Một số biên pháp cơ bản nhằm nâng cao khả năng xuất khẩu của hàng thủy sản Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ trong thời gian tới

n thÞ tr­êng n­íc ngoµi nãi chung vµ Hoa Kú nãi riªng. 3.3. §Þnh h­íng mÆt hµng thñy s¶n: Kim ng¹ch n¨m 2002 ®¹t 2,033 tû USD t¨ng 13,8% so víi n¨m 2001. Sang n¨m 2003, dù b¸o t×nh h×nh thÞ tr­êng ch­a cã sù c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, søc mua trªn thÞ tr­êng Hoa Kú ch­a thÓ t¨ng m¹nh. MÆt kh¸c, ngµnh thñy s¶n cßn tiÕp tôc ph¶i ®èi mÆt víi vÊn ®Ò chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Mü ®èi víi c¸ tra, c¸ basa vµ mÆt hµng t«m. Tuy nhiªn thuËn lîi c¬ b¶n lµ khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n sÏ tiÕp tôc t¨ng kh¸, t¹o nguån cho xuÊt khÈu. Dù kiÕn kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2003 ®¹t kho¶ng 2,3 tû USD t¨ng 13,7% so víi n¨m 2002. §Þnh h­íng xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng chñ lùc Hoa Kú ®­îc dù kiÕn: KN 2002 02/01 Tû träng ¦íc 03/02 Tû träng (triÖu USD) (%) (%) KN 2003 (%) (%) Hoa Kú 373 39,5 33 800 19 35 Víi thÞ tr­êng Hoa Kú bªn c¹nh th¸i ®é kiªn quyÕt ®Êu tranh víi sù kiÖn c¸ tra, c¸ basa cÇn chuÈn bÞ c¸c c¬ së d÷ liÖu cÇn thiÕt trong tr­êng Mü tiÕn hµnh kiÖn mét sè n­íc, trong ®ã cã ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ t«m. PhÇn III: §¸nh gi¸ thuËn lîi, khã kh¨n vµ triÓn väng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam sang Hoa Kú. 1.ThuËn lîi - Th«ng qua h×nh thøc liªn doanh vµ tù dÇu t­ , c«ng nghÖ vµ c¬ së vËt chÊt phôc vô chÕbiÕn thuû san cao cÊp cña ViÖt Nam ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ . HiÖn ViÖt Nam cã h¬n 60 DN ®· x©y dùng tiªu chuÈn HACCP (Ph©n tÝch mèi nguy vµ x¸c ®Þnh ®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n ) cã ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ vÖ sinh ®­îc Hoa Kú cho phÐp xuÊt khÈu h¶i s¶n vµo Hoa Kú. - Khi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú cã hiÖu lùc, thuÕ nhËp khÈu ®èi víi hµng thuû s¶n ViÖt Nam sÏ gi¶m, c¸c DN ViÖt Nam cã thÓ ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng ®ång thêi thay ®æi c¬ cÊu hµng xu©t khÈu theo h­íng t¨ng tû lÖ hµng chÕ biÕn cao cÊp cã gi¸ trÞ cao (hiÖn nay chñ yÕu ViÖt Nam xuÊt khÈu thuû s¶n d­íi d¹ng th« vµo Hoa Kú), vµ chØ cã nh­ vËy ViÖt Nam míi t¨ng nhanh ®­îc kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ giµnh ®­îc quyÒn chñ ®éng trong kinh doanh vµ kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ thÕ cña DN trªn thÞ tr­êng quan träng nµy. ThuÕ nhËp khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr­êng Hoa Kú M· thuÕ MÆt hµng N»m trong diÖn h­ëng quy chÕ quan hÖ th­¬ng m¹i b×nh th­êng (NTR) Kh«ng n»m trong diÖn h­ëng quy chÕ quan hÖ th­¬ng m¹i b×nh th­êng (Non-NTR) 0301 C¸ t­¬i sèng 0% 0% 0302 C¸c bé phËn cßn l¹i sau khi c¨t phi lª t­¬i hoÆc ®«ng l¹nh 0% 2.2- 4.4 cent/kg 0304 Phi lª c¸, thÞt c¸ ®· lãc x­¬ng t­¬i hoÆc ®«ng l¹nh 0% Mét sè 0% Mét sè 5.5 cent/kg 0305 C¸ kh« ,­íp muèi x«ng khãi 4-7% 25-30 % 0306.13 T«m c¸c lo¹i ®«ng l¹nh 0% 0% 0306(14-24) ThÞt cua ®«ng l¹nh 7.5% 15% 0307 C¸c lo¹i nghªu sß 0% 0% 0307 60 ¤c 5% 20% 1601-1604 C¸c lo¹i thùc phÈm chÕ biÕn tõ c¸ 0.9-6 cent/kg 6.6-22 cent/kg 1605.10.05 Cua chÕ biÕn chÝn 10% 20% 1605.10.20 ThÞt cua 0% 22.5% 160530.05 T«m hïm chÕ biÕn 10% 20% 2.Khã kh¨n - TÝnh c¹nh tranh cña thÞ tr­êng thuû s¶n Hoa Kú rÊt cao. Thuû s¶n ViÖt Nam gÆp ph¶i sù c¹nh tranh víi thuû s¶n cña c¸c n­íc Th¸i Lan, ¢n §é, B¨ngla®Ðt... ch¼ng nh÷ng vÒ chÊt l­îng, gi¸ c¶ mµ cßn vÒ ph­¬ng thøc thanh to¸n. Ch¼ng h¹n hµng thuû s¶n ViÖt Nam th­êng xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn FOB, thêi h¹n thanh to¸n tr¶ tiÒn ngay, trong khi ®èi thñ c¹nh tranh cña ta chµo gi¸ CFR thêi h¹n tr¶ tiÒn 30- 60 ngµy kÓ tõ khi cÊp vËn ®¬n. - Thuû s¶n chÕ biÕn cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Hoa Kú ch­a nhiÒu, chñ yÕu míi xuÊt khÈu d­íi d¹ng s¬ chÕ cho nªn trÞ gi¸ xuÊt khÈu thÊp. Nguyªn nh©n lµ do c¸c c¬ së thuû s¶n ViÖt Nam ch­a hiÓu hÕt ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng Hoa Kú, ch­a cã sù hîp t¸c ®Çu t­ víi ®èi t¸c Hoa Kú vÒ c«ng nghÖ chÕ biÕn thuû s¶n ë ViÖt Nam nh­ chóng ta ®· lµm víi c¸c nhµ ®Çu t­ NhËt B¶n. - Hoa Kú cã nh÷ng quy ®Þnh rÊt kh¾t khe kh«ng nh÷ng ®èi víi chÊt l­îng, vÖ sinh an toµn thùc phÈm, mµ cßn cã c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. §©y còng ®­îc coi nh­ c¸c rµo c¶n kü thuËt lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu thuû s¶n, vÝ dô Th¸i Lan nhËp khÈu t«m vµo thÞ tr­êng Hoa Kú ph¶i xuÊt tr×nh hai lo¹i giÊy: thø nhÊt, giÊy chøng nhËn sö dông c«ng nghÖ ®¸nh b¾t kh«ng g©y h¹i cho rïa biÓn; thø hai, giÊy chøng nhËn vÒ quy tr×nh nu«i t«m kh«ng g©y t¸c h¹i cho m«i tr­êng sinh th¸i. C¸c quy tr×nh trªn cã thÓ ¸p dông cho Viªt Nam khi t¨ng c­êng xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng Hoa Kú. - C¸c yÕu tè c¬ b¶n thóc ®Èy sù ph¸t triÓn thuû s¶n æn ®Þnh vµ l©u dµi nh­ quy ho¹ch, gièng, nu«i trång, ®¸nh b¾t... cßn mang nhiÒu yÕu tè tù ph¸t ch­a trë thµnh quy tr×nh c«ng nghÖ hoµn chØnh mang tÝnh c«ng nghiªp ë tÇm vÜ m«. - N¾m b¾t th«ng tin vÒ thÞ tr­êng Hoa Kú cßn Ýt, c¸c DN ch­a chñ ®éng nghiªn cøu ®Ó tiÕp cËn kÞp thêi víi thÞ tr­êng nµy. ViÖc t×m kiªm c¸c gi¶i ph¸p khoa häc mang tÝnh thùc tiÔn ®Ó xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Hoa Kú ®¹t ®­îc môc tiªu cña Bé Thuû s¶n lµ 400 triÖu USD, chiÕm 20% thÞ phÇn xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam ra thÞ tr­êng thÕ giíi vµo n¨m 2005 lµ ®iÒu cã ý nghÜa thiÕt thùc vµ cÊp b¸ch. 3. Sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, chóng ta cã thÓ dù ®o¸n. Nh÷ng mÆt hµng kh«ng cã sù t¨ng ®ét biÕn nh­ phi lª c¸, t«m ®«ng l¹nh v× thuÕ nhËp khÈu c¸c mÆt hµng nµy tr­íc vµ sau HiÖp ®Þnh ®Òu b»ng 0. Nh÷ng mÆt hµng t¨ng m¹nh gåm c¸c lo¹i thuû s¶n chÕ biÕn, v× thuÕ nhËp khÈu vµo Hoa Kú gi¶m kh¸ m¹nh. Sau ®©y lµ biÓu thuÕ so s¸nh n¨m 1999 ( biÓu thuÕ nµy cã thÓ thay ®æi vµ ®­îc c«ng bè hµng n¨m). BiÓu thuÕ nhËp khÈu thuû s¶n vµo Hoa Kú M· sè hµng Thuû s¶n MÆt hµng ThuÕ n»m trong diÖn h­ëng quy chÕ NTR (%) ThuÕ kh«ng n»m trong diÖn h­ëng quy chÕ NTR (%) 0301 C¸c lo¹i c¸ sèng 0 0 0302 C¸c bé phËn cßn l¹i cña c¸ sau khi c¾t läc phi lª , kÓ ca gan c¸ t­¬i hoÆc ­íp l¹nh 0 2.2 cent/kg ®Õn 4.4 cent/kg tuú lo¹i 0303 C¸c bé phËn cßn l¹i cña c¸ sau khi c¾t läc phi lª , kÓ c¶ gan c¸ ®«ng l¹nh 0 2.2 cent/kg ®Õn 4.4 cent/kg tuú lo¹i 0304 Fi lª c¸ , thÞt c¸ ®· läc xu¬ng t­¬i, ­íp l¹nh hoÆc ®«ng l¹nh 0 Mét sè lo¹i 0% , mét sè lo¹i 5.5 cent/ kg 0305 C¸ kh«, ­íp muèi hoÆc x«ng khãi 4-7 25-30 0306.13 T«m c¸c lo¹i 0 0 0306.14/24 ThÞt cua ®«ng l¹nh hoÆc kh«ng ®«ng l¹nh 7.5 7.5 0307 C¸c lo¹i nghªu sß 0 0 0307.06 ¤c 5 5 1601-1604 C¸c thùc phÈm chÕ biÕn tõ c¸, thÞt 0.9-6 cent/kg hoÆc 2.1%-15% 6.6 cent/kg ®Õn 22 cent/ kg hoÆc 20%-35% 1605.10.05 Cua chÕ biÕn chÝn 10% 20 1605.10.20 ThÞt cua 0 22.5 1605.10.40 C¸c lo¹i cua chÕ biÕn kh¸c 5 15 1605.20.05 T«m chÕ biÕn chÝn 5 20 1605.30.05 T«m hïm chÕ biÕn chÝn 10 20 1605.30.10 T«m hïm s¬ chÕ cã ®«ng l¹nh hoÆc kh«ng ®«ng l¹nh 0 0 1605.90 C¸c nhuyÔn thÓ kh¸c(nghªu, sß,«c...) 0 20 phÇn iv: mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña hµng thñy s¶n viÖt nam vµo thÞ tr­êng mü trong thêi gian tíi 1. §Þnh h­íng chung - TiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu g¾n víi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn: MÆt hµng thñy s¶n nµo thÞ tr­êng ®· t­¬ng ®èi b·o hßa nªn giíi h¹n diÖn tÝch nu«i trång. §èi víi mÆt hµng cßn tiÒm n¨ng vÒ thÞ tr­êng cÇn nghiªn cøu kü thÞ tr­êng trªn c¬ së ®ã h×nh thµnh nh÷ng vïng nu«i trång tËp trung ®Ó cung øng ®ñ nguyªn liÖu cho chÕ biÕn xuÊt khÈu. ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ph¶i chó ý ®Õn yÕu tè m«i tr­êng sinh th¸i. - §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu cÇn n©ng cao chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm th«ng qua ®Çu t­ vµo gièng, thñy lîi, c«ng t¸c khuyÕn ng­ ®Æc biÖt ®Çu t­ vµo c«ng nghÖ chÕ biÕn, b¶o qu¶n sau ®¸nh b¾t. - TiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®a d¹ng hãa thÞ tr­êng. C«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i cÇn ®­îc t¨ng c­êng ë tÊt c¶ c¸c cÊp ®é: Nhµ n­íc, ®Þa ph­¬ng, hiÖp héi vµ DN. T¨ng c­êng phèi hîp víi c¸c hiÖp héi trong viÖc nhËn biÕt vµ øng phã víi c¸c rµo c¶n kü thuËt míi xuÊt hiÖn. - Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch hç trî xuÊt khÈu thñy s¶n, ph¸t triÓn c¸c c«ng cô tµi chÝnh, tÝn dông nh­ b¶o hiÓm rñi ro kh«ng thanh to¸n, chiÕt khÊu chøng tõ ®Ó hç trî cho c¸c DN th©m nhËp thÞ tr­êng míi; cã biÖn ph¸p gi¶m nhanh chi phÝ dÞch vô ®Çu vµo cho xuÊt khÈu ®Ó h¹ gi¸ thµnh. - Hoµn thiÖn HÖ thèng luËt th­¬ng m¹i lµ nhiÖm vô träng t©m, x©y dùng mét HÖ thèng luËt th­¬ng m¹i ®ång bé, khoa häc vµ thèng nhÊt, kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ bÊt cËp gi÷a LuËt th­¬ng m¹i hiÖn hµnh víi thùc tiÔn ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc còng nh­ víi luËt ph¸p vµ tËp qu¸n th­¬g m¹i quèc tÕ ®¸p øng yªu cÇu chñ ®éng héi nhËp vµ tù do hãa th­¬ng m¹i, phï hîp víi cam kÕt quèc tÕ trong ®ã cã HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú. - H×nh thµnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®ång bé ®Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng bao tiªu s¶n phÈm, kÝch thÝch c¸c mèi liªn hÖ gi÷a ng­êi s¶n xuÊt- ngh­êi tiªu thô ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. B¾t tay nghiªn cøu, tiÕp cËn víi giao dÞch kú h¹n. - N©ng cao vai trß cña c¸c HiÖp héi ngµnh hµng b¶o ®¶m cã sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt, c¸c nhµ xuÊt khÈu v× môc ®Ých n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. 2. Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n 2.1 Ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c ®èi t­îng thñy s¶n cã ®Çu ra tèt §èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt dùa vµo tµi nguyªn thiªn nhiªn, trong ®ã cã thñy s¶n, c¸c yÕu tè cã quan hÖ mËt thiÕt, g¾n liÒn nhau vµ cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn lµ: - TiÒm n¨ng nguån lîi s½n cã cña tù nhiªn. Qu¸ tr×nh khai th¸c nguån lîi s½n cã vµ nguån lîi ®­îc bæ sung, t¸i t¹o th«ng qua c¸c biÖn ph¸p nh­ khoanh vïng b¶o vÖ, bæ sung nguån gièng vµo tù nhiªn hoÆc nu«i, trång… ®Ó l¸m ra s¶n phÈm tiªu dïng. - Tiªu thô c¸c s¶n phÈm, hay lµ ®Çu ra cña s¶n phÈm. Tr«ng nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng hãa theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, yÕu tè thø 3 tøc lµ ®Çu ra cña s¶n phÈm, cã vai trß rÊt lín, rÊt quyÕt ®Þnh nh­ lµ ®éng lùc thóc ®Èy hoÆc k×m h·m c¶ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chung. Thùc tÕ ph¸t triÓn cña ngµnh thñy s¶n, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng thËp niªn võa qua, ®· chøng minh cho luËn ®iÓm ®ã. Nhê gi¶i quyÕt ®­îc ®Çu ra víi hiÖu qu¶ cao tõ xuÊt khÈu cho s¶n phÈm mµ thñy s¶n tõ mét lÜnh vùc s¶n xuÊt nhá bÐ, mét nghÒ phô trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®· trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ- kü thuËt, s¶n xuÊt hµng hãa h­íng vÒ xuÊt khÈu, cã ®ãng gãp ®¸ng kÓ kh«ng chØ cho nÒn kinh tÕ n­íc nhµ, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng mµ cßn tham gia kh¼ng ®Þnh chñ quyÒn ®Êt n­íc trªn biÓn, gi÷ g×n an ninh trËt tù x· héi trªn ®Þa bµn kh¸c nhau. V× lý do trªn, khi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn c¸c ®èi t­îng s¶n phÈm thñy s¶n phôc vô cho xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Hoa Kú, yÕu tè ®Çu tiªn cÇn x¸c ®Þnh lµ kh¶ n¨ng vµ hiÖu qu¶ tiªu thô c¸c s¶n phÈm ®ã trªn thÞ tr­êng nµy. Quan ®iÓm vÒ môc tiªu ®Ó ®Þnh h­íng ph¸t triÓn c¸c ®èi t­îng s¶n phÈm thñy s¶n: - TËn dông nguån lîi tù nhiªn c¸c ®èi t­îng s½n cã hoÆc ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Ó ph¸t triÓn c¸c ®èi t­îng ®Çu ra cã tÝnh c¹nh tranh, cã thÓ tiªu thô víi s¶n l­îng vµ hiÖu qu¶ cao trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu. - Ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng ®èi víi c¸c chØ tiªu t¨ng tr­ëng sinh th¸i, m«i tr­êng vµ trong mèi quan hÖ hµi hßa víi c¸c ngµnh kinh tÕ cã chung ®Þa bµn ho¹t ®éng (giao th«ng, du lÞch). 2.1.1 C¸c ®èi t­îng ë vïng biÓn xa bê C¸ ngõ C¸ ngõ c¸c lo¹i lµ m«t trong nh÷ng mÆt hµng cã khèi l­îng xuÊt khÈu lín trong n¨m 2001 víi s¶n l­îng 1200 tÊn. MÆt hµng nµy lµ mét thÕ m¹nh cña ViÖt Nam ë thÞ tr­êng Mü. §èi t­îng s¶n phÈm khai th¸c ®· ®­îc khÆng ®Þnh trong vïng biÓn xa bêcña n­íc ta lµ c¸ ngõ, tËp trung ë c¸c loµi c¸ ngõ v»n, c¸ ngõ v©y vµng, c¸ ngõ m¾t to, c¸ ngõ v©y dµi, c¸ ngõ phï vµ c¸ ngõ å. Trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, c¸c s¶n phÈm tõ c¸ ngõ (t­¬i, ®«ng l¹nh, hép) lµ mét trong c¸c nhãm s¶n phÈm ®øng ®Çu vÒ khèi l­îng ngo¹i th­¬ng, vÒ gi¸ trÞ ®øng thø 2, chØ sau nhãm ®èi t­îng t«m. Hoa Kú còng lµ n­íc nhËp khÈu c¸ ngõ víi khèi l­îng lín nh­ng chñ yÕu lµ nguyªn liÖu ®Ó ®ãng hép vµ t¸i xuÊt khÈu. VÒ c¬ b¶n, c¸c loµi c¸ ngõ v©y vµng, c¸ ngõ m¾t to vµ v©y dµi ®«ng l¹nh cã gi¸ kh«ng thÊp h¬n t«m sua bao nhiªu (mét sè DN ViÖt Nam xuÊt ®­îc c¸ ngõ v©y vµng víi gi¸ trung b×nh 14- 14,5 USD/kg). HiÖn nay tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu c¸ ngõ vµo thÞ tr­êng Mü kh¸ cao (trong quý I/2001 s¶n l­îng c¸ ngõ t­¬i xuÊt khÈu ®¹t 400 tÊn, gi¸ trÞ 2,0 triÖu USD t¨ng 2,3 lÇn so víi quýI/2001). MÆc dï thÞ phÇn cña ta cßn nhá bÐ trªn thÞ tr­êng c¸ ngõ Hoa Kú nh­ng vÉn cßn nhiÒu tiÒm n¨ng gia t¨ng xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m tíi. Mét sè ®èi t­îng kh¸c HiÖn nay hiÓu biÕt cña chóng ta vÒ nguån lîi vïng xa bê cßn h¹n hÑp, ®Æc biÖt lµ tõ ®é s©u 100m trë ra. Tuy nhiªn, nh÷ng ®iÒu tra tr­íc ®©y cña ch­¬ng tr×nh hîp t¸c ViÖt - X« (trong vïng 100m n­íc s©u trë vµo) ®· ph¸t hiÖn sù cã mÆt cña mét sè b·i t«m biÓn s©u, t«m vç…Ên §é lµ n­íc khai th¸c vµ xuÊt khÈu ®èi t­îng t«m biÓn s©u kh¸ thµnh c«ng. §©y lµ nh÷ng ®èi t­îng cÇn t×m hiÓu kü h¬n ®Ó khai th¸c trong thêi gian tíi. 2.1.2 C¸c ®èi t­îng vïng biÓn ven bê Vïng biÓn ven bê vµ gÇn bê lµ vïng khai th¸c quen thuéc, truyÒn thèng cña ta. NhiÒu ®èi t­îng cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao trong vïng nµy ®· bÞ khai th¸c qu¸ møc, nhiÒu vïng sinh th¸i bÞ ph¸ hñy, ®Æc biÖt lµ c¸c b·i san h« vµ rõng ngËp mÆn lµm mÊt m«i tr­êng sèng cña nhiÒu ®èi tr­îng thñy s¶n cã gi¸ trÞ cao nh­ t«m hïm…C¸c b·i t«m tù nhiªn còng ®ang bÞ ®e däa nghiªm träng. V× vËy, ®èi víi vïng nµy vÊn ®Ò chÝnh lµ b¶o vÖ vµ t¸i t¹o quÇn ®µn, ®ång thêi chó träng ph¸t triÓn nu«i trång c¸c ®èi t­îng cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao. T«m MÆt hµng t«m cña ViÖt Nam ®ang xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Mü võa cã khèi l­îng lín võa cã gi¸ trÞ cao. T«m cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo Mü cã ­u thÕ so víi mét sè n­íc kh¸c vÒ kÝch cì s¶n phÈm, cã uy tÝn vÒ chÊt l­îng ®èi víi ng­êi tiªu dïng. HiÖn nay, nhu cÇu nhËp khÈu t«m vµo Mü cßn rÊt lín, t«m ®ang cã kim ng¹ch lín nhÊt. NhiÒu loµi t«m biÓn ®· ®­îc nu«i, trong ®ã tèm só lµ loµi cã s¶n l­îng nu«i cao nhÊt thÕ giíi (s¶n l­îng 550- 750 ngh×n tÊnm/n¨m). HiÖn nay, chóng ta ®ang tËp trung vµo nu«i t«m só . Víi phong trµo chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt canh t¸c diÔn ra tõ ®Çu n¨m 2001, ta ®· cã diÖn tÝch nu«i t«m só trªn 400 ngh×n ha. S¶n l­îng t«m só nu«i cña ViÖt Nam ®· lªn tíi vÞ trÝ ®øng thø 2 trong c¸c n­íc nu«i t«m só, sau Th¸i Lan. Cïng víi t«m só, gÇn ®©y còng ph¸t triÓn nu«i t«m r¶o. Tuy nhiªn cÇn l­u ý r»ng, ®©y lµ ®èi t­îng cã søc hÊp dÉn vµ gi¸ ®¬n vÞ còng vµo lo¹i cao nhÊt trong c¸c ®èi t­îng thñy s¶n trªn thÞ tr­êng Mü. MÆt kh¸c kü thuËt nu«i t«m ®· t­¬ng ®èi phæ cËp trªn thÕ giíi, ®Çu t­ thuËn lîi vµ chu kú s¶n xuÊt rÊt ng¾n (3- 4 th¸ng ) nªn nu«i t«m ®­îc c¸c n­íc vïng nhiÖt ®íi, ®Æc biÖt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hÕt søc quan t©m ph¸t triÓn. Ngay trong n¨m 2001, nhiÒu n­íc ®· ®Æt ra kÕ ho¹ch gia t¨ng nu«i t«m biÓn nh­ Th¸i Lan, Ên §é, In®«nªxia, Trung quèc … NhiÒu n­íc còng ®· chó träng ph¸t triÓn nu«i loµi t«m Nam Mü (t«m ch©n tr¾ng) ®Ó xuÊt khÈu vµo Hoa Kú. Nhu vËy, cuéc c¹nh tranh ®Ó xuÊt khÈu t«m ch¾c ch¾n sÏ ngµy cµng gay g¾t vµ kh«c liÖt. NÕu chØ tËp trung vµo mét ®èi t­îng t«m só th× n­íc xuÊt khÈu sÏ khã tr¸nh khái sù ®e däa rÊt nghiªm träng. §ång thêi, nÕu chØ tËp trung nu«i ®¬n mét ®èi t­îng t«m só, m« tr­êng sÏ dÔ dµng bÞ tho¸i hãa, g©y hËu qu¶ l©u dµi. Do ®ã, trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cÇn quan t©m ®Õn tÝnh linh ®éng, s½n sµng chuyÓn ®æi ®èi t­îng, lu©n canh hoÆc xen canh víi c¸c ®èi t­îng kh¸c. * Gi¸p x¸c §èi t­îng cã ®ñ c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn lµ t«m hïm, ghÑ, cua . * C¸c loµi nhuyÔn thÓ. §¸ng kÓ nhÊt lµ ®iÖp, sß thÞt 2.1.3. C¸c ®èi t­îng n­íc ngät . * T«m cµng xanh Lµ ®èi t­îng phôc vô xuÊt khÈu tèt. VÊn ®Ò hiÖn nay cña ta lµ s¶n xuÊt gièng vµ gi¸ thµnh nu«i cßn cao. * C¸ tra vµ c¸ basa . C¸c tra vµ c¸ basa cña ViÖt Nam ®· giµnh ®­îc thÞ phÇn kh«ng nhá trong tæng khèi l­îng nhËp khÈu lo¹i c¸ nµy vµo Mü. Giíi tiªu dïng Mü ®· quen dïng c¸ basa cña ViÖt Nam. Dd©y lµ mét lîi thÕ lín ®Ó ViÖt Nam tiÕp tôc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu s¶n phÈm nµy vµo Mü. Nh÷ng trë ng¹i vÒ th­¬ng hiÖu ®ang ®­îc c¸c bé, ngµnh cã liªn quan tÝch cùc th¸o gì. Cïng víi chÊt l­îng c¸ t¨ng lªn, ch¾c ch¾n l­îng c¸ tra vµ c¸ basa cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo Mü sÏ tiÕp tôc t¨ng trong thêi gian tíi. §©y lµ c¸c loµi c¸ da tr¬n, ®­îc nu«i lång trªn s«ng hoÆc nu«i trong c¸c ao (hÇm). Trªn thÞ tr­êng Mü, Phi lª c¸ ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam ®ang gÇn nh­ ®éc chiÕm vÞ trÝ sè mét cña mÆt hµng nhËp khÈu nµy, Tuy khèi l­îng vµ gi¸ trÞ cßn rÊt Ýt so víi s¶n l­îng c¸ nheo nu«i cña Mü. Tuy nhiªn, tiªu thô s¶n phÈm nµy cã thÓ gÆp mét sè trë ng¹i, v× hiÖn nay mét sè n­íc, tr­íc hÕt lµ Trung Quèc, ®· nhËp néi gièng c¸ nheo Mü ®Ó nu«i phôc vô xuÊt khÈu trë l¹i Mü. Mét sè n­íc D«ng nam ¸ nh­ Th¸i Lan còng ®ang cã ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn c¸ basa vµ c¸ tra xuÊt khÈu. Trªn ®©y lµ mét sè loµi thñy s¶n cã kh¶ n¨ng th©m nhËp tèt vµo thÞ tr­êng Hoa Kú. NÕu ph¸t triÓn ®­îc ®ång ®Òu, ®a d¹ng ch¾c ch¾n gi¸ trÞ suÊt khÈu mµ ngµnh thñy s¶n mang l¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n sÏ cßn tiÕp tôc t¨ng tr­ëng l©u dµi trong t­¬ng lai. 2.2. §¶m b¶o chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm thñy s¶n Nh­ chóng ta ®· biÕt thÞ tr­êng Mü lµ mét thÞ tr­êng thñy s¶n khã tÝnh cña thÕ giíi. Hµng thñy s¶n nhËp khÈu vµo Mü ph¶i qua sù kiÓm tra chÆt chÏ cña côc qu¶n lý D­îc phÈm cµ Thùc phÈm Hoa Kú (FDA) theo c¸c tiªu chuÈn HACCP. VÊn ®Ò vÖ sinh thùc phÈm, « nhiÔm m«i tr­êng, b¶o vÖ sinh th¸i … lµ nh÷ng lý do mµ Mü th­êng ®­a ra ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu thñy s¶n . Tõ khi hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü cã hiÖu lùc, kim nh¹ch xuÊt khÈu cña thñy s¶n ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy ®· t¨ng ®¸ng kÓ. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®ã, cï víi sù ph¸t triÓn ®¸ng kÓ cña lÜnh vùc khai th¸c vµ nu«i trång thñy s¶n, vai trß cña ho¹t ®éng qu¶n lý chÊt l­îng vÖ sinh an toµn thùc trong chÕ biÕn xuÊt khÈu thñy s¶n cã ý nghÜa hÕt søc quan träng, gióp s¶n phÈm thñy s¶n ViÖt Nam v­ît qua nh÷ng rµo c¶n kü thuËt, t¨ng uy tÝn vµ vÞ thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ nµy. 2.2.1. Tõ yªu cÇu cña c¸c n­íc nhËp khÈu. Cã mét thùc tÕ kh¸ch quan kh«ng thÓ phñ nhËn , thÕ giíi hiÖn ®¹i ®ang tån t¹i hai cùc: c¸c n­íc giµu vµ c¸c n­íc nghÌo. XuÊt khÈu thñy s¶n chñ yÕu lµ c¸c n­íc nghÌo (c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ). Vµ ng­îc l¹i c¸c n­íc ph¸t triÓn ( c¸c n­íc giµu) ngµy cµng nhËp khÈu nhiÒu thñy s¶n cao cÊp vµ ®Æc chñng. Hä tù cho m×nh quyÒn ®Æt ra nh÷ng rµo c¶n kü thuËt (TBT) vµ hµng rµo an toµn vÖ sinh (SPS). Vµ o¸i o¨m h¬n cã khi hä t¹o ra nh÷ng hµng rµo mang tiÕng lµ kü thuËt nh­ng thùc chÊt lµ phi kü thuËt, nh­ tr­êng hîp Mü g©y khã dÔ cho viÖc nhËp khÈu c¸ tra vµ c¸ basa cña ViÖt Nam nh»m h¹n chÕ nhËp khÈu, ®iÒu chØnh c¸n c©n th­¬ng m¹i thay thÕ cho hµng rµo thuÕ quan, hµng rµo h¹ng ng¹ch ®· bÞ dì bá th«ng qua viÖc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i . §Ó th©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy, ®Ó t¨ng gi¸ trÞ kim ng¹ch cho ®Êt n­íc, kh«ng cã sù lùa chän nµo kh¸c lµ ph¶i tháa m·n tèi ®a yªu cÇu cña thÞ tr­êng xuÊt khÈu, th«ng qua t¹o lîi thÕ c¹nh tranh víi c¸c n­íc xuÊt khÈu kh¸c. Ngay tõ n¨m 1994, ngµnh thñy s¶n ®· thùc hiÖn mét cuéc c¸ch m¹ng trong viÖc x©y dùng hÖ thèng luËt lÖ vÒ an toµn vÖ sinh thñy s¶n. X©y dùng c¬ quan kiÎm so¸t an toµn vÖ sinh thñy s¶n. H­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp n©ng cÊp ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ øng dông ch­¬ng tr×nh kiÓm so¸t an toµn vÖ sinh theo HACCP nh»m tháa m·n yªu cÇu vÒ an toµn vÖ sinh cña c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu thñy s¶n thÕ giíi. Cïng víi sù ra ®êi cña trung t©m kiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh thñy s¶n (NAFIQACEN) th¸ng 8/1994, hµng lo¹t c¸c quy chÕ, tiªu chuÈn ngµnh, c¸c niÓu mÉu, h­íng dÉn ®¸nh gi¸ vÒ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm ®­îc ban hµnh. Trong n¨m 2001, 11 tiªu chuÈn nghµnh vÒ ®iÒu kÖn VSATTP ®èi víi 7 lo¹i h×nh c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh thñy s¶n: c¬ së chÕ biÕn n­íc n¾m, c¬ së s¶n xuÊt n­íc ®¸, nu«i c¸ bÊ, c¸ tra lång bÌ, c¬ së s¶n xuÊt c¸ sinh histamin, c¬ së nu«i t«m th©m canh, b¸n th©m canh, kho l¹nh, c¬ së b¸n lÎ thñy s¶n ®«ng l¹nh. ViÖc HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü ®­îc ký kÕt cuèi n¨m 2001 më ra triÓn väng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng Mü võa lµ c¬ héi vµng cho thñy s¶n ViÖt Nam ph¸t triÓn võa ®Æt chóng ta tr­íc mét cuéc c¹nh tranh quyÕt liÖt. Sù kiÖn c¸ tra c¸ basa t¹i Mü, sù kiÖn d­ l­îng Clorain phenicol buéc chóng ta ph¶i t¨ng c­êng h¬n n÷a viÖc kiÓm tra chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh thùc phÈm. 2.2.2. BiÖn ph¸p - §Æt träng t©m nhiÖm vô vµo kiÓm so¸t m«i tr­êng, kiÓm so¸t d­ l­îng trong ®éng vËt thñy s¶n, s¶n phÈm thñy s¶n nu«i, x©y dùng mét hÖ thèng kiÓm so¸t chÊt l­îng vµ VSATTP ®¸ng tin cËy tõ kh©u s¶n xuÊt nguyªn liªu nh­ ®¸nh b¾t, nu«i trång (®Æc biÖt lµ nu«i trång) ®Õn chÕ biÕn, tiªu thô, xuÊt khÈu thñy s¶n. - Quy ®Þnh râ rµng, cô thÓ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ n­íc vÒ chÊt l­îng vµ VSATTP ®èi víi c¸c s¶n phÈm thñy s¶n. Thµnh lËp mét c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ an toµn thùc phÈm vµ thó y thñy s¶n cã quyÒn h¹n vµ cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý tõ trung ­¬ng tíi c¸c ®Þa ph­¬ng, thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l­îng vµ VSATTP vµ thó y thñy s¶n tõ kh©u s¶n xuÊt nguyªn liÖu ®Õn chÕ biÕn, ph©n phèi s¶n phÈm thñy s¶n tíi tay ng­êi tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. - N©ng cao tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ng­êi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt- chÕ biÕn- ph©n phèi s¶n phÈm do hä lµm ra. CÇn thiÕt lËp kªnh th«ng tin chuyªn ngµnh ®Ó chuyÓn t¶i nh÷ng th«ng tin xu«i chiÒu tõ Nhµ n­íc, bé, ngµnh tíi ng­ d©n vµ ng­îc l¹i vÒ t©m t­, nguyÖn väng, ý kiÕn ®Ò xuÊt cña ng­êi d©n ®èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vµ thùc thi ph¸p luËt. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn d©n trÝ trong ngµnh thñy s¶n chÝnh lµ gãp phÇn trùc tiÕp n©ng cao chÊt l­îng vµ VSATTP trong ngµnh. 2.3 Nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ DN ViÖt Nam ®èi phã víi c¸c vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ (1)- TÝch cùc triÓn khai viÖc ®µm ph¸n song ph­¬ng, ®a ph­¬ng ®Ó tranh thñ nhiÒu n­íc thõa nhËn VN lµ n­íc thùc hiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng. (2)- C¸c DN cña ViÖt Nam cÇn cã tinh thÇn tÝch cùc theo ®uæi c¸c vô kiÖn khi bÞ n­íc ngoµi kiÖn b¸n ph¸ gi¸. ChÝnh phñ cÇn ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó hç trî vµ gióp ®ì DN ViÖt Nam khi bÞ kiÖn b¸n ph¸ gi¸. §Ó gióp ®ì cho c¸c DN ViÖt Nam v­ît qua ®­îc nh÷ng khã kh¨n khi bÞ kiÖn b¸n ph¸ gi¸ chÝnh phñ cã thÓ thµnh lËp quü trî gióp theo ®uæi c¸c vô kiÖn; t¨ng c­êng cung cÊp th«ng tin cho c¸c DN, chuÈn bÞ cho hä nh÷ng hµng trang kiÕn thøc cÇn thiÕt…; chÝnh phñ chØ hç trî cho c¸c DN traong c¸c vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ chø kh«ng thÓ lµm thay DN trong vô kiÖn. (3)- Ph¸t huy vai trß cña c¸c hiÖp héi chuyªn ngµnh hoÆc cña c¸c tæ chøc nhãm s¶n phÈm , t¨ng c­êng sù phèi hîp cña c¸c DN ®Ó lµm m¹nh thªm n¨ng lùc kh¸ng kiÖn cña c¸c DN. Kinh nghiÖm trong vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ c¸ basa vµo thÞ tr­êng Mü, HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam (VAEP) ®· tËp hîp ®­îc 14 DN nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu c¸ tra vµ c¸ basa cïng nhau chia sÎ chi phÝ, kiªn quyÕt theo ®uæi vô kiÖn ®Õn cïng. NÕu kh«ng cã vai trß cña HiÖp héi th× 1 DN riªng sÏ khã cã ®ñ ®iÒu kiÖn theo ®uæi vô kiÖn. (4)- Phæ biÕn kiÕn thøc vÒ tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü, båi d­ìng ®éi ngò chuyªn gia giái, h×nh thµnh nhiÒu tæ chøc chuyªn phôc vô viÖc øng phã víi nh÷ng tranh chÊp vÒ ngo¹i th­¬ng, cã kh¶ n¨ng t­ vÊn cho c¸c DN vµ hç trî cho chÝnh phñ khi x¶y ra c¸c vô kiÖn. §Ó ng¨n chÆn xu thÕ kiÖn b¸n ph¸ gi¸ gia t¨ng, tranh thñ giµnh th¾ng lîi th× mét viÖc lµm cÊp b¸ch lµ phæ biÕn c¸c quy t¾c cã liªn quan cña WTO vµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü cho c¸c DN, nhanh chãng båi d­ìng nhiÒu chuyªn gia th«ng th¹o c¸c quy t¾c cña mËu dÞch quèc tÕ vµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ. Trªn c¬ së ®ã, h×nh thµnh c¸c tæ chøc chuyªn phôc vô viÖc øng phã víi c¸c tranh chÊp vÒ ngo¹i th­¬ng, cã n¨ng lùc lµm viÖc rÊt cao th× míi cã ®ñ kh¶ n¨ng t­ vÊn cho DN vµ hç trî cho chÝnh phñ khi x¶y ra c¸c vô kiÖn t­¬ng tù. (5)- CÇn ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO, sö dông c¸c quy t¾c cña WTO ®èi phã víi n­íc ngoµi thùc hiÖn biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸. (6)- C¸c DN ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn nghiªm chØnh nh÷ng quy ®Þnh vÒ xuÊt khÈu s¶n phÈm phï hîp víi nh÷ng ®ßi hái vµ nh÷ng ®Æc tÝnh cña tõng thÞ tr­êng, l­u tr÷ hå s¬ trong s¶n xuÊt kinh doanh s½n sµng chøng cø ®Ó chøng minh ®­îc sù lµm ¨n ®óng ®¾n cña DN m×nh, tr¸nh cã nh÷ng hµnh ®éng t¹o cí cho phÝa ®èi t¸c kiÖn tông. NÕu thùc sù cã hµnh vi b¸n ph¸ gi¸ g©y thiÖt h¹i cho DN cïng ngµnh hµng cña n­íc xuÊt khÈu th× nªn chñ ®éng th­¬ng l­îng víi chÝnh phñ cña n­íc khëi kiÖn, ®­a ra lêi høa thùc hiÖn cam kÕt vÒ gi¸ c¶, vÒ thêi h¹n chÊm døt viÖc b¸n ph¸ gi¸. (7)- Trong tr­êng hîp kh«ng chÊp nhËn c¸c kÕt luËn cña chÝnh phñ n­íc khëi kiÖn th× DN cã thÓ tiÕn hµnh nh÷ng hµnh ®éng sau: - Yªu cÇu c¬ quan t­ ph¸p n­íc nhËp khÈu can thiÖp. - §Ò nghÞ chÝnh phñ can thiÖp. NÕu cã ®ñ c¬ së chøng minh hµnh vi kiÖn b¸n ph¸ gi¸ thùc sù lµ do n­íc nhËp khÈu muèn b¶o hé mËu dÞch th× sau khi n­íc ta ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO cã thÓ ®Ò nghÞ chÝnh phñ can thiÖp ®Õn tËn WTO nh­ng víi ®iÒu kiÖn DN ph¶i tÝch cùc theo ®uæi vô kiÖn v× sÏ mÊt nhiÒu c«ng søc vµ thêi gian. (8)- KÞp thêi ®Ò nghÞ phóc thÈm sau thêi h¹n 5 n¨m nép thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸. Trong thêi h¹n 5 n¨m kÓ tõ ngµy nép thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ nÕu ®· chÊm døt hµnh vi ph¸ gi¸ th× cÇn ®Ò nghÞ chÝnh phñ n­íc khëi kiÖn b¸n ph¸ gi¸ xÐt phóc thÈm ®Ó hñy bá c¸c h×nh thøc xö ph¹t tr­íc ®©y. 2.4 Mét sè biÖn ph¸p tæng hîp kh¸c 2.4.1 T¨ng c­êng giíi thiÖu, qu¶ng c¸o s¶n phÈm vµ tiÕp thÞ b»ng nhiÒu h×nh thøc ®Æc biÖt sö dông Internet trong c«ng t¸c tiÕp thÞ. §Èy m¹nh viÖc phèi hîp víi c¸c hiÖp héi nghiªn cøu thÞ tr­êng Hoa Kú theo tõng mÆt hµng chuyªn s©u cïng víi viÖc liªn kÕt víi c¸c DN n­íc ngoµi ë n­íc së t¹i ®ang tham gia vµo hÖ thèng ph©n phèi thñy s¶n trªn thÞ tr­êng Hoa Kú ®Ó t¨ng c­êng th©m nhËp vµo m¹ng l­íi ph©n phèi trªn thÞ tr­êng nµy. Ngoµi ra, Bé th­¬ng m¹i cÇn xóc tiÕn nhanh viÖc thµnh lËp trung t©m giíi thiÖu s¶n phÈm t¹i Hoa Kú, ®Ò nghÞ chÝnh s¸ch hç trî DN thµnh lËp v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i Hoa Kú nhÊt lµ nh÷ng DN mµ kim ng¹ch xuÊt khÈu cong nhá nh­ng cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ®Ó c¸c DN ViÖt Nam cã c¬ héi giao th­¬ng víi c¸c nhµ ph©n phèi Mü nhÊt lµ t×m hiÓu c¸c luËt ch¬i cña thÞ tr­êng nµy. Nghiªn cøu thµnh lËp mét bé phËn chuyªn tr¸ch viÖc ph¸t triÓn, ®¨ng ký vµ b¶o hé th­¬ng hiÖu s¶n phÈm thñy s¶n trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi nãi chung vµ Hoa Kú nãi riªng. 2.4.2 §¸nh gi¸ ®óng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ m¹nh d¹n ®Çu t­ ®æi míi thiÕt bÞ, n©ng cao tr×nh ®é chÕ biÕn ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm xuÊt khÈu vµ ®a d¹ng hãa c¸c s¶n phÈm thñy s¶n xuÊt khÈu ®¸p øng nhu cÇu cao vÒ c¸c hµng cao cÊp tinh chÕ cña thÞ tr­êng Hoa Kú. 2.4.3 §Ó s¶n phÈm thñy s¶n cã ®­îc gi¸ c¹nh tranh, DN ViÖt Nam ph¶i triÖt ®Ó khai th¸c c¸c lîi thÕ vÒ gi¸ nh©n c«ng rÎ, kÕt hîp víi c¸c biÖn ph¸p tæ chøc, qu¶n lý s¶n xuÊt, hîp lý hãa, hiÖn ®¹i hãa s¶n xuÊt, ®ång thêi Nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p c¶i c¸ch m¹nh mÏ c¸c thÓ chÕ ng©n hµng, h¶i quan, thuÕ vô ®Ó hç trî DN cã hiÖu qu¶ h¬n, tr¸nh c¸c biÓu hiÖn tiªu cùc lµm tèn phÝ thêi giê vµ tiÒn b¹c cña DN, thËm trÝ Nhµ n­íc cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p ­u ®·i vÒ thuÕ ®Ó hµng thñy s¶n ViÖt Nam cã gi¸ c¹nh tranh h¬n trªn thÞ tr­êng Hoa Kú. 2.4.4 ChuyÓn h­íng xuÊt khÈu HiÖn nay, nhu cÇu nhËp khÈu t«m vµo Hoa Kúcßn rÊt lín, t«m ®ang cã kim ng¹ch nhËp khÈu lín nhÊt . T«m cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo Hoa Kú cã gi¸ trÞ cao vµ cã ­u thÕ so víi mét sè n­íc kh¸c vÒ kÝch cì s¶n phÈm,cã uy tÝn vÒ chÊt l­îng ®èi víi ng­êi tiªu dïng. Nh­ vËy cÇn chuyÓn dÞch khèi l­îng ®ang xuÊt khÈu vµo nh÷ng thÞ tr­êng cã gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n thÊp h¬n sang thÞ tr­êng Hoa Kú th× sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n. KÕt luËn Hoa Kú lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu thñy s¶n lín cña ViÖt Nam, ®øng thø hai sau NhËt B¶n vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy kh«ng ngõng t¨ng lªn qua c¸c n¨m ®Æc biÖt n¨m 2002_ mét n¨m sau khi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú cã hiÖu lùc. Mét kho¶ng thêi gian ch­a dµi nh­ng ®· ®Ó l¹i cho chóng ta nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm khi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng ®Çy hÊp dÉn vµ phøc t¹p nµy. Trong thêi gian tíi ®Ó gi÷ v÷ng vµ n©ng cao h¬n n÷a kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña thuû s¶n ViÖt Nam, t¹o ra vi thÕ ngµy cµng v÷ng ch¾c cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng Hoa Kú ®ßi hái sù nç lùc ë tÊt c¶ c¸c cÊp ®é : Nhµ n­íc, ®Þa ph­¬ng, HiÖp héi vµ DN. Trong ®ã c¸c DN xuÊt khÈu cÇn nç lùc nghiªn cøu thÞ tr­êng Hoa Kú, tiÕp cËn th«ng tin thÞ tr­êng mét c¸ch ®Çy ®ñ, kÞp thêi vµ chÝnh x¸c; ®¸nh gi¸ ®óng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ m¹nh d¹n ®Çu t­ ®æi m¬i thiÕt bÞ, n©ng cao tr×nh ®é chÕ biÕn vµ ¸p dông quy tr×nh qu¶n lý chÊt l­îng chÆt chÏ hµng thñy s¶n xuÊt khÈu; t¨ng c­êng giíi thiÖu, qu¶ng c¸o s¶n phÈm vµ tiÕp thÞ b»ng nhiÒu h×nh thøc, chØ cã nh­ vËy nh÷ng c¬ héi kinh doanh mµ HiÖp dÞnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam -Hoa Kú sÏ më ra cho xuÊt khÈu cña thuû s¶n ViÖt Nam míi ®­îc n¾m b¾t kÞp thêi, t¹o ®µ ph¸t triÓn m¹nh cho c¸c DN trong xu thÕ héi nhËp quèc tÕ ngµy nay. Tõ viÖc ph©n tÝch nh÷ng nh©n tè chñ yÕu t¸c ®éng tíi t×nh h×nh xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam vµo Hoa Kú cung v¬i viÖc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy chuyªn ®Ò ®· ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p hÕt søc c¬ b¶n hy väng c¸c DN xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ thµnh c«ng h¬n n÷a trong viÖc th©m nhËp vµo thÞ tr­êng Hoa Kú ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng hãa cña m×nh, tËn dông tèi ®a nh÷ng c¬ héi mµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú mang l¹i. phÇn iv mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña hµng thñy s¶n viÖt nam vµo thÞ tr­êng mü trong thêi gian tíi 1. §Þnh h­íng chung - TiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu g¾n víi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn: MÆt hµng thñy s¶n nµo thÞ tr­êng ®· t­¬ng ®èi b·o hßa nªn giíi h¹n diÖn tÝch nu«i trång. §èi víi mÆt hµng cßn tiÒm n¨ng vÒ thÞ tr­êng cÇn nghiªn cøu kü thÞ tr­êng trªn c¬ së ®ã h×nh thµnh nh÷ng vïng nu«i trång tËp trung ®Ó cung øng ®ñ nguyªn liÖu cho chÕ biÕn xuÊt khÈu. ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ph¶i chó ý ®Õn yÕu tè m«i tr­êng sinh th¸i. - §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu cÇn n©ng cao chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm th«ng qua ®Çu t­ vµo gièng, thñy lîi, c«ng t¸c khuyÕn ng­ ®Æc biÖt ®Çu t­ vµo c«ng nghÖ chÕ biÕn, b¶o qu¶n sau ®¸nh b¾t. - TiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®a d¹ng hãa thÞ tr­êng. C«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i cÇn ®­îc t¨ng c­êng ë tÊt c¶ c¸c cÊp ®é: Nhµ n­íc, ®Þa ph­¬ng, hiÖp héi vµ DN. T¨ng c­êng phèi hîp víi c¸c hiÖp héi trong viÖc nhËn biÕt vµ øng phã víi c¸c rµo c¶n kü thuËt míi xuÊt hiÖn. - Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch hç trî xuÊt khÈu thñy s¶n, ph¸t triÓn c¸c c«ng cô tµi chÝnh, tÝn dông nh­ b¶o hiÓm rñi ro kh«ng thanh to¸n, chiÕt khÊu chøng tõ ®Ó hç trî cho c¸c DN th©m nhËp thÞ tr­êng míi; cã biÖn ph¸p gi¶m nhanh chi phÝ dÞch vô ®Çu vµo cho xuÊt khÈu ®Ó h¹ gi¸ thµnh. - Hoµn thiÖn HÖ thèng luËt th­¬ng m¹i lµ nhiÖm vô träng t©m, x©y dùng mét HÖ thèng luËt th­¬ng m¹i ®ång bé, khoa häc vµ thèng nhÊt, kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ bÊt cËp gi÷a LuËt th­¬ng m¹i hiÖn hµnh víi thùc tiÔn ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc còng nh­ víi luËt ph¸p vµ tËp qu¸n th­¬g m¹i quèc tÕ ®¸p øng yªu cÇu chñ ®éng héi nhËp vµ tù do hãa th­¬ng m¹i, phï hîp víi cam kÕt quèc tÕ trong ®ã cã HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú. - H×nh thµnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®ång bé ®Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng bao tiªu s¶n phÈm, kÝch thÝch c¸c mèi liªn hÖ gi÷a ng­êi s¶n xuÊt- ngh­êi tiªu thô ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. B¾t tay nghiªn cøu, tiÕp cËn víi giao dÞch kú h¹n. - N©ng cao vai trß cña c¸c HiÖp héi ngµnh hµng b¶o ®¶m cã sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt, c¸c nhµ xuÊt khÈu v× môc ®Ých n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. 2. Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n 2.1 Ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c ®èi t­îng thñy s¶n cã ®Çu ra tèt §èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt dùa vµo tµi nguyªn thiªn nhiªn, trong ®ã cã thñy s¶n, c¸c yÕu tè cã quan hÖ mËt thiÕt, g¾n liÒn nhau vµ cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn lµ: - TiÒm n¨ng nguån lîi s½n cã cña tù nhiªn. Qu¸ tr×nh khai th¸c nguån lîi s½n cã vµ nguån lîi ®­îc bæ sung, t¸i t¹o th«ng qua c¸c biÖn ph¸p nh­ khoanh vïng b¶o vÖ, bæ sung nguån gièng vµo tù nhiªn hoÆc nu«i, trång… ®Ó l¸m ra s¶n phÈm tiªu dïng. - Tiªu thô c¸c s¶n phÈm, hay lµ ®Çu ra cña s¶n phÈm. Tr«ng nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng hãa theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, yÕu tè thø 3 tøc lµ ®Çu ra cña s¶n phÈm, cã vai trß rÊt lín, rÊt quyÕt ®Þnh nh­ lµ ®éng lùc thóc ®Èy hoÆc k×m h·m c¶ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chung. Thùc tÕ ph¸t triÓn cña ngµnh thñy s¶n, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng thËp niªn võa qua, ®· chøng minh cho luËn ®iÓm ®ã. Nhê gi¶i quyÕt ®­îc ®Çu ra víi hiÖu qu¶ cao tõ xuÊt khÈu cho s¶n phÈm mµ thñy s¶n tõ mét lÜnh vùc s¶n xuÊt nhá bÐ, mét nghÒ phô trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®· trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ- kü thuËt, s¶n xuÊt hµng hãa h­íng vÒ xuÊt khÈu, cã ®ãng gãp ®¸ng kÓ kh«ng chØ cho nÒn kinh tÕ n­íc nhµ, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng mµ cßn tham gia kh¼ng ®Þnh chñ quyÒn ®Êt n­íc trªn biÓn, gi÷ g×n an ninh trËt tù x· héi trªn ®Þa bµn kh¸c nhau. V× lý do trªn, khi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn c¸c ®èi t­îng s¶n phÈm thñy s¶n phôc vô cho xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Hoa Kú, yÕu tè ®Çu tiªn cÇn x¸c ®Þnh lµ kh¶ n¨ng vµ hiÖu qu¶ tiªu thô c¸c s¶n phÈm ®ã trªn thÞ tr­êng nµy. Quan ®iÓm vÒ môc tiªu ®Ó ®Þnh h­íng ph¸t triÓn c¸c ®èi t­îng s¶n phÈm thñy s¶n: - TËn dông nguån lîi tù nhiªn c¸c ®èi t­îng s½n cã hoÆc ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Ó ph¸t triÓn c¸c ®èi t­îng ®Çu ra cã tÝnh c¹nh tranh, cã thÓ tiªu thô víi s¶n l­îng vµ hiÖu qu¶ cao trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu. - Ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng ®èi víi c¸c chØ tiªu t¨ng tr­ëng sinh th¸i, m«i tr­êng vµ trong mèi quan hÖ hµi hßa víi c¸c ngµnh kinh tÕ cã chung ®Þa bµn ho¹t ®éng (giao th«ng, du lÞch). 2.1.1 C¸c ®èi t­îng ë vïng biÓn xa bê C¸ ngõ C¸ ngõ c¸c lo¹i lµ m«t trong nh÷ng mÆt hµng cã khèi l­îng xuÊt khÈu lín trong n¨m 2001 víi s¶n l­îng 1200 tÊn. MÆt hµng nµy lµ mét thÕ m¹nh cña ViÖt Nam ë thÞ tr­êng Mü. §èi t­îng s¶n phÈm khai th¸c ®· ®­îc khÆng ®Þnh trong vïng biÓn xa bêcña n­íc ta lµ c¸ ngõ, tËp trung ë c¸c loµi c¸ ngõ v»n, c¸ ngõ v©yvµng, c¸ ngõ m¾t to, c¸ ngõ v©y dµi, c¸ ngõ phï vµ c¸ ngõ å. Trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, c¸c s¶n phÈm tõ c¸ ngõ (t­¬i, ®«ng l¹nh, hép) lµ mét trong c¸c nhãm s¶n phÈm ®øng ®Çu vÒ khèi l­îng ngo¹i th­¬ng, vÒ gi¸ trÞ ®øng thø 2, chØ sau nhãm ®èi t­îng t«m. Hoa Kú còng lµ n­íc nhËp khÈu c¸ ngõ víi khèi l­îng lín nh­ng chñ yÕu lµ nguyªn liÖu ®Ó ®ãng hép vµ t¸i xuÊt khÈu. VÒ c¬ b¶n, c¸c loµi c¸ ngõ v©y vµng, c¸ ngõ m¾t to vµ v©y dµi ®«ng l¹nh cã gi¸ kh«ng thÊp h¬n t«m sua bao nhiªu (mét sè DN ViÖt Nam xuÊt ®­îc c¸ ngõ v©y vµng víi gi¸ trung b×nh 14- 14,5 USD/kg). HiÖn nay tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu c¸ ngõ vµo thÞ tr­êng Mü kh¸ cao (trong quý I/2001 s¶n l­îng c¸ ngõ t­¬i xuÊt khÈu ®¹t 400 tÊn, gi¸ trÞ 2,0 triÖu USD t¨ng 2,3 lÇn so víi quýI/2001). MÆc dï thÞ phÇn cña ta cßn nhá bÐ trªn thÞ tr­êng c¸ ngõ Hoa Kú nh­ng vÉn cßn nhiÒu tiÒm n¨ng gia t¨ng xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m tíi. Mét sè ®èi t­îng kh¸c HiÖn nay hiÓu biÕt cña chóng ta vÒ nguån lîi vïng xa bê cßn h¹n hÑp, ®Æc biÖt lµ tõ ®é s©u 100m trë ra. Tuy nhiªn, nh÷ng ®iÒu tra tr­íc ®©y cña ch­¬ng tr×nh hîp t¸c ViÖt - X« (trong vïng 100m n­íc s©u trë vµo) ®· ph¸t hiÖn sù cã mÆt cña mét sè b·i t«m biÓn s©u, t«m vç…Ên §é lµ n­íc khai th¸c vµ xuÊt khÈu ®èi t­îng t«m biÓn s©u kh¸ thµnh c«ng. §©y lµ nh÷ng ®èi t­îng cÇn t×m hiÓu kü h¬n ®Ó khai th¸c trong thêi gian tíi. 2.1.2 C¸c ®èi t­îng vïng biÓn ven bê Vïng biÓn ven bê vµ gÇn bê lµ vïng khai th¸c quen thuéc, truyÒn thèng cña ta. NhiÒu ®èi t­îng cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao trong vïng nµy ®· bÞ khai th¸c qu¸ møc, nhiÒu vïng sinh th¸i bÞ ph¸ hñy, ®Æc biÖt lµ c¸c b·i san h« vµ rõng ngËp mÆn lµm mÊt m«i tr­êng sèng cña nhiÒu ®èi tr­îng thñy s¶n cã gi¸ trÞ cao nh­ t«m hïm…C¸c b·i t«m tù nhiªn còng ®ang bÞ ®e däa nghiªm träng. V× vËy, ®èi víi vïng nµy vÊn ®Ò chÝnh lµ b¶o vÖ vµ t¸i t¹o quÇn ®µn, ®ång thêi chó träng ph¸t triÓn nu«i trång c¸c ®èi t­îng cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao. T«m MÆt hµng t«m cña ViÖt Nam ®ang xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Mü võa cã khèi l­îng lín võa cã gi¸ trÞ cao. T«m cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo Mü cã ­u thÕ so víi mét sè n­íc kh¸c vÒ kÝch cì s¶n phÈm, cã uy tÝn vÒ chÊt l­îng ®èi víi ng­êi tiªu dïng. HiÖn nay, nhu cÇu nhËp khÈu t«m vµo Mü cßn rÊt lín, t«m ®ang cã kim ng¹ch lín nhÊt. NhiÒu loµi t«m biÓn ®· ®­îc nu«i, trong ®ã tèm só lµ loµi cã s¶n l­îng nu«i cao nhÊt thÕ giíi (s¶n l­îng 550- 750 ngh×n tÊnm/n¨m). HiÖn nay, chóng ta ®ang tËp trung vµo nu«i t«m só . Víi phong trµo chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt canh t¸c diÔn ra tõ ®Çu n¨m 2001, ta ®· cã diÖn tÝch nu«i t«m só trªn 400 ngh×n ha. S¶n l­îng t«m só nu«i cña ViÖt Nam ®· lªn tíi vÞ trÝ ®øng thø 2 trong c¸c n­íc nu«i t«m só, sau Th¸i Lan. Cïng víi t«m só, gÇn ®©y còng ph¸t triÓn nu«i t«m r¶o. Tuy nhiªn cÇn l­u ý r»ng, ®©y lµ ®èi t­îng cã søc hÊp dÉn vµ gi¸ ®¬n vÞ còng vµo lo¹i cao nhÊt trong c¸c ®èi t­îng thñy s¶n trªn thÞ tr­êng Mü. MÆt kh¸c kü thuËt nu«i t«m ®· t­¬ng ®èi phæ cËp trªn thÕ giíi, ®Çu t­ thuËn lîi vµ chu kú s¶n xuÊt rÊt ng¾n (3 – 4 th¸ng ) nªn nu«i t«m ®­îc c¸c n­íc vïng nhiÖt ®íi, ®Æc biÖt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hÕt søc quan t©m ph¸t triÓn. Ngay trong n¨m 2001, nhiÒu n­íc ®· ®Æt ra kÕ ho¹ch gia t¨ng nu«i t«m biÓn nh­ Th¸i Lan, Ên §é, In®«nªxia, Trung q uèc … NhiÒu n­íc còng ®· chó träng ph¸t triÓn nu«i loµi t«m Nam Mü (t«m ch©n tr¾ng) ®Ó xuÊt khÈu vµo Hoa Kú. Nhu vËy, cuéc c¹nh tranh ®Ó xuÊt khÈu t«m ch¾c ch¾n sÏ ngµy cµng gay g¾t vµ kh«c liÖt. NÕu chØ tËp trung vµo mét ®èi t­îng t«m só th× n­íc xuÊt khÈu sÏ khã tr¸nh khái sù ®e däa rÊt nghiªm träng. §ång thêi, nÕu chØ tËp trung nu«i ®¬n mét ®èi t­îng t«m só, m« tr­êng sÏ dÔ dµng bÞ tho¸i hãa, g©y hËu qu¶ l©u dµi. Do ®ã, trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cÇn quan t©m ®Õn tÝnh linh ®éng, s½n sµng chuyÓn ®æi ®èi t­îng, lu©n canh hoÆc xen canh víi c¸c ®èi t­îng kh¸c. * Gi¸p x¸c §èi t­îng cã ®ñ c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn lµ t«m hïm, ghÑ, cua . * C¸c loµi nhuyÔn thÓ. §¸ng kÓ nhÊt lµ ®iÖp, sß thÞt 2.1.3. C¸c ®èi t­îng n­íc ngät . * T«m cµng xanh Lµ ®èi t­îng phôc vô xuÊt khÈu tèt. VÊn ®Ò hiÖn nay cña ta lµ s¶n xuÊt gièng vµ gi¸ thµnh nu«i cßn cao. * C¸ tra vµ c¸ basa . C¸c tra vµ c¸ basa cña ViÖt Nam ®· giµnh ®­îc thÞ phÇn kh«ng nhá trong tæng khèi l­îng nhËp khÈu lo¹i c¸ nµy vµo Mü. Giíi tiªu dïng Mü ®· quen dïng c¸ basa cña ViÖt Nam. Dd©y lµ mét lîi thÕ lín ®Ó ViÖt Nam tiÕp tôc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu s¶n phÈm nµy vµo Mü. Nh÷ng trë ng¹i vÒ th­¬ng hiÖu ®ang ®­îc c¸c bé, ngµnh cã liªn quan tÝch cùc th¸o gì. Cïng víi chÊt l­îng c¸ t¨ng lªn, ch¾c ch¾n l­îng c¸ tra vµ c¸ basa cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo Mü sÏ tiÕp tôc t¨ng trong thêi gian tíi. §©y lµ c¸c loµi c¸ da tr¬n, ®­îc nu«i lång trªn s«ng hoÆc nu«i trong c¸c ao (hÇm). Trªn thÞ tr­êng Mü, Phi lª c¸ ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam ®ang gÇn nh­ ®éc chiÕm vÞ trÝ sè mét cña mÆt hµng nhËp khÈu nµy, Tuy khèi l­îng vµ gi¸ trÞ cßn rÊt Ýt so víi s¶n l­îng c¸ nheo nu«i cña Mü. Tuy nhiªn, tiªu thô s¶n phÈm nµy cã thÓ gÆp mét sè trë ng¹i, v× hiÖn nay mét sè n­íc, tr­íc hÕt lµ Trung Quèc, ®· nhËp néi gièng c¸ nheo Mü ®Ó nu«i phôc vô xuÊt khÈu trë l¹i Mü. Mét sè n­íc D«ng nam ¸ nh­ Th¸i Lan còng ®ang cã ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn c¸ basa vµ c¸ tra xuÊt khÈu. Trªn ®©y lµ mét sè loµi thñy s¶n cã kh¶ n¨ng th©m nhËp tèt vµo thÞ tr­êng Hoa Kú. NÕu ph¸t triÓn ®­îc ®ång ®Òu, ®a d¹ng ch¾c ch¾n gi¸ trÞ suÊt khÈu mµ ngµnh thñy s¶n mang l¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n sÏ cßn tiÕp tôc t¨ng tr­ëng l©u dµi trong t­¬ng lai. 2.2. §¶m b¶o chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm thñy s¶n Nh­ chóng ta ®· biÕt thÞ tr­êng Mü lµ mét thÞ tr­êng thñy s¶n khã tÝnh cña thÕ giíi. Hµng thñy s¶n nhËp khÈu vµo Mü ph¶i qua sù kiÓm tra chÆt chÏ cña côc qu¶n lý D­îc phÈm cµ Thùc phÈm Hoa Kú (FDA) theo c¸c tiªu chuÈn HACCP. VÊn ®Ò vÖ sinh thùc phÈm, « nhiÔm m«i tr­êng, b¶o vÖ sinh th¸i … lµ nh÷ng lý do mµ Mü th­êng ®­a ra ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu thñy s¶n . Tõ khi hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü cã hiÖu lùc, kim nh¹ch xuÊt khÈu cña thñy s¶n ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy ®· t¨ng ®¸ng kÓ. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®ã, cï víi sù ph¸t triÓn ®¸ng kÓ cña lÜnh vùc khai th¸c vµ nu«i trång thñy s¶n, vai trß cña ho¹t ®éng qu¶n lý chÊt l­îng vÖ sinh an toµn thùc trong chÕ biÕn xuÊt khÈu thñy s¶n cã ý nghÜa hÕt søc quan träng, gióp s¶n phÈm thñy s¶n ViÖt Nam v­ît qua nh÷ng rµo c¶n kü thuËt, t¨ng uy tÝn vµ vÞ thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ nµy. 2.2.1. Tõ yªu cÇu cña c¸c n­íc nhËp khÈu. Cã mét thùc tÕ kh¸ch quan kh«ng thÓ phñ nhËn , thÕ giíi hiÖn ®¹i ®ang tån t¹i hai cùc: c¸c n­íc giµu vµ c¸c n­íc nghÌo. XuÊt khÈu thñy s¶n chñ yÕu lµ c¸c n­íc nghÌo (c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ). Vµ ng­îc l¹i c¸c n­íc ph¸t triÓn ( c¸c n­íc giµu) ngµy cµng nhËp khÈu nhiÒu thñy s¶n cao cÊp vµ ®Æc chñng. Hä tù cho m×nh quyÒn ®Æt ra nh÷ng rµo c¶n kü thuËt (TBT) vµ hµng rµo an toµn vÖ sinh (SPS). Vµ o¸i o¨m h¬n cã khi hä t¹o ra nh÷ng hµng rµo mang tiÕng lµ kü thuËt nh­ng thùc chÊt lµ phi kü thuËt, nh­ tr­êng hîp Mü g©y khã dÔ cho viÖc nhËp khÈu c¸ tra vµ c¸ basa cña ViÖt Nam nh»m h¹n chÕ nhËp khÈu, ®iÒu chØnh c¸n c©n th­¬ng m¹i thay thÕ cho hµng rµo thuÕ quan, hµng rµo h¹ng ng¹ch ®· bÞ dì bá th«ng qua viÖc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i . §Ó th©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy, ®Ó t¨ng gi¸ trÞ kim ng¹ch cho ®Êt n­íc, kh«ng cã sù lùa chän nµo kh¸c lµ ph¶i tháa m·n tèi ®a yªu cÇu cña thÞ tr­êng xuÊt khÈu, th«ng qua t¹o lîi thÕ c¹nh tranh víi c¸c n­íc xuÊt khÈu kh¸c. Ngay tõ n¨m 1994, ngµnh thñy s¶n ®· thùc hiÖn mét cuéc c¸ch m¹ng trong viÖc x©y dùng hÖ thèng luËt lÖ vÒ an toµn vÖ sinh thñy s¶n. X©y dùng c¬ quan kiÎm so¸t an toµn vÖ sinh thñy s¶n. H­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp n©ng cÊp ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ øng dông ch­¬ng tr×nh kiÓm so¸t an toµn vÖ sinh theo HACCP nh»m tháa m·n yªu cÇu vÒ an toµn vÖ sinh cña c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu thñy s¶n thÕ giíi. Cïng víi sù ra ®êi cña trung t©m kiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh thñy s¶n (NAFIQACEN) th¸ng 8/1994, hµng lo¹t c¸c quy chÕ, tiªu chuÈn ngµnh, c¸c niÓu mÉu, h­íng dÉn ®¸nh gi¸ vÒ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm ®­îc ban hµnh. Trong n¨m 2001, 11 tiªu chuÈn nghµnh vÒ ®iÒu kÖn VSATTP ®èi víi 7 lo¹i h×nh c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh thñy s¶n: c¬ së chÕ biÕn n­íc n¾m, c¬ së s¶n xuÊt n­íc ®¸, nu«i c¸ bÊ, c¸ tra lång bÌ, c¬ së s¶n xuÊt c¸ sinh histamin, c¬ së nu«i t«m th©m canh, b¸n th©m canh, kho l¹nh, c¬ së b¸n lÎ thñy s¶n ®«ng l¹nh. ViÖc HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü ®­îc ký kÕt cuèi n¨m 2001 më ra triÓn väng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng Mü võa lµ c¬ héi vµng cho thñy s¶n ViÖt Nam ph¸t triÓn võa ®Æt chóng ta tr­íc mét cuéc c¹nh tranh quyÕt liÖt. Sù kiÖn c¸ tra c¸ basa t¹i Mü, sù kiÖn d­ l­îng Clorain phenicol buéc chóng ta ph¶i t¨ng c­êng h¬n n÷a viÖc kiÓm tra chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh thùc phÈm. 2.2.2. BiÖn ph¸p - §Æt träng t©m nhiÖm vô vµo kiÓm so¸t m«i tr­êng, kiÓm so¸t d­ l­îng trong ®éng vËt thñy s¶n, s¶n phÈm thñy s¶n nu«i, x©y dùng mét hÖ thèng kiÓm so¸t chÊt l­îng vµ VSATTP ®¸ng tin cËy tõ kh©u s¶n xuÊt nguyªn liªu nh­ ®¸nh b¾t, nu«i trång (®Æc biÖt lµ nu«i trång) ®Õn chÕ biÕn, tiªu thô, xuÊt khÈu thñy s¶n. - Quy ®Þnh râ rµng, cô thÓ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ n­íc vÒ chÊt l­îng vµ VSATTP ®èi víi c¸c s¶n phÈm thñy s¶n. Thµnh lËp mét c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ an toµn thùc phÈm vµ thó y thñy s¶n cã quyÒn h¹n vµ cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý tõ trung ­¬ng tíi c¸c ®Þa ph­¬ng, thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l­îng vµ VSATTP vµ thó y thñy s¶n tõ kh©u s¶n xuÊt nguyªn liÖu ®Õn chÕ biÕn, ph©n phèi s¶n phÈm thñy s¶n tíi tay ng­êi tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. - N©ng cao tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ng­êi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt- chÕ biÕn- ph©n phèi s¶n phÈm do hä lµm ra. CÇn thiÕt lËp kªnh th«ng tin chuyªn ngµnh ®Ó chuyÓn t¶i nh÷ng th«ng tin xu«i chiÒu tõ Nhµ n­íc, bé, ngµnh tíi ng­ d©n vµ ng­îc l¹i vÒ t©m t­, nguyÖn väng, ý kiÕn ®Ò xuÊt cña ng­êi d©n ®èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vµ thùc thi ph¸p luËt. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn d©n trÝ trong ngµnh thñy s¶n chÝnh lµ gãp phÇn trùc tiÕp n©ng cao chÊt l­îng vµ VSATTP trong ngµnh. 2.3 Nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ DN ViÖt Nam ®èi phã víi c¸c vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ (1)- TÝch cùc triÓn khai viÖc ®µm ph¸n song ph­¬ng, ®a ph­¬ng ®Ó tranh thñ nhiÒu n­íc thõa nhËn VN lµ n­íc thùc hiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng. (2)- C¸c DN cña ViÖt Nam cÇn cã tinh thÇn tÝch cùc theo ®uæi c¸c vô kiÖn khi bÞ n­íc ngoµi kiÖn b¸n ph¸ gi¸. ChÝnh phñ cÇn ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó hç trî vµ gióp ®ì DN ViÖt Nam khi bÞ kiÖn b¸n ph¸ gi¸. §Ó gióp ®ì cho c¸c DN ViÖt Nam v­ît qua ®­îc nh÷ng khã kh¨n khi bÞ kiÖn b¸n ph¸ gi¸ chÝnh phñ cã thÓ thµnh lËp quü trî gióp theo ®uæi c¸c vô kiÖn; t¨ng c­êng cung cÊp th«ng tin cho c¸c DN, chuÈn bÞ cho hä nh÷ng hµng trang kiÕn thøc cÇn thiÕt…; chÝnh phñ chØ hç trî cho c¸c DN traong c¸c vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ chø kh«ng thÓ lµm thay DN trong vô kiÖn. (3)- Ph¸t huy vai trß cña c¸c hiÖp héi chuyªn ngµnh hoÆc cña c¸c tæ chøc nhãm s¶n phÈm , t¨ng c­êng sù phèi hîp cña c¸c DN ®Ó lµm m¹nh thªm n¨ng lùc kh¸ng kiÖn cña c¸c DN. Kinh nghiÖm trong vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ c¸ basa vµo thÞ tr­êng Mü, HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam (VAEP) ®· tËp hîp ®­îc 14 DN nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu c¸ tra vµ c¸ basa cïng nhau chia sÎ chi phÝ, kiªn quyÕt theo ®uæi vô kiÖn ®Õn cïng. NÕu kh«ng cã vai trß cña HiÖp héi th× 1 DN riªng sÏ khã cã ®ñ ®iÒu kiÖn theo ®uæi vô kiÖn. (4)- Phæ biÕn kiÕn thøc vÒ tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü, båi d­ìng ®éi ngò chuyªn gia giái, h×nh thµnh nhiÒu tæ chøc chuyªn phôc vô viÖc øng phã víi nh÷ng tranh chÊp vÒ ngo¹i th­¬ng, cã kh¶ n¨ng t­ vÊn cho c¸c DN vµ hç trî cho chÝnh phñ khi x¶y ra c¸c vô kiÖn. §Ó ng¨n chÆn xu thÕ kiÖn b¸n ph¸ gi¸ gia t¨ng, tranh thñ giµnh th¾ng lîi th× mét viÖc lµm cÊp b¸ch lµ phæ biÕn c¸c quy t¾c cã liªn quan cña WTO vµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü cho c¸c DN, nhanh chãng båi d­ìng nhiÒu chuyªn gia th«ng th¹o c¸c quy t¾c cña mËu dÞch quèc tÕ vµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ. Trªn c¬ së ®ã, h×nh thµnh c¸c tæ chøc chuyªn phôc vô viÖc øng phã víi c¸c tranh chÊp vÒ ngo¹i th­¬ng, cã n¨ng lùc lµm viÖc rÊt cao th× míi cã ®ñ kh¶ n¨ng t­ vÊn cho DN vµ hç trî cho chÝnh phñ khi x¶y ra c¸c vô kiÖn t­¬ng tù. (5)- CÇn ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO, sö dông c¸c quy t¾c cña WTO ®èi phã víi n­íc ngoµi thùc hiÖn biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸. (6)- C¸c DN ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn nghiªm chØnh nh÷ng quy ®Þnh vÒ xuÊt khÈu s¶n phÈm phï hîp víi nh÷ng ®ßi hái vµ nh÷ng ®Æc tÝnh cña tõng thÞ tr­êng, l­u tr÷ hå s¬ trong s¶n xuÊt kinh doanh s½n sµng chøng cø ®Ó chøng minh ®­îc sù lµm ¨n ®óng ®¾n cña DN m×nh, tr¸nh cã nh÷ng hµnh ®éng t¹o cí cho phÝa ®èi t¸c kiÖn tông. NÕu thùc sù cã hµnh vi b¸n ph¸ gi¸ g©y thiÖt h¹i cho DN cïng ngµnh hµng cña n­íc xuÊt khÈu th× nªn chñ ®éng th­¬ng l­îng víi chÝnh phñ cña n­íc khëi kiÖn, ®­a ra lêi høa thùc hiÖn cam kÕt vÒ gi¸ c¶, vÒ thêi h¹n chÊm døt viÖc b¸n ph¸ gi¸. (7)- Trong tr­êng hîp kh«ng chÊp nhËn c¸c kÕt luËn cña chÝnh phñ n­íc khëi kiÖn th× DN cã thÓ tiÕn hµnh nh÷ng hµnh ®éng sau: - Yªu cÇu c¬ quan t­ ph¸p n­íc nhËp khÈu can thiÖp. - §Ò nghÞ chÝnh phñ can thiÖp. NÕu cã ®ñ c¬ së chøng minh hµnh vi kiÖn b¸n ph¸ gi¸ thùc sù lµ do n­íc nhËp khÈu muèn b¶o hé mËu dÞch th× sau khi n­íc ta ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO cã thÓ ®Ò nghÞ chÝnh phñ can thiÖp ®Õn tËn WTO nh­ng víi ®iÒu kiÖn DN ph¶i tÝch cùc theo ®uæi vô kiÖn v× sÏ mÊt nhiÒu c«ng søc vµ thêi gian. (8)- KÞp thêi ®Ò nghÞ phóc thÈm sau thêi h¹n 5 n¨m nép thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸. Trong thêi h¹n 5 n¨m kÓ tõ ngµy nép thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ nÕu ®· chÊm døt hµnh vi ph¸ gi¸ th× cÇn ®Ò nghÞ chÝnh phñ n­íc khëi kiÖn b¸n ph¸ gi¸ xÐt phóc thÈm ®Ó hñy bá c¸c h×nh thøc xö ph¹t tr­íc ®©y. 2.4 Mét sè biÖn ph¸p tæng hîp kh¸c 2.4.1 T¨ng c­êng giíi thiÖu, qu¶ng c¸o s¶n phÈm vµ tiÕp thÞ b»ng nhiÒu h×nh thøc ®Æc biÖt sö dông Internet trong c«ng t¸c tiÕp thÞ. §Èy m¹nh viÖc phèi hîp víi c¸c hiÖp héi nghiªn cøu thÞ tr­êng Hoa Kú theo tõng mÆt hµng chuyªn s©u cïng víi viÖc liªn kÕt víi c¸c DN n­íc ngoµi ë n­íc së t¹i ®ang tham gia vµo hÖ thèng ph©n phèi thñy s¶n trªn thÞ tr­êng Hoa Kú ®Ó t¨ng c­êng th©m nhËp vµo m¹ng l­íi ph©n phèi trªn thÞ tr­êng nµy. Ngoµi ra, Bé th­¬ng m¹i cÇn xóc tiÕn nhanh viÖc thµnh lËp trung t©m giíi thiÖu s¶n phÈm t¹i Hoa Kú, ®Ò nghÞ chÝnh s¸ch hç trî DN thµnh lËp v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i Hoa Kú nhÊt lµ nh÷ng DN mµ kim ng¹ch xuÊt khÈu cong nhá nh­ng cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ®Ó c¸c DN ViÖt Nam cã c¬ héi giao th­¬ng víi c¸c nhµ ph©n phèi Mü nhÊt lµ t×m hiÓu c¸c luËt ch¬i cña thÞ tr­êng nµy. Nghiªn cøu thµnh lËp mét bé phËn chuyªn tr¸ch viÖc ph¸t triÓn, ®¨ng ký vµ b¶o hé th­¬ng hiÖu s¶n phÈm thñy s¶n trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi nãi chung vµ Hoa Kú nãi riªng. 2.4.2 §¸nh gi¸ ®óng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ m¹nh d¹n ®Çu t­ ®æi míi thiÕt bÞ, n©ng cao tr×nh ®é chÕ biÕn ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm xuÊt khÈu vµ ®a d¹ng hãa c¸c s¶n phÈm thñy s¶n xuÊt khÈu ®¸p øng nhu cÇu cao vÒ c¸c hµng cao cÊp tinh chÕ cña thÞ tr­êng Hoa Kú. 2.4.3 §Ó s¶n phÈm thñy s¶n cã ®­îc gi¸ c¹nh tranh, DN ViÖt Nam ph¶i triÖt ®Ó khai th¸c c¸c lîi thÕ vÒ gi¸ nh©n c«ng rÎ, kÕt hîp víi c¸c biÖn ph¸p tæ chøc, qu¶n lý s¶n xuÊt, hîp lý hãa, hiÖn ®¹i hãa s¶n xuÊt, ®ång thêi Nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p c¶i c¸ch m¹nh mÏ c¸c thÓ chÕ ng©n hµng, h¶i quan, thuÕ vô ®Ó hç trî DN cã hiÖu qu¶ h¬n, tr¸nh c¸c biÓu hiÖn tiªu cùc lµm tèn phÝ thêi giê vµ tiÒn b¹c cña DN, thËm trÝ Nhµ n­íc cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p ­u ®·i vÒ thuÕ ®Ó hµng thñy s¶n ViÖt Nam cã gi¸ c¹nh tranh h¬n trªn thÞ tr­êng Hoa Kú. 2.4.4 ChuyÓn h­íng xuÊt khÈu HiÖn nay, nhu cÇu nhËp khÈu t«m vµo Hoa Kúcßn rÊt lín, t«m ®ang cã kim ng¹ch nhËp khÈu lín nhÊt . T«m cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo Hoa Kú cã gi¸ trÞ cao vµ cã ­u thÕ so víi mét sè n­íc kh¸c vÒ kÝch cì s¶n phÈm,cã uy tÝn vÒ chÊt l­îng ®èi víi ng­êi tiªu dïng. Nh­ vËy cÇn chuyÓn dÞch khèi l­îng ®ang xuÊt khÈu vµo nh÷ng thÞ tr­êng cã gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n thÊp h¬n sang thÞ tr­êng Hoa Kú th× sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n. KÕt luËn Hoa Kú lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu thñy s¶n lín cña ViÖt Nam, ®øng thø hai sau NhËt B¶n vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy kh«ng ngõng t¨ng lªn qua c¸c n¨m ®Æc biÖt n¨m 2002_ mét n¨m sau khi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú cã hiÖu lùc. Mét kho¶ng thêi gian ch­a dµi nh­ng ®· ®Ó l¹i cho chóng ta nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm khi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng ®Çy hÊp dÉn vµ phøc t¹p nµy. Trong thêi gian tíi c¸c DN xuÊt khÈu cña ViÖt Nam mét mÆt ph¶i gi÷ v÷ng vµ n©ng cao kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña m×nh vµo thÞ tr­êng Hoa Kú mÆt kh¸c ph¶i tiÕp tôc gi¶i quyÕt c¸c vô kiÖn vÒ b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra, c¸ basa vµ tiÕp tôc lµ mÆt hµng t«m. Tõ viÖc ph©n tÝch nh÷ng nh©n tè chñ yÕu t¸c ®éng tíi kh¶ n¨ng xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng Hoa Kú cïng víi viÖc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam vµo thi tr­êng Hoa Kú trong thêi gian võa qua t«i hy väng ®©y sÏ lµ c¬ së quan träng cho viÖc t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng ®Çy triÓn väng vµ phøc t¹p nµy trong thêi gian tíi.