéo dài mãi. Bởi vì cái mà nó ghét chính là tiếng mưa lách tách trên cửa kính. Nó muốn là đất sét xi măng khô, luôn khô ráo bởi vì nó cảm thấy phiền phức khi nghĩ rằng trong mười lăm ngày tới, khi hơi ẩm thấm vào tủy thì sẽ không có người nào giống như thế, chính xác là giống nó sẽ nằm dưới lòng đất. Đúng vậy. Họ chính xác là hai anh em sinh đôi, không phân biệt được ai là anh, ai là em. Trước đây, khi cả hai còn sống riêng thì họ không giống như hai anh em sinh đôi, giản dị và biệt lập như cặp khác. Cả hai không có điểm chung nào về mặt tinh thần. Nhưng giờ đây, cơ thể cứng lại, nó cảm nhận như có cái gì đó giống như động vật không xương sống đang bò trong xương sống, cái gì đó đã hòa tan vào không khí, cái gì đó được xem như một khoảng trống, như thể bên mép giường của nó đã mở ra một vách núi hoặc như thể cơ thể của nó bị rìu bén cắt ra; chính xác không phải là cơ thể được giải phẫu ấy theo một định nghĩa hình học hoàn hảo, không phải cơ thể có cảm giác sợ hãi này mang đến, mà là do một cơ thể khác nằm ở bên trong, ở cùng với nó trong một khoảng không gian tối đầy dịch trong bụng mẹ, và nó được xác định dựa vào phả hệ lâu đời, nó mang dòng giống của bốn đời ông bà, và nó đã đến từ phía sau, từ thuở hồng hoang của thế giới, duy trì trọng lượng và sự hiện diện bí ẩn, tất cả sự cân bằng vũ trụ. Có thể là nó đã mang dòng máu của Isaac và Rebecca, là một người em trai khác được sinh ra, giữ lại dưới gót chân, và truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, đem này sang đêm khác, trong những nụ hôn, những cuộc tình, cứ thế chuyển xuống động mạch rồi tinh hoàn, ở đó cho đến khi, như trong một cuộc dạ du, đến tử cung của người mẹ gần nhất. Hành trình tông truyền huyền thoại giờ đây được thực hiện trong chân thực và đau đớn, nó rõ ràng đã phá vỡ tất cả sự cân bằng và tương đồng xác quyết. Nó biết có gì đó đã trượt khỏi sự hài hòa cá nhân, sự hoàn chỉnh hằng ngày và bình thường của họ: Jacob đã tự do một cách vô vọng trong mắt cá chân. Trong suốt những ngày này, khi anh của nó bệnh, nó không có thứ cảm giác này bởi gương mặt hốc hác, bị biến dạng đi bởi cơn sốt và nỗi đau, râu mọc xồm xoàm, anh ta trông khác xa với bản thân mình. Thế nhưng trong lúc bất động nằm trên giường, anh ta đã gọi cho mình một thợ cạo để trang điểm tử thi. Anh ta được dựng lên, tựa vào tường cho đến khi người thợ mặc đồ đen và đến với tất cả các dụng cụ của mình. Với sự chuyên nghiệp, anh ta phủ một lớp bọt lên râu tử thi (Cái miệng đầy bọt, tôi đã thấy cảnh này trước khi chết) và anh ta cẩn trọng cạo râu như thể người ta đang dần hé lộ một bí mật kinh người. Rồi sau đó nó bị một ý nghĩ khủng khiếp tấn công. Khi con dao cạo lướt qua để lộ gương mặt xanh xao và phàm tục của người anh trai, nó có cảm giác rằng tử thi này không xa lạ với mình mà cũng được làm từ một thứ vật chất với nó, chính là một bản sao của nó. Nó có cảm giác rằng những người họ hàng của mình đều được làm bằng hình ảnh trong gương của nó, hình ảnh mà nó thấy mỗi khi cạo râu. Giờ đây, hình ảnh ấy phản ứng lại trong mọi động thái hướng đến tự do của nó. Nó đã thấy việc cạo râu mỗi sáng nhưng giờ đây trước cảnh này nó lại có cảm giác rằng người ta đang lấy đi bộ râu từ hình ảnh trong gương của mình bất chấp đến vóc dáng vật lý ấy. Nó tin chắc rằng, nếu lúc ấy nó tiến sát đến chiếc gương thì sẽ nhận ra ở đó chẳng có gì ngoài một khoảng trống dù chắc chắn khoa vật lý học sẽ chẳng thể nào có lời giải thích xác đáng cho hiện tượng này. Đó là trạng thái phân tách mà bản sao của nó là một xác chết. Với tất cả sự liều lĩnh, nó cố làm một phán ứng gì đấy nhưng lại nhận ra bức tường rắn cứ nâng cao lên như một két sắt bất khả công phá. Người thợ cạo đã hoàn thành công việc của mình và với đầu kéo anh ta đã kéo mí mắt người chết xuống. Bóng đêm nằm rung rẩy bên trong cơ thể nó, trong sự cô độc không thể dứt bỏ của cái cơ thể đã bị hủy hoại đi. Như thế mới chính xác. Hai anh em, giống nhau, lặp đi lặp lại không ngừng nghỉ. Đó là sau đó, sau khi đã quan sát xong cái sự liên kết chặt chẽ của hai sinh vật này, khi nó chợt nhận ra rằng có điều gì đó lạ thường, bất ngờ sẽ xảy ra. Nó tưởng tượng rằng tách hai cơ thể ra là không thể thực hiện được khi trên thực tế cả hai đều là một phần của cùng một sinh vật độc nhất. Có lẽ đến khi cơ thể đã phân hủy hết, nó, phần còn sống, cũng bắt đầu thối rữa từ bên trong. Nó nghe tiếng mưa bắt đầu nhỏ lộp độp trên cửa sổ và con dế đột ngột kéo đàn. Hai bàn tay nó giờ đây lạnh toát do không khí giá băng kinh khủng. Mùi formal nồng nặc làm nó nghĩ đến khả năng đưa mình đến gần cái cơ thể mục nát của đứa em sinh đôi mà nó đang giao tiếp từ phía kia, từ cái lỗ lạnh cứng bằng đất. Thật là vô lý! Có lẽ hiện tượng này diễn ra theo hướng ngược lại: nên thực hành với đứa vẫn còn sống, với năng lượng của nó, với tế bào còn sống của nó. Có lẽ, trên tầng này, cả nó cũng như đứa em trai của nó vẫn còn tiếp xúc, duy trì sự cân bằng giữa sống và chết để tránh sự thối rữa. Nhưng ai có thể bảo đảm điều này? Cũng không thể nào người em bị thối rửa duy trì tới mức mà sự thối rữa xâm chiếm cuộc sống với những chiếc vòi màu xanh? Nó nghĩ rằng giả thiết thứ hai là có thể xảy ra nhất và nhẫn nhịn để chờ thời khắc quan trọng đến. Thịt của nó đã trở nên mềm, có mỡ, và nó nghĩ rằng nó cảm thấy có một chất màu xanh bao phủ nó hoàn toàn. Nó ngửi thấy mùi cơ thể đặc trưng bay lên từ phía dưới, nhưng chỉ có chất formol của cái mảnh bên cạnh làm rung rẩy những tế bào khứu giác một cách không thể nhầm lẫn được. Sau đó, nó không lo lắng gì nữa. Trong góc nhỏ, con dế lại tiếp tục cất lên bài hát trong khi những giọt gì đó đặc sệt và giống hệt nhau bắt đầu thấm qua từ bầu trời phẳng lì đầy lan ra căn phòng. Nó lắng nghe mưa rơi mà không hề thấy ngạc nhiên bởi vì biết rằng tại nơi này gỗ đã mục, nhưng nó tưởng tượng giọt nước đó được làm từ một loại nước trong sạch, ngon lành đến từ trên trời, từ một cuộc sống tốt đẹp hơn, rộng rãi hơn và ít những điều ngu ngốc như tình yêu hay là sự tiêu hóa và phân đôi. Có thể cái giọt này sẽ lắp đầy cả căn phòng trong một giờ hoặc cả ngàn năm và làm tiêu tan đi cái sự cay đắng kinh khủng này, cái chất trống rỗng đó có thể- tại sao không? – không còn tồn tại nữa trong một thời gian ngắn mà là một hỗn hợp nhão giữa albumin và huyết thanh. Bây giờ mọi thứ đều giống nhau. Giữa nó và ngôi mộ chỉ còn cái chết. Cam chịu, nó nghe giọt nước to, nặng, rơi lộp độp trong một thế giới khác, trong cái thế giới sai lầm và kì lạ của những động vật có lý trí. 2. NỖI CAY ĐẮNG CỦA BA NGƯỜI MỘNG DU (AMARGURA PARA TRES SONÁMBULOS)- 1949 Truyện ngắn Amargura para tres sonambulos xuất hiện lần đầu trên tờ El Espectador bản Chủ Nhật ngày 13 tháng Mười một năm 1949 ở Bogotá, về sau được in trong tập Ojos de perro azul. Văn bản chúng tôi dùng cũng thuộc tập này nhưng được in lại ở Buenos Aires vào tháng 03 năm 1977 từ trang 21 đến trang 3 với ISBN 950-07-0088-3; đồng thời có so sánh với bản in trong tập Todos los cuentos, Bogotá Editol Oveja Negra 1987 từ trang 34-37. Giờ đây chúng tôi đã có được cô gái, con người bị bỏ lại trong góc nhà. Có ai đó đã nói trước khi chúng tôi xách hành lý của cô ấy- quần áo cô thơm mùi gỗ mới, giày tịnh không dính một tí bùn- rằng chắc cô không thể quen với cuộc sống chậm chạp đó, không một hương vị ngọt ngào, không một hứng thú nào khác là nỗi cô đơn cùng cực, luôn luôn níu chặt người ta. Họ cũng nói- đã rất lâu rồi trước khi chúng tôi còn nhớ- rằng cô gái ấy cũng có một tuổi thơ. Khi ấy có lẽ chúng tôi đã không tin điều đó, nhưng giờ nhìn cô ngồi trong góc phòng với cặp mắt ngạc nhiên, ngón tay đính trên môi, chúng tôi cũng chấp nhận rằng cô đã từng có một thời ấu thơ, rằng cô đã từng có sự tinh tế nhạy cảm của cơn mưa đầu mùa mát mẻ và rằng cô đã chịu đựng việc bên cạnh mình luôn là một cái bóng không mong đợi. Với tất cả những điều đó- và còn hơn thế- vào buổi chiều hôm ấy chúng tôi tin rằng mình nhận ra ngoài cái vẻ âm ty địa ngục kinh khủng đó, cô ấy hoàn toàn là con người. Đột nhiên, chúng tôi thấy, như thể tấm kính bị vỡ ra từ bên trong, cô bắt đầu gào khóc thảm thương rồi gọi tên chúng tôi từng người, giọng nói hòa theo những giọt nước mắt cho đến khi chúng tôi ngồi lại bên cô, hát và vỗ tay như thể những âm thanh ấy có thể hàn gắn lại tấm kính đã vỡ. Chỉ khi ấy chúng tôi mới tin rằng cô đã từng có tuổi thơ. Tựa như rằng những tiếng kêu có một mối tương quan gì đó, như thể tiếng kêu ấy gợi về nhiều tàn cây rộng, con sông sâu mà cô đã từng dầm mình; hơi cúi người về phía trước vẫn không mạng che mặt, vẫn không sụt sùi nhưng vẫn trong làn nước mắt cô bảo chúng tôi rằng: “Tôi sẽ không cười nữa” Cả ba chúng tôi đi ra sân, không nói gì nhưng chắc rằng mình có những suy nghĩ chung. Có lẽ không nên mở đèn trong nhà. Có lẽ cô ấy muốn ở một mình ngồi trong góc tối để đan mảnh vải cuối cùng, tựa như đó là cách duy nhất để trải qua thời khắc này. Bên ngoài khoảng sân rả rích tiếng côn trùng, chúng tôi ngồi xuống và cùng nghĩ về cô ấy. Chúng tôi đã làm thế này không biết bao nhiêu lần, có thể nói chúng tôi đang thực hiện điều mà mình làm đi làm lại mỗi ngày trong đời. Tuy nhiên, đêm nay lại khác; cô ấy đã nói sẽ không bao giờ cười nữa; và chúng tôi hiểu cô ấy rất rõ, tin chắc rằng cơn ác mộng đã thành hiện thực. Ngồi thành hình tam giác chúng tôi cùng tưởng tượng về điều đang xảy ra trong nhà, một cái gì vô hình, trừu tượng cho đến khi nghe rõ tiếng chiếc đồng hồ gõ nhịp và chứng tỏ một cách rõ ràng cô ấy đã ra đi. Chúng tôi đồng thanh: “Ít nhất thì chúng ta cũng có dũng khí để nghĩ về cái chết của cô ấy.” Nhưng chúng tôi yêu thương cô gái lạnh lùng và xấu xí này như một cách thông cảm với những mặt xấu xa tăm tối ẩn khuất của bản thân mình. Chúng tôi đều đã trưởng thành từ lâu rồi. Tuy vậy, cô ấy vẫn nhà người lớn nhất nhà. Cũng trong đêm đó lẽ ra cô đã ở đấy, cùng ngồi với chúng tôi, cảm nhận sự chuyển động của các ngôi sao, xung quanh là những đứa trẻ khỏe mạnh. Lẽ ra cô đã có thể trở thành một mệnh phụ đáng kính nếu lấy một nhà quyền quý hay làm vợ lẻ cho một nhân vật quan trọng. Nhưng cô đã quen sống trong một không gian đơn độc, tựa như đường thẳng tắp, có lẽ do các khuyết điểm cũng như ưu điểm của cô không thể nhìn thấy từ bên hông. Sau nhiều năm, chúng tôi đã hiểu rõ về cô. Thế nên không có gì là ngạc nhiên khi một sáng nọ sau khi tỉnh dậy chúng tôi thấy cô nằm úp mặt, cạp đất với một thái độ tĩnh tại cứng nhắc ấy. Sau đó, cô đã mỉm cười quay lại nhìn chúng tôi. Cô đã té từ cửa sổ lầu hai xuống mặt đất sét cứng trong sân, nằm đấy bất động, mặt úp bùn ẩm. Sau đó, chúng tôi nhận ra lời giải thích khả dĩ rằng ấy là do nỗi sợ độ cao, như khi người ta đứng trước hố sâu vậy. Chúng tôi xốc cô lên vai. Thật ra cũng không quá khó như chúng tôi đã nghĩ. Ngược lại, cơ thể cô mềm nhũng ra, như những bộ phận tách rời hẳn với ý chí, như thể một xác chết âm ấm không bao giờ cứng lại. Mắt cô mở to, trên miệng vẫn còn dính đất mà cô có lẽ biết đó là thứ đất trong mộ huyệt, khi tôi đem cô ra sưởi nắng, cứ như là đặt cô trước một tấm gương. Cô nhìn tất cả chúng tôi với sự đờ đẫn phi giới tính- tôi ôm cô trong vòng tay- điều đó thể hiện vô hồn của cô. Có người nói rằng cô đã chết. Và sau đó cô nằm đó, nhoẻn miệng với nụ cười lạnh lẽo và bất động suốt đêm hôm ấy cho đến khi bị cả nhà đánh thức. Cô bảo rằng cô chẳng biết tại sao mình ra được ngoài hiên. Cô bảo rằng cô đã cảm thấy nóng bức và đang nghe tiếng dế kêu nhức nhối, the thé như thể (cô đã nói như thế) tiếng kêu ấy sẵn sàng đánh đổ bốn bức vách căn phòng và làm cô nhớ đến những lời cầu nguyện trong thánh lễ misa ngày chủ nhật khi cô áp sát má mình xuống sàn xi măng. Tuy vậy, chúng tôi biết cô chẳng nhớ gì, bởi vì chúng tôi biết rằng sau khi cô hoàn toàn mất đi khái niệm thời gian khi nói rằng mình đã ngủ phía sau bức tường, về tiếng dế kêu bên ngoài, và rằng cô đã ngủ say khi chúng tôi bế xốc cô lên và đem gương mặt cô soi ra trước ánh mặt trời. Tối nay, ngồi hoài hiên, chúng tôi biết rằng cô ấy sẽ không bao giờ cười nữa. Chúng tôi đau trước sự vô hồn trầm trọng, trước sự tối tăm và kiên quyết sống thu mình vào góc tối của cô. Chúng tôi đau đớn vô cùng vào cái ngày mà thấy cô ngồi trong bóng tôi nơi cô đang ngồi đây và nghe cô nói sẽ không bao giờ quanh quẩn trong nhà nữa. Thoạt đầu, chúng tôi không tin cô. Chúng tôi đã quan sát cô hàng tháng trời lúc nào cũng bận rộn việc nhà, với chiếc đầu cứng ngắc, vai cong cong không bao giờ mệt mỏi. Nửa đêm, chúng tôi có thể nghe tiếng động từ thân hình đẩy đà của cô di chuyển giữa những khoảng tối, và có lẽ chúng tôi nằm thức trên giường, nghe tiếng chân lén lút và tiếp tục nghe âm thanh của cô khắp nhà. Có lần, cô bảo với chúng tôi rằng cô nghe thấy tiếng dế trong gương rồi nó chìm dần, hòa vào mặt phẳng trong suốt ấy, thế là cô ấy đã theo vào gương để bắt tiếng dế. Thực tế, chúng tôi không hiểu ý cô muốn nói gì tất cả những gì mà chúng tôi có thể thấy là đồ cô ướt sũng, dính sát người như thể vừa bước lên từ ao nước. Không cần bất cứ lời giải thích nào, chúng tôi quyết định đặt dấu chấm hết cho côn trùng trong nhà này, tiêu diệt những gì ám ảnh cô ấy. Chúng tôi làm sạch bức tường, nhờ người cắt bụi cây trong vườn, cứ như thể quét sạch đi cái im lặng của bóng đêm. Nhưng, không còn nghe tiếng chân cô ấy nữa, không còn nghe cô ấy nói về tiếng dế; cho đến một ngày sau bữa ăn gần đây nhất, cô nhìn chúng tôi, vẫn ngồi dưới sàn xi măng mắt vẫn không rời chúng tôi, cô nói: “Tôi sẽ ngồi đây luôn!” Chúng tôi rùng mình vì thoáng thấy có điều gì đó gần như là một cái chết hoàn toàn. Từ đấy chúng tôi thấy cô ấy ngồi ở đấy, với tấm vải len dài như cô định đan; tựa như cô ấy bị hòa tan trong sự cô đơn và biến mất. Dù cô vẫn đang nhìn nhưng vô hồn như không tồn tại. Vì vậy, bây giờ chúng tôi đã hiểu rằng cô sẽ không cười nữa bởi cô đã nói điều đó một cách chắc chắn như khi cô bảo sẽ không đi nữa. Điều này cũng chắc chắn như thể rằng sau này cô sẽ nói rằng: “Tôi không thấy gì”, hay “Tôi không nghe gì!” và chúng tôi biết rằng phải là con người một cách đầy đủ để mơ ước thoát ly những chức năng cơ bản của cuộc sống và lúc đó ngay lập tức sẽ dẫn đến sự phá bỏ mọi ý nghĩa cho đến một ngày người ta tìm thấy cô bên bức tường như thể cô đã ngủ từ lần đầu tiên trong đời. Có lẽ thiếu nhiều thời gian cho việc ấy, nhưng cả ba chúng tôi đã ngồi đó, trong khu vườn, mong ước nghe thấy tiếng khóc trong đêm sắc nhọn của cái kính bị vỡ, ít nhất để có một ảo tưởng rằng có một cô gái được sinh ra trong ngôi nhà, để tin rằng cô ấy lại mới được sinh ra. 3. CHẾT Ở SAMARRA (LA MUERTE EN SAMARRA)-1955 Tên người hầu hoảng hốt chạy về nhà ông chủ _“Thưa ông”, hắn nói, “Tôi đã thấy thần Chết ở chợ và ông ta đã làm dấu hiệu báo tử với tôi” Ông chủ lấy ngựa và mang tiền đến, nói: _“Hãy trốn đến Samarra!” Tên người hầu đã trốn thoát. Chiều, người chủ đến chợ gặp thần Chết ở đấy. _“Sáng nay ông đã đe dọa giết người hầu của tôi”, ông chủ nói. _“Đó không phải là đe dọa”, thần Chết trả lời, “mà là ta ngạc nhiên. Bởi ta gặp nó ở đây, cách quá xa Samarra, và chiều nay ta vừa giết nó ở đó.” ------------------------------------------- García Márquez (1995), Cómo se cuenta un cuento, Taller de guión, Voluntad, Bogotá, p.46 D. BẢNG THỐNG KÊ BẢNG 1- BẢNG KÊ TÁC PHẨM THEO NĂM SÁNG TÁC STT TÁC PHẨM NĂM 1 Lần thứ ba an phận 1946 2 Nữ thần Eva ở ngay trong con mèo của nàng 1946 3 Bên kia cái chết 1948 4 Đối thoại trước gương 1949 5 Nỗi cay đắng của ba người mộng du 1949 6 Đôi mắt chó xanh 1950 7 Người đàn bà đến vào lúc sáu giờ chiều 1950 8 Ai đó đã làm rối những bông hồng 1952 9 Độc thoại của Isabel ngắm mưa ở làng Macondo 1955 10 Blacaman, người hiền bán phép tiên 1955 11 Một ngày sau thứ bảy 1955 12 Nabo, người da đen khiến các thiên thần phải đợi 1955 13 Ngài đại tá chờ thư 1957 14 Một trong những ngày này 1959 15 Buổi chiều kỳ diệu của Bantaxa 1960 16 Ở làng này không có kẻ trộm 1960 17 Bà góa Montiel 1961 18 Biển của thời đã mất 1961 19 Đám tang của bà mẹ vĩ đại 1961 20 Những bông hồng giấy 1961 21 Chuyến đi cuối cùng của con tàu ma 1968 22 Cụ già với đôi cánh khổng lồ 1968 23 Người chết trôi đẹp nhất trần gian 1968 24 Thần chết thường ẩn sau ái tình 1970 25 Chuyện buồn không thể tin được của Erendira ngây thơ và người bà bất lương 1972 26 Mùa hè hạnh phúc của bà Phorbert 1976 28 Quà tết 1978 28 Tôi đến chỉ để gọi điện thoại Tháng 04,1978 29 Thưa Tổng thống, chúc ngài thượng lộ bình an Tháng 06,1979 30 Tôi được thuê để nằm mộng Tháng 03,1980 31 Mười bảy người anh bị đầu độc Tháng 04,1980 32 Những bóng ma tháng Tám Tháng 10,1980 33 Thánh Bà Tháng 08,1981 34 Gió bắc Tháng 01,1982 35 Máy bay của người đẹp ngủ Tháng 06,1982 36 Giấc ngủ trưa ngày thứ ba 1984 37 Bà Maria Dos Przeres (Đoàn Đình Ca dịch) 1992 38 Dấu máu em trên tuyết 1992 39 Chết ở Samarra 1995 TÁC PHẨM KHÔNG RÕ NĂM SÁNG TÁC 40 Ông bạn Mitut của tôi 41 Đêm của những con vạc BẢNG 2- BẢNG KÊ TÊN TÁC PHẨM THEO THỨ TỰ ALPHABET TÁC PHẨM NĂM 1 Ai đó đã làm rối những bông hồng 1952 2 Bà góa Montiel 1961 3 Bà Maria Dos Przeres (Đoàn Đình Ca dịch) 1992 4 Bên kia cái chết 1948 5 Biển của thời đã mất 1961 6 Blacamăng, người hiền bán phép tiên 1955 7 Buổi chiều kỳ diệu của Bantaxa 1960 8 Chết ở Samarra 1995 9 Chuyện buồn không thể tin được của Erendira ngây thơ và người bà bất lương 1972 10 Chuyến đi cuối cùng của con tàu ma 1968 11 Cụ già với đôi cánh khổng lồ 1968 12 Đám tang của bà mẹ vĩ đại 1961 13 Dấu máu em trên tuyết 1992 14 Đêm của những con vạc 15 Đối thoại trước gương 1949 16 Độc thoại của Isabel ngắm mưa ở làng Macondo 1955 17 Đôi mắt chó xanh 1950 18 Giấc ngủ trưa ngày thứ ba 1984 19 Gió bắc Tháng 01,1982 20 Lần thứ ba an phận 1946 21 Máy bay của người đẹp ngủ Tháng 06,1982 22 Một ngày sau thứ bảy 1955 23 Một trong những ngày này 1959 24 Mùa hè hạnh phúc của bà Phorbert 1976 25 Mười bảy người anh bị đầu độc Tháng 04,1980 26 Nabo, người da đen khiến các thiên thần phải đợi 1955 28 Ngài đại tá chờ thư 1957 28 Người chết trôi đẹp nhất trần gian 1968 29 Người đàn bà đến vào lúc sáu giờ chiều 1950 30 Những bông hồng giấy 1961 31 Những bóng ma tháng Tám Tháng 10,1980 32 Nỗi cay đắng của ba người mộng du 1949 33 Nữ thần Eva ở ngay trong con mèo của nàng 1946 34 Ở làng này không có kẻ trộm 1960 35 Ông bạn Mitut của tôi 1970 36 Quà tết 1978 37 Thần chết thường ẩn sau ái tình 1970 38 Thánh Bà Tháng 08,1981 39 Thưa Tổng thống, chúc ngài thượng lộ bình an Tháng 06,1979 40 Tôi đến chỉ để gọi điện thoại Tháng 04,1978 41 Tôi được thuê để nằm mộng Tháng 03,1980 TỔNG 41 truyện ngắn 1946-1995 BẢNG 3- PHÂN LOẠI TRUYỆN NGẮN CỦA MARQUEZ STT TRUYỆN NGẮN HIỆN THỰC NGHIÊM NGẶT STT TRUYỆN NGẮN HIỆN THỰC KỲ ẢO 1 Ai đó đã làm rối những bông hồng 2 Bà góa Montiel 1 Bà Maria Dos Przeres (Đoàn Đình Ca dịch) 3 Biển của thời đã mất 4 Bên kia cái chết 5 Blacamăng, người hiền bán phép tiên 2 Buổi chiều kỳ diệu của Bantaxa 6 Chuyện buồn không thể tin được của Erendira ngây thơ và người bà bất lương 7 Chết ở Samarra 8 Chuyến đi cuối cùng của con tàu ma 9 Cụ già với đôi cánh khổng lồ 10 Đám tang của bà mẹ vĩ đại 11 Dấu máu em trên tuyết 3 Đêm của những con vạc 4 Đối thoại trước gương 5 Độc thoại của Isabel ngắm mưa ở làng Macondo 12 Đôi mắt chó xanh 6 Giấc ngủ trưa ngày thứ ba 13 Gió bắc 14 Lần thứ ba an phận 7 Máy bay của người đẹp ngủ 8 Một ngày sau thứ bảy 9 Một trong những ngày này 10 Mùa hè hạnh phúc của bà Phorbert 11 Mười bảy người anh bị đầu độc 15 Nabo, người da đen khiến các thiên thần phải đợi 12 Ngài đại tá chờ thư 16 Người chết trôi đẹp nhất trần gian 13 Người đàn bà đến vào lúc sáu giờ chiều 14 Những bông hồng giấy 17 Những bóng ma tháng Tám 18 Nỗi cay đắng của ba người mộng du 19 Nữ thần Eva ở ngay trong con mèo của nàng 15 Ở làng này không có kẻ trộm 16 Ông bạn Mitut của tôi 20 Quà tết 21 Thần chết thường ẩn sau ái tình 22 Thánh Bà 17 Thưa Tổng thống, chúc ngài thượng lộ bình an 18 Tôi đến chỉ để gọi điện thoại 23 Tôi được thuê để nằm mộng BẢNG 4- LOẠI HÌNH NHÂN VẬT TRONG TRUYỆN NGẮN KỲ ẢO CỦA MARQUEZ NHÂN VẬT STT TÁC PHẨM Người thú, người công cụ Người tiên/ hồn ma Người già Xác chết 1 Ai đó đã làm rối những bông hồng X 2 Biển của thời đã mất X X X 3 Bà góa Montiel X X X 4 Blacamăng, người hiền bán phép tiên X 5 Bên kia cái chết X 6 Chết ở Samarra X 7 Chuyện buồn không thể tin được của Erendira ngây thơ và người bà bất lương X 8 Chuyến đi cuối cùng của con tàu ma X 9 Cụ già với đôi cánh khổng lồ X X X 10 Đám tang của bà mẹ vĩ đại X 11 Dấu máu em trên tuyết X X 12 Đôi mắt chó xanh 13 Gió bắc X X 14 Lần thứ ba an phận X 15 Nabo, người da đen khiến các thiên thần phải đợi X X 16 Người chết trôi đẹp nhất trần gian X X 17 Những bóng ma tháng Tám X 18 Nỗi cay đắng của ba người mộng du 19 Nữ thần Eva ở ngay trong con mèo của nàng X 20 Quà tết X 21 Thánh Bà X X 22 Thần chết thường ẩn sau ái tình X X 23 Tôi được thuê để nằm mộng X BẢNG 5- LOẠI HÌNH KHÔNG GIAN, THỜI GIAN TRONG TRUYỆN NGẮN KỲ ẢO CỦA MARQUEZ KHÔNG GIAN THỜI GIAN ST T TÁC PHẨM Làng Biển Phiêu Chu Tuyến Không dạt kỳ tính -thời 1 Ai đó đã làm rối những bông hồng X 2 Biển của thời đã mất X X X X 3 Bà góa Montiel X X 4 Blacamăng, người hiền bán phép tiên X X 5 Bên kia cái chết X X 6 Chết ở Samarra X X 7 Chuyện buồn không thể tin được của Erendira ngây thơ và người bà bất lương X X X 8 Chuyến đi cuối cùng của con tàu ma X X 9 Cụ già với đôi cánh khổng lồ X 10 Đám tang của bà mẹ vĩ đại X 11 Dấu máu em trên tuyết X X 12 Đôi mắt chó xanh X 13 Gió bắc X X 14 Lần thứ ba an phận X 15 Nabo, người da đen khiến các thiên thần phải đợi X X X 16 Người chết trôi đẹp nhất trần gian X X 17 Những bóng ma tháng Tám X 18 Nỗi cay đắng của ba người mộng du X X 19 Nữ thần Eva ở ngay X X trong con mèo của nàng 20 Quà tết X X X 21 Thánh Bà X 22 Thần chết thường ẩn sau ái tình X X 23 Tôi được thuê để nằm mộng X X BẢNG 6- BẢN KÊ BIỂU TƯỢNG TRONG TRUYỆN NGẮN KỲ ẢO MARQUEZ STT TÁC PHẨM Nhóm biểu tượng biển Nhóm biểu tượng hoa hồng Nhóm biểu tượng du tử 1 Ai đó đã làm rối những bông hồng X 2 Biển của thời đã mất X X X 3 Bà góa Montiel 4 Blacamăng, người hiền bán phép tiên X 5 Bên kia cái chết X 6 Chết ở Samarra 7 Chuyện buồn không thể tin được của Erendira ngây thơ và người bà bất lương X X 8 Chuyến đi cuối cùng của con tàu ma X 9 Cụ già với đôi cánh khổng lồ X X X 10 Đám tang của bà mẹ vĩ đại X 11 Dấu máu em trên tuyết X X 12 Đôi mắt chó xanh X 13 Gió bắc X X 14 Lần thứ ba an phận X 15 Nabo, người da đen khiến các thiên thần phải đợi 16 Người chết trôi đẹp nhất trần gian X X 17 Những bóng ma tháng Tám X 18 Nỗi cay đắng của ba người mộng du X 19 Nữ thần Eva ở ngay trong con mèo của nàng X 20 Quà tết X 21 Thánh Bà X X 22 Thần chết thường ẩn sau ái tình X 23 Tôi được thuê để nằm mộng X BẢNG 2.1 LUẬN ĐIỂM VÀ LUẬN CỨ DÂN LÀNG TRI NHẬN XÁC CHẾT Luận điểm Luận cứ 1. Đàn ông trong cái làng này không lấy gì làm đông lắm… trong số họ không thiếu một ai 2 ...rong rêu này là thứ chỉ có ở biển Thái Bình Dương và quần áo của anh rách bươm như thể anh ta đã bơi qua rừng san hô. 3 …anh là người cao nhất, khỏe nhất và dũng cảm nhất… họ vẫn không thể tin được rằng trong cuộc đời lại có người đàn ông đẹp đến thế. 1. Xác chết này là người lạ 4. Họ nghĩ rằng anh là người có mãnh lực đến mức có thể gọi tên cá, cá hải nhảy lên khỏi biển,… 1. …một cụ già nhất…, bỗng thở dài nói: Người này có khuôn mặt của Esteban 2. … với tấm thân ngoại cỡ ấy anh đã phải chịu bao nỗi bất hạnh, bất hạnh ngay cho đến khi chết. 2. Xác chết này là Esteban 3. … những người đàn ông trở về nói rằng: người chết trôi này không phải là người của các làng lân cận… Đích thị là người của chúng ta rồi. 4. Ngay tức khắc một bà, vì né giận chẳng được, đã lật tung cái khăn che mặt người chết và thế là cả đám đàn ông câm họng im bặt. Đó là Esteban. Bọn đàn ông không thể nghi ngờ được nữa. 5. Chẳng cần nhìn nhau dân làng cũng biết họ đã thiếu mất một người BẢNG 2.2. KHÔNG GIAN PHIÊU DẠT TRONG ĐỐI SÁNH VỚI KHÔNG GIAN QUÊ NHÀ TRONG 12 TRUYỆN NGẮN PHIÊU DẠT Mỹ Latin Châu Âu Tác phẩm Matinich Thụy Sĩ Thưa tổng thống, chúc ngài thượng lộ bình an Colombia Ý Thánh Bà Colombia Pháp- Mỹ Máy bay của người đẹp ngủ Cuba, Colombia Áo, Roma Tôi được thuê để nằm mộng Mexico Tây Ban Nha Tôi chỉ đến để gọi điện thoại Venezuela Ý Những bóng ma tháng tám Tây Ban Nha Maria Dos Przeres Colombia Ý Mười bảy người Anh bị đầu độc Tây Ban Nha Gió bắc Ý Mùa hè hạnh phúc của bà Phorbert Colombia Tây Ban Nha Quà tết Colombia Pháp Dấu máu em trên tuyết BẢNG 4.1. ĐIỂM NHÌN TRONG TRUYỆN NGẮN KỲ ẢO MARQUEZ ĐIỂM NHÌN TÁC PHẨM Ngôi thứ nhất, nhân vật- người kể chuyện Ai đó đã làm rối những bông hồng Ngôi thứ ba Bà góa Montiel Ngôi thứ nhất, nhân vật- người kể chuyện Bên kia cái chết Ngôi thứ ba Biển của thời đã mất Ngôi thứ nhất, nhân vật- người kể chuyện Blacamăng, người hiền bán phép tiên Ngôi thứ ba Chết ở Samarra Ngôi thứ ba Chuyện buồn không thể tin được của Erendira ngây thơ và người bà bất lương Ngôi thứ nhất, nhân vật- người kể chuyện Chuyến đi cuối cùng của con tàu ma Ngôi thứ ba (đa điểm nhìn) Cụ già với đôi cánh khổng lồ Ngôi thứ ba Đám tang của bà mẹ vĩ đại Ngôi thứ ba→ ngôi thứ nhất, nhân vật- người kể chuyện Dấu máu em trên tuyết Ngôi thứ nhất, tác giả- người kể chuyện Đôi mắt chó xanh Ngôi thứ nhất, tác giả- người kể chuyện Gió bắc Ngôi thứ nhất, nhân vật- người kể chuyện Lần thứ ba an phận Ngôi thứ ba Nabo, người da đen khiến các thiên thần phải đợi Ngôi thứ ba Người chết trôi đẹp nhất trần gian Ngôi thứ nhất, tác giả- người kể chuyện Những bóng ma tháng Tám Ngôi thứ nhất số nhiều, tác giả- người kể chuyện Nỗi cay đắng của ba người mộng du Ngôi thứ nhất, nhân vật- người kể chuyện Nữ thần Eva ở ngay trong con mèo của nàng Ngôi thứ ba Quà tết Ngôi thứ nhất, tác giả- người kể chuyện Thánh Bà Ngôi thứ ba Thần chết thường ẩn sau ái tình Ngôi thứ nhất, tác giả- người kể chuyện→ nhân vật- người kể chuyện Tôi được thuê để nằm mộng BẢNG 4.2. NHỮNG SO SÁNH CỰC CẤP TRONG MỘT SỐ TRUYỆN NGẮN KỲ ẢO CỦA MARQUEZ Tác phẩm Những lần so sánh nhất mang ý nghĩa cực cấp Bên kia tình yêu thường là cái chết Ông đã cưới một cô vợ người Đức thanh lịch sinh cho ông năm đứa con sống cả nhà vui vầy hạnh phúc và chính ông từng là người hạnh phúc nhất đời cho đến cách đây ba tháng, người ta thông báo rằng ông sẽ chết và chắc chắn chết vào kỳ Giáng sinh tới. Cô con gái thừa hưởng làn da và vóc dáng của mẹ, và do đó người cha đôi mắt vàng vọt ngỡ ngàng cứ nghĩ rằng mình đang nuôi nấng người phụ nữ đẹp nhất trần đời. Ông lão có đôi cánh khổng lồ Những người bất hạnh nhất của cả vùng biển Ca-ri-bê đến đến đây để mong được chữa bệnh: một người đàn bà bị bệnh tim ngay từ thời ấu thơ lúc nào cũng đếm nhịp tim mình và bà ta đã đếm được rất nhiều, tới mức không còn đủ con số cho bà ta đếm;… Dấu máu em trên tuyết Căn nhà có vô số cửa sổ từ nền đến trần đối diện với mặt nước tĩnh lặng - một thứ vật cấm được sùng bái - của Vịnh biển trước mặt và ngôi nhà đó là một trong những ngôi nhà lớn nhất và cũng cổ nhất trong quận La Manga, không nghi ngờ gì nữa, cũng là ngôi nhà xấu xí nhất. Chuyện buồn không thể tin được của Erendira và người bà bất lương Câu chuyện lan truyền rộng rãi bằng tiếng thổ dân Anhđiêng ở đây kể rằng: Amađix bố đã cướp người phụ nữ đẹp nhất của một nhà chứa ở vùng Angtidat bằng cách dùng dao đâm chết một người đàn ông rồi sau đó mang cô gái về sống ngoài vùng cương toả tại hoang mạc này… Gã nhìn khuôn mặt đau buồn vì thất vọng, nhìn đôi mắt mêt mỏi vì thức nhiều, nhìn mái tóc đã ngả màu xám chì của người phụ nữ mà dẫu tuổi đã cao và đang ở trong tình huống cực kỳ khó khăn vẫn có thể nói đó là người đàn bà đẹp nhất trần gian… Chàng ta đứng đó với con vẹt đuôi dài đậu trên vai, với khẩu súng Etpintơn săn kẻ ăn thịt đồng loại. Ta cảm thấy hơi thở sặc mùi người chết khi chàng đứng trước mặt ta và bảo ta: “Anh đã đi khắp thế giới hàng ngàn lần, đã nhìn thấy tất cả phụ nữ của mọi dân tộc, vì thế anh có quyền để nói với em rằng: em là cô gái kiêu kỳ nhất đồng thời lại là cô gái đáng yêu nhất, em là cô gái đẹp nhất trần gian này” Người chết trôi đẹp nhất trần gian Khi tắm gội cho người chết trôi này, mọi người bỗng nín thở im lặng vì nhận ra anh thuộc lớp người hiếm có không chỉ anh là người cao nhất, khoẻ nhất, dũng cảm nhất mà còn ngay khi ngắm nhìn anh, họ vẫn không tin được trong cuộc đời lại có người đàn ông đẹp đến thế... Anh không mặc vừa quần áo của đàn ông làng này dù đó là quần diện ngày lễ của những người đàn ông cao to nhất, dù đó là sơ mi diện hằng ngày của những người đàn ông vạm vỡ nhất. Cả những đôi giày ngoại cỡ đóng đẹp nhất cũng không vừa chân anh. Họ nghĩ rằng, nếu con người quý hóa ấy mà sống ở trong cái làng này thì nhà của anh hẳn phải có cửa rộng, trần cao, sàn chắc chắn nhất, giường nằm của anh hẳn phải rộng rãi vững chắc nhất và người vợ của anh hẳn phải là người phụ nữ hạnh phúc nhất. Họ khóc anh mãi tới mức anh trở thành người cô đơn nhất thế gian, trở thành con người hiền lành nhất, con người tận tụy nhất, Êxtêban đáng thương! Bọn họ còn muốn buộc thêm cái mỏ neo to vào củ khoai chân của xác chết để nó chìm hẳn xuống đáy biển, nơi cá phải mù mắt và những người thợ lặn giỏi nhất cũng không bao giờ lặn tới. Sự hiện diện của anh là có thực, rất thực đến mức ngay cả những người đàn ông hay ngờ vực nhất, những người trong những đêm thanh vắng ở ngoài khơi đang héo ruột héo gan lo ở nhà vợ mình vì đợi họ no chán vẫn không thấy về, ao ước được chung chạ với những người chết trôi, chính những con người ấy và cả những người đàn ông sắt đá nhất cũng đã phải mũi lòng thật sự trước Êxtêban chân thành. Rồi đám tang của Êxtêban được cử hành với nghi thức trọng thể nhất có thể có đối với một cái thây vô chủ. BẢNG 4.3. MỘT SỐ TRUYỆN NGẮN MANG YẾU TỐ KỲ ẢO Ở TÊN TÁC PHẨM STT TÊN TIẾNG VIỆT TÊN NGUYÊN BẢN 1 Bên kia cái chết La otra costilla de la muerte 2 Blacamăng, người hiền bán phép tiên Blacaman el bueno, vendedor de milagros 3 Chuyện buồn không thể tin được của Erendira ngây thơ và người bà bất lương La increible y triste historia de la candida Erendira y su abuela desalmada 4 Chuyến đi cuối cùng của con tàu ma El último viaje del buque fantasma 5 Cụ già với đôi cánh khổng lồ Un señor muy viejo con unas alas enormes 6 Nabo, người da đen khiến các thiên thần phải đợi El negro que hizo esperar a los angeles 7 Người chết trôi đẹp nhất trần gian El ahogado más hermoso del mundo 8 Những bóng ma tháng Tám Espantos de agosto 9 Nữ thần Eva ở ngay trong con mèo của nàng Eva está dentro de su gato 10 Thánh Bà La Santa 11 Tôi được thuê để nằm mộng Me alquilo para soñar