Một số biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước đối với hoạt động gia công hàng xuất khẩu

p nguyªn vËt liÖu cho ngµnh nµy. KÕ ho¹ch cña n¨m 2002 cho ngµnh dÖt may lµ thu hót kho¶ng 500.000 lao ®éng, cÇn kho¶ng 200 triÖu USD vèn mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ vµ 1.200 tû ®ång ViÖt Nam ®Ó x©y dùng c¬ b¶n. Ngoµi ra cßn ph¶i phôc vô ®­îc 60-70% nhu cÇu trong n­íc. KÕ ho¹ch trªn chØ thùc hiÖn ®­îc vÊn ®Ò thu hót lao ®éng cßn l¹i ®Òu kh«ng ®¹t ®­îc vÒ mua s¾m thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp vÉn chñ yÕu lµ thuª m¸y mãc thiÕt bÞ cña bªn ®Æt gia c«ng. 3.3.2. KÕ ho¹ch cho ngµnh giµy dÐp. §©y lµ ngµnh hµng cã kim ng¹ch ®øng thø hai trong sè c¸c hµng gia c«ng ë n­íc ta. Trong vßng 4 n¨m gÇn ®©y c«ng nghiÖp da giÇy ViÖt Nam ®· ®Çu t­ trªn 2.000 tû ®ång, trong ®ã 1/2 dïng ®Ó mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ, 200 tû mua dông cô lao ®éng, t¹o viÖc lµm cho h¬n 110 ngh×n lao ®éng. Nh­ng h¬n 55% sè vèn ®Çu t­ cho ngµnh da giÇy lµ huy ®éng tõ n­íc ngoµi th«ng gãp vèn liªn doanh, vay tr¶ chËm,... ¦íc tÝnh trong giai ®o¹n 1998-2002 gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng cña toµn ngµnh ®¹t h¬n 3 tû USD. KÕ ho¹ch trong nh÷ng n¨m tíi th× ngµnh da giµy vÉn lµ ngµnh xuÊt khÈu mòi nhän. Nh­ vËy c¶ hai ngµnh hµng may mÆc vµ giµy dÐp nãi riªng vµ tÊt c¶ c¸c ngµnh hµng gia c«ng kh¸c trong nh÷ng n¨m tíi ®Õn 2005 vÉn chñ yÕu lµ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc gia c«ng do t×nh tr¹ng thiÕu vèn, thiÕu thÞ tr­êng,... Môc tiªu trong nh÷ng n¨m tíi lµ vÉn ph¸t triÓn quy m« vµ cã c¸c biÖn ph¸p t¨ng phÝ gia c«ng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cho ho¹t ®éng nµy. 3.4. VÊn ®Ò vÒ gi¸m s¸t hîp ®ång gia c«ng. Tr­íc ®©y Bé Th­¬ng m¹i trùc tiÕp phª duyÖt tõng hîp ®ång gia c«ng hµng xuÊt khÈu vµ qu¶n lý, theo dâi c¸c hîp ®ång nãi trªn. Tuy nhiªn ®Ó gi¶m bít thñ tôc hµnh chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp tham gia gia c«ng hµng xuÊt khÈu, Bé Th­¬ng m¹i ®· ph©n cÊp qu¶n lý nh­ sau: * Bé Th­¬ng m¹i: + Phª duyÖt c¸c hîp ®ång cña c¸c doanh nghiÖp cã giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu t¹m thêi nh­ng gia c«ng nh÷ng mÆt hµng kh«ng phï hîp víi ph¹m vi nhËp khÈu ghi trong giÊy phÐp. + C¸c hîp ®ång cña c¸c doanh nghiÖp ch­a ®­îc cÊp giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. + C¸c hîp ®ång cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thµnh lËp theo LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. + C¸c hîp ®ång vµ phô lôc hîp ®ång gia c«ng cã néi dung nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ ®· qua sö dông, m¸y mãc thiÕt bÞ míi cã gi¸ trÞ trªn 100.000USD. Cßn c¸c hîp ®ång cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp theo luËt ®Þnh th× giao cho c¸c phßng xuÊt nhËp khÈu khu vùc vµ h¶i quan qu¶n lý. HiÖn nay thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña ChÝnh phñ trong viÖc c¾t gi¶m thñ tôc hµnh chÝnh Bé Th­¬ng m¹i ®· tiÕn hµnh bá chÕ ®é phª duyÖt hîp ®ång gia c«ng, chØ phª duyÖt nh÷ng hîp ®ång ®ång nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt. ViÖc bá chÕ ®é phª duyÖt hîp ®ång gia c«ng gióp cho viÖc lµm thñ tôc hµnh chÝnh ®­îc nhanh h¬n, kh«ng g©y phiÒn hµ cho c¸c doanh nghiÖp, ®ång thêi khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo s¶n xuÊt hµng gia c«ng. Nh­ng thiÕt nghÜ viÖc bá chÕ ®é phª duyÖt hîp ®ång g©y nªn nh÷ng khiÕm khuyÕt trong ho¹t ®éng qu¶n lý còng nh­ nh÷ng bÊt lîi trong ho¹t ®éng lµm hµng gia c«ng cña c¸c doanh nghiÖp. Ch¼ng h¹n nh­ tr­íc ®©y khi tiÕn hµnh phª duyÖt hîp ®ång cho c¸c doanh nghiÖp Bé Th­¬ng m¹i yªu cÇu bæ xung vµo c¸c ®iÒu kho¶n kh«ng chÆt chÏ cña hîp ®ång gióp cho c¸c doanh nghiÖp yÕu kÐm vÒ nghiÖp vô ký kÕt hîp ®ång tr¸nh ®­îc nh÷ng thiÖt h¹i vÒ viÖc ký hîp ®ång kh«ng chÆt chÏ,... 4-/ §¸nh gi¸ ­u nh­îc ®iÓm chung cña chÕ ®é qu¶n lý ®èi víi ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu. 4.1. ¦u ®iÓm. Cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ ®ang d¹ng cña lo¹i h×nh kinh doanh gia c«ng xuÊt khÈu, chÕ ®é qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng gia c«ng còng ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn. VÒ c¬ b¶n cã thÓ nãi ­u ®iÓm chÝnh cña chÕ ®é qu¶n lý ho¹t ®éng gia c«ng quèc tÕ lµ theo kÞp vµ t¹o ®µ cho ho¹t ®éng nµy ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ. Tr­íc ®©y, khi ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu ë ViÖt Nam cßn ë quy m« nhá, chñ yÕu lµ gia c«ng mét sè mÆt hµng nh­ may mÆc, tói x¸ch, dông cô cÇm tay,... cho mét sè n­íc XHCN nh­ Liªn X« (cò) vµ §«ng ¢u, nhiÖm vô qu¶n lý theo dâi hµng gia c«ng chØ lµ mét phÇn nhá trong c«ng t¸c kiÓm tra gi¸m s¸t hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. Tõ khi §¶ng vµ Nhµ n­íc cã chñ tr­¬ng ®æi míi nÒn kinh tÕ, më cöa ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i trong ®ã cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng gia c«ng ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ vÒ quy m«, tèc ®é vµ thÞ tr­êng. MÊy n¨m gÇn ®©y, gia c«ng xuÊt khÈu kh«ng chØ thay ®æi lín m¹nh vÒ sè l­îng, chÊt l­îng, chñng lo¹i ®a d¹ng, thÞ tr­êng phong phó mµ cßn thay ®æi c¶ vÒ h×nh thøc gia c«ng, thµnh phÇn lµm hµng gia c«ng. Tõ h×nh thøc gia c«ng theo kiÓu “lµm thuª” th«ng th­êng ®Õn nay nhiÒu doanh nghiÖp ®· bá thªm vèn ®Çu t­ mua s¾m thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, chÕ biÕn sö dông mét phÇn nguyªn liÖu s¶n xuÊt trong n­íc n©ng cao gi¸ trÞ “néi ®Þa” cña hµng gia c«ng xuÊt khÈu. Ph­¬ng thøc “mua nguyªn liÖu, b¸n thµnh phÈm” ®ang dÇn dÇn thay thÕ ph­¬ng thøc “nhËn nguyªn liÖu, giao thµnh phÈm” nh­ tr­íc ®©y, mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ c«ng ty giÇy Th­îng §×nh hiÖn nay ®· chuyÓn h¼n sang ph­¬ng thøc “mua nguyªn liÖu, b¸n thµnh phÈm”. §Ó tiÕt kiÖm chi phÝ vËn chuyÓn, tËn dông tèi ®a n¨ng lùc, së tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp lµm hµng gia c«ng, h×nh thøc gia c«ng chuyÓn tiÕp ®· trë thµnh ph¸t triÓn réng r·i. Tõ chç ch­a cã mét v¨n b¶n chÝnh thøc nµo cña c réng r·i. Tõ chç ch­a cã mét v¨n b¶n chÝnh thøc nµo cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý, ®iÒu hµnh riªng ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu. Tr­íc ®©y chØ míi cã: - Quy chÕ t¹m thêi quy ®Þnh chÕ ®é gi¸m s¸t, kiÓm tra vµ qu¶n lý h¶i quan ®èi víi hang gia c«ng xuÊt nhËp khÈu ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh 90/TCHQ-Q§ ngµy 02/8/1997 cña Tæng côc tr­ëng Tæng côc H¶i quan. - Quy chÕ vÒ qu¶n lý ®èi víi hµng gia c«ng xuÊt nhËp khÈu vµ nguyªn liÖu nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ gia c«ng ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh 126/TCHQ-Q§ ngµy 8/4/1997 cña Tæng côc tr­ëng Tæng côc H¶i quan,... §Õn nay ®· cã mét lo¹t c¸c v¨n b¶n míi cña ChÝnh phñ ®­îc ban hµnh ®Ó ®iÒu chØnh, qu¶n lý ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu. - Trong LuËt th­¬ng m¹i ra ngµy 10/5/1999 cã môc 7 Ch­¬ng II quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò gia c«ng. - NghÞ ®Þnh 57/2000/N§-CP ngµy 31/7/2000 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt th­¬ng m¹i vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, gia c«ng vµ ®¹i lý mua b¸n hµng ho¸ víi n­íc ngoµi. KÌm theo nã lµ Th«ng t­ 18/2000/TT-BTM h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 57 vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, gia c«ng vµ ®¹i lý mua b¸n hµng ho¸ víi n­íc ngoµi; Th«ng t­ 03/2000/TT-TCHQ ra ngµy 29/8/2000 h­íng dÉn thi hµnh Ch­¬ng III NghÞ ®Þnh sè 57/2000/N§-CP ngµy 31/7/2000 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt th­¬ng m¹i vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, gia c«ng vµ ®¹i lý mua b¸n hµng ho¸ víi n­íc ngoµi,... vµ nhiÒu v¨n b¶n h­íng dÉn, chØ ®¹o gi¶i quyÕt c¸c v­íng m¾c, ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý ho¹t ®éng gia c«ng. Cã thÓ nãi c¸c v¨n b¶n trªn tuy ch­a thËt hoµn thiÖn nh­ng ®· ®¸p øng ®­îc mét c¸ch c¬ b¶n yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu. Ngoµi ra c¸c bé ngµnh cã liªn quan cßn th­êng xuyªn häp ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng v­íng m¾c trong ho¹t ®éng gia c«ng, vµ cö c¸n bé, chuyªn viªn ®i kiÓm tra thùc tÕ ë c¸c c¬ së ®Ó th¸o gì v­íng m¾c cho c¸c doanh nghiÖp tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt linh ho¹t, t¹o ®iÒu kiÖn cho gia c«ng hµng xuÊt khÈu ph¸t triÓn. 4.2. Nh­îc ®iÓm. MÆc dï c«ng ty qu¶n lý ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu ®· cã nhiÒu cè g¾ng ®Ó theo kÞp vµ t¹o ®µ cho sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng nµy nh­ng trong tõng thêi gian, tõng c¬ quan qu¶n lý ®· béc lé nh÷ng bÊt cËp, yÕu kÐm g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp lµm hµng gia c«ng. Trong mét kho¶ng thêi gian dµi ®Õn 2000 do ch­a cã v¨n b¶n thèng nhÊt quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ®iÒu hµnh ho¹t ®éng gia c«ng nªn ®· g©y ra nhiÒu khã kh¨n, v­íng m¾c cho doanh nghiÖp còng nh­ c¬ quan qu¶n lý ®iÒu hµnh béc lé ë mét sè mÆt nh­ sau: Thø nhÊt: chÕ ®é kiÓm tra, gi¸m s¸t, qu¶n lý cã lóc cã n¬i mang nÆng tÝnh h×nh thøc, bÞ ®éng ch¼ng h¹n nh­ thêi kú tr­íc NghÞ ®Þnh 89/CP cña ChÝnh phñ vÒ viÖc bá cÊp giÊy phÐp chuyÕn th× h¶i quan khi lµm thñ tôc chØ c¨n cø vµo giÊy phÐp chuyÕn do Bé Th­¬ng m¹i cÊp, kh«ng chñ ®éng theo dâi tõng hîp ®ång, khi kÕt thóc hîp ®ång kh«ng thanh kho¶n kÞp thêi,... dÉn ®Õn kh«ng Ýt doanh nghiÖp ®· lîi dông t×nh tr¹ng nµy ®Ó nhËp khÈu trèn thuÕ mét khèi l­îng nguyªn liÖu, vËt t­ lín. Thø hai: kh«ng cã sù phèi kÕt gi÷a c¸c ngµnh chøc n¨ng ®Ó qu¶n lý ho¹t ®éng gia c«ng, nh÷ng vÊn ®Ò v­íng m¾c, ph¸t sinh kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt kÞp thêi. Nh­ tr­êng hîp vÒ vÊn ®Ò gi¶i quyÕt nguyªn vËt liÖu d­ thõa Bé C«ng nghiÖp vµ Bé Th­¬ng m¹i th× coi tû lÖ hao hôt lµ phÇn cÊu thµnh trong s¶n phÈm gia c«ng, doanh nghiÖp ®­¬ng nhiªn ®­îc sö dông kh«ng ph¶i nép thuÕ cßn Bé Tµi chÝnh th× cho lµ ph¶i nép thuÕ; hoÆc lµ vÒ vÊn ®Ò hîp ®ång gia c«ng c¸p ®iÖn ®· qua sö dông nh­ ®· nãi ë phÇn tr­íc, Bé Th­¬ng m¹i th× phª duyÖt cho thùc hiÖn hîp ®ång khi doanh nghiÖp nhËp hµng vÒ th× Bé KHCN&MT b¾t ph¶i tiªu huû v× ®ã lµ hµng chøa chÊt ®éc h¹i,... ChÝnh v× nh÷ng yÕu ®iÓm nh­ trªn trong kh©u qu¶n lý mµ nh÷ng hµnh vi vi ph¹m chÕ ®é, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt trong kinh doanh gia c«ng kh«ng ®­îc ph¸t hiÖn vµ xö lý kÞp thêi. MÊy n¨m gÇn ®©y, c«ng t¸c qu¶n lý hµng gia c«ng ®· cã tiÕn bé râ rÖt nh­ng kh«ng ph¶i lóc nµo còng mang l¹i hiÖu qu¶ tèt ®Ñp nh­ mong muèn mµ ®«i lóc vÉn cßn thÓ hiÖn râ sù lóng tóng, kh«ng nhÊt qu¸n trong chØ ®¹o thùc hiÖn. Khi ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 89CP ngµy 15/12/1997 vÒ b·i bá thñ tôc cÊp giÊy phÐp chuyÕn nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu. Trong giai ®o¹n nµy ®· gÆp ph¶i sù lóng tóng trong quy tr×nh nghiÖp vô míi. Trªn c¬ së v¨n b¶n cho phÐp chung cña Bé Th­¬ng m¹i c¬ quan h¶i quan tiÕn hµnh cÊp phiÕu theo dâi hµng ho¸ theo tõng mÆt hµng cô thÓ vµ tiÕn hµnh trõ lïi sè l­îng hoÆc trÞ gi¸ hµng ho¸ mçi lÇn ®¨ng ký tê khai xuÊt, nhËp cho chñ hµng. C«ng viÖc nµy mÊt nhiÒu thêi gian g©y nªn sù chê ®éi, ïn t¾c hµng ho¸ xuÊt nhËp. VÝ dô th¸ng 12/1998 C.ty giÇy v¶i Th­îng §×nh do thñ tôc h¶i quan chËm buéc ph¶i xuÊt 2 chuyÕn hµng qua ®­êng hµng kh«ng ®· mÊt 40.000 USD vµ mÊy chôc triÖu ®ång l­u Container, C.ty may 10 ph¶i tr¶ 30 triÖu ®ång v× tr¶ chËm Container,... Ngoµi nh÷ng yÕu ®iÓm trong kh©u chØ ®¹o, ra v¨n b¶n, tæ chøc thùc hiÖn vÉn cßn mét yÕu tè quan träng kh¸c n÷a lµ con ng­êi. §ã lµ tr×nh ®é, kiÕn thøc, n¨ng lùc còng nh­ phÈm chÊt ®¹o ®øc cña c¸n bé qu¶n lý. Kh«ng Ýt nh÷ng vô tiªu cùc, gian lËn th­¬ng m¹i x¶y ra. Kh«ng Ýt c¸c tr­êng hîp khai t¨ng ®Þnh møc lªn cao h¬n nhiÒu so víi thùc tÕ nh­ ®· nãi ë trªn; hoÆc lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ C.ty may Nhµ BÒ TP.HCM ®· lîi dông h×nh thøc kinh doanh gia c«ng ®Ó nhËp lËu 400.000m v¶i Jear,... Ngoµi ra cßn kh«ng Ýt nh÷ng lêi kªu ca, phµn nµn cña c¸c doanh nghiÖp vÒ th¸i ®é cöa quyÒn, h¸ch dÞch,... cña nh©n viªn ë c¸c c¬ quan qu¶n lý; nh÷ng ®ßi hái kh¾t khe vÒ thñ tôc giÊy tê, b¾t bÎ nh÷ng sai sãt kh«ng ®¸ng kÓ vÒ nghiÖp vô,... Tãm l¹i chÕ ®é qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu tuy ®· ngµy mét ®­îc hoµn thiÖn vµ ®· ®em l¹i nhiÒu kÕt qu¶ tèt trong ho¹t ®éng nµy nh­ng bªn c¹nh ®ã nã vÉn cßn béc lé nh÷ng nh­îc ®iÓm, h¹n chÕ cÇn ph¶i ®­îc kh¾c phôc. Ch­¬ng 3 mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu 1-/ Kinh nghiÖm ph¸t triÓn ho¹t ®éng gia c«ng cña n­íc ngoµi vµ kh¶ n¨ng vËn dông vµo ViÖt Nam. §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII ®· ®Ò ra ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i nh»m c¸c môc tiªu chñ yÕu lµ: thu hót m¹nh mÏ vèn, c«ng nghÖ tõ bªn ngoµi vµ c¸c dÞch vô ngo¹i tÖ kh¸c; më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu, gi¶m thÞ tr­êng trung gian, t¨ng tØ träng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng ®· qua chÕ biÕn, ®­a kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 28%, nhËp khÈu t¨ng 24%. §Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu trªn, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta chñ tr­¬ng tiÕp tôc më cöa nÒn kinh tÕ, héi nhËp víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §©y còng lµ xu thÕ chung cña thêi ®¹i. Cã thÓ nãi héi nhËp vµ më cöa lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan nh­ng ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay ®ang lµ mét th¸ch thøc lín v× nh÷ng thÞ tr­êng mµ chóng ta muèn v­¬n tíi th× nhiÒu n­íc còng ®ang ®Õn, thËm chÝ ®· cã tõ l©u. Nh÷ng hµng ho¸ mµ ViÖt Nam s¶n xuÊt ®­îc th× nhiÒu n­íc còng s¶n xuÊt ®­îc víi sè l­îng nhiÒu h¬n, chÊt l­îng tèt h¬n vµ gi¸ rÎ h¬n. Nh×n chung lµ quy m« s¶n xuÊt cña ViÖt Nam vÉn cßn nhá bÐ, nh÷ng chØ tiªu tÝnh theo b×nh qu©n ®Çu ng­êi vÉn cßn thÊp so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. V× vËy, muèn ®uæi kÞp c¸c n­íc vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ViÖt Nam th× cÇn ®æi míi nhanh chãng h¬n n÷a chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña m×nh. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc vÒ sù ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung trong ®ã cã ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu cã ý nghÜa rÊt quan träng ®Ó chóng ta cã thÓ rót ng¾n con ®­êng ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Èy nhanh tèc ®é c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. MÆc kh¸c, c¸c n­íc trong khu vùc nh­ c¸c n­íc ASEAN ®Òu cã c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tiÒm n¨ng kinh tÕ, nhiÒu mÆt gièng víi ViÖt Nam nh­ ®Êt ®ai, khÝ hËu, tµi nguyªn, lùc l­îng lao ®éng, gi¸ lao ®éng rÎ,... V× vËy mµ kinh nghiÖm ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña c¸c n­íc nµy lu«n lµ bµi häc thiÕt thùc cho ViÖt Nam trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung còng nh­ ho¹t ®éng gia c«ng quèc tÕ nãi riªng. Nh÷ng bµi häc chñ yÕu ®ã lµ: 1.1. §Èy m¹nh ho¹t ®éng gia c«ng quèc tÕ trªn c¬ së ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ h­íng ra xuÊt khÈu, khai th¸c tèi ®a nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc. B­íc vµo thËp kû 80 c¸c n­íc ASEAN bÞ lµn sãng tù do ho¸ th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi t¸c ®éng, bÞ søc Ðp cña mét nÒn kinh tÕ trong n­íc cßn yÕu kÐm, bÞ l«i kÐo bëi nh÷ng kinh nghiÖm ®· cã ®­îc cña c¸c n­íc ¸p dông m« h×nh kinh tÕ h­íng ngo¹i nh­: Hµn Quèc, §µi Loan, Hång K«ng. Trong t×nh h×nh Êy c¸c n­íc ASEAN b¾t ®Çu ¸p dông chiÕn l­îc kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu, khai th¸c tèi ®a lîi thÕ so s¸nh. §Æc ®iÓm næi bËt trong kÕt cÊu xuÊt khÈu cña ASEAN lµ kÕt hîp gi÷a c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp truyÒn thèng, c¸c s¶n phÈm tèn nhiÒu lao ®éng nh­ dÖt, may mÆc víi c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp cã hµm l­îng kü thuËt cao vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Nhê vËy mµ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña c¸c n­íc ASEAN ®· t¨ng vät. Th¸i Lan n¨m 1980 xuÊt khÈu kho¶ng 5 tû USD ®Õn 1986 ®· xuÊt khÈu gÇn 10 tû USD, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ trªn 10% hµng n¨m; Malaysia n¨m 1976 tæng trÞ gi¸ xuÊt khÈu kho¶ng 5 tû USD ®Õn 1992 ®· t¨ng tíi gÇn 26 tû USD. Trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu nªu trªn mét phÇn kh«ng nhá lµ gi¸ trÞ hµng gia c«ng xuÊt khÈu. HÇu hÕt c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn nh­ Mü, NhËt, §øc, Italia ®Òu ®· sö dông ngµnh may mÆc lµm ®ßn b¶y chiÕn l­îc ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ trong thêi kú ®Çu c«ng nghiÖp ho¸, ®Õn nh÷ng n¨m cña thËp kû 60,70 míi chuyÓn dÇn nghÒ may c«ng nghiÖp sang c¸c n­íc cã nguån nh©n lùc dåi dµo, gi¸ lao ®éng rÎ. Vµi n¨m gÇn ®©y c¸c n­íc c«ng nghiÖp míi nh­ §µi Loan, Hång K«ng, Hµn Quèc ®· ngõng ph¸t triÓn ngµnh may chuyÓn sang thuª gia c«ng t¹i c¸c n­íc khu vùc §«ng Nam ¸ nh»m tËn dông gi¸ nh©n c«ng rÎ, vèn ®Çu t­ Ýt, thu l·i cao. Trong bèi c¶nh ®ã, ViÖt Nam víi nh÷ng lîi thÕ vÒ nhiÒu mÆt, ®Æc biÖt cã lùc l­îng lao ®éng dåi dµo ®· vµ sÏ trë thµnh n¬i cã ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu ph¸t triÓn m¹nh. Tr­íc hÕt chóng ta cÇn tËp trung ph¸t triÓn c¸c ngµnh may mÆc, dµy dÐp, c¬ khÝ l¾p r¸p,... v× c¸c ngµnh nµy sö dông nhiÒu lao ®éng, vèn ®Çu t­ Ýt, cã thÓ sö dông nguån nguyªn liÖu t¹i chç, nhu cÇu thÞ tr­êng ®ßi hái lín. VÒ l©u dµi, cÇn ph¶i x©y dùng chiÕn l­îc ­u tiªn cho xuÊt khÈu trùc tiÕp, ®Þnh ra quy m« vµ b­íc ®i thÝch hîp cho ho¹t ®éng gia c«ng, kh«ng qu¸ chó träng ph­¬ng thøc gia c«ng hiÖu qu¶ thÊp. 1.2. Coi sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng gia c«ng quèc tÕ nh­ mét ph­¬ng s¸ch h÷u hiÖu ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi vÒ lao ®éng, viÖc lµm. ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, viÖc t×m kiÕm c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng lµ rÊt quan träng ®Ó xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo. Kinh doanh gia c«ng lµ mét ph­¬ng h­íng tèt ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm, n©ng cao møc sèng vµ tÝch luü ban ®Çu. Singapore, Nam TriÒu Tiªn,... ®Òu khëi ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ b»ng kinh doanh gia c«ng. ë c¸c n­íc nµy, hµng nguyªn liÖu, b¸n thµnh phÈm, linh kiÖn, phô tïng,... ®Òu ®­îc gi¶m vµ miÔn thuÕ nhËp khÈu. NÕu hµng ®ã nh»m môc ®Ých gia c«ng th× ®Òu ®­îc miÔn thuÕ. ë Ai CËp, thuÕ nhËp khÈu ®¸nh vµo « t« gÊp 4 lÇn thuÕ nhËp khÈu ®¸nh vµo phô tïng xe h¬i, ®¸nh vµo m¸y kÐo gÊp 2 lÇn thuÕ nhËp khÈu phô tïng m¸y kÐo,... môc ®Ých lµ ®Ó khuyÕn khÝch c¸c c¬ së l¾p r¸p trong n­íc ph¸t triÓn, t¹o nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng vµ t¹o ra c¬ héi tiÕp cËn khoa häc c«ng nghÖ míi cña thÕ giíi. Bëi vËy, cã n­íc ®i tõ nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu nh­ Th¸i Lan nay ®· trë thµnh n­íc cã mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh­: ®iÖn tö, c¬ khÝ l¾p r¸p. Ên §é x­a kia lµ c¸i n«i cña nghÒ dÖt may, nay ®· cã tiÒm lùc ®øng thø hai trªn thÕ giíi vÒ phÇn mÒm m¸y tÝnh,... ë n­íc ta, søc Ðp vÒ d©n sè vµ t×nh tr¹ng thiÕu c«ng ¨n viÖc lµm rÊt nghiªm träng. ViÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh may mÆc, giÇy dÐp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp,... trong ®ã phÇn s¶n xuÊt gia c«ng cho n­íc ngoµi chiÕm tû träng ®¸ng kÓ cã thÓ gãp phÇn gi¶i quyÕt tèt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi do t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm g©y ra, gia c«ng xuÊt khÈu gióp chóng ta kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n ban ®Çu khi thùc hiÖn chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu, t¹o kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh dÇn thÞ tr­êng xuÊt khÈu trùc tiÕp nhê chÊt l­îng hµng ho¸ ngµy cµng cao. Sau nµy khi nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao, søc Ðp vÒ lao ®éng vµ viÖc lµm kh«ng lín, xu h­íng gia c«ng tÊt yÕu sÏ chuyÓn sang c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn h¬n. 1.3. §Èy m¹nh ho¹t ®éng gia c«ng quèc tÕ trªn c¬ së huy ®éng tèi ®a vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn ®Çu t­ c¶ trong vµ ngoµi n­íc. C¸c n­íc míi ph¸t triÓn ®Òu sö dông nguån t­ b¶n n­íc ngoµi lµm ®ßn bÈy trùc tiÕp cho ph¸t triÓn kinh tÕ. ë Th¸i Lan chÝnh s¸ch ®Çu t­ lu«n ®­îc söa ®æi phï hîp víi c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña ®Êt n­íc. Thêi kú tõ 1987 ®Õn nay, Th¸i Lan khuyÕn khÝch m¹nh mÏ viÖc ®Çu t­ cho c¸c dù ¸n lµm hµng xuÊt khÈu, nh÷ng c«ng ty nµo cã 50% sè s¶n phÈm lµm ra ®Ó xuÊt khÈu th× c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ chiÕm phÇn lín cæ phÇn. Riªng ë Singapore vµ Malaysia Nhµ n­íc kh«ng h¹n chÕ tû lÖ cæ phÇn cña n­íc ngoµi trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt, ng­êi n­íc ngoµi cã thÓ lËp xÝ nghiÖp trong thêi gian l©u nhÊt lµ 30 n¨m, ®­îc cÊp ®Êt víi gi¸ rÎ h¬n gi¸ thÞ tr­êng (th­êng lµ 50%) nh­ng kh«ng ®­îc quyÒn së h÷u. Ngoµi ra c¸c n­íc ®Òu lËp ra c¸c khu vùc “MËu dÞch tù do” hoÆc “khu chÕ xuÊt” víi môc tiªu chÝnh lµ kÝch thÝch ®Çu t­ t­ b¶n, t¨ng viÖc lµm, t¨ng khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ thu ngo¹i tÖ, thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ, t¨ng c­êng c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ. ë n­íc ta tÝnh ®Õn 12/1998 sè dù ¸n ®­îc cÊp giÊy phÐp gia c«ng hµng may mÆc chiÕm kho¶ng 30% sè dù ¸n cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Qua tæng hîp kho¶ng 110 hîp ®ång gia c«ng cña xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong n¨m 1998, trÞ gi¸ gia c«ng ­íc ®¹t 440 triÖu USD. Trong ngµnh da giÇy hiÖn nay cã kho¶ng 34 xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong ®ã cã 13 xÝ nghiÖp liªn doanh víi sè vèn ®Çu t­ 274 triÖu USD, 21 xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi víi sè vèn h¬n 33 triÖu USD. Nh×n chung viÖc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc gia c«ng hµng xuÊt khÈu kh«ng lín nh­ng còng ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vèn ®Çu t­, c«ng nghÖ s¶n xuÊt, vµ gãp phÇn t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Tuy nhiªn vÒ l©u dµi Nhµ n­íc cÇn h¹n chÕ cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ n­íc ngoµi trong lÜnh vùc gia c«ng nhÊt lµ hµng may mÆc, giÇy da, v× trong thùc tÕ nh÷ng mÆt hµng nµy vèn ®Çu t­ kh«ng cÇn nhiÒu, thêi gian ®µo t¹o cã tay nghÒ cao kh«ng qu¸ dµi, nÕu bá qua kh©u trung gian lµ c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam th× c¸c bªn ®Æt gia c«ng n­íc ngoµi buéc ph¶i t×m ®Õn ViÖt Nam ®Ó ký hîp ®ång trùc tiÕp. Qua ®ã sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n, ®µo t¹o vµ sö dông ®­îc nhiÒu lao ®éng h¬n, gãp phÇn gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò vÒ x· héi. Bªn c¹nh ®ã cÇn m¹nh d¹n ®Çu t­, ®æi míi khoa häc c«ng nghÖ trong lÜnh vùc gia c«ng ®Ó ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng cã hµm l­îng kü thuËt cao, hiÖu qu¶ kinh tÕ lín, dÇn dÇn tho¸t khái h×nh thøc gia c«ng ®¬n thuÇn. Muèn vËy, ph¶i thu hót tèi ®a c¸c nguån vèn trong n­íc c¶ nguån vèn Nhµ n­íc cÊp, nguån vèn vay. 1.4. §Èy nhanh c¸c ho¹t ®éng ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc lµm nÒn t¶ng c¬ b¶n cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ mét c¸ch n¨ng ®éng. Cã thÓ nãi, mÆc dï nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn vµ bÞ ®iÒu tiÕt bëi c¸c quy luËt néi t¹i cña nã, nh­ng vai trß ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý cña Nhµ n­íc lµ rÊt quan träng, b¶o ®¶m cho sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ. Kinh nghiÖm nµy ®· ®­îc Nhµ n­íc ta kh¼ng ®Þnh trong ®­êng lèi chung ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh ®ã lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trong ®ã kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Víi sù kh¼ng ®Þnh vai trß qu¶n lý, ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc, mäi ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ph¶i chÞu sù qu¶n lý trùc tiÕp cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vµ n»m trong c¬ chÕ ®iÒu hµnh chung cña Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng gia c«ng cho n­íc ngoµi lµ mét trong nh÷ng hµnh vi th­¬ng m¹i ®­îc ®iÒu chØnh bëi LuËt Th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam vµ c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt kh¸c cña ViÖt Nam ®ång thêi ph¶i chÞu sù qu¶n lý trùc tiÕp cña c¸c c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh kh¸c nh­: Bé Th­¬ng m¹i, Tæng côc H¶i quan, Bé Tµi chÝnh,... trong ®ã sù ®iÒu hµnh chung cña ChÝnh phñ th«ng qua c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt lµ c¬ së ®Ó c¸c ngµnh chøc n¨ng triÓn khai nhiÖm vô qu¶n lý trùc tiÕp. Tãm l¹i, nh÷ng kinh nghiÖm phong phó vµ mang tÝnh thùc tiÔn cao cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc. Nã cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam theo h­íng rót ng¾n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng cao cña nÒn kinh tÕ chø kh«ng chØ riªng cho ho¹t ®éng gia c«ng quèc tÕ ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn, do x¸c ®Þnh vai trß cña gia c«ng quèc tÕ trong b­íc ®i ban ®Çu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ cÇn tËn dông nh÷ng lîi thÕ s½n cã trong n­íc, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng tÝch luü vèn cho ng©n s¸ch, tËp d­ît kh¶ n¨ng x©m nhËp thÞ tr­êng míi còng nh­ viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh nÒn s¶n xuÊt lín,... Cho nªn viÖc vËn dông cã hiÖu qu¶ c¸c kinh nghiÖm nµy vµo ho¹t ®éng gia c«ng quèc tÕ còng chÝnh lµ gãp phÇn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam, thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc nhanh h¬n. 2-/ Ph­¬ng h­íng ho¹t ®éng gia c«ng trong nh÷ng n¨m tíi. B¶ng: C¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu cña n¨m 2002 XuÊt khÈu hµng ho¸ n¨m 2002 L­¬ng thùc, thùc phÈm vµ nguyªn liÖu th« Nhiªn liÖu khai kho¸ng C«ng nghiÖp chÕ biÕn C«ng nghiÖp chÕ t¸c 21,9% 22% 27,3% 25,8% NhËp khÈu hµng ho¸ n¨m 2002 M¸y mãc, thiÕt bÞ Nguyªn nhiªn liÖu Hµng tiªu dïng 44% 46% 10% Nguån: Bé Th­¬ng m¹i HiÖn nay, ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu lµ mét biÖn ph¸p quan träng trong c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. §©y lµ mét ho¹t ®éng ®Ó gãp phÇn n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ®· qua chÕ biÕn, gi¶m xuÊt khÈu hµng th« vµ s¬ chÕ. Môc tiªu chung cña ta lµ khuyÕn khÝch ®Çu t­ s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu vµ t¨ng nhanh tû träng hµng chÕ biÕn trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m tíi lµ: - §Çu t­ ®Ó chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. - §Çu t­ cho s¶n xuÊt nguyªn phô liÖu, kÓ c¶ thiÕt bÞ, phô tïng ®Ó phôc vô cho s¶n xuÊt hoÆc chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. - KhuyÕn khÝch m¹nh c¸c doanh nghiÖp lµm hµng gia c«ng. - Huy ®éng m¹nh hµng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nh­ vËy lµ ho¹t ®éng gia c«ng cã mét vÞ trÝ quan träng trong chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch m¹nh mÏ c¸c doanh nghiÖp lµm hµng gia c«ng kh«ng h¹n chÕ sè l­îng, chñng lo¹i,... h­íng c¸c doanh nghiÖp më réng gia c«ng hµng dÖt may, giµy dÐp, l¾p r¸p ®å ®iÖn tö,... §èi víi c¸c tr­êng hîp gia c«ng theo ph­¬ng thøc “mua ®øt, b¸n ®o¹n” ®­îc coi nh­ ®Çu t­ chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu theo LuËt ®Çu t­ trong n­íc vµ ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i ®èi víi ®Çu t­. 3-/ Nh÷ng biÖn ph¸p chung ®Ó hoµn thiÖn chÕ ®é qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng gia c«ng quèc tÕ. Trong nh÷ng n¨m tíi, ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu ë ViÖt Nam cßn tiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh, ®ã lµ xu thÕ cña thêi ®¹i, lµ mét tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng thÕ giíi. Ngoµi lîi Ých kinh tÕ ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu gi¶i quyÕt viÖc lµm cho sè l­îng lín lùc l­îng lao ®éng ë c¸c thµnh phè lín còng nh­ vïng s©u, vïng xa. Cã thÕ nãi t¨ng c­êng ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu lµ mét b­íc chuÈn bÞ quan träng ®Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc h­íng vµo xuÊt khÈu trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña lo¹i h×nh kinh doanh nµy, ngoµi viÖc c¸c doanh nghiÖp tù v­¬n lªn b»ng néi lùc cña m×nh, c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cÇn cã sù gióp ®ì tÝch cùc h¬n n÷a cho c¸c doanh nghiÖp th«ng qua c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp. Ph­¬ng h­íng chung hoµn thiÖn chÕ ®é qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng gia c«ng quèc tÕ lµ kh«ng ngõng hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ®iÒu chØnh chÕ ®é qu¶n lý gia c«ng hµng xuÊt khÈu, n©ng cao n¨ng lùc ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý hµng ho¸ gia c«ng vµ tiÕp tôc c¶i tiÕn thñ tôc hµnh chÝnh theo h­íng gi¶m nhÑ nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh. 3.1. T¹o hµnh lang ph¸p lý v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu. Th¸ng 5/1999 Quèc héi n­íc ta ®· th«ng qua LuËt th­¬ng m¹i, ®©y lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN; më réng giao lùc th­¬ng m¹i víi n­íc ngoµi; gãp phÇn ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ng­êi s¶n xuÊt, ng­êi tiªu dïng vµ lîi Ých hîp ph¸p cña th­¬ng nh©n. LuËt th­¬ng m¹i ®­a ra 14 lo¹i h×nh vi th­¬ng m¹i n»m trong ph¹m vi ®iÒu chØnh cña luËt, trong ®ã cã hµnh vi gia c«ng th­¬ng m¹i. Trong ph¹m vi 11 ®iÒu (tõ ®iÒu 128 ®Õn 138) LuËt th­¬ng m¹i ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò vÒ kh¸i niÖm vÒ gia c«ng trong th­¬ng m¹i, néi dung gia c«ng, hîp ®ång gia c«ng, ®iÒu kiÖn gia c«ng víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi, viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ trong gia c«ng víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi, viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ trong gia c«ng còng nh­ viÖc ¸p dông ph¸p luËt thuÕ trong gia c«ng víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi,... §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò träng yÕu ®iÒu chØnh hµnh vi gia c«ng th­¬ng m¹i nãi chung trong ®ã cã hµnh vi gia c«ng víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi. §Ó h­íng dÉn thi hµnh LuËt th­¬ng m¹i víi ho¹t ®éng gia c«ng, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 57/N§-CP ngµy 31/7/2000 kÌm theo NghÞ ®Þnh 57/N§-CP cã c¸c Th«ng t­ 18/2000/TT-BTM ra ngµy 28/8/2000 h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 57 trong ®ã cã ho¹t ®éng gia c«ng víi n­íc ngoµi. Ngoµi ra Tæng côc H¶i quan còng cã Th«ng t­ 03 h­íng dÉn thùc hiÖn ho¹t ®éng gia c«ng,... Tuy ®· cã mét hÖ thèng c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn ho¹t ®éng gia c«ng nh­ng vÉn cßn cã nh÷ng v­íng m¾c v× vËy cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn b»ng c¸ch ®­a ra nh÷ng v¨n b¶n míi ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c do thùc hiÖn nh÷ng v¨n b¶n tr­íc ®ã. CÇn ph¶i tiÕn hµnh rµ so¸t l¹i toµn bé hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt trong vÊn ®Ò qu¶n lý hµng gia c«ng xuÊt khÈu. §èi víi nh÷ng v¨n b¶n cã tÝnh chÊt chØ ®¹o chung trong thêi gian dµi, nÕu qui tr×nh thùc hiÖn ®· cã nhiÒu v­íng m¾c, kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu qu¶n lý thùc tÕ th× cÇn ph¶i thay ®æi, huû bá hoµn toµn hiÖu lùc cña v¨n b¶n cò, tr¸nh t×nh tr¹ng ra v¨n b¶n bæ sung liªn tôc, c¸i nä söa ®æi c¸i kia g©y khã kh¨n cho ng­êi thùc hiÖn trùc tiÕp. §èi víi nh÷ng v¨n b¶n cã tÝnh chÊt th¸o gì v­íng m¾c, chØ dÉn cho cÊp d­íi thùc hiÖn theo ®óng c¸c v¨n b¶n ®· cã cÇn ph¶i dÉn chiÕu râ sè v¨n b¶n, ngµy th¸ng, trÝch yÕu,... tr¸nh t×nh tr¹ng nªu chung chung nh­: “ViÖc ... gi¶i quyÕt theo chÕ ®é hiÖn hµnh”, khiÕn ng­êi h­íng dÉn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Tr­íc hÕt c¸c bé ngµnh cã liªn quan nh­ h¶i quan, Bé Th­¬ng m¹i, Bé C«ng nghiÖp, Bé Khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng, Bé Tµi chÝnh cÇn thèng nhÊt mét sè vÊn ®Ò cã gi¸ trÞ c¬ së ph¸p lý vÒ c¸c vÊn ®Ò nh­: - VÊn ®Ò hao hôt ®èi víi nguyªn phô liÖu gia c«ng. - VÊn ®Ò thuÕ ®èi víi tû lÖ hao hôt trªn. - VÊn ®Ò ®Þnh møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu. - VÊn ®Ò xö lý phÕ liÖu, phÕ phÈm d­ thõa. - VÊn ®Ò nh·n m¸c hµng ho¸. - VÊn ®Ò thanh lý, thanh kho¶n vµ chÕ tµi trong tr­êng hîp chËm thanh kho¶n hîp ®ång. Trong c¸c vÊn ®Ò trªn, ngoµi néi dung qu¶n lý, cÇn x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña tõng c¬ quan, ngµnh ®èi víi tõng vÊn ®Ò ®Ó cã thÓ gi¶i quyÕt mét c¸ch triÖt ®Ó c¸c v­íng m¾c trong qu¶n lý hµng gia c«ng hiÖn nay. §Ó cã c¬ së ph¸p lý trong viÖc sö lý c¸c vi ph¹m cña doanh nghiÖp kinh doanh gia c«ng xuÊt nhËp khÈu, Tæng côc H¶i quan cÇn nghiªn cøu tr×nh ChÝnh phñ bæ xung mét sè ®iÒu kho¶n trong NghÞ ®Þnh 16/CP ngµy 20/3/1998 vÒ sö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ h¶i quan, ®ã lµ c¸c hµnh vi vi ph¹m trong ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt, nhËp khÈu sau: - Vi ph¹m thêi h¹n thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng. - Më sæ theo dâi hîp ®ång gia c«ng nh­ng kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång. - §¨ng ký nhËp nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt hµng gia c«ng nh­ng kh«ng xuÊt khÈu s¶n phÈm,... 3.2. N©ng cao n¨ng lùc, tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý hµng gia c«ng. Thùc tÕ trong c«ng t¸c qu¶n lý hµng gia c«ng xuÊt nhËp khÈu th× ®èi t­îng kiÓm tra gi¸m s¸t lµ hµng ho¸, vËt t­, nguyªn liÖu xuÊt nhËp khÈu gièng nh­ c¸c lo¹i h×nh kinh doanh kh¸c. Nh­ng do ®Æc thï cña kinh doanh gia c«ng nªn chÕ ®é qu¶n lý còng ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu kh¸c vÒ néi dung qu¶n lý. Nh­ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i ®ång thêi qu¶n lý chÆt chÏ ®èi t­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu võa t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh. V× thÕ mµ cÇn ph¶i coi träng viÖc x©y dùng vµ kiÖn toµn mét ®éi ngò c¸n bé nh©n viªn qu¶n lý võa giái vÒ kiÕn thøc kinh tÕ, kü thuËt, ph¸p luËt, ngo¹i ng÷,... tËn tuþ víi c«ng viÖc ®­îc giao, vµ ph¶i cã phÈm chÊt trong s¸ng. VÒ mÆt nhËn thøc ph¶i lµm cho ng­êi c¸n bé qu¶n lý thÊy râ vai trß cña m×nh lµ c«ng cô s¾c bÐn cña Nhµ n­íc trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, kiÓm so¸t nhËp khÈu, b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc, vËn dông vµo c«ng t¸c qu¶n lý hµng gia c«ng xuÊt nhËp khÈu. Ng­êi qu¶n lý ph¶i biÕt nh÷ng khã kh¨n, thiÖt thßi cña ng­êi gia c«ng “lµm thuª” cho n­íc ngoµi ®Ó trong ph¹m vi cho phÐp t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp, tr¸nh lèi lµm viÖc quan liªu “sèng chÕt mÆc bay” khiÕn cho doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng g¸nh chÞu thiÖt thßi vÒ vËt chÊt mµ cßn kÐo theo nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng do mÊt b¹n hµng dÉn ®Õn c«ng nh©n mÊt viÖc lµm, hËu qu¶ xÊu x¶y ra ®èi víi x· héi. §Æc biÖt lµ ®èi víi ngµnh h¶i quan, c¸n bé nh©n viªn qu¶n lý h¶i quan ph¶i th­êng xuyªn tiÕp xóc trùc tiÕp víi tiÒn hµng. Trong thêi ®iÓm nµy ®êi sèng vËt chÊt cña c¸n bé nh©n viªn ch­a ®­îc n©ng cao, trong sè c¸c ®¬n vÞ qu¶n lý cã nh÷ng thµnh viªn v× môc tiªu lîi nhuËn mµ bÞ l«i kÐo vµo nh÷ng ho¹t ®éng vi ph¹m ph¸p luËt. V× vËy mµ cÇn ph¶i t¨ng c­êng gi¸o dôc chÝnh trÞ, t­ t­ëng, ®µo t¹o n©ng cao kiÕn thøc nghiÖp vô, luËt ph¸p, t¨ng c­êng kû c­¬ng néi bé; cã chÕ ®é th­ëng ph¹t nghiªm minh còng nh­ chó träng ch¨m lo ®êi sèng cho c¸n bé nh©n viªn. Nh÷ng c«ng viÖc tr­íc m¾t cÇn ®­îc chó träng lµ: Thø nhÊt: ph¶i tuyÓn dông ®éi ngò c¸n bé nh©n viªn cã kiÕn thøc ch¾c vÒ luËt ®Ó nghiªn cøu, ®­a ra c¸c v¨n b¶n ph¸p quy phï hîp víi yªu cÇu qu¶n lý cô thÓ cña ngµnh. Thø hai: cÇn rµ so¸t ph©n lo¹i vµ tiªu chuÈn ho¸ lùc l­îng c¸n bé nh©n viªn qu¶n lý, chó träng ngay tõ kh©u tuyÓn chän ®éi ngò c¸n bé nh©n viªn theo h­íng lùa chän nh÷ng ng­êi cã phÈm chÊt, ®¹o ®øc tèt; ®· ®­îc ®µo t¹o. Chó träng t¨ng c­êng c¸c kh©u c«ng t¸c nghiÖp vô b»ng c¸c c¸n bé cã chuyªn m«n, n¨ng lùc thÝch hîp, kiªn quyÕt xö lý hoÆc ®­a ra khái ngµnh nh÷ng ng­êi kh«ng ®ñ phÈm chÊt vµ n¨ng lùc c«ng t¸c. Thø ba: coi träng viÖc tËp huÊn vµ huÊn luyÖn nghiÖp vô ë c¸c kh©u c«ng t¸c. §Æc biÖt lµ ®èi víi c¸n bé h¶i quan ph¶i cã kiÕn thøc chuyªn s©u vÒ th­¬ng phÈm, cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi nghÒ nghiÖp. Thø t­: cã chÕ ®é th­ëng ph¹t ®Ó khuyÕn khÝch, ®éng viªn nh÷ng c¸n bé qu¶n lý c«ng t¸c tèt ®ång thêi ®Êu tranh víi c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc, g©y phiÒn hµ,... víi kh¸ch hµng, xo¸ ®i mÆc c¶m, thµnh kiÕn cña kh¸ch hµng ®èi víi c¸n bé qu¶n lý. C¸n bé qu¶n lý ph¶i cã th¸i ®é v¨n minh, lÞch sù, cã tr×nh ®é nghiÖp vô cao, xö lý c«ng viÖc linh ho¹t, ®¶m b¶o ®óng chÝnh s¸ch chÕ ®é, kh«ng g©y khã kh¨n, ¸ch t¾c cho hµng ho¸ xuÊt khÈu. Nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®©y nãi th× dÔ, lµm th× khã bëi trªn thùc tÕ cã mu«n vµn ®iÒu kh«ng ®­îc nãi ®Õn nh­ng l¹i chi phèi rÊt nhiÒu ®èi víi c«ng t¸c tæ chøc, l·nh ®¹o, nh­ng nÕu thùc sù kiªn quyÕt vµ v× lîi Ých chung cña toµn x· héi th× vÉn cã thÓ lµm ®­îc. 3.3. §Èy m¹nh c«ng t¸c c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh trong lÜnh vùc qu¶n lý. Nh÷ng môc tiªu chÝnh cña c«ng t¸c c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh lµ gi¶i phãng nhanh chãng ng­êi vµ hµng ho¸, ph­¬ng tiÖn xuÊt nhËp c¶nh; t¹o sù thèng tho¸ng thuËn tiÖn, v¨n minh lÞch sù ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t­, du lÞch,... §ång thêi ®¶m b¶o qu¶n lý chÆt chÏ theo ph¸p luËt; gi÷ v÷ng kû c­¬ng, phÐp n­íc vÒ qu¶n lý; chèng quan liªu cöa quyÒn, tiªu cùc trong lÜnh vùc qu¶n lý. §Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu trªn, c¸c c¬ quan, ban ngµnh chøc n¨ng cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu ®· triÓn khai nghiªm tóc viÖc c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh vµ ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu quan träng. Tr­íc ®©y Bé Th­¬ng m¹i tiÕn hµnh cÊp giÊy phÐp chuyÕn cho tõng chuyÕn hµng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh­ng tõ khi cã NghÞ ®Þnh 89/CP Bé Th­¬ng m¹i tiÕn hµnh bá viÖc cÊp giÊy phÐp chuyÕn nªn ®· lµm gi¶m bít ®­îc mét phÇn thñ tôc hµnh chÝnh t¹o thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh. §Æc biÖt lµ gÇy ®©y (®Çu n¨m 2001) Bé Th­¬ng m¹i ®· bá chÕ ®é phª duyÖt hîp ®ång gia c«ng còng ®· lµm gi¶m bít thñ tôc hµnh chÝnh cho ho¹t ®éng gia c«ng gióp doanh nghiÖp thùc hiÖn hîp ®ång ®­îc nhanh h¬n,... Ngµnh h¶i quan còng ®· cã chØ thÞ 1121/TCHQ-VP ngµy 16/9/1996 cña Tæng côc tr­ëng Tæng côc H¶i quan vÒ c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh thuéc lÜnh vùc qu¶n lý cña m×nh. Ngoµi viÖc trùc tiÕp thùc hiÖn c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh ra c¸c ban ngµnh cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu (Bé Th­¬ng m¹i, Tæng côc H¶i quan,...) cßn tiÕn hµnh: + Phèi hîp víi c¸c ngµnh chøc n¨ng ®Ò xuÊt víi ChÝnh phñ söa ®æi, bæ sung nh÷ng ®iÓm cßn s¬ hë, bÊt hîp lý trong chÝnh s¸ch, chÕ ®é, c¬ chÕ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu,... + C¶i tiÕn thñ tôc hµnh chÝnh theo h­íng ®¬n gi¶n ho¸, thèng nhÊt ho¸, tiªu chuÈn ho¸ cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t­, du lÞch,... hiÖn t¹i còng nh­ trong thêi gian tíi nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc vÒ mÆt kinh tÕ, x· héi. + G¾n c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh víi c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra chèng bu«n lËu vµ chèng thÊt thu thuÕ,... + G¾n c«ng t¸c c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh víi c«ng t¸c thanh tra sö lý tiªu cùc néi bé, gi¶m phiÒn hµ,... GÇn ®©y c«ng t¸c c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh vÒ lÜnh vùc qu¶n lý hµng gia c«ng tuy vÉn ®­îc chó träng nh­ng tõng lóc, tõng n¬i, tõng kh©u c«ng t¸c ch­a cã ph­¬ng h­íng, môc tiªu cô thÓ g¾n víi yªu cÇu, nhiÖm vô trùc tiÕp cña ®¬n vÞ. MÆt kh¸c do ho¹t ®éng ®èi ngo¹i vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c cña ®Êt n­íc nh­: ®Çu t­ quèc tÕ, liªn doanh, gia c«ng xuÊt khÈu,... còng cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn míi phong phó, ®a d¹ng, ®ßi hái ngµnh qu¶n lý ph¶i ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng cuéc c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh nh»m chèng phiÒn hµ, t¹o th«ng tho¸ng nh­ng ®ång thêi tr¸nh s¬ hë dÔ bÞ lîi dông tiªu cùc. Trong c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t, qu¶n lý hµng ho¸ gia c«ng xuÊt nhËp khÈu, c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh cÇn lµm c¸c viÖc sau: Thø nhÊt: x©y dùng, ban hµnh c¸c v¨n b¶n míi còng nh­ quy tr×nh ®èi víi hµng gia c«ng vÒ quy tr×nh kiÓm tra, ®èi chiÕu ®Þnh møc tiªu hao nguyªn phô liÖu, quy tr×nh thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng,... C«ng khai ho¸ c¸c quy tr×nh t¹i n¬i lµm thñ tôc,... Thø hai: tÝch cùc ®­a tiÕn bé khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó ®Èy nhanh tiÕn ®é lµm thñ tôc. ViÖc ®­a vµo sö dông hÖ thèng m¸y vi tÝnh nèi m¹ng trªn toµn quèc gióp cho viÖc qu¶n lý, gi¸m s¸t chÆt chÏ h¬n, chÝnh x¸c h¬n. Thø ba: tiÕp tôc ph¸t hiÖn kiÕn nghÞ, söa ®æi, bæ sung nh÷ng vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch chÕ ®é qu¶n lý ®èi víi hµng ho¸ gia c«ng xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Mét sè v¨n b¶n chØ ®¹o cña ngµnh khi x©y dùng cÇn cã sù tham kh¶o cña c¸c ngµnh chøc n¨ng cã liªn quan, ®¶m b¶o cho v¨n b¶n ®­îc ban hµnh ®óng thÈm quyÒn vµ néi dung phï hîp víi yªu cÇu thùc tÕ. VÊn ®Ò cØa c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh lu«n g¾n víi yÕu tè con ng­êi v× vËy lu«n ph¶i chó träng x©y dùng lùc l­îng ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý cã tr×nh ®é cã phÈm chÊt ®¹o ®øc trong s¸ng ®¶m b¶o hoµn thµnh tèt c«ng viÖc. 4-/ Nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý cô thÓ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý ®èi víi vÊn ®Ò qu¶n lý ho¹t ®éng gia c«ng quèc tÕ. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ v­íng m¾c ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu nh­ ®· nãi ë trªn nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý ho¹t ®éng nµy theo em cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc cô thÓ sau: 4.1. VÒ vÊn ®Ò ®¨ng ký thñ tôc h¶i quan. §©y lµ kh©u nghiÖp vô quan träng nh»m ®¶m b¶o cho bé hå s¬ ®­îc tiÕp nhËn ®Çy ®ñ theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ h×nh thøc, ®ång thêi ph¶i chÝnh x¸c vÒ néi dung tªn hµng, m· sè hµng ho¸, sè l­îng, ®¬n gi¸, trÞ gi¸ gia c«ng,... Tãm l¹i néi bé hå s¬ ®Çy ®ñ, chÆt chÏ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c kiÓm ho¸, kiÓm tra ®Þnh møc vµ thanh kho¶n hîp ®ång sau nµy ®­îc thuËn tiÖn. §ång thêi nã còng lµ b»ng chøng vÒ lêi khai ban ®Çu cña chñ hµng nÕu cã nh÷ng sai ph¹m. §Ó viÖc ®¨ng ký thñ tôc h¶i quan ®­îc tèt th× cÇn chó träng nh÷ng néi dung sau: - Bè trÝ c¸n bé n¾m v÷ng nghiÖp vô, ngo¹i ng÷, tiÕp nhËn hå s¬ vµ ®¨ng ký tê khai nhanh chãng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp nhanh ®i vµo kinh doanh. - KiÓm tra kü tÝnh ph¸p lý cña hîp ®ång nhÊt lµ nh÷ng ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn chøc n¨ng qu¶n lý nh­ ®iÒu kiÖn nhËn gia c«ng chuyÓn tiÕp, ®iÒu kho¶n vÒ nh·n m¸c hµng ho¸,... - C¸n bé ®¨ng ký tê khai chÞu tr¸ch nhiÖm vµ trùc tiÕp ghi trõ lui vµo sæ theo dâi hîp ®ång gia c«ng vµo ®óng c¸c cét môc quy ®Þnh vµ ký tªn. - Qu¶n lý theo dâi hîp ®ång gia c«ng chÆt chÏ, ®ãng dÊu l­u gi÷ nh÷ng tµi liÖu cÇn thiÕt. Qu¶n lý sæ chÆt chÏ. VÒ l©u dµi cÇn bá viÖc qu¶n lý theo sæ s¸ch, v× c¸ch vµo sæ thñ c«ng nh­ hiÖn nay chØ phï hîp víi nh÷ng tr­êng hîp mµ hîp ®ång gia c«ng s¶n phÈm cã chi tiÕt nguyªn phô liÖu Ýt. §èi víi nh÷ng s¶n phÈm gåm nhiÒu chi tiÕt nguyªn phô liÖu th× viÖc vµo sæ mÊt rÊt nhiÒu thêi gian, c«ng søc ¶nh h­ëng ®Õn thêi gian lµm thñ tôc cho c¸c doanh nghiÖp tõ ®ã lµm tr× trÖ ho¹t ®éng s¶n xuÊt. CÇn ®­a vµo qu¶n lý b»ng hÖ thèng vi tÝnh hoÆc cho phÐp doanh nghiÖp ¸p dông chÕ ®é khai b¸o mét lÇn cho mét l­îng hµng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. - Víi nh÷ng nguyªn phô liÖu nhËp theo phô kiÖn bæ sung cña hîp ®ång gia c«ng ®ang ®­îc thùc hiÖn, cÇn ph¶i thùc hiÖn nhanh chãng trong c©n duyÖt phô lôc hîp ®ång nh»m ®¸p øng kÞp thêi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp,... 4.2. KiÓm tra hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. §©y còng lµ mét kh©u quan träng trong kh©u gi¸m s¸t, qu¶n lý, c«ng t¸c kiÓm tra ph¶i ®¶m b¶o ®óng tªn hµng, sè l­îng, träng l­îng, chÊt l­îng, xuÊt xø hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. §Ó thùc hiÖn ®­îc nhiÖm vô nµy ®ßi hái c¸n bé kiÓm tra ph¶i cã kiÕn thøc vÒ th­¬ng phÈm, vÒ ph¸p luËt, ngo¹i ng÷,... ®ång thêi ph¶i cã th¸i ®é trung thùc, kh¸ch quan, khÈn tr­¬ng, lÞch sù v¨n minh trong khi kiÓm ho¸ vµ khi quan hÖ víi chñ hµng. Thùc tÕ c¸c vô bu«n lËu, gian lËn th­¬ng m¹i vÒ mÆt hµng, sè l­îng, nguån gèc xuÊt xø,... cã bÞ ph¸t hiÖn hay kh«ng lµ tuú thuéc vµo tr×nh ®é nghiÖp vô vµ phÈm chÊt cña c¸n bé kiÓm ho¸. + KiÓm ho¸ ®èi víi nguyªn phô liÖu nhËp khÈu: - KiÓm ho¸ ®Ó x¸c ®Þnh ®óng tªn, sè l­îng, träng l­îng, xuÊt xø cña lo¹i nguyªn vËt liÖu nhËp vÒ gia c«ng; ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng sai lÖch vÒ chñng lo¹i, sè l­îng nguyªn liÖu hoÆc c¸c tr­êng hîp lîi dông nhËp hµng cÊm, hµng kh«ng khai b¸o. - TiÕn hµnh lÊy mÉu vµ l­u mÉu nguyªn liÖu ®Ó lµm c¬ së ®èi chiÕu s¶n phÈm thùc xuÊt sau nµy. C«ng viÖc nµy rÊt quan träng, do yªu cÇu cña qu¶n lý s¶n phÈm gia c«ng nªn ph¶i tiÕn hµnh lÊy mÉu vµ cã chÕ ®é niªm phong qu¶n lý mÉu tr¸nh t×nh tr¹ng trao ®æi mÉu nh­ ®· s¶y ra ë mét sè n¬i tr­íc ®©y. + KiÓm ho¸ ®èi víi hµng ho¸ gia c«ng xuÊt khÈu. - Ph¶i ®èi chiÕu thµnh phÈm xuÊt khÈu víi mÉu l­u ®Ó x¸c ®Þnh hµng ho¸ xuÊt khÈu ®óng lµ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®· gia c«ng, tr¸nh tr­êng hîp lîi dông, tr¸o ®æi nguyªn phô liÖu ®Ó tiªu thô néi ®Þa vµ trèn thuÕ nhËp khÈu. - NÕu hµng ho¸ xuÊt thiÕu so víi khai b¸o th× trong c¸c lÇn xuÊt sau ph¶i xuÊt tiÕp sè s¶n phÈm thiÕu ®ã. C¸n bé qu¶n lý ph¶i ph©n biÖt ®­îc xuÊt thiÕu hµng ho¸ víi xuÊt khèng hµng. NÕu hµng khai nhiÒu xuÊt Ýt, thËm chÝ kh«ng xuÊt mµ c¸n bé kiÓm ho¸ vÉn x¸c nhËn thùc xuÊt theo khai b¸o lµ vi ph¹m ph¸p luËt, ph¶i bÞ sö lý. Cßn nÕu xuÊt thiÕu mµ vÉn x¸c nhËn xuÊt nh­ khai b¸o lµ xuÊt khèng, muèn tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng nµy ®ßi hái c¸n bé kiÓm ho¸ ph¶i trung thùc, ®ång thêi ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra cña cÊp trªn ®èi víi ho¹t ®éng kiÓm ho¸. 4.3. KiÓm tra ®èi chiÕu ®Þnh møc tiªu hao nguyªn phô liÖu. §Þnh møc tiªu hao nguyªn phô liÖu ®­îc quy ®Þnh trong hîp ®ång gia c«ng hoÆc do doanh nghiÖp nhËn gia c«ng tù x©y dùng nªn nh­ng ph¶i ®­îc sù ®ång ý cña c¬ quan h¶i quan khi ®· kiÓm tra, x¸c nhËn. §©y lµ kh©u then chèt ®Ó qu¶n lý chÆt chÏ nguyªn phô liÖu nhËp khÈu, tr¸nh c¸c tr­êng hîp khai t¨ng trèn thuÕ. §Ó tr¸nh tr­êng hîp nµy cÇn lµm c¸c c«ng viÖc sau. - X©y dùng quy tr×nh kiÓm tra ®èi chiÕu ®Þnh møc tiªu hao nguyªn phô liÖu ®Ó thèng nhÊt thùc hiÖn trong qu¶n lý hµng gia c«ng. - §èi víi nh÷ng s¶n phÈm gia c«ng ph¶i qua nhiÒu c«ng ®o¹n phøc t¹p yªu cÇu doanh nghiÖp khi nép b¶n ®Þnh møc tiªu hao nguyªn phô liÖu ph¶i cã x¸c nhËn cña c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh. - §èi víi nh÷ng mÆt hµng gia c«ng th­êng xuyªn, mÉu m· chñng lo¹i nhiÒu, phøc t¹p cã thÓ c¨n cø vµo ®Þnh møc kü thuËt chi tiÕt (th­êng gäi lµ chØ lÖnh s¶n xuÊt) do gi¸m ®èc doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh giao xuèng cho c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt ®· lµm c¬ së cho viÖc theo dâi thanh kho¶n hîp ®ång sau nµy. 4.4. Thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng. §Ó ®¶m b¶o viÖc thanh kho¶n c¸c hîp ®ång gia c«ng ®óng møc vµ kÞp thêi cÇn ph¶i. + Më sæ theo dâi t×nh h×nh thùc hiÖn hîp ®ång cña c¸c ®¬n vÞ thuéc ®Þa bµn qu¶n lý cña c¬ quan h¶i quan. Sæ theo dâi, ph©n lo¹i theo c¸c tiªu thøc: thêi h¹n hiÖu lùc cña hîp ®ång gia c«ng ®· ®¨ng ký víi Bé Th­¬ng m¹i, theo lo¹i h×nh gia c«ng, theo chñng lo¹i mÆt hµng. Qua theo dâi sè n¾m ®­îc nh÷ng hîp ®ång nµo ®· hÕt hiÖu lùc ®Ó ®«n ®èc c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh thanh kho¶n, kh«ng ®Ó tån ®äng. + Cïng víi doanh nghiÖp lËp kÕ ho¹ch vÒ thêi gian tiÕn hµnh thanh kho¶n, tËp hîp hå s¬, chøng tõ ®Çy ®ñ ®Ó thanh kho¶n døt ®iÓm, nhanh chãng nh÷ng hîp ®ång ®· hÕt h¹n. + Bè trÝ c¸n bé cã n¨ng lùc, am hiÓu chuyªn m«n, nghiÖp vô ®¶m b¶o thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng nhanh chãng, chÝnh x¸c, ®Ò xuÊt xö lý linh ho¹t c¸c tr­êng hîp nguyªn phô liÖu thõa, thiÕu, háng,... + Sau khi thanh kho¶n hîp ®ång, cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý rµng buéc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp gia c«ng nh­: thêi gian buéc ph¶i t¸i xuÊt nguyªn vËt liÖu, thêi gian nép thuÕ nhËp khÈu hoÆc thuÕ tiªu thô néi ®Þa,... 4.5. VÒ vÊn ®Ò gi¸ c¶ gia c«ng. §Ó gi÷ ®­îc møc gi¸ gia c«ng æn ®Þnh, kh«ng bÞ Ðp gi¸ Nhµ n­íc cÇn cho phÐp thµnh lËp vµ ph¸t huy vai trß cña c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých chÝnh ®¸ng cña doanh nghiÖp, gi÷ thÕ c©n bõng vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng hµng ho¸. §ång thêi ph¸t huy vai trß cña c¸c c¬ quan th­¬ng m¹i ë n­íc ngoµi vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý cã liªn quan ®Ó trao ®æi, th«ng tin vÒ kh¸ch hµng vµ thÞ tr­êng ®Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn gia c«ng, h¹n chÕ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh t¹o c¬ héi cho kh¸ch hµng Ðp gi¸. Còng trªn c¬ së ®ã n©ng cao uy tÝn th­¬ng m¹i, chÊt l­îng hµng gia c«ng vµ tay nghÒ cho ng­êi lao ®éng. Trªn c¬ së nh÷ng kinh nghiÖm vµ xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu th¸o gì nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c trong khi thùc hiÖn chÕ ®é qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu. Nh÷ng ph­¬ng h­íng chung vµ nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ trªn nh»m tõng b­íc hoµn thiÖn chÕ ®é qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng gia c«ng, c¶i tiÕn quy tr×nh nghiÖp vô theo c¸c môc tiªu cña c«ng cuéc c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh trong lÜnh vùc qu¶n lý. §Ó thùc hiÖn ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p ®ßi hái ph¶i cã sù phèi kÕt hîp gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp kh¸c nhau ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ ®óng h­íng. 5-/ C¸c biÖn ph¸p nh»m t¨ng nhanh tèc ®é s¶n xuÊt hµng gia c«ng. 5.1. BiÖn ph¸p ®Çu t­. TÝch cùc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tham gia gia c«ng. Thu hót sù trî gióp vÒ vèn cho c¸c doanh nghiÖp cña c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc thÕ giíi ®Ó th¸o gì khã kh¨n vÒ vèn cho c¸c doanh nghiÖp. Cã chÕ ®é ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thµnh lËp theo LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. ¦u tiªn c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ®Çu t­ vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng gia c«ng xuÊt khÈu ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt c¸c lo¹i nguyªn phô liÖu thay thÕ nguyªn phô liÖu nhËp khÈu. Huy ®éng vèn trong n­íc b»ng c¸ch cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp ®Ó t¨ng quy m« vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt. 5.2. Tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó gióp c¸c doanh nghiÖp t¨ng quy m« s¶n xuÊt, t×m thÞ tr­êng tiªu thô th× cã thÓ chän h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt theo kiÓu: c«ng ty mÑ víi nhiÒu c«ng ty con cïng s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm. C«ng ty mÑ chÞu tr¸ch nhiÖm t×m kiÕm kh¸ch hµng vµ cung cÊp nguyªn vËt liÖu, sau ®ã thu gom vµ xuÊt khÈu. H×nh thøc tæ chøc nµy võa t¹o ®­îc uy tÝn vÒ s¶n phÈm, tr¸nh Ðp gi¸ trong hîp ®ång, t¨ng quy m« s¶n xuÊt mµ l¹i h¹n chÕ ®­îc chÕ ®é ®Êu thÇu h¹n ng¹ch kh«ng ®ång ®Òu. C«ng ty mÑ sÏ ®øng ra ®Êu thÇu vµ ph©n bæ h¹n ng¹ch cho c¸c c«ng ty con cña m×nh. 5.3. C¶i tiÕn thñ tôc xuÊt nhËp khÈu. CÇn ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc nhËp nguyªn phô liÖu, nhËp hµng mÉu, b¶n vÏ cho hîp ®ång gia c«ng hiÖn vÉn cßn r­êm rµ, mÊt nhiÒu thêi gian g©y khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ c¸c hîp ®ång gia c«ng xuÊt khÈu cã thêi h¹n ng¾n. §¬n gi¶n thñ tôc hoµn thuÕ vµ x©y dùng møc thuÕ chi tiÕt cho tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu,... §ã lµ nh÷ng biÖn ph¸p c¬ b¶n nh»m t¨ng quy m« s¶n xuÊt hµng gia c«ng nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thùc hiÖn chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu cña nÒn kinh tÕ. Nh­ng còng cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p chuyÓn dÇn tõng b­íc tõ ho¹t ®éng gia c«ng sang xuÊt khÈu trùc tiÕp trong nh÷ng n¨m tíi. kÕt luËn NÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang cã sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ vµ tÝch cùc nhê chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Cã thÓ nãi, viÖc më réng c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i trong ®ã cã ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu ®· gióp chóng ta tham gia mét c¸ch chñ ®éng vµ tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng vµ trao ®æi bu«n b¸n quèc tÕ, t¹o ®­îc cÇu nèi gi÷a nÒn kinh tÕ trong n­íc vµ nÒn kinh tÕ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Mçi ph­¬ng thøc kinh doanh bu«n b¸n quèc tÕ ®Òu cã nh÷ng ­u ®iÓm vµ h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, ®iÒu quan träng lµ mçi n­íc khi tham gia vµo mËu dÞch quèc tÕ ph¶i biÕt ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng mÆt tiªu cùc cña mçi ph­¬ng thøc nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh cao. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu ë n­íc ta ®­îc chó träng ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng vµ ®a d¹ng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Trong thêi gian tíi, víi chiÕn l­îc coi gia c«ng hµng xuÊt khÈu lµ mòi nhän trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, mét m¾t xÝch quan träng ®Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc h­íng vµo xuÊt khÈu. Th«ng qua ®Ò tµi em ®· hÖ thèng ho¸ mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph­¬ng thøc kinh doanh gia c«ng quèc tÕ ®Ó lµm c¬ së lý luËn cho viÖc tiÕp tôc ph¸t triÓn ph­¬ng thøc kinh doanh nµy ë ViÖt Nam, ph¸t huy ®­îc nh÷ng lîi thÕ s½n cã cña ®Êt n­íc. §Ò tµi tËp hîp ®­îc mét vµi kinh nghiÖm ho¹t ®éng gia c«ng quèc tÕ ë n­íc ngoµi vËn dông vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ViÖt Nam ®Ó cã thÓ chän b­íc ®i vµ quy m« hîp lý cho ho¹t ®éng nµy. Th«ng qua viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh gia c«ng ë ViÖt Nam, ®Ò tµi ®· nªu lªn ®­îc nh÷ng mÆt h¹n chÕ, nh÷ng tån t¹i vµ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng yÕu kÐm cña ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu ë n­íc ta nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ph­¬ng thøc kinh doanh gia c«ng, gãp phÇn thùc hiÖn chiÕn l­îc h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu. §Ò tµi còng ®· gãp phÇn nhá trong viÖc ®­a ra mét sè biÖn ph¸p nh»m hoµn thiÖn chÕ ®é qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu trªn c¬ së yªu cÇu th¸o gì nh÷ng khã kh¨n v­¬ng m¾c trong c«ng t¸c qu¶n lý nh»m gãp phÇn c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh trong qu¶n lý,... Nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc ®Ò cËp ®Õn trong ®Ò tµi cßn ë trong ph¹m vi hÑp, tÝnh kh¸i qu¸t ch­a cao. §Ó cã thÓ gi¶i quyÕt mét c¸ch toµn diÖn, triÖt ®Ó nh÷ng vÊn ®Ò ®· nªu trong ®Ò tµi cßn cÇn ph¶i ®­îc nghiªn cøu s©u réng h¬n n÷a c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, ch¾c ch¾n sÏ ®ãng gãp ®­îc nhiÒu h¬n cho sù nghiÖp ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng gia c«ng nãi riªng. Tµi liÖu tham kh¶o 1. B¸o c¸o t×nh h×nh 10 n¨m thùc hiÖn LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i - Bé Th­¬ng m¹i 12-1999. 2. B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c gia c«ng 1998-1999 t¹i thµnh phè H¶i Phßng cña Bé Th­¬ng m¹i. 3. B¸o c¸o c«ng t¸c ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu vµ qu¶n lý thÞ tr­êng n¨m 1999 - Bé Th­¬ng m¹i. 4. C¬ héi ®Çu t­ ViÖt Nam 2000, 2001 - Trung t©m t­ vÊn vµ ®µo t¹o kinh tÕ th­¬ng m¹i (ICTC) - Bé Th­¬ng m¹i 2000. 5. Dù th¶o quy chÕ gia c«ng - Bé Th­¬ng m¹i 1999. 6. Gi¸o tr×nh kinh tÕ th­¬ng m¹i - PGS-PTS - NguyÔn Duy Bét - PGS-PTS - §Æng §×nh §µo - NXB Thèng kª 2000. 7. Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ doanh nghiÖp th­¬ng m¹i - PGS-PTS Hoµng Minh §­êng - PTS NguyÔn Thõa Léc - NXB Gi¸o dôc 2000. 8. Gi¸o tr×nh th­¬ng m¹i quèc tÕ - PGS-PTS NguyÔn Duy Bét - NXB Thèng kª 1999. 9. LuËt Th­¬ng m¹i - NXB ChÝnh trÞ quèc gia n¨m 2000. 10. 50 n¨m ngµnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam. 11. NghÞ quyÕt nhiÖm vô n¨m 2001 - NXB ChÝnh trÞ quèc gia n¨m 2001. 12. T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 8,9,21 n¨m 2000. 13. T¹p chÝ Thêi b¸o kinh tÕ Sµi gßn sè 12,18,21,24,36,37 n¨m 2000; sè 17,19,20 n¨m 2001. 14. V¨n b¶n ph¸p luËt vÒ gia c«ng xuÊt khÈu - NXB ChÝnh trÞ quèc gia 1999. 15. T¹p chÝ H¶i quan sè 100,101,133,139 n¨m 2000. 16. B¸o c¸o c«ng t¸c t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu vµ qu¶n lý thÞ tr­êng n¨m 1999 cña Bé Th­¬ng m¹i. Môc lôc