Mô hình xác định các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất của ngành sản xuất giầy dép

s¶n xuÊt cña mét doanh nghiÖp chØ cã thÓ ®¹t ®­îc trong dµi h¹n. 1.2 Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ kü thuËt cña mét ngµnh s¶n xuÊt TÝnh phi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ë c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ b¾t nguån tõ nh÷ng yÕu tè m«i tr­êng, ch¼ng h¹n m«i tr­êng kinh doanh kh«ng hÊp dÉn vµ mét khu vùc tµi chÝnh yÕu kÐm mµ cßn b¾t nguån tõ c¸c yÕu tè xuÊt ph¸t tõ b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp nh­ qui m« kh«ng phï hîp, kh«ng ®Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, ph­¬ng thøc qu¶n lý yÕu kÐm, thiÕu yÕu tè c¹nh tranh trong vµ ngoµi n­íc. Trong ®iÒu kiÖn tõ mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung chuyÕn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, m«i tr­êng kinh doanh cã nhiÒu vÊn ®Ò, tuy ®· cã c¶i thiÖn víi viÖc c¶i tæ l¹i hÖ thèng qu¶n lý doanh nghiÖp, chuyÓn tõ h×nh thøc së h÷u nhµ n­íc trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng sang h×nh thøc së h÷u kh¸c nh­ cæ phÇn ho¸, cã c¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy c¹nh tranh, cã h×nh thøc gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ xö lý c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh trong qu¶n lý nh­ng c¸c yÕu tè cña b¶n th©n doanh nghiÖp cã t¸c ®éng ®Õn tÝnh hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt th­êng Ýt ®­îc tÝnh ®Õn, trong khi c¸c doanh nghiÖp cã thÓ chñ ®éng quyÕt ®Þnh c¸c yÕu tè cña b¶n th©n b¶n th©n h¬n ®èi víi m«i tr­êng. Do ®ã doanh nghiÖp cÇn x¸c ®Þnh c¸c ®Æc ®iÓm cô thÓ cña b¶n th©n ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng h­íng ®iÒu chØnh thÝch hîp nh»m t¨ng hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. (1) Qui m«: Nghiªn cøu c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn tÝnh hiÖu qu¶ cña c«ng nghÖ cã liªn quan ®Õn qui m« vµ sù ph©n bæ qui m« cña c¸c doanh nghiÖp ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Mét sè nhµ nghiªn cøu chñ tr­¬ng ñng hé vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp cã qui m« nhá dùa trªn luËn cø vÒ kinh tÕ vµ phóc lîi (You, 1995). MÆt kh¸c nghiªn cøu vÒ m« h×nh t¨ng tr­ëng cña Jovanavic(1982) l¹i ®i ®Õn kÕt luËn lµ c¸c h·ng cã qui m« lín h¬n th× ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n so víi h·ng cã qui m« nhá. C¸c lý thuyÕt nµy chñ yÕu dùa vµo kh¸i niÖm vÒ sù chuyÓn ®éng cña thÞ tr­êng víi c¸c h·ng míi liªn tôc tham gia thÞ tr­êng vµ ®Èy c¸c h·ng kh¸c ra khái ngµnh. C¸c h·ng chØ nhËn biÕt ®­îc “n¨ng suÊt thùc” cña hä khi quan s¸t kÕt qu¶ cña m×nh so víi toµn ngµnh, vµ sÏ rêi khái ngµnh nÕu n¨ng suÊt thËp h¬n mét møc ®é giíi h¹n nµo ®ã. C¸c h·ng cã n¨ng suÊt cao h¬n giíi h¹n ®ã sÏ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Sù kh¸c biÕt vÒ møc hiÖu qu¶ ë c¸c qui m« kh¸c nhau cña doanh nghiÖp cßn cã thÓ do vÊn ®Ò ®o l­êng (Page, 1984). Cã vµi lý do mµ c¸c doanh nghiÖp cã qui m« kh¸c nhau cã sù kh¸c biÖt vÒ hiÖu qu¶. TÝnh chÊt cña c¸c ®Çu vµo cã thÓ kh¸c nhau cho c¸c doanh nghiÖp cã qui m« kh¸c nhau nh­ trang bÞ vèn vµ lao ®éng, ho¹t ®éng tæ chøc vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp lín sÏ hîp lý h¬n so víi doanh nghiÖp nhá. VÒ mÆt thùc nghiÖm, Pitt vµ Lee (1981) thÊy r»ng cã mèi liªn hÖ d­¬ng gi÷a qui m« doanh nghiÖp vµ hiÖu qu¶ kü thuËt ë 50 doanh nghiÖp ngµnh giÇy dÐp cña Indonesia, kÕt qu¶ nµy còng ®­îc minh chøng khi Page (1984) ¸p dông cho ngµnh giÇy dÐp ¢n §é. C¸c nghiªn cøu vÒ mÆt thùc nghiÖm ®· cho thÊy cã mét mèi quan hÖ kh¨ng khÝt gi÷a qui m« vµ hiÖu qu¶, t¸c ®éng cña qui m« tíi hiÖu qu¶ lµ thuËn chiÒu hay ng­îc chiÒu sÏ phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm riªng cña tõng ngµnh. (2) VÞ trÝ vµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp: VÞ trÝ cña doanh nghiÖp còng ®ãng vai trß t­¬ng ®èi quan träng khi xem xÐt hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. Víi nh÷ng vÞ trÝ ®Þa lý kh¸c nhau, cã thuËn lîi hay kh«ng vÒ giao th«ng, vÒ c¸c nguån lùc khai th¸c sÏ ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn tiÕn ®é s¶n xuÊt. MÆt kh¸c tÝnh hiÖu qu¶ cßn liªn quan ®Õn h×nh thøc së h÷u cña doanh nghiÖp. NhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng h×nh thøc së h÷u Nhµ n­íc cã thÓ lµm c¶n trë ®Õn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña h·ng v× víi nhµ qu¶n lý lîi nhuËn kh«ng ph¶i lµ môc tiªu cao nhÊt. M« h×nh phæ biÕn trong nghiªn cøu c¸c t¸c ®éng cña h×nh thøc së h÷u lµ m« h×nh vÒ sù lùa chän c«ng céng hay m« h×nh vÒ quyÒn tµi s¶n. Lý thuyÕt vÒ quyÒn tµi s¶n cho r»ng do quyÒn së h÷u kh«ng tËp trung trong tay c¸c c¸ nh©n nªn sÏ kh«ng cã nhiÒu c¸c s¸ng kiÕn qu¶n lý liªn quan ®Õn viÖc gia t¨ng hiÖu qu¶ kü thuËt. Nh­ng theo tµi liÖu ®iÒu tra cña ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n v× hä kh«ng bÞ giíi h¹n vÒ nguån vèn vay nªn viÖc ®Çu t­ vµo c«ng nghÖ míi còng thuËn lîi h¬n do ®ã hiÖu qu¶ s¶n xuÊt còng ®­îc n©ng cao. (3) CÊu tróc vèn cña doanh nghiÖp: Theo Williamson (1988), mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng trong lý thuyÕt qu¶n ý doanh nghiÖp lµ mèi liªn hÖ gi÷a møc nî cña doanh nghiÖp vµ ho¹t ®éng kinh tÕ cña doanh nghiÖp. §Çu tiªn hai t¸c gi¶ Modigliani vµ Miller (1958) cho r»ng møc nî cña doanh nghiÖp kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, Jensen vµ Meckling (1976) gîi ý r»ng møc nî cã thÓ ¶nh h­ëng phi tuyÕn ®Õn hµnh vi vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Gertner vµ céng sù(1994) chØ ra r»ng quyÒn së h÷u lµm cho ph©n bæ vèn hiÖu qu¶ h¬n vµ ®Çu t­ bëi nguån vèn néi bé ®­îc kú väng lµ c¶i thiÖn hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp. §èi víi c¸c t¸c ®éng gi¸n tiÕp, cÊu tróc vèn cã thÓ ¶nh h­ëng trong dµi h¹n. Tû lÖ vèn vay bªn ngoµi trªn tæng sè vèn cao cã thÓ dÉn ®Õn sù suy gi¶m trong c¶i tiÕn cña doanh nghiÖp vµ trong dµi h¹n hiÖu qu¶ sÏ ®i xuèng. CÊu tróc vèn cã thÓ cã t¸c ®éng theo chiÒu h­íng kh¸c nhau ®Õn hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp vµ vai trß cña hÖ thèng gi¸m s¸t ®èi víi nguån vèn bªn ngoµi còng nh­ tØ träng cña nguån vèn nµy cã t¸c ®éng râ rÖt ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. (4) Ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn (R&D): NhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng c¸c ho¹t ®éng R&D cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn viÖc gia t¨ng n¨ng suÊt, vµ hä cè g¾ng t×m ra mèi liªn hÖ gi÷a R&D vµ tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt. Vèn ®­îc coi lµ mét nh©n tè khã ®o l­êng. Khã kh¨n nµy b¾t nguån tõ tÝnh phøc t¹p trong mèi quan hÖ gi÷a R&D vµ n¨ng suÊt. Theo Perelman (1995), n¨ng lùc s¶n xuÊt cña h·ng sÏ gia t¨ng cïng víi c¸c ho¹t ®éng R&D v× nã n©ng cao ®­êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt. NÕu ®­êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt dÞch lªn trªn mµ h·ng kh«ng cã kh¶ n¨ng øng dông c«ng nghÖ míi th× kho¶ng c¸ch gi÷a ®­êng giíi h¹n vµ s¶n l­îng thùc tÕ sÏ t¨ng lªn ( tÝnh phi hiÖu qu¶ kü thuËt t¨ng). C¸c kho¶n ®Çu t­ lín vµo R&D nh»m t¹o ra ®æi míi vÒ c«ng nghÖ. Tuy nhiªn ®iÒu nµy kh«ng h¼n lµ ®óng trong tr­êng hîp c¸c kho¶n ®Çu t­ cã qui m« nhá, vµ ®­îc cho lµ kh«ng ®ñ ®Ó n©ng ®­îc giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt lªn. H¬n n÷a cã mét thùc tÕ lµ víi c¸c dù ¸n nghiªn cøu khoa häc øng dông s¶n xuÊt cã qui m« nhá th× khã cã thÓ t¹o ra ®­îc nh÷ng thay ®æi trong c«ng nghÖ s¶n xuÊt. Do ®ã, c¸c dù ¸n ®Çu t­ R&D cã qui m« nhá chØ lµm gia t¨ng s¶n l­îng thùc tÕ vµ cho phÐp tiÖm cËn gÇn h¬n ®Õn ®­êng giíi h¹n vµ gia t¨ng hiÖu qu¶ kü thuËt. (5) Ho¹t ®éng xuÊt khÈu: Cã nhiÒu nghiªn cøu ®Ò cËp tíi mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ hiÖu qu¶ xuÊt. Lý thuyÕt trao ®æi t©n cæ ®iÓn cho r»ng c¸c h·ng s¶n xuÊt ph¶i ®èi mÆt víi c¹nh tranh quèc tÕ th× cã thÓ n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt bëi v× c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµm cho viÖc ph©n bæ nguån lùc trë nªn cã hiÖu qu¶, huy ®éng ®­îc nhiÒu vèn h¬n vµ tËn dông ®­îc tÝnh hiÖu qu¶ theo qui m«. Sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ sÏ lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp tham gia ph¶i tu©n theo, vµ muèn ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn ®­îc h·ng ph¶i cã nh÷ng quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt hîp lý, s¶n xuÊt cho ai, c¸i g× vµ nh­ thÕ nµo ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých thu lîi víi chi phÝ hîp lý. §iÒu ®ã Ýt nhiÒu còng ¶nh h­ëng tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. (6)ChÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc: C¸c qui ®Þnh cña Nhµ n­íc còng nh­ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng cã thÓ t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ vÒ mÆt c«ng nghÖ. C¸c qui ®Þnh cã thÓ lµm ng¨n c¶n sù ho¹t ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ lµm ¶nh h­ëng ®Õn viÖc ph©n bæ nguån lùc còng nh­ tÝnh hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt trªn ph¹m vi c¶ n­íc hoÆc tõng vïng. ThÞ tr­êng cã tÝnh c¹nh tranh cao h¬n sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp trong viÖc ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt nh­ mong muèn. 2. M« h×nh hµm s¶n xuÊt biªn ngÉu nhiªn ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kü thuËt Cã rÊt nhiÒu nghiªn cøu ®­îc ®­a ra vÒ hµm s¶n xuÊt biªn ngÉu nhiªn vµ ­íc l­îng c¸c tham sè cña hµm s¶n xuÊt biªn ngÉu nhiªn. Theo Aigner, Lovell Schmidt (1977), Meeusen van den Broeck (1977), Battese vµ Corra (1977) ®Ò xuÊt, cã thÓ tÝnh ®­îc hiÖu qu¶ kü thuËt trung b×nh cho c¸c h·ng cïng ngµnh víi viÖc biÓu diÔn sai sè ngÉu nhiªn cña hµm s¶n xuÊt gåm hai phÇn. Mét phÇn biÓu thÞ nhiÔu thèng kª vµ ®­îc gi¶ thiÕt tu©n theo quy luËt ph©n phèi chuÈn, phÇn kia biÓu thÞ sù kh«ng hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ ph©n phèi theo nh÷ng quy luËt kh¸c nhau. 2.1. Giíi thiÖu m« h×nh * Hµm s¶n xuÊt biªn ®­îc m« t¶ nh­ sau Y = Xb + E (1) Trong ®ã: E = V – U (2) Yit: s¶n l­îng cña h·ng thø i (i = ) t¹i thêi kú t (t = ) Xit: vect¬ ®Çu vµo t­¬ng øng víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña h·ng thø i t¹i quan s¸t ë thêi kú t b: vect¬ c¸c hÖ sè øng víi biÕn ®éc lËp trong hµm s¶n xuÊt Vit: c¸c biÕn ngÉu nhiªn gi¶ ®Þnh ®éc lËp víi nhau vµ còng cã ph©n phèi N ( O, s2v), ®éc lËp víi biÕn ngÉu nhiªn Uit Uit: biÕn ngÉu nhiªn ®éc lËp kh«ng ©m t­¬ng øng víi tÝnh kh«ng hiÖu qu¶ cña c«ng nghÖ ( hiÖu øng h·ng) Sù liªn kÕt gi÷a Y vµ X theo mét d¹ng hµm thÝch hîp m« t¶ c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña h·ng. * Ph©n phèi cña sai sè ngÉu nhiªn C¸c nhiÔu Uit cã thÓ cã c¸c d¹ng kh¸c nhau v× vËy hiÖu qu¶ còng kh¸c nhau. M« h×nh b¸n chuÈn (normal – half normal model) Hµm mËt ®é cña u ³ 0 ®­îc cho bëi f(u) = (3) Víi gi¸ trÞ trung b×nh E (U) = s f (0) / F (0) = (4) Vµ gi¸ trÞ ph­¬ng sai Var (U) = (5) M« h×nh chuÈn mò (normal – exponential model) Hµm mËt ®é x¸c suÊt cã d¹ng f(U) = qe-q.u trong ®ã q = Gi¸ trÞ trung b×nh E (U) = Gi¸ trÞ ph­¬ng sai Var (U) = M« h×nh chuÈn côt t¹i 0 (normal – truncated at 0) Hµm mËt ®é x¸c suÊt cã d¹ng f(u) = (6) Trong ®ã: m: mode cña ph©n phèi chuÈn côt F (.) : hµm ph©n phèi cña biÕn ngÉu nhiªn chuÈn ho¸. f (.) : hµm mËt ®é cña biÕn ngÉu nhiªn chuÈn ho¸ 2.2 HiÖu qu¶ kü thuËt x¸c ®Þnh tõ hµm s¶n xuÊt biªn Ta xem xÐt tr­êng hîp nhiÔu U cã ph©n phèi chuÈn c¾t côt. Khi ®ã hiÖu qu¶ kü thuËt cña h·ng bÊt kú lµ tû sè gi÷a s¶n l­îng trung b×nh (theo ®¬n vÞ gèc) víi hiÖu øng thùc tÕ cña h·ng trªn s¶n l­îng trung b×nh t­¬ng øng víi hiÖu øng h·ng = 0. KÝ hiÖu TE lµ hiÖu qu¶ kü thuËt. * HiÖu qu¶ kü thuËt cña h·ng thø i ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau TEi = (7) Víi Y*it : gi¸ trÞ s¶n l­îng (theo ®¬n vÞ gèc) cña h·ng thø i trong thêi kú thø t. §iÒu kiÖn 0 £ TE £ 1 NÕu hµm s¶n xuÊt biªn ®­îc x¸c ®Þnh trùc tiÕp theo ®¬n vÞ gèc cña s¶n l­îng th× hiÖu qu¶ kü thuËt cña h·ng thø i ®­îc tÝnh nh­ sau: (8) Víi : gi¸ trÞ trung b×nh cña c¸c møc ®Çu vµo cña h·ng thø i * HiÖu qu¶ kü thuËt trung b×nh c¸c h·ng trong ngµnh (9) Víi : gi¸ trÞ trung b×nh cña c¸c møc ®Çu vµo cña c¸c h·ng trong ngµnh. * NÕu hµm s¶n xuÊt biªn x¸c ®Þnh lµ hµm logarit, s¶n l­îng cña h·ng thø i trong thêi kú t lµ exp (Yit) th× hiÖu qu¶ kü thuËt cña h·ng i sÏ lµ TEit = exp (-Uit) (10) Uit = exp [-h ( t-Ti )]Ui (11) Víi h lµ hÖ sè ­íc l­îng tõ hµm s¶n xuÊt biªn, biÓu diÔn tÝnh bÊt biÕn cña phi hiÖu qu¶ kü thuËt theo thêi gian TEt = E[exp(-hUi)] (12) + (13) Theo nghiªn cøu cña Schnuidt vµ Lovell (1980) tÝnh hiÖu qu¶ kü thuËt trung b×nh cña c¸c nhµ m¸y h¬i ®iÖn. ) (14) ¸p dông víi ®iÒu kiÖn U cã ph©n phèi nöa chuÈn. Theo c«ng thøc (1), hiÖu qu¶ kü thuËt cña 1 h·ng ®­îc dù to¸n phô thuéc vµo d¹ng ph©n phèi thÝch hîp cña hiÖu øng Ui. 3. Giíi thiÖu m« h×nh ®¸nh gi¸ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh phi hiÖuqu¶ kü thuËt cña mét ngµnh s¶n xuÊt. M« h×nh hµm s¶n xuÊt biªn d¹ng loga siªu viÖt, ¸p dông cho ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn cña Hµn Quèc. (ngµnh thùc phÈm, dÖt may, giÊy, ho¸ chÊt, kim lo¹i). C¸c ngµnh ®­îc ­íc l­îng mét c¸ch riªng rÏ ®Ó xem tÝnh hiÖu qu¶ kü thuËt cã liªn quan mét c¸ch hÖ thèng ®Õn qui m« , nguån vèn bªn ngoµi, c¸c kho¶n ®Çu t­ tõ ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, xuÊt khÈu. 3.1 M« h×nh hµm s¶n xuÊt biªn ngÉu nhiªn Hµm loga siªu viÖt ®­îc cho nh­ sau Lnyit = + Trong ®ã: yit: S¶n l­îng quan s¸t cña xÝ nghiÖp thø i ë n¨m t x : vect¬ ®Çu vµo cho s¶n xuÊt j,l dïng ®Ó chØ c¸c ®Çu vµo (gåm vèn K vµ lao ®éng L) vit: sai sè ngÉu nhiªn ®­îc gi¶ ®Þnh lµ ®éc lËp cã ph©n phèi N (0, ) uit: biÕn ngÉu nhiªn kh«ng ©m ®¹i diÖn cho nh÷ng ¶nh h­ëng phi hiÖu qu¶ kü thuËt, ®­îc gi¶ ®Þnh lµ ph©n phèi nöa chuÈn t¹i ®iÓm 0 víi kú väng b»ng Mit, ph­¬ng sai s2 3.2 M« h×nh phi hiÖu qu¶. Do Uit ®¹i diÖn cho møc ®é ¶nh h­ëng cña tÝnh kh«ng hiÖu qu¶ trong ®ã gi¸ trÞ trung b×nh mit sÏ ®­îc biÓu diÔn thay thÕ. mit = d0 + d1Z1it + d2Z2it + ..... + dkZkit + wi Trong ®ã: Z1, Z2, ..... , Zk thÓ hiÖn c¸c yÕu tè nh­ quy m« cña xÝ nghiÖp, tû lÖ huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi, ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn (R&D), ... wi : BiÕn ngÉu nhiªn tu©n theo ph©n phèi chuÈn c¾t côt wi ~ N(O, su2) sao cho ui kh«ng ©m. d: c¸c hÖ sè ­íc l­îng víi gi¸ trÞ ph­¬ng sai ®­îc biÓu diÔn nh­ sau s2 = s2v + s2u vµ g = Víi 0 £ g £ 1 thÓ hiÖn møc ®é ¶nh h­ëng cña hiÖu øng h·ng víi tÝnh phi hiÖu qu¶. Ph­¬ng ph¸p ­íc l­îng m« h×nh lµ ph­¬ng ph¸p hîp lý tèi ®a. 4. Ph­¬ng ph¸p ­íc l­îng hîp lý tèi ®a 4.1 X©y dùng hµm hîp lý tèi ®a Gi¶ sö ®· biÕt quy luËt ph©n tÝch x¸c suÊt tæng qu¸t cña biÕn ngÉu nhiªn gèc X d­íi d¹ng hµm mËt ®é f(x, q). §ã còng cã thÓ lµ biÓu thøc x¸c suÊt nÕu X lµ biÕn ngÉu nhiªn rêi r¹c. CÇn ph¶i ­íc l­îng tham sè q nµo ®ã cña X. LËp mÉu ngÉu nhiªn kÝch th­íc n W = (X1, X2,...Xn) Vµ x©y dùng hµm cña ®èi sè q t¹i mét gi¸ trÞ cô thÓ cña mÉu L(x1, x2,..., xn, q) =f(x1, q).f(x2, q)...f(xn, q) Hµm L gäi lµ hµm hîp lý cña tham sè q Gi¸ trÞ cña hµm hîp lý chÝnh lµ x¸c suÊt hay mËt ®é x¸c suÊt t¹i ®iÓm (x1, x2, ..., xn) cßn gi¸ trÞ cña thèng kª q t¹i ®iÓm ®ã = f(x1, x2, ...xn) gäi lµ ­íc l­îng hîp lý tèi ®a cña q nÕu øng víi gi¸ trÞ nµy cña q hµm hîp lý ®¹t cùc ®¹i. 4.2 ¸p dông tÝnh hµm hîp lý tèi ®a cho m« h×nh biªn ngÉu nhiªn * M« h×nh nöa chuÈn * M« h×nh chuÈn côt + * M« h×nh chuÈn mò Víi ei = vi - ui trong ®ã vi ~ N(0,s2v) ui ~ N(mi, s2u) Ch­¬ng III ¸p dông m« h×nh cho ngµnh s¶n xuÊt giÇy dÐp ViÖt Nam 1. M« t¶ sè liÖu Sè liÖu ®­îc thu thËp tõ cuéc ®iÒu tra doanh nghiÖp 2000 - 2003 do Tæng côc thèng kª thùc hiÖn. C¸c th«ng tin sö dông bao gåm t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, sè l­îng lao ®éng, nguån vèn, doanh thu, lo¹i h×nh vµ chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. C¸c bé sè liÖu ®­îc sö dông Sè liÖu ngµnh giÇy da (64 c¬ së) trong 3 n¨m 2000 - 2002 Sè liÖu gép hai ngµnh tiªu dïng dÖt may vµ giÇy da cña Hµ Néi (76 c¬ së) tõ 2001- 2003 C¸c biÕn trong m« h×nh VA : Gi¸ trÞ gia t¨ng ( TriÖu ®ång) R : Doanh thu (TriÖu ®ång) Kr : Vèn rßng ( = Tæng tµi s¶n - KhÊu hao, ®¬n vÞ tÝnh: triÖu ®ång) L : Sè lao ®éng trong doanh nghiÖp ( ng­êi) AGE : Tuæi cña doanh nghiÖp ( Sè n¨m ho¹t ®éng trong ngµnh) oWN1: BiÕn gi¶ nhËn gi¸ trÞ b»ng 1 nÕu doanh nghiÖp thuéc së h÷u t­ nh©n oWN2: BiÕn gi¶ nhËn gi¸ trÞ b»ng 1 nÕu doanh nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ n­íc REG1: BiÕn gi¶ nhËn gi¸ trÞ b»ng 1 nÕu doanh nghiÖp ë miÒn Nam REG2: BiÕn gi¶ nhËn gi¸ trÞ b»ng 1 nÕu doanh nghiÖp ë miÒn B¾c INDS: BiÕn gi¶ nhËn gi¸ trÞ b»ng 0 nÕu doanh nghiÖp thuéc ngµnh giÇy dÐp, b»ng 1 nÕu doanh nghiÖp thuéc ngµnh dÖt may Gi¸ trÞ thèng kª cña c¸c biÕn trong m« h×nh §¬n vÞ : TriÖu ®ång B¶ng 3.1 Ngµnh giÇy dÐp N¨m BiÕn Sè quan s¸t Trung b×nh §é lÖch chuÈn Nhá nhÊt Lín nhÊt 2000 VA 64 9967,61 27086,67 14 204532 L 64 317,48 594,53 5 2699 Kr 64 10089,48 22247,69 13 146387 R 64 46782,52 104475,52 87 584531 2001 VA 64 10453,69 15287,39 27 80153 L 64 340,91 634,4 5 2967 Kr 64 10728,81 19848,18 11 119959 R 64 52182,93 118765,5 117 698458 2002 VA 64 7862,73 14651,7 40 89781 L 64 323,06 515,83 5 2039 Kr 64 9745,95 17704,92 9 119966 R 64 58079,31 164731,02 144 933814 2000 - 2002 VA 192 9428,01 19008,59 14 201532 L 192 327,15 581,5867 5 2967 Kr 192 10188,08 19933,6 9 146387 R 192 52348,25 129324 87 933814 Nguån: TÝnh to¸n cña t¸c gi¶ Nh×n vµo c¸c chØ tiªu trong b¶ng 3.1 ta thÊy gi¸ trÞ gia t¨ng cña ngµnh giÇy t¨ng trong hai n¨m 2000 vµ 2001, nh­ng ®Õn n¨m 2002 gi¸ trÞ nµy l¹i gi¶m, thËm chÝ cßn thÊp h¬n so víi n¨m 2000. Lý do ®Ó gi¶i thÝch cho ®iÒu nµy ®ã lµ n¨m 2002 Trung Quèc gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i WTO khiÕn t×nh h×nh c¹nh tranh gi÷a s¶n xuÊt giÇy dÐp n­íc ta vµ Trung Quèc trë nªn gay g¾t, do ®ã VA cña toµn ngµnh gi¶m. Vèn ®Çu t­ trong n¨m 2002 còng kh«ng lín b»ng n¨m tr­íc, mÆc dï lùc l­îng lao ®éng vÉn t¨ng nh­ng kh«ng ®ñ lín do ®ã doanh thu nãi chung kh«ng cao, kho¶ng c¸ch vÒ qui m« s¶n xuÊt gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh lín nªn ®é lÖch chuÈn cña c¸c biÕn còng cao B¶ng 3.2 Ngµnh DÖt may - GiÇy dÐp N¨m BiÕn Sè quan s¸t Trung b×nh §é lÖch chuÈn Nhá nhÊt Lín nhÊt 2001 VA 76 7245,388 15369,911 21,728 90401,98 L 76 447,178 788,7977 6 3643 Kr 76 27878,387 80596,254 55,4455 577552,47 R 76 28747,215 74355,245 71,125 55363,36 2002 VA 76 8967,21 12546,21 32,2564 80236,15 L 76 626,326 668,254 12 6598 Kr 76 25365,125 60326,245 62,3261 73265,124 R 76 30236,658 78959,568 102,054 60584,12 2003 VA 76 10236,325 23654,12 60,235 102365,12 L 76 556,15 884,15 10 7526 Kr 76 32125,12 65324,21 102,325 87595,12 R 76 35654,24 24578,25 89,258 86957,42 2001 - 2003 VA 228 8536,245 15857,85 21,728 102362,12 L 228 535,245 758,25 6 7526 Kr 228 286594,12 65384,15 55,4455 87595,12 R 228 26584,25 21457,54 71,125 55363,36 Nguån: TÝnh to¸n cña t¸c gi¶ Ph©n tÝch chung ®èi víi ngµnh gép còng cho thÊy tuy gi¸ trÞ gia t¨ng cã t¨ng dÇn qua c¸c n¨m nh­ng do trong ba n¨m tõ 2001 ®Õn 2003 ngµnh dÖt may ®­îc quan t©m h¬n nªn nguån vèn ®­îc ®Çu t­ nhiÒu , lao ®éng kh«ng cã nhiÒu thay ®æi nh­ng gi¸ doanh thu chung cña toµn ngµnh dÖt may giÇy dÐp còng t¨ng. 2. M« h×nh hµm s¶n xuÊt biªn ®¸nh gi¸ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh hiÖu qu¶ vµ phi hiÖu qu¶ cña ngµnh giÇy dÐp 2.1 M« h×nh hµm s¶n xuÊt biªn Sö dông m« h×nh hµm s¶n xuÊt biªn ®Ó ®¸nh gi¸ vai trß cña c¸c nh©n tè ®Çu vµo ®èi víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp th«ng qua chØ tiªu hiÖu qu¶ kü thuËt ( Technical Efficiency - TE ). BiÕn ®¹i diÖn cho hiÖu qu¶ s¶n xuÊt lµ gi¸ trÞ gia t¨ng (VA) lµ mét hµm cña hai nh©n tè vèn (Kr) vµ lao ®éng(L) D¹ng 1: Hµm s¶n xuÊt Cobb - Douglass víi gi¶ thiÕt nhiÔu ngÉu nhiªn Ui ph©n phèi b¸n chuÈn Ln(VAi) = b1 + b2Ln(Li) + b3Ln(Kri) + (Vi - Ui) D¹ng 2: Hµm s¶n xuÊt loga siªu viÖt víi gi¶ thiÕt nhiÔu ngÉu nhiªn Ui ph©n phèi theo qui luËt chuÈn c¾t côt Ln(VAi)= b1 + b2Ln(Li) + b3Ln(Kri) + b4Ln(Li)2 + b5Ln(Kri)2 + b6Ln(Li).Ln(Kri) + b7Ln(Li).t + b8Ln(Kri).t + b9t + b10t2 +(Vi - Ui) Trong ®ã i : lµ kÝ hiÖu chØ quan s¸t thø i trong thêi kú nghiªn cøu t : biÓu diÔn cho n¨m nghiªn cøu (t =1,2,3 t­¬ng øng cho c¸c n¨m 2000, 2001, 2002) Ln... lµ logarit c¬ sè tù nhiªn cña c¸c biÕn t­¬ng øng KiÓm ®Þnh gi¶ thiÕt ®Ó lùa chän d¹ng hµm: KiÓm ®Þnh tû sè hîp lý T­ t­ëng chung cña kiÓm ®Þnh ®­a ra trªn c¬ së x©y dùng mét cÆp gi¶ thiÕt víi c¸c ®iÒu kiÖn ®èi lËp H0 vµ H1, L(H0) vµ L(H1) lµ gi¸ trÞ loga cña hµm hîp lý cña m« h×nh cã ®iÒu kiÖn rµng buéc trong c¸c gi¶ thiÕt. Tiªu chuÈn kiÓm ®Þnh l = -2[L(H0) - L(H1)] cã ph©n phèi c2 víi sè bËc tù do b»ng sè chªnh lÖch gi÷a sè c¸c tham sè trong hai gi¶ thiÕt H0, H1 Gi¶ thiÕt §Þnh d¹ng m« h×nh Gi¸ trÞ cña hµm hîp lý Gi¸ trÞ thèng kª l Gi¸ trÞ c2 tíi h¹n QuyÕt ®Þnh H0 Cobb-Douglas -292,405 20,162 14,0671* B¸c bá H0 H1 Loga siªu viÖt -282,324 VËy d¹ng hµm lùa chän lµ hµm loga siªu viÖt víi hai ®Çu vµo lµ vèn (Kr) vµ lao ®éng (L). 2.2 M« h×nh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè tíi tÝnh phi hiÖu qu¶ kü thuËt Theo mét sè nghiªn cøu, cã rÊt nhiÒu nh©n tè ¶nh h­ëng tíi tÝnh hiÖu qu¶ vµ phi hiÖu qu¶ cña mét doanh nghiÖp trong ngµnh s¶n xuÊt nh­ qui m« doanh nghiÖp, thêi gian ho¹t ®éng (tuæi doanh nghiÖp), h×nh thøc së h÷u, c¬ cÊu vèn, xuÊt khÈu, ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn...Tuy nhiªn do sè liÖu kh«ng ®Çy ®ñ nªn t¸c gi¶ chØ ®­a vµo mét sè yÕu tè vµ ph©n tÝch t¸c ®éng cña chóng. M« h×nh chØ ®Þnh nh­ sau mi = d0 + d1(Kri/Li) + d2Ri + d3 OWN1i + d4 OWN2i + d5 REG1i + d6 REG2i + d7 AGEi + d7 AGEi2 + wi Víi m : gi¸ trÞ trung b×nh cña nhiÔu U ®¹i diÖn cho møc phi hiÖuqu¶ Kr/L : Tû sè gi÷a vèn rßng vµ lao ®éng biÓu thÞ møc ®é trang bÞ kü thuËt trªn mét lao ®éng R : Doanh thu ( ®¹i diÖn cho qui m« cña doanh nghiÖp) AGE : Tuæi cña doanh nghiÖp ( Sè n¨m ho¹t ®éng trong ngµnh) oWN1: BiÕn gi¶ nhËn gi¸ trÞ b»ng 1 nÕu doanh nghiÖp liªn doanh víi n­íc ngoµi oWN2: BiÕn gi¶ nhËn gi¸ trÞ b»ng 1 nÕu doanh nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ n­íc REG1: BiÕn gi¶ nhËn gi¸ trÞ b»ng 1 nÕu doanh nghiÖp ë miÒn Nam REG2: BiÕn gi¶ nhËn gi¸ trÞ b»ng 1 nÕu doanh nghiÖp ë miÒn B¾c Cã thÓ kiÓm ®Þnh sù tån t¹i cña møc phi hiÖu qu¶ kü thuËt (HQKT) b»ng kiÓm ®Þnh tû sè hîp lý víi thèng kª l Gi¶ thiÕt H0 : Kh«ng cã phi hiÖu qu¶ kü thuËt (g = m = h = 0) H1 : Cã phi hiÖu qu¶ kü thuËt ( Ýt nhÊt mét hÖ sè kh¸c 0) NÕu gi¶ thiÕt H0 ch­a bÞ b¸c bá th× sÏ kh«ng cã tham sè biªn biÓu thÞ møc phi hiÖu qu¶ trong hµm s¶n xuÊt do ®ã ph­¬ng ph¸p ­íc l­îng l¹i quay trë ph­¬ng ph¸p b×nh ph­¬ng nhá nhÊt th«ng th­êng. Gi¶ thiÕt §Þnh d¹ng m« h×nh Gi¸ trÞ cña hµm hîp lý Gi¸ trÞ thèng kª l Gi¸ trÞ c2 tíi h¹n QuyÕt ®Þnh H0 Kh«ng cã phi HQKT -360,326 23.325 7,045* B¸c bá H0 H1 Cã tån t¹i phi HQKT -348,6635 VËy trong m« h×nh hµm s¶n xuÊt tån t¹i tÝnh phi hiÖu qu¶ kü thuËt * Gi¸ trÞ tíi h¹n lÊy víi møc ý nghÜa 5%, bËc tù do b»ng sè hÖ sè chªnh lÖch gi÷a hai m« h×nh trong hai gi¶ thiÕt H0, H1 2.3 KÕt qu¶ ­íc l­îng m« h×nh T¸c gi¶ sö dông phÇn mÒm FRONTIER 4.1 ®Ó ­íc l­îng hµm s¶n xuÊt biªn ngÉu nhiªn vµ m« h×nh phi hiÖu qu¶ B¶ng 3.3: KÕt qu¶ ­íc l­îng m« h×nh biªn ngÉu nhiªn vµ m« h×nh phi hiÖu qu¶ ( theo ph­¬ng ph¸p ­íc l­îng hîp lý tèi ®a) BiÕn HÖ sè ­íc l­îng §é lÖch chuÈn Thèng kª T M« h×nh 1: m« h×nh hµm s¶n xuÊt biªn ngÉu nhiªn CONST 1,87 0,9103 2,0542 LnL 0,327 0,08912 3,669 LnKr 0,361 0,08803 4,1008 Ln(L2) -0,163 0,04397 -3,707 Ln(Kr2) 0,1806 0,44365 0,407 (LnL)(LnKr) -0,044 0,2033 0,2164 (LnL)t -0,085 0,0789 1,0762 (LnK)t 0,038 0,05342 0,6739 t 0,449 0,64915 0,6916 t2 -0,805 0,15403 -5,2262 M« h×nh 2: m« h×nh phi hiÖu qu¶ (Kr/L) -0,0015 0,01615 0,0928 R -0,0001* 0,000047 2,276 OWN1 1,426* 0,44574 3,1992 OWN2 0,3028 0,63187 0,4792 REG1 -0,2167 0,4722 -0,4589 REG2 0,143 0,51556 0,2774 AGE 0,1033 0,17896 0,5772 AGE2 -0.0351 0,12712 -0,2761 s2 1,691* 0,31338 5,396 g 0,742* 0,078723 9,432 Gi¸ trÞ hµm hîp lý tèi ®a -272,253 Nguån: KÕt qu¶ ­íc l­îng cña ch­¬ng tr×nh Frontier DÊu (* ) biÓu hiÖn hÖ sè cã ý nghÜa thèng kª víi møc ý nghÜa 5% Trong m« h×nh, c¶ hµm s¶n xuÊt vµ m« h×nh phi hiÖu qu¶ ®­îc ­íc l­îng ®ång thêi, phÇn ngÉu nhiªn trong hµm s¶n xuÊt biªn ®­îc t¸ch lµm hai phÇn, mét phÇn lµ nhiÔu ngÉu nhiªn th«ng th­êng, mét phÇn biÓu hiÖn cho møc phi hiÖu qu¶ víi ph©n phèi nöa chuÈn Ph©n tÝch kÕt qu¶ ¸p dông m« h×nh cho 64 c¬ së s¶n xuÊt giÇy dÐp trong ph¹m vi c¶ n­íc, mÆc dï víi møc ý nghÜa 5%, mét sè biÕn trong hµm s¶n xuÊt loga siªu viÖt ch­a thùc sù t¸c ®éng tíi gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu ra nh­ng kiÓm ®Þnh tû sè hîp lý ë trªn ®· chøng tá r»ng d¹ng hµm lùa chän lµ ®óng nªn ta chÊp nhËn m« h×nh ®­îc chØ ®Þnh. C¸c hÖ sè ­íc l­îng øng víi c¸c biÕn lao ®éng( LnL) vµ vèn (LnKr) mang dÊu d­¬ng vµ thùc sù cã ý nghÜa phï hîp víi lý thuyÕt kinh tÕ vÒ sù gia t¨ng ®Çu ra khi ®Çu vµo t¨ng. BiÕn Ln(L2) cã hÖ sè mang dÊu ©m chøng tá qui m« ®Çu ra sÏ gi¶m dÇn nÕu thªm qu¸ nhiÒu lao ®éng. Trong thùc tÕ, ngµnh giÇy dÐp lµ ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng, chñ yÕu lµ lao ®éng phæ th«ng nªn nÕu trong thêi gian ng¾n t¨ng nguån lùc nµy sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ th× xÐt vÒ dµi h¹n, nÕu c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng ®­îc c¶i thiÖn, viÖc sö dông qu¸ nhiÒu ®Çu vµo nµy sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ kh«ng cao. Trong m« h×nh hµm s¶n xuÊt biªn ngÉu nhiªn, cã hai chØ sè cho phÐp ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ngµnh ®ang xÐt. §ã lµ s2 cã chøa sv2 lµ sai sè ngÉu nhiªn kÕt hîp víi su2 lµ sè h¹ng hiÖu qu¶ kü thuËt vµ g =su2/s2 ®­îc ®­a vµo ®Ó ph©n tÝch cÊu tróc cña phi hiÖu qu¶ kü thuËt. Xem xÐt chung ngµnh s¶n xuÊt giÇy dÐp ta thÊy hiÖu qu¶ kü thuËt cña toµn ngµnh kh«ng cao (trung b×nh kho¶ng 54,78% chung cho 3 n¨m), tû lÖ doanh nghiÖp cã møc hiÖu qu¶ thÊp kh¸ lín ( chiÕm kho¶ng 23% sè quan s¸t ) trong khi sè l­îng c¬ së cã hiÖu qu¶ cao kh«ng nhiÒu ( còng xÊp xØ 25% trªn tæng sè quan s¸t). Do ®Æc thï cña mçi c¬ së s¶n xuÊt nªn møc hiÖu qu¶ chªnh lÖch nhau kh¸ nhiÒu, cã c¬ së ho¹t ®éng rÊt hiÖu qu¶ nh­ c¸c doanh nghiÖp liªn doanh víi tæng vèn ®Çu t­ lín, kü thuËt vµ m¸y mãc hiÖn ®¹i kÌm theo s¶n phÈm cã th­¬ng hiÖu nªn doanh thu lu«n æn ®Þnh ë møc cao, bªn c¹nh ®ã, nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt cò cña Nhµ n­íc kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu trªn thÞ tr­êng nªn ngµy cµng thu hÑp s¶n xuÊt vµ hiÖu qu¶ rÊt thÊp. Gi¸ trÞ g = 0,742 cho chóng ta thÊy trong ngµnh giÇy dÐp cã kho¶ng 25,8% tæng biÕn thiªn cña s¶n xuÊt do yÕu tè ngÉu nhiªn g©y nªn, cßn l¹i 74,2% do t¸c ®éng cña sai sè phi hiÖu qu¶ kü thuËt. B¶ng 3.4 HiÖu qu¶ ph©n phèi qua c¸c n¨m ChØ tiªu ®¸nh gi¸ TE2000 TE2001 TE2002 Gi¸ trÞ trung b×nh 0,4897 0,5783 0,5475 §é lÖch chuÈn 0,1187 0,1987 0,2154 Gi¸ trÞ cùc ®¹i 0,8975 0,9325 0,8872 Gi¸ trÞ cùc tiÓu 0,0325 0,1020 0,0351 B¶ng 3.5 §¸nh gi¸ xu h­íng t¸c ®éng cña mét sè chØ tiªu tíi tÝnh phi hiÖu qu¶ BiÕn DÊu cña hÖ sè ­íc l­îng ý nghÜa Kr/L -0,0015<0 Khi tû lÖ vèn trªn lao ®éng t¨ng, møc ®é phi hiÖu qu¶ sÏ gi¶m R -0.0001<0 Khi doanh thu biÓu hiÖn cho qui m« doanh nghiÖp t¨ng, møc phi hiÖu qu¶ gi¶m OWN1 1.426>0 Møc phi hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp t­ nh©n cao OWN2 0.3028>0 Doanh nghiÖp Nhµ n­íc còng cã møc phi hiÖu qu¶ kh¸ cao REG1 -0,2167<0 Doanh nghiÖp ë miÒn Nam ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n ë c¸c miÒn kh¸c (phi hiÖu qu¶ Ýt h¬n) REG2 0,143>0 Doanh nghiÖp ë miÒn B¾c ho¹t ®éng Ýt hiÖu qu¶ h¬n ë c¸c miÒn kh¸c AGE 0,1033>0 Doanh nghiÖp ho¹t ®éng l©u n¨m qu¸ trong ngµnh còng kÐo theo møc ®é phi hiÖu qu¶ cao Hai yÕu tè thùc sù ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn møc phi hiÖu qu¶ lµ doanh thu biÓu hiÖn cho qui m« cña doanh nghiÖp vµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp , tuæi doanh nghiÖp (c¸c hÖ sè cña doanh thu R vµ biÕn gi¶ OWN1, thùc sù cã ý nghÜa thèng kª víi møc ý nghÜa 5%). HÖ sè cña biÕn R mang dÊu ©m vµ cã ý nghÜa cho thÊy qui m« doanh nghiÖp cã t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ vµ doanh thu t¨ng sÏ lµm cho møc phi hiÖu qu¶ gi¶m nªn hiÖu qu¶ kü thuËt sÏ lín h¬n, ngoµi ra biÕn gi¶ ph©n biÖt cho h×nh thøc së h÷u t­ nh©n vµ c¸c lo¹i së h÷u kh¸c còng cã ý nghÜa thùc sù trong m« h×nh nªn chøng tá chØ cã sù kh¸c nhau râ rÖt gi÷a hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp t­ nh©n vµ hai h×nh thøc kh¸c cßn hai lo¹i së h÷u Nhµ n­íc vµ liªn doanh th× kh«ng cã kho¶ng c¸ch qu¸ lín vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. g vµ s2 còng kh¸c kh«ng thùc sù nªn trong m« h×nh cã tån t¹i tÝnh phi hiÖu qu¶ kü thuËt. Ta sÏ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cô thÓ cña tõng yÕu tè tíi hiÖu qu¶ kü thuËt. * HiÖu qu¶ víi doanh thu Nh×n vµo ®å thÞ trªn ta thÊy sè l­îng quan s¸t ph©n phèi t­¬ng ®èi ®Òu gi÷a c¸c kho¶ng doanh thu kh¸c nhau chøng tá c¸c doanh nghiÖp lùa chän trong mÉu rÊt phong phó, cã doanh nghiÖp qui m« s¶n xuÊt lín vµ nhá. Møc hiÖu qu¶ kü thuËt ph©n bè còng kh¸c nhau, c¸c doanh nghiÖp cã møc doanh thu trong kho¶ng tõ 11 ®Õn 30 tû ®ång cã hiÖu qu¶ trung b×nh thÊp nhÊt (kho¶ng 40%), trong khi víi qui m« nhá h¬n (doanh thu d­íi 10 tû ®ång) th× møc hiÖu qu¶ t­¬ng ®èi ®Òu nhau kho¶ng 47%. Lý do cã thÓ c¸c c¬ së s¶n xuÊt nhá kh«ng ®Çu t­ qu¸ nhiÒu nh­ng tËn dông cã hiÖu qu¶ nh©n c«ng nªn TE cao h¬n. C¸c doanh nghiÖp lín cã ®iÒu kiÖn vÒ nguån vèn, kh¶ n¨ng quay vßng s¶n xuÊt nhanh, øng dùng c¸c ký thuËt hiÖn ®¹i trong s¶n xuÊt vµ qu¶n lý nªn hiÖu qu¶ kü thuËt ®¹t ®­îc cao nhÊt( xÊp xØ 57%) vµ còng chiÕm sè l­îng nhiÒu nhÊt trong ngµnh. ChÝnh ®iÒu nµy còng gióp hiÖu qu¶ chung cña toµn ngµnh n©ng cao h¬n. C¸c doanh nghiÖp lín chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp liªn doanh víi n­íc ngoµi, vèn vµ ®iÒu hµnh chung tõ phÝa n­íc ngoµi, ViÖt Nam chØ ®ãng gãp lùc l­¬ng lao ®éng dåi dµo nªn hiÖu qu¶ còng cao h¬n c¸c c¬ së trong n­íc. * HiÖu qu¶ víi lo¹i h×nh së h÷u Theo HiÖp héi Da GiÇy ViÖt Nam, v× giÇy dÐp lµ mÆt hµng xuÊt khÈu nhiÒu trªn c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ ( EU, NhËt, Mü...) nªn c¸c doanh nghiÖp ë mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu tham gia.C¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc víi th­¬ng hiÖu ®­îc ng­êi tiªu dïng trong vµ ngoµi n­íc ­ a thÝch nh­ Vina GiÇy, giÇy v¶i vµ giÇy thÓ thao Th­îng §×nh, Bitis’s...vÉn tiÕp tôc cã chç ®øng v÷ng ch¾c nªn hiÖu qu¶ ®¹t ®­îc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t­¬ng ®èi cao ( kho¶ng 43%), tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c doanh nghiÖp nµy do kh«ng cã kh¸ch hµng th­êng xuyªn nªn còng ph¶i thu hÑp s¶n xuÊt. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt giÇy v¶i khã kh¨n h¬n nªn nhiÒu c¬ së ph¶i chuyÓn sang s¶n xuÊt giÇy thÓ thao vµ giÇy n÷. MÆt kh¸c, do sù biÕn ®éng t¨ng gi¸ c¸c dÞch vô, ®iÖn n­íc, tiÒn l­¬ng, b¶o hiÓm mµ chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng lªn, trong khi ®ã gi¸ b¸n kh«ng t¨ng nªn c¸c doanh nghiÖp ph¶i chÞu søc Ðp kh¸ lín do ®ã møc phi hiÖu qu¶ còng cao h¬n (hÖ sè cña biÕn OWN2 d­¬ng). §èi víi c¸c doanh nghiÖp FDI vµ liªn doanh, do cã kh¸ch hµng tiÒm n¨ng, ®¬n hµng nhiÒu nªn doanh sè b¸n hµng t­¬ng ®èi æn ®Þnh do ®ã hiÖu qu¶ còng cao nhÊt. C¸c doanh nghiÖp ë khu vùc ngoµi quèc doanh vµ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ngµy cµng chiÕm tû trong cao h¬n c¶ vÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ kim ng¹ch nhËp khÈu. Ngoµi hai nh©n tè chÝnh ph©n tÝch ë trªn ta thÊy cßn mét sè t¸c nh©n kh¸c, tuy kÕt qu¶ ph©n tÝch trong m« h×nh chØ ra r»ng kh«ng cã ¶nh h­ëng cña vÞ trÝ còng nh­ thêi gian ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh­ng qua kiÓm ®Þnh tû sè hîp lý tèi ®a cho r»ng cã tån t¹i møc phi hiÖu qu¶ kü thuËt nªn ta còng ®Ò cËp tíi c¸c yÕu tè nµy. * VÞ trÝ doanh nghiÖp Nh×n vµo ®å thÞ trªn ta thÊy hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp ë phÝa Nam cao h¬n c¸c miÒn kh¸c do c¸c doanh nghiÖp nµy cã lîi thÕ vÒ vËn t¶i vµ c«ng nghiÖp tËp trung. Mét sè n¬i nh­ TP Hå ChÝ Minh, §ång Nai, B×nh D­¬ng, c¸c cë së Nhµ n­íc vµ liªn doanh tiÕp tôc ph¸t triÓn víi tèc ®é cao. ChØ cã miÒn Trung do kh«ng cã nguån nguyªn liÖu s¶n xuÊt còng nh­ ®iÒu kiÖn vËn t¶i khã kh¨n nªn kh«ng ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt ( TE chØ ®¹t kho¶ng 38%). Hai khu vùc B¾c vµ Nam, víi lîi thÕ th«ng th­¬ng tèt kÌm theo m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi nªn thu hót ®­îc c¸c nguån vèn FDI vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt giÇy dÐp ®Ó xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, t¹i c¸c thµnh phè lín th­êng tËp trung c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nguyªn, phô liÖu, cã ®iÒu kiÖn trong viÖc thiÕt kÕ mÉu m· s¶n phÈm vµ c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i còng thuËn lîi h¬n nªn møc ®é l·ng phÝ khi sö dông c¸c nguån lùc gi¶m do ®ã møc hiÖu qu¶ kü thuËt còng cao h¬n. TP Hå ChÝ Minh vµ Hµ Néi lµ n¬i tËp trung c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ nhiÒu nhÊt do ®ã tr×nh ®é cña lao ®éng còng cao h¬n. MÆt kh¸c, thÞ tr­êng ë hai miÒn B¾c, Nam còng réng h¬n nªn n¨ng lùc tiªu thô lín. §©y còng lµ mét ®éng lùc ®Ó c¸c doanh nghiÖp n©ng cao hiÖu qu¶ cña chÝnh m×nh trong m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t. * Thêi gian ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp (tuæi doanh nghiÖp) Ngµy cµng cã nhiÒu doanh nghiÖp tham gia lÜnh vùc s¶n xuÊt giÇy dÐp ë ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp cña Nhµ n­íc víi thêi gian ho¹t ®éng l©u n¨m (trªn 20 n¨m) vÉn chiÕm mét thÞ phÇn lín vµ nh­ng møc hiÖu qu¶ t­¬ng ®èi thÊp so víi toµn ngµnh. Lý do lµ hÇu hÕt c¸c c¬ së nµy h×nh thµnh trong thêi kú nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch nªn tr×nh ®é qu¶n lý yÕu kÐm, ho¹t ®éng theo ph­¬ng ch©m tù cung tù cÊp dùa trªn c¸c kÕ ho¹ch ®Þnh s½n nªn møc ®é n¨ng ®éng vµ n¨ng lùc c¹nh tranh thÊp. §¸ng chó ý nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp cã tuæi tõ 10 ®Õn 20 n¨m, tõ sau khi chuyÓn ®æi c¬ chÕ thÞ tr­êng, víi c¬ chÕ th«ng tho¸ng h¬n, ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc më réng, ®· tá ra ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n c¶ ( xÊp xØ 50%). C¸c doanh nghiÖp míi tham gia vµo lÜnh vùc nµy, chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty liªn doanh, víi nhiÒu thuËn lîi vÒ nguån vèn vµ kü thuËt nªn møc hiÖu qu¶ còng t¨ng dÇn theo thêi gian ho¹t ®éng. §iÒu nµy còng phï hîp víi cÊu tróc cña hai biÕn AGE vµ AGE2 trong m« h×nh chøng tá hiÖu qu¶ kü thuËt cña doanh nghiÖp biÕn thiªn theo nh÷ng møc ®é kh¸c nhau tuú theo tuæi cña doanh nghiÖp. 3. ¸p dông m« h×nh hµm s¶n xuÊt biªn víi ngµnh gép (dÖt may vµ giÇy dÐp)Víi sè liÖu vÒ ngµnh gép thu thËp t¹i Hµ Néi Hµm s¶n xuÊt biªn Ln(VAi)= b1 + b2Ln(Li) + b3Ln(Kri) + b4Ln(Li)2 + b5Ln(Kri)2 + b6Ln(Li).Ln(Kri) + b7Ln(Li).t + b8Ln(Kri).t + b9t + b10t2 +(Vi - Ui) M« h×nh phi hiÖu qu¶ mi = d0 + d1 OWN1i + d2 OWN2i + d3 INDS + d4AGEi + wi Do ®Æc tÝnh cña ngµnh gép vÒ møc ®é trang bÞ kü thuËt vµ doanh thu gi÷a hai ngµnh dÖt may vµ giÇy dÐp kh«ng ®ång ®Òu nªn m« h×nh kh«ng xem xÐt biÕn Kr/L vµ R mµ chó trong ®Õn sù kh¸c nhau vÒ møc ®é phi hiÖu qu¶ gi÷a c¸c ngµnh B¶ng 3.6 KÕt qu¶ ­íc l­îng m« h×nh BiÕn HÖ sè ­íc l­îng §é lÖch chuÈn Thèng kª T M« h×nh 1: m« h×nh hµm s¶n xuÊt biªn ngÉu nhiªn CONST 4,5466* 2,3372 1,945 LnL -0,629 0,6572 -0,9571 LnKr 0,5745 0,5541 1,036 Ln(L2) 0,1808* 0,0461 3,9208 Ln(Kr2) -0,265 0,557 -0,460 (LnL)(LnKr) -0,123 0,996 -0,124 (LnL)t -0,115* 0,0599 -1,932 (LnK)t 0,199 0,1344 1,483 t 0,225* 0,1057 2,1292 t2 -0,4823* 0,2615 -1,845 M« h×nh 2: m« h×nh phi hiÖu qu¶ OWN1 -1,6207 1,675 -0,9674 OWN2 -1,048* 0,2681 3,908 INDS -0,8712* 0,1285 -6,779 AGE 0,604* 0,2577 2,3438 s2 10,922* 4,555 2,397 g 0,850* 0,02873 29,585 Gi¸ trÞ hµm hîp lý tèi ®a -445,637 DÊu (*) biÓu hiÖn hÖ sè cã ý nghÜa thèng kª víi møc ý nghÜa 5% Ph©n tÝch kÕt qu¶ Møc hiÖu qu¶ trung b×nh cña ngµnh gép dÖt may - giÇy dÐp t¹i khu vùc Hµ Néi kh«ng cao ( kho¶ng 52,03%), hiÖu qu¶ giao ®éng trong kho¶ng tõ 22% ®Õn 80% biÓu hiÖn tÝnh kh«ng ®ång ®Òu cña c¸c doanh nghiÖp Do cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u nªn tuú thuéc vµo c¬ së ®ã thuéc lo¹i nµo mµ cã c¸c møc hiÖu qu¶ kü thuËt t­¬ng øng. T¹i khu vùc thµnh phè Hµ Néi, do ®Æc thï lµ trung t©m kinh tÕ cña c¶ n­íc nªn tËp trung nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt ë c¶ hai ngµnh. ThÞ tr­êng tiªu thô còng thuËn lîi h¬n, cã nhiÒu c¬ héi ®Çu t­ do ®ã møc hiÖu qu¶ chung cña ngµnh gép còng nh­ ngµnh giÇy dÐp nãi riªng cao h¬n so víi c¸c n¬i kh¸c (trõ c¸c khu vùc, thµnh phè lín ë miÒn nam). NÕu t¸ch riªng ngµnh dÖt may ra khái nhãm ngµnh chung th× hiÖu qu¶ cña ngµnh nµy sÏ cao h¬n, nh­ng v× dÖt may vµ giÇy dÐp thuéc nhãm hµng tiªu dïng vµ cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu lín nªn ta cã thÓ gép chung ®Ó ph©n tÝch còng nh­ so s¸nh hiÖu qu¶ cña hai ngµnh. Cïng víi lé tr×nh gia nhËp AFTA vµ WTO, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó ®Èy m¹nh tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt theo tõng ngµnh, lÜnh vùc, tõng ®Þa ph­¬ng. Kinh tÕ thñ ®« lµ mét bé phËn trong vßng quay kinh tÕ cña c¶ n­íc vµ ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn chung do ®ã ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c ngµnh t¹i Hµ Néi còng lµ c¬ së ®Ó xem xÐt vµ so s¸nh víi c¸c n¬i kh¸c C¸c hÖ sè cña biÕn gi¶ ph©n chia së h÷u OWN1, biÕn gi¶ ph©n hai ngµnh vµ tuåi cña doanh nghiÖp thùc sù cã ý nghÜa, gi¸ trÞ s2 vµ g ®Òu kh¸c kh«ng nªn cã tån t¹i phi hiÖu qu¶ kü thuËt trong ngµnh gép. Do ®Æc thï cña ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng nªn møc trang bÞ vèn trªn mét lao ®éng vµ doanh thu cña ngµnh kh«ng ®­îc ®Ò cËp trong m« h×nh nµy. B¶ng 3.7 Ph©n phèi hiÖu qu¶ kü thuËt Kho¶ng hiÖu qu¶ 2001 2002 2003 < 0,2 11,8% 6,5% 21,05% [0,2 - 0,4] 15,78% 22,36% 17,1% [0,4 - 0,6] 34,21% 31,57% 38,15% > 0,6 38,21 39,57% 23,7% Ta sÏ ph©n tÝch cô thÓ t¸c ®éng cña tõng yÕu tè tíi møc phi hiÖu qu¶ kü thuËt cña ngµnh gép. * HiÖu qu¶ theo lo¹i h×nh së h÷u Víi ba h×nh thøc së h÷u chÝnh, ta xem xÐt cô thÓ hiÖu qu¶ theo tõng n¨m. Trong c¶ 3 n¨m, hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp liªn doanh ®Òu ®¹t møc cao nhÊt (xÊp xØ 70%), sau ®ã ®Õn doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ t­ nh©n. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do chÝnh s¸ch më cöa ®Çu t­ cïng víi cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc, rÊt nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ n­íc tr­íc kia ®· chuyÓn sang h×nh thøc së h÷u míi víi trªn 50% cæ phÇn do n­íc ngoµi vµ t­ nh©n n¾m gi÷ . ChÝnh v× thÕ mÆc dï hiÖu qu¶ kh«ng ph©n bæ ®Òu gi÷a c¸c doanh nghiÖp nh­ng còng kh«ng cã kho¶ng c¸ch qu¸ lín gi÷a c¸c h×nh thøc së h÷u nµy( ®Æc biÖt gi÷a së h÷u Nhµ n­íc vµ n­íc ngoµi). NÕu xem xÐt d­íi gãc ®é phi hiÖu qu¶, do dÊu cña hai hÖ sè øng víi biÕn OWN1 vµ OWN2 ®Òu nhá h¬n kh«ng nh­ng biÕn OWN1 kh«ng cã ý nghÜa thùc sù trong m« h×nh. §iÒu ®ã chøng tá møc ®é phi hiÖu qu¶ kh«ng kh¸c nhau nhiÒu l¾m gi÷a h×nh thøc t­ nh©n vµ c¸c lo¹i h×nh së h÷u kh¸c. Lý do ®­a ra lµ c¸c c¬ së t­ nh©n cã thÓ qui m« s¶n xuÊt kh«ng lín, hä ®a phÇn chän thÞ tr­êng trong n­íc lµ n¬i tiªu thô s¶n phÈm nªn c¸c t¸c ®éng tíi møc phi hiÖu qu¶ thÊp h¬n. Trong khi ®ã, møc phi hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc râ rµng sÏ nhá h¬n c¸c lo¹i h×nh kh¸c v× c¸c c¬ së tån t¹i l©u n¨m nªn cã nhiÒu kinh nghiÖm h¬n trong viÖc lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt. * So s¸nh hiÖu qu¶ gi÷a hai ngµnh dÖt may vµ giÇy dÐp Nh×n vµo ®å thÞ vµ kÕt qu¶ ­íc l­îng tõ m« h×nh ta thÊy ngµnh dÖt may cã hiÖu qu¶ cao h¬n so víi ngµnh giÇy dÐp. C¸c s¶n phÈm cña hai ngµnh nµy cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao, ®Æc biÖt lµ dÖt may nªn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt mµ cô thÓ lµ hiÖu qu¶ kü thuËt còng cao. Tuy nhiªn, do vÞ thÕ cña hµng dÖt may lín h¬n nªn kh¶ n¨ng më réng vµ ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt sÏ cao h¬n so víi giÇy dÐp.ThÞ tr­êng xuÊt khÈu ®èi víi hai mÆt hµng nµy lín (chñ yÕu lµ thÞ tr­êng EU vµ Mü) khiÕn kim ng¹ch xuÊt khÈu lu«n dÉn ®Çu trong nhãm hµng tiªu dïng. Trong c¸c n¨m, tõ 2001 ®Õn 2003, tuy cã sù chªnh lÖch vÒ møc hiÖu qu¶ kü thuËt cña hai ngµnh nh­ng møc chªnh lÖch nµy cã xu h­íng gi¶m dÇn. §iÒu ®ã cho thÊy ngµnh giÇy dÐp ®ang nç lùc hÕt m×nh ®Ó ®Èy cao n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ cña toµn ngµnh. * HiÖu qu¶ víi tuæi cña doanh nghiÖp Sè n¨m ho¹t ®éng còng t¸c déng tíi hiÖu qu¶ chung cña ngµnh gép, thêi gian ho¹t ®éng trong kho¶ng 6 ®Õn 10 n¨m ®èi víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®Òu cho møc hiÖu qu¶ cao. NÕu doanh nghiÖp h×nh thµnh sím, chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶ l¾m, ®Æc biÖt c¸c doanh nghiÖp dÖt may, giµy dÐp cã sè n¨m ho¹t ®éng trªn 20 n¨m, c¬ chÕ qu¶n lý cò, c¬ së vËt chÊt bÞ khÊu hao hÕt vµ møc ®é n¨ng ®éng kÐm nªn kh«ng cã nhiÒu ®¬n ®¹t hµng nªn hiÖu qu¶ trung b×nh kh«ng cao. §iÒu nµy cµng cho thÊy sù t­¬ng ®ång vÒ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ gi÷a ngµnh gép nãi chung vµ ngµnh giÇy dÐp nãi riªng. 4. C¸c khuyÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p Tõ nh÷ng ph©n tÝch ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng nãi trªn, kÕt hîp víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®Ò ra víi ngµnh, ta cã thÓ xem xÐt mét sè gi¶i ph¸p, nh÷ng h­íng ®i ®èi víi c«ng nghiÖp giÇy dÐp trong thêi gian tíi. Môc tiªu chung cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp trong nh÷ng n¨m tíi - §¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng s¶n xuÊt b×nh qu©n toµn ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng thÊp h¬n 12 - 12,5%/n¨m trªn c¬ së ®¶m b¶o hiÖu qu¶ - N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh ®Ó gi÷ v÷ng vµ më réng thÞ phÇn c¶ trªn thÞ tr­êng néi ®Þa vµ quèc tÕ, chuÈn bÞ thËt tèt cho viÖc tham gia ®Çy ®ñ vµo AFTA tõ n¨m 2006 - §¸p øng kÞp thêi víi kh¶ n¨ng cao nhÊt nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ vÒ nh÷ng s¶n phÈn c«ng nghiÖp träng ®iÓm, ®¸p øng nhu cÇu víi gi¸ c¶ phï hîp søc mua cña thÞ tr­êng vÒ nh÷ng mÆt hµnh tiªu dïng thiÕt yÕu ( v¶i, quÇn ¸o, giÇy dÐp, thùc phÈm chÕ biÕn...) - PhÊn ®Êu t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu (dô kiÕn tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®¹t b×nh qu©n 15- 16%/n¨m), ®Èy m¹nh xuÊt khÈu s¶n phÈm chÕ biÕn, s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao - Tham gia æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng trong n­íc Theo bµi häc kinh nghiÖm rót tõ thùc tÕ 5 n¨m qua, viÖc lùa chän c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän ®Ó ph¸t triÓn cã träng t©m, träng ®iÓm vµ phï hîp víi tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc lµ rÊt quan träng. Tiªu chÝ ®Ó lùa chän c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän cã thÓ lµ: - Cã lîi thÕ c¹nh tranh: c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu nguån lao ®éng rÎ vµ cã tay nghÒ, c«ng nghiÖp sö dông tµi nguyªn s½n cã, tiÒm n¨ng vÒ rõng, biÓn, n«ng nghiÖp nhiÖt ®íi. - Cã thÞ tr­êng lín ë trong n­íc - Cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu - T¹o c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ h¹ tÇng cho ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o nguyªn liÖu ®Çu vµo cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. - Cã kh¶ n¨ng cho lîi nhuËn cao, thu håi vèn vµ tr¶ nî nhanh - Phôc vô tèt cho viÖc n©ng cao vµ æn ®Þnh ®êi sèng, x· héi cña ng­êi d©n. - C«ng nghiÖp cã c«ng nghÖ cao Tõ c¸c tiªu chÝ trªn, cã thÓ thÊy c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sau ®©y ®­îc xÕp vµo lo¹i c«ng nghiÖp mòi nhän: - C«ng nghiÖp n¨ng l­îng, bao gåm ngµnh ®iÖn vµ khai th¸c dÇu khÝ; - C«ng nghiÖp nhÑ gåm c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m h¶i s¶n, c«ng nghiÖp dÖt may vµ da giµy, c«ng nghiÖp chÕ t¹o hµng tiªu dïng; - C«ng nghiÖp c¬ khÝ vµ ®iÖn tö (bao gåm c¶ c«ng nghiÖp chÕ t¹o « t«, tµu thñy); - C«ng nghiÖp ph©n bãn vµ ho¸ dÇu; - C«ng nghiÖp s¶n xuÊt xi m¨ng vµ vËt liÖu x©y dùng; - C«ng nghiÖp thÐp vµ c¸c s¶n phÈm kim lo¹i. C«ng nghiÖp dÖt may, da giµy vèn lµ thÕ m¹nh cña ViÖt Nam, cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu lín, thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng. VÊn ®Ò lµ cÇn t¨ng tèc ®Çu t­ víi c¬ chÕ hîp lý ®Ó n¾m b¾t thÞ tr­êng vµ t¹o gi¸ trÞ gia t¨ng lín h¬n trong ngµnh nµy. Môc tiªu chñ yÕu 5 n¨m tíi cña ngµnh da giÇy lµ: - Duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 9 - 10%/n¨m, ®Õn n¨m 2010 ®¹t s¶n l­îng 720 triÖu ®«i giÇy dÐp c¸c lo¹i, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 6,3 tû USD - Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp thuéc da, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 ®¹t s¶n l­îng da thuéc 80 triÖu feet vu«ng. Trong 5 n¨m tíi, hai ngµnh dÖt may vµ da giÇy sÏ vÉn lµ hai ngµnh c«ng nghiÖp cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc thu hót lao ®éng vµ t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, c¸c ngµnh nµy sÏ ph¶i chÞu mét ¸p lùc c¹nh tranh cùc kú lín tõ c¸c n­íc trong khu vùc vµ Trung Quèc. V× vËy, Nhµ n­íc cÇn t¹o mäi ®iÒu kiÖn ®Ó ngµnh ph¸t triÓn vµ ®¹t c¸c môc tiªu ®Ò ra. Mét sè ®Þnh h­íng ph¸t triÓn Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc trong nh÷ng n¨m võa qua cña ngµnh da- giÇy ®a t¹o ra nhiÒu tiÒn ®Ò quan träng trong kh¶ n¨ng héi nhËp cua ngµnh víi khu vùc vµ quèc tÕ. Tuy nhiªn ®Ó cã ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, æn ®Þnh trong mét thêi gian l©u dµi, ngµnh cÇn ph¶i ph¸t triÓn c¸c nh©n tè ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng trªn c¬ së khai th¸c triÖt ®Ó c¸c lîi thÕ quèc gia trong ph©n c«ng tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ d­íi t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. Tr­íc hÕt, chóng ta ph¶i ®¸nh gi¸ ®óng xu h­íng vËn ®éng s¶n xuÊt giÇy dÐp trªn thÕ giíi, tõ ®ã x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn hîp lý cho c¶ ngµnh vµ tõng doanh nghiÖp. Trong n¨m tíi s¶n xuÊt giÇy dÐp tiÕp tôc chuyÓn dÞch m¹nh tõ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã gi¸ lao ®éng rÎ, ch©u ¸ sÏ trë thµnh khu vùc s¶n xuÊt giÇy dÐp chÝnh cña thÕ giíi. Bªn c¹nh lîi thÕ vÒ nh©n lùc rÎ, dåi dµo, ViÖt Nam cßn cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ æn ®Þnh, ChÝnh phñ ®· vµ ®ang t¹o nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ngµnh thu hót nhiÒu lao ®éng vµ cã s¶n phÈm xuÊt khÈu. ViÖc t¹o dùng c¸c nh©n tè ph¸t triÓn cho ngµnh còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh n©ng cao hµm l­îng gi¸ trÞ gia t¨ng cña giÇy dÐp s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam vµ t¨ng tÝnh chñ ®éng cña c¸c doanh nghiÖp trong s¶n xuÊt, kinh doanh. Theo h­íng nµy, ngµnh cÇn ph¶i ®ång thêi tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p chñ yÕu sau: Tõng b­íc ph¸t triÓn s¶n xuÊt nguyªn liªu, thiÕt bÞ trong n­íc: §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng hÇu hÕt nguyªn phô liÖu s¶n xuÊt ph¶i nhËp khÈu, ngµnh cÇn ph¶i chó träng ph¸t triÓn s¶n xuÊt nguyªn liÖu trong n­íc tr­íc hÕt chØ nªn tËp chung vµo mét vµi nguyªn liÖu chñ yÕu mµ ngµnh sö dông nh­ da vµ gi¶ da. §©y lµ lÜnh vùc ®ßi hái vèn ®Çu t­ lín, thêi gian thu håi vèn chËm nªn ChÝnh phñ cÇn cã nh÷ng c¬ chÕ hç trî vÒ l·i suÊt vèn vay, mÆt b»ng, thuÕ ­u ®·i ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t­. Chóng ta kh«ng nªn s¶n xuÊt lan trµn tÊt c¶ lo¹i nguyªn phô liÖu dÉn ®Õn kh«ng khai th¸c hÕt n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ bÞ lç. Kh«ng nªn ®ång nhÊt viÖc s¶n xuÊt nguyÖn liÖu trong n­íc víi viÖc thùc hiÖn toµn bé c¸c c«ng ®o¹n xö lý nguyªn liÖu th« cho tíi s¶n phÈm hoµn chØnh cã thÓ chóng ta chØ tiÕn hµnh thùc hiÖn mét sè c«ng ®o¹n trung gian nÕu thÊy cã lîi h¬n. Còng quan träng nh­ vÊn ®Ò s¶n xuÊt nguyªn liÖu nãi trªn, nÕu ngµnh c¬ khÝ n­íc ta cã kh¶ ng¨ng s¶n xuÊt mét sè thö nghiÖm th× doanh nghiÖp sÏ võa tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ ®Çu t­, võa cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®­îc c¸c s¸ng kiÕn c¶i tiÕn c«ng nghÖ s¶n xuÊt. §Èy m¹nh c«ng t¸c dù b¸o thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i : khi chuyÓn sang ph­¬ng thøc tù s¶n xuÊt tù lo tiªu thô, c«ng t¸c thÞ tr­êng lµ quan träng nhÊt, bao gåm nhiÒu kü thuËt phøc t¹p ®ßi hái nhiÒu chi phÝ. Bªn c¹nh c¸c nç lùc cña doanh nghiÖp, cÇn chó träng nhiÒu h¬n ®Õn c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i ë cÊp ®é quèc gia, ngµnh s¶n xuÊt, vïng s¶n xuÊt. Chóng ta cÇn ph¶i qu¶ng b¸ kh¶ n¨ng s¸ng chÕ giÇy dÐp cña c¶ n­íc, c¶ ngµnh, cña tõng trung t©m lín lín ®Ó t¹o nªn mét h×nh ¶nh ®ång bé ®ñ lín vµ hÊp dÉn víi kh¸ch hµng. ChÝnh phñ cÇn cã c¸c quü khuyÕn khÝch c«ng t¸c. NÕu c¸c c«ng t¸c nµy thùc hiÖn tèt th× c«ng t¸c tiÕp thÞ cña doanh nghiÖp sÏ thuËn lîi rÊt nhiÒu. C«ng t¸c tù b¸o, th«ng tin thÞ tr­êng còng cÇn ®­îc t¨ng c­êng. C¸c c¬ quan nghiªn cøu ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i cÇn ph¶i cung cÊp kÞp thêi c¸c dù b¸o vÒ xu h­íng tiªu dïng, t×nh h×nh thÞ tr­êng ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thÓ lËp vµ ®iÒu chØnh s¶n xuÊt, vÒ c¸c chÝnh s¸ch, tËp qu¸n th­¬ng m¹i, lé tr×nh héi nhËp quèc tÕ cña quèc gia lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt cña doanh nghiÖp hiÖn nay. ViÖc x©y dùng th­¬ng hiÖu cho s¶n phÈm lµ cÇn thiÕt. §©y lµ mét c«ng viÖc ph¶i tiÕn hµnh liªn tôc hµng chôc n¨m, chi phÝ lín, cã nhiÒu rñi ro, ®ßi hái chóng ta cã nhiÒu c©n nh¾c kü l­ìng theo nguån lùc cña m×nh. VÊn ®Ò lµ ë chç chóng ta tham gia vµo thÞ tr­êng b»ng c¸ch nµo cho cã lîi nhÊt, chø kh«ng ph¶i nhÊt thiÕt cã th­¬ng hiÖu riªng cho m×nh. Trªn thùc tÕ, §µi Loan, Hµn Quèc, NhËt B¶n lµ nh÷ng quèc gia xuÊt khÈu giÇy nhiÒu thËp kû nh­ng hÇu nh­ ch­a cã th­¬ng hiÖu giÇy dÐp nµo cña hä ®­îc chÊp nhËn ë thÞ tr­êng EU vµ Mü. §Ó xuÊt khÈu ®­îc hä th­êng ph¶i ký hîp ®ång thuª l¹i c¸c th­¬ng hiÖu ë ch©u ¢u hay ë Mü cho c¸c s¶n phÈm cña m×nh. §Èy m¹nh ®µo t¹o thî lµnh nghÒ, c«ng nh©n kü thuËt, kü s­: HiÖn nay ngµnh da giÇy ®ang sö dông h¬n 400 ngh×n lao ®éng nh­ng toµn ngµnh ch­a cã mét tr­êng ®µo t¹o chÝnh quy vÒ nghÒ. C«ng nh©n ®­îc ®µo t¹o chñ yÕu theo lèi kÌm cÆp ngay t¹i xÝ nghiÖp sau khi ®­îc tuyÓn dông. NÕu t×nh tr¹ng nµy tiÕp tôc tån t¹i, ngµnh sÏ thiÕu nh©n lùc cã kh¶ n¨ng øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vµo qu¶n lý vµ s¶n xuÊt, thiÕu ®éi ngò c¸n bé thiÕt kÕ triÓn khai mÉu mèt theo thÞ hiÕu ngµy cµng ®a d¹ng cña kh¸ch hµng dÉn ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm so víi c¸c n­íc kh¸c. §Ó c¶i thiÖn nhanh ®­îc thùc tr¹ng nµy, ®Ò nghÞ nhµ n­íc hç trî ®Ò ngµnh cã ®­îc mét trung t©m, tr­êng ®µo t¹o chÝnh quy, lµm tiÒn ®Ò cho chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc l©u dµi cña ngµnh. TiÕp tôc t¹o m«i tr­êng s¶n xuÊt, kinh doanh thuËn lîi: Tr­íc hÕt lµ hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸p luËt cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ngµnh: chÝnh s¸ch lao ®éng, chÝnh s¸ch thuÕ. Ngµnh da giÇy sö dông nhiÒu lao ®éng, chÞu t¸c ®éng rÊt lín bëi c¸c thay ®æi chÝnh s¸ch lao ®éng nhÊt lµ khi phÇn lín s¶n xuÊt vÉn cßn gia c«ng cã tÝnh thêi vô cao. VÝ dô: møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc ®iÒu chØnh tõ 180 ngh×n ®ång/ng­êi/th¸ng lªn 210 ngh×n ®ång /ng­êi/th¸ng vµ hiÖn t¹i lµ 290 ngh×n ®ång ®· lµm t¨ng c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn l­¬ng cña doanh nghiÖp ; c¸c kho¶n nép b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ doanh nghiÖp ph¶i tr¶ t¨ng 16,7%… Sù kh¸c biÖt vÒ thêi gian lµm thªm quy ®Þnh cña luËt lao ®éng n­íc ta víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ mµ kh¸ch hµng ¸p dông còng t¹o ra khã kh¨n ®èi víi doanh nghiÖp .Trong khi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ph¶i ®ãng møc thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 32% th× doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ ph¶i ®ãng 25%…Nhµ n­íc cÇn ph¶i ®iÒu chØnh l¹i c¸c luËt,chÝnh s¸ch phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp da -giÇy nãi riªng. Chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ rÊt ®óng vµ cÇn thiÕt, song c¸c chÝnh s¸ch ph¶i b×nh ®¼ng gi÷a doanh nghiÖp ë mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Ó t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh. KÕ ho¹ch 5 n¨m (2000- 2005) ®· s¾p khÐp l¹i víi nh÷ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tÝch cùc, nh÷ng n¨m sau ®ang më ra víi c¬ héi vµ th¸ch thøc cho ngµnh da- giÇy ViÖt Nam. Bªn c¹nh nh÷ng nç lùc cña mçi doanh nghiÖp, cña mçi ngµnh, sù gióp ®ì kÞp thêi cña Nhµ n­íc ch¾c ch¾n sÏ tiÕp tôc ch¾p c¸nh cho ngµnh héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi víi nh÷ng tÇm cao míi. KÕt luËn Qua nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn ta ®· thÊy ®­îc phÇn nµo hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña ngµnh giÇy dÐp còng nh­ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè tíi møc ®é phi hiÖu qu¶ cña ngµnh. V× ngµnh giÇy dÐp cã n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ chung kh«ng cao do ®Æc thï sö dông lao ®éng phæ th«ng lµ chñ yÕu nªn phÇn kh«ng hiÖu qu¶ ®­îc quan t©m kh¸ nhiÒu. Trªn c¬ së tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kü thuËt chung cña toµn ngµnh trong c¶ thêi kú ph©n tÝch, ®­a ra mét sè nh©n tè ¶nh h­ëng tíi tÝnh kh«ng hiÖu qu¶ cña ngµnh giÇy dÐp vµ hiÖu qu¶ gép víi ngµnh dÖt may, luËn v¨n ®· phÇn nµo m« t¶ ®­îc bøc tranh s¶n xuÊt cña ngµnh giÇy dÐp. §ã lµ h×nh ¶nh cña mét ngµnh cã nhiÒu tiÒm n¨ng, ®Æc biÖt trong xuÊt khÈu nh­ng ch­a khai th¸c hÕt lîi thÕ cña m×nh. Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi, ngµnh cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do thiÕu nguyªn liÖu, thiÕu kü thuËt vµ quan träng h¬n nhiÒu doanh nghiÖp chØ lµ mét bé phËn trong kh©u gia c«ng c¸c s¶n phÈm cña n­íc ngoµi nªn gi¸ trÞ gia t¨ng thùc cña ngµnh kh«ng cao. Còng nh­ nhiÒu ngµnh cã s¶n phÈm xuÊt khÈu kh¸c, giÇy dÐp ViÖt Nam míi chØ dõng l¹i ë nh÷ng s¶n phÈm cÊp thÊp, thiÕu th­¬ng hiÖu vµ mÉu m· ch­a phong phó nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi thÊp. C¸c n­íc nhËp khÈu giÇy dÐp cña ViÖt Nam kh¸ nhiÒu trong ®ã quan träng nhÊt lµ thÞ tr­êng EU, nh­ng t¹i thêi ®iÓm nµy, giÇy dÐp cña chóng ta ®ang bÞ kiÖn b¸n ph¸ gi¸ vµ ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan xuÊt khÈu (GSP) sÏ kh«ng cßn. §ã lµ mét khã kh¨n lín ®èi víi ngµnh nªn h¬n bao giê hÕt hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®­îc ®¸nh gi¸ nhiÒu nhÊt. S¶n xuÊt nh­ thÕ nµo ®Ó tËn dông hÕt nguån lùc, ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng ®­a s¶n phÈm ®Õn víi ng­êi tiªu dïng trong vµ ngoµi n­íc lµ môc tiªu chñ yÕu trong giai ®o¹n nµy. “ VËn ®éng cho thÕ giíi biÕt”, ®ã lµ ý kiÕn cña mét gi¸m ®èc doanh nghiÖp giÇy da lín, vµ ®Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã ngµnh ph¶i nç lùc rÊt nhiÒu trong s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh ®Çu t­ c«ng nghÖ míi ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, n¨ng suÊt lao ®éng vµ chó träng ®Õn kh©u thiÕt kÕ, ph¸t triÓn thÞ tr­êng. Cã lµm ®­îc nh÷ng ®iÒu ®ã. ngµnh giÇy dÐp míi trë thµnh chç dùa v÷ng ch¾c xuÊt khÈu ViÖt Nam.