Một số giải pháp nhằm phát triển sản xuất chè ở Việt Nam từ nay đến năm 2010

Më ®Çu ChÌ lµ c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ x· héi n­íc ta. Uèng chÌ tõ l©u ®· trë thµnh nhu cÇu thiÕt yÕu trong cuéc sèng hµng ngµy, mét tËp qu¸n mang nÐt v¨n ho¸ cña ng­êi ViÖt Nam. ChÌ cßn lµ s¶n phÈm xuÊt khÈu quan träng trong ngµnh n«ng nghiÖp n­íc ta. HiÖn nay, trªn thÕ giíi cã 39 n­íc trång vµ chÕ biÕn chÌ th× ViÖt Nam ®øng thø 5 vÒ diÖn tÝch vµ ®øng thø 8 vÒ s¶n l­îng. MÆt kh¸c c©y chÌ ph¸t triÓn cßn t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho mét l­îng lao ®éng rÊt lín ë c¸c vïng n«ng th«n, ®em l¹i thu nhËp cho hä, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, gióp n«ng th«n rót ng¾n kho¶ng c¸ch vÒ kinh tÕ víi thµnh thÞ, thiÕt lËp c«ng b»ng x· héi. §©y lµ môc tiªu mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®ang cè g¾ng thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Êt n­íc. Do lîi thÕ vµ vÞ trÝ quan träng cña c©y chÌ trong nÒn kinh tÕ nãi chung vµ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi riªng nªn n¨m 1995 Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· x©y dùng “Tæng quan ph¸t triÓn chÌ ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2000 vµ 2010”. Ngµy 10/3/1999 Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh sè 43/1999/Q§-TTg vÒ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt chÌ n¨m 1999-2000 vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn chÌ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2005-2010. Trong quyÕt ®Þnh nµy ®· nªu râ: Trªn ®Þa h×nh, thæ nh­ìng, khÝ hËu vµ quü ®Êt ®ai hiÖn cã ë c¸c ®Þa ph­¬ng, quy ho¹ch vïng theo h­íng khai th¸c lîi thÕ cña tõng vïng, cã kÕ ho¹ch phôc håi th©m canh c¸c v­ên chÌ hiÖn cã, ®ång thêi tËp trung trång míi b»ng c¸c gièng cã n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng cao. Thùc hiÖn nh÷ng quyÕt ®Þnh trªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, s¶n xuÊt chÌ c¶ n­íc ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ quan träng, tæng diÖn tÝch vµ s¶n l­îng chÌ ®Òu v­ît môc tiªu ®Ò ra. Tuy nhiªn ngµnh s¶n xuÊt chÌ ë n­íc ta ®ang ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc tiÒm Èn hÕt søc gay go: n¨ng suÊt chÌ cña ta thÊp h¬n so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi, chÊt l­îng chÌ ch­a tèt, gi¸ xuÊt khÈu liªn tôc gi¶m... V× vËy cÇn cã c¸c biÖn ph¸p phï hîp ®Ó ngµnh chÌ kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n vµ tiÕp tôc ph¸t huy vai trß cña m×nh. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ph¸t triÓn kh¸ch quan cña ngµnh chÌ ViÖt Nam kÕt hîp víi nghiªn cøu thùc tiÔn trong qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n em chän ®Ò tµi: “Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ ë ViÖt Nam tõ nay ®Õn n¨m 2010” lµm luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh. Néi dung cña ®Ò tµi: Ch­¬ng I: Mét sè ®Æc ®iÓm vÒ ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ ë ViÖt Nam Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn chÌ ë ViÖt Nam giai ®o¹n 1995-2002 Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn c©y chÌ ë ViÖt Nam tõ nay ®Õn n¨m 2010 Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy gi¸o h­íng dÉn TiÕn sü Ng« Th¾ng Lîi vµ c¸c thÇy c« trong khoa cïng toµn thÓ c¸c c¸n bé trong ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp ®· gióp ®ì em hoµn thµnh luËn v¨n tèt nghiÖp nµy. Do thêi gian cã h¹n vµ kiÕn thøc vÒ lý luËn còng nh­ thùc tiÔn cßn h¹n chÕ nªn luËn v¨n cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt nhÊt ®Þnh. Em mong ®­îc sù chØ b¶o gióp ®ì cña c¸c thÇy c« vµ c¸c c¸n bé trong ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp. Ch­¬ng I Mét sè ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ ë ViÖt Nam I. VÞ trÝ cña c©y chÌ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë ViÖt Nam 1. §Æc ®iÓm cña c©y chÌ ViÖt Nam C©y chÌ lµ c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy ®­îc trång l©u ®êi trªn ®Êt n­íc ta vµ ngµy cµng cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ x· héi ®Êt n­íc. VÒ mÆt lÞch sö: C©y chÌ lµ c©y cã nguån gèc tõ Trung Quèc truyÒn b¸ ra kh¾p thÕ giíi. C©y chÌ cã lÞch sö tõ rÊt l©u ®êi: tõ khi ph¸t hiÖn, sö dông, truyÒn b¸ vµ ph¸t triÓn ®Õn nay ®· cã gÇn 4000 n¨m. Do ®Æc tÝnh sinh tr­ëng cña b¶n th©n c©y chÌ, sù giao l­u v¨n ho¸ gi÷a c¸c d©n téc nªn c©y chÌ ®· du nhËp vµo ViÖt Nam tõ kho¶ng 3000 n¨m tr­íc. Nh©n d©n vïng biªn giíi cña ViÖt Nam ®· häc ®­îc c¸ch trång vµ chÕ biÕn cña ng­êi Trung Quèc ®Ó ph¸t triÓn c¸c v­ên chÌ trång ph©n t¸n r¶i r¸c vµ h¸i l¸ ®Ó uèng. Ngay tõ tr­íc thÕ kû thø XVII, ë ViÖt Nam ®· h×nh thµnh hai vïng s¶n xuÊt chÌ: chÌ v­ên miÒn trung du vµ chÌ rõng miÒn nói. -Vïng chÌ miÒn trung du chñ yÕu s¶n xuÊt chÌ t­¬i, chÌ nô vµ chÌ b¨m, chÕ biÕn ®¬n gi¶n. - Vïng chÌ miÒn nói s¶n xuÊt lo¹i chÌ chi, chÌ m¹n, lªn men nöa chõng cña ®ång bµo d©n téc M«ng, Dao,... Kü thuËt trång chÌ thêi kú nµy chñ yÕu lµ qu¶ng canh, cã n¬i coi ®ã lµ mét c©y rõng chÕ biÕn ®¬n gi¶n, mang tÝnh tù cung, tù cÊp trong gia ®×nh hoÆc trong céng ®ång l·nh thæ ph¹m vi nhá. §Õn thÕ kû thø XIX, mét sè ng­êi Ph¸p b¾t ®Çu kiÓm so¸t viÖc s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n chÌ ë Hµ Néi. §Õn n¨m 1980 Paul Chaffajon x©y dùng ®ån ®iÒn ®Çu tiªn cña ViÖt Nam t¹i TÜnh C­¬ng (Phó Thä) nay thuéc huyÖn S«ng Thao tØnh Phó Thä víi diÖn tÝch kho¶ng 60 ha. §Õn n¨m 1918, thµnh lËp Trung t©m nghiªn cøu n«ng l©m nghiÖp Phó Thä t¹i Phó Hé. Tõ n¨m 1925, c©y chÌ b¾t ®Çu ph¸t triÓn m¹nh, c¶ n­íc h×nh thµnh ba vïng chÌ chÝnh: -Vïng chÌ T©y Nguyªn: Cã diÖn tÝch tÝnh ®Õn n¨m 1939 lµ 2.759 ha, s¶n l­îng b×nh qu©n mçi n¨m ®¹t 900 tÊn. §· cã nh÷ng ®ån ®iÒn quy m« 400-500 ha. B¾t ®Çu h×nh thµnh mét sè nhµ m¸y (thiÕt bÞ cña Anh) cã s¶n phÈm chÝnh lµ lo¹i chÌ ®en truyÒn thèng (OTD) tiªu thô ë thÞ tr­êng T©y ¢u vµ mét Ýt chÌ xanh xuÊt khÈu sang B¾c Phi. - Vïng chÌ B¾c Bé vµ B¾c Trung Bé: ChÌ ®­îc trång r¶i r¸c trong c¸c v­ên gia ®×nh, mét sè ®ån ®iÒn nhá (vµi chôc ha), kü thuËt trång vµ chÕ biÕn cßn rÊt ®¬n gi¶n, s¶n phÈm gåm chÌ ®en, chÌ xanh, chÌ t­¬i vµ chÌ nô. - Vïng chÌ Trung Bé: Tæng diÖn tÝch kho¶ng 1900 ha, trong ®ã cã mét ®ån ®iÒn cña ng­êi Ph¸p víi diÖn tÝch kho¶ng 250 ha. ChÕ biÕn chÌ ë vïng nµy cßn th« s¬, s¶n phÈm chÝnh lµ chÌ xanh xuÊt khÈu sang B¾c Phi. Tõ c¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 ®Õn nay: ViÖt Nam ph¶i tiÕn hµnh 30 n¨m chiÕn tranh dµnh ®éc lËp, c¸c c¬ së nghiªn cøu khoa häc vÒ chÌ cã ë hai miÒn Nam, B¾c ®Òu bÞ ngõng ho¹t ®éng, nh­ Trung t©m nghiªn cøu chÌ ë Phó Hé ë miÒn B¾c ®· ba lÇn bÞ qu©n viÔn chinh Ph¸p chiÕm ®ãng vµ nÐm bom ph¸ s¹ch, ®èt s¹ch. MÆc dï vÉn ph¶i s¶n xuÊt l­¬ng thùc thùc phÈm cho qu©n d©n lµ chÝnh nh­ng Nhµ n­íc ta vÉn quan t©m ph¸t triÓn c©y chÌ vµ ®Õn ngµy nay c©y chÌ l¹i cµng ®­îc chó träng ph¸t triÓn. VÒ mÆt tù nhiªn: C©y chÌ lµ c©y trång nhiÖt ®íi rÊt thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn thæ nh­ìng, khÝ hËu nãng Èm m­a nhiÒu, hÖ sè dao ®éng nhiÖt ®é gi÷a ban ngµy vµ ban ®ªm lín (8-12 ®é C) ë ViÖt Nam t¹o cho c©y chÌ tæng hîp ®­îc nhiÒu chÊt th¬m tù nhiªn vµ ®Æc tr­ng. Ngoµi ra ®é cao vµ ®Þa h×nh còng cã ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng chÌ. Kinh nghiÖm s¶n xuÊt chÌ l©u ®êi cña thÕ giíi cho thÊy c¸c lo¹i danh trµ chñ yÕu lµ ®­îc trång trªn vïng nói cao. ChÌ ViÖt Nam cã chÊt l­îng cao lµ chÌ Shan TuyÕt ®­îc trång trªn nói T©y C«n LÜnh, chÌ Suèi Giµng ë V¨n ChÊn Yªn B¸i, chÌ Tµ Sïa ë S¬n La. C¸c vïng nµy cã nhiÖt ®é thÊp, ®é Èm cao, ¸nh s¸ng t¸n x¹ cao, biªn ®é ngµy ®ªm cao... VÒ mÆt kinh tÕ: ChÌ lµ c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy, cã lîi thÕ so s¸nh ë n­íc ta ®Æc biÖt lµ ë c¸c tØnh Trung du miÒn nói phÝa B¾c. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta coi c©y chÌ lµ c©y xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë c¸c tØnh Trung du miÒn nói phÝa B¾c vµ lµ c©y lµm giµu, gãp phÇn lín vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n ë miÒn Nam. Trång chÌ cßn thu hót ®­îc mét l­îng lao ®éng ®¸ng kÓ, gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ lµ mét trong nh÷ng c©y trång cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao ë Trung du MiÒn nói B¾c Bé vµ T©y Nguyªn, gãp phÇn thóc ®Èy trung du, miÒn nói cã ®iÒu kiÖn hoµ hîp víi miÒn xu«i vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi. 2. Vai trß cña ngµnh s¶n xuÊt chÌ ViÖt Nam ViÖt Nam lµ n­íc cã tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai, khÝ hËu thuËn lîi cho ph¸t triÓn c©y chÌ. Ngay tõ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX, theo ph©n c«ng trong khèi SEV (Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ) ViÖt Nam lµ n­íc s¶n xuÊt chÌ cho c¸c n­íc XHCN. Trong nh÷ng n¨m qua, ngµnh chÌ ®· gãp phÇn sö dông hiÖu qu¶ ®Êt ®ai ë vïng trung du, miÒn nói, ®Æc biÖt lµ Trung du MiÒn nói B¾c Bé, ®· t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho hµng v¹n ng­êi lao ®éng, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, chuyÓn nÒn kinh tÕ tù cÊp tù tóc cña ®ång bµo d©n téc miÒn nói b»ng mét nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸, gãp phÇn ph©n c«ng lao ®éng gi÷a miÒn ng­îc vµ miÒn xu«i. ChÌ còng ®em l¹i nguån lîi t­¬ng ®èi lín cho Ng©n s¸ch Nhµ n­íc. ChÌ cã vai trß to lín trong nhiÒu lÜnh vùc: 2.1. S¶n xuÊt chÌ víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp: ChÌ lµ c©y trång rÊt l©u ®êi ë ViÖt Nam, ®Õn nay x¸c ®Þnh ®­îc 33 tØnh cã kh¶ n¨ng thÝch hîp nhÊt ®Ó trång chÌ, tËp trung chñ yÕu ë Trung du MiÒn nói B¾c Bé vµ T©y Nguyªn. Bªn c¹nh ­u thÕ vÒ khÝ hËu, ®Êt ®ai cña tù nhiªn nhiÖt ®íi ViÖt Nam cã lîi cho sinh tr­ëng c©y chÌ (mïa h¸i chÌ dµi, thêi gian kiÕn thiÕt ng¾n) vµ c¸c nguån gen phong phó (chÌ rõng miÒn nói), c©y chÌ cßn cã nghÜa to lín ®èi víi ng­êi d©n: - Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc triÓn khai giao ®Êt vµ kho¸n chÌ cho ng­êi lao ®éng theo NghÞ ®Þnh 01 cña ChÝnh phñ cïng víi nh÷ng gi¶i ph¸p cña ngµnh chÌ ViÖt Nam ®­îc gi¶i quyÕt tèt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Cïng víi c¬ chÕ vµ ph­¬ng thøc mua chÌ thuËn lîi cho ng­êi lao ®éng ®· t¹o ®éng lùc khuyÕn khÝch ng­¬× lao ®éng phÊn khëi chñ ®éng ®Çu t­ th©m c¹nh chÌ ®Ó ®¹t n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao. ë trung du miÒn nói ng­êi d©n cã tËp qu¸n trång lóa n­¬ng víi thu nhËp trung b×nh lµ 1-2 triÖu ®ång/ha trong khi ®ã 1 ha chÌ trªn vïng ®åi nói kh« c»n thu ®­îc 10-12 triÖu ®ång. §iÒu nµy dÉn tíi quan ®iÓm chuyÓn sang trång chÌ thay v× lóa n­¬ng trong nh©n d©n miÒn nói. - ChÌ lµ mÆt hµng cã thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ æn ®Þnh víi møc dao ®éng vÒ gi¸ ë thêi ®iÓm biÕn ®éng cao nhÊt kh«ng qu¸ 8% ®èi víi lo¹i chÌ trung b×nh so víi c¸c ngµnh kinh tÕ c«ng n«ng nghiÖp kh¸c, chÌ còng ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ cña m×nh. Trång chÌ ®óng kü thuËt sÏ t¹o ra mét th¶m thùc vËt cã t¸c dông phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc. - C©y chÌ lµ c©y kh«ng kÐn ®Êt nh­ cµ phª, ca cao, hå tiªu, n¨ng suÊt l¹i t­¬ng ®èi æn ®Þnh, Ýt biÕn ®éng hµng n¨m kh«ng lín ngay c¶ nh÷ng n¨m thiªn tai, h¹n h¸n. Nh×n chung ®©y lµ lo¹i ®Êt trång ®øng vÒ mÆt kinh doanh t­¬ng ®èi æn ®Þnh. - C©y chÌ cã t¸c dông chèng xãi mßn, b¶o vÖ m«i sinh. HiÖn nay b×nh qu©n ®é che phñ trong c¶ n­íc chØ cßn 29,1%, trong ®ã nÕu kh«ng kÓ hai vïng §ång b»ng s«ng Hång vµ s«ng Cöu Long chØ ®¹t 4,7% vµ 6,1% cßn ë vïng nói nh­ vïng T©y B¾c chØ cßn 20,7%, §«ng B¾c 19,4%... Bëi vËy, ë nh÷ng n¬i nµy nÕu ®­îc trång chÌ ch¾c ch¾n sÏ n©ng cao hÖ sè che phñ tèt h¬n. -Trång chÌ thu hót mét l­îng lao ®éng ®¸ng kÓ (mçi ha trång chÌ b×nh qu©n cÇn 2,2 lao ®éng) ngoµi ra ch­a kÓ lao ®éng cho chÕ biÕn vµ tiªu thô. 2.2. S¶n xuÊt chÌ víi ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn Ph¸t triÓn c©y chÌ ViÖt Nam lu«n g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n­íc ta. Trong thêi kú thùc d©n Ph¸p ®« hé, s¶n xuÊt chÌ c«ng nghiÖp b¾t ®Çu b»ng viÖc x©y dùng nhµ m¸y chÌ ®Çu tiªn vµo n¨m 1923. ChÕ biÕn chÌ thêi kú nµy bé phËn cèi vß chÌ, m¸y sÊy vµ m¸y ph¸t ®iÖn. Nh÷ng n¨m 60, ë miÒn B¾c ®· x©y dùng hµng lo¹t nhµ m¸y chÌ ®en OTD lín (12-43 tÊn/ ngµy) víi thiÕt bÞ c«ng nghÖ chÌ ®en vµ chÌ xanh cña Trung Quèc vµ Liªn X«. Nh÷ng n¨m 90 l¹i cã chÌ tói nhóng cña ý, thiÕt bÞ chÕ biÕn chÌ CTC cña Ên §é, chÌ xanh dÑt b¸n tù ®éng cña NhËt B¶n. HiÖn nay ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn cña ta ®· ph¸t triÓn theo h­íng kh«ng ngõng ®æi míi thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn chÌ, ®Æc biÖt lµ chÕ biÕn chÌ ®Æc s¶n vµ nghiªn cøu c¸c s¶n phÈm míi theo dù b¸o cña thÞ tr­êng tiªu thô chÌ t­¬ng lai. 2.3. S¶n xuÊt chÌ víi ngµnh xuÊt khÈu C©y chÌ ViÖt Nam ®· cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng cña h¬n 40 n­íc trªn thÕ giíi, gåm cã Liªn X« cò vµ §«ng ¢u, Trung CËn §«ng, B¾c Phi vµ gÇn ®©y b­íc ®Çu ®­a vµo c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ T©y ¢u vµ NhËt B¶n, do ®ã ®· ®em l¹i mét nguån kim ng¹ch nhËp khÈu ®¸ng kÓ cho ®Êt n­íc. Mçi n¨m b×nh qu©n chóng ta xuÊt khÈu ®­îc kho¶ng 50 ngh×n tÊn ®em l¹i cho ®Êt n­íc kho¶ng 50 triÖu USD. 2.4. S¶n xuÊt chÌ víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi ChÌ chØ thùc sù ph¸t huy hiÖu qu¶ khi g¾n sù ph¸t triÓn cña nã víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi c¸c vïng s©u, vïng xa cña ®ång bµo d©n téc khai hoang ë miÒn nói phÝa B¾c vµ T©y Nguyªn. ë ®©y c©y chÌ gÇn gòi víi tõng gia ®×nh, gãp phÇn ®Þnh c­, æn ®Þnh cuéc sèng vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cho ®ång bµo d©n téc Ýt ng­êi. H¬n n÷a c©y chÌ ®· t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho h¬n 20 v¹n lao ®éng gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng cho 10 v¹n hé gia ®×nh. ViÖc quy ho¹ch c¸c vïng s¶n xuÊt chÌ tËp trung bao gåm s¶n xuÊt n«ng - c«ng nghiÖp -dÞch vô, h×nh thµnh c¸c côm d©n c­ ®· gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña nh©n d©n. C©y chÌ lµ c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m, cã chu kú kinh tÕ dµi nh­ng nhanh cho s¶n phÈm thu ho¹ch, lµ c©y trång xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë vïng nói vµ trung du ViÖt Nam, gãp phÇn thóc ®Èy trung du miÒn nói cã ®iÒu kiÖn tiÕn kÞp víi c¸c vïng kh¸c trong c¶ n­íc. C©y chÌ lµ c©y trång cã thÓ ¸p dông réng r·i vµo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ kinh tÕ trang tr¹i. Trång chÌ sÏ më réng diÖn tÝch canh t¸c ë vïng cao cho ng­êi d©n ë ®©y. Ngoµi ra, vÒ mÆt y häc, tõ x­a ®Õn nay n­íc chÌ lµ thø n­íc uèng gi¶i kh¸t phæ biÕn cña nh©n d©n ta cã t¸c dông chèng l¹i ®­îc l¹nh, kh¾c phôc sù mÖt mái cña c¬ b¾p vµ hÖ thÇn kinh trung ­¬ng, kÝch thÝch vá ®¹i n·o, lµm cho tinh thÇn minh mÉn, s¶ng kho¸i, h­ng phÊn trong thêi gian lao ®éng c¨ng th¨ng vÒ trÝ ãc vµ ch©n tay. Ngoµi ra cßn cã t¸c dông b¶o vÖ søc khoÎ. ChÊt catesin cña chÌ xanh cã chøc n¨ng phßng ngõa bÖnh ung th­ b»ng c¸ch cñng cè hÖ thèng miÔn dÞch, phßng ngõa bÖnh cao huyÕt ¸p, chèng l·o ho¸. §Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc giai ®o¹n 2000-2010, vµ do gi¸ trÞ dinh d­ìng, kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸ vµ b¶o vÖ søc khoÎ con ng­êi nªn c©y chÌ ®· ®­îc ghi vµo KÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña Nhµ n­íc ViÖt Nam, trong ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, kinh tÕ n«ng th«n vµ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi miÒn nói. II. c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ ë ViÖt Nam 1. §iÒu kiÖn tù nhiªn Nh©n tè ®iÒu kiÖn tù nhiªn cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ. C¸c yÕu tè nh­ l­îng m­a, khÝ hËu, nhiÖt ®é, ®Êt ®ai,... lµ c¸c yÕu tè quan träng cã t¸c ®éng ®Õn chÊt l­îng chÌ. ë ViÖt Nam c©y chÌ ®ang cã mÆt trªn 4 vïng sinh th¸i lín : Trung du MiÒn nói B¾c Bé, Duyªn h¶i MiÒn Trung, §ång b»ng s«ng Hång, T©y Nguyªn. Trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c chØ tiªu vÒ khÝ hËu, ®Êt ®ai, ®Þa h×nh, nguån n­íc cña tõng vïng cho thÊy kh¶ n¨ng thÝch nghi cña tõng vïng nh­ sau : 1.1. Vïng Trung du MiÒn nói B¾c Bé §©y lµ vïng cã ®Þa h×nh phøc t¹p, ®­îc chia c¾t bëi nh÷ng c¸nh ®ång hoÆc thung lòng xen gi÷a nh÷ng ®åi nói. Nói ë ®©y th­êng cao vµ dèc, vïng nµy cã mïa ®«ng l¹nh vµ kh«. NhiÖt ®é trung b×nh tõ 18-23 ®é C. §Êt ®ai vïng nµy chñ yÕu lµ ®á n©u trªn ®¸ v«i, ®á vµng trªn ®¸ ®Êt sÐt vµ biÕn chÊt. §Êt ®ai phÇn lín cã bÒ dÇy trªn 100 cm, hµm l­îng dinh d­ìng trung b×nh. Nh×n chung vïng nµy rÊt thÝch hîp víi ph¸t triÓn c©y chÌ. H¹n chÕ chÝnh ë vïng nµy chÝnh lµ mïa ®«ng cã s­¬ng muèi, mïa hÌ chÞu ¶nh h­ëng cña giã Lµo. Cã thÓ kh¾c phôc hiÖn t­îng nµy b»ng c¸ch t¸c ®éng vµo c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nh­ ñ gèc, trång c©y che bãng m¸t. 1.2. Vïng Duyªn h¶i MiÒn Trung  §©y lµ d¶i ®Êt ch¹y dµi ven biÓn, mang ®Æc tÝnh cña lo¹i h×nh khÝ hËu cËn nhiÖt ®íi giã mïa. NhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m tõ 23-25 ®é C. Cã mïa m­a kÐo dµi tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 12 hµng n¨m, kÌm theo b·o lôt lµ chÞu ¶nh h­ëng râ rÖt cña giã Lµo. Nh­ vËy xÐt vÒ yÕu tè khÝ hËu th× chØ cã ba tØnh lµ Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh lµ c©y chÌ cã thÓ sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn b×nh th­êng. §Êt ®ai c¸c tØnh nµy chñ yÕu lµ ®Êt ®­îc h×nh thµnh trªn ®¸ phiÕn sÐt, ®©y lµ lo¹i ®Êt cã hµm l­îng dinh d­ìng t­¬ng ®èi cao, cÊu t­îng tèt. So víi yªu cÇu sinh th¸i cña c©y chÌ th× vïng nµy còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm rÊt thÝch hîp. 1.3. Vïng Duyªn h¶i MiÒn Trung §©y lµ vïng kh«ng cã nhiÖt ®é thÊp, b×nh qu©n tõ 25-27 ®é C, kh«ng cã mïa ®«ng l¹nh. L­îng m­a ¶nh h­ëng ph©n bè theo ®Êt ®ai vµ vÜ tuyÕn. §Êt ®ai cã thÓ trång chÌ lµ nhãm vµng ®á trªn ®Êt bazan, cã nhiÒu tÇng máng, ®é dèc lín. §©y lµ vïng cã khÝ hËu kh«ng thuËn lîi, ®Êt ®ai nghÌo dinh d­ìng vµ kh«ng cã ®é dèc phï hîp víi ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ nªn n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng thÊp. ChÕ ®é m­a cña vïng còng chÞu ¶nh h­ëng cña giã mïa phÝa B¾c, ph©n bè kh«ng ®Òu vµ tr¸i víi mïa sinh tr­ëng cña chÌ. Ng­îc l¹i m­a thiÕu vµo mïa xu©n, thêi ®iÓm l¸ chÌ vµ bóp chÌ h×nh thµnh l¸ non. 1.4. Vïng T©y Nguyªn Lµ vïng mang khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa. §é cao tõ 700 ®Õn 1.500 m so víi mÆt n­íc biÓn. NhiÖt ®é b×nh qu©n hµng n¨m lµ 23 ®é C, l­îng m­a trung b×nh hµng n¨m lµ 2000 mm. §Êt ®ai cã thÓ trång chÌ chñ yÕu lµ ®Êt bazan, ®Æc biÖt lµ ®Êt n©u vµng trªn ®¸ bazan ë B¶o Léc, Di Linh kh¸ tèt, hµm l­îng m­a phïn vµ ®é Èm cao. §Êt ë vïng nµy cã kÕt cÊu vµ tÇng dµy tèt. 2. Kh¶ n¨ng nguån vèn §Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ, viÖc huy ®éng vèn ®Çu t­ lµ rÊt quan träng. HiÖn nay cã rÊt nhiÒu nguån vèn cã thÓ huy ®éng, nh­ng nguån vèn quan träng nhÊt lµ Nhµ n­íc ®· giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho ng­êi trång chÌ. ë c¸c n«ng tr­êng c«ng nghiÖp còng ®­îc giao kho¸n v­ên chÌ vµ giao ®Êt ®Ó trång chÌ míi. Huy ®éng nguån vèn tù cã trong nh©n d©n: §©y lµ nguån vèn rÊt quan träng, nã cã t¸c dông thóc ®Èy ng­êi n«ng d©n tham gia vµo qóa tr×nh ph¸t triÓn c©y chÌ, mÆt kh¸c khi ng­êi d©n tù bá vèn ra kinh doanh th× hä sÏ cã tr¸ch nhiÖm víi nguån vèn mµ m×nh ®· bá ra. Vèn vay ng©n hµng Nhµ n­íc: §©y lµ nguån vèn kh«ng thÓ thiÕu. Th«ng qua c¸c dù ¸n ph¸t triÓn, trong nh÷ng n¨m qua ng©n hµng Nhµ n­íc ®· ®Çu t­ cho nhiÒu c¬ së kÓ c¶ khu vùc quèc doanh vµ t­ nh©n, gãp phÇn æn ®Þnh, ®¶m b¶o l­îng chÌ t¨ng tr­ëng æn ®Þnh. Tuy nhiªn so víi mét sè c©y chÌ kh¸c nh­ cµ phª, cao su,... chÌ vÉn lµ c©y ®­îc ®Çu t­ thÊp nhÊt. Vèn dù tr÷ ë c¸c doanh nghiÖp : Th«ng qua ho¹t ®éng ®iÒu tiÕt ë c¸c doanh nghiÖp ®· më ra kh¶ n¨ng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Vèn liªn doanh, hîp t¸c víi n­íc ngoµi: MÊy n¨m gÇn ®©y, Nhµ n­íc ta chñ tr­¬ng khai th¸c m¹nh nguån nµy, thùc tÕ ®· cã nhiÒu tæ chøc, nhiÒu quèc gia muèn hîp t¸c víi ViÖt Nam nh­: WB, ADB, ACB, c¸c c«ng ty cña §µi Loan, H«ng K«ng,... 3. Nh©n tè khoa häc kü thuËt §©y lµ nh©n tè ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi n¨ng suÊt, chÊt l­îng cña c©y chÌ. NÕu ¸p dông khoa häc kü thuËt tèt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng n¨ng suÊt, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm chÌ. Kh¶ n¨ng øng dông khoa häc c«ng nghÖ cã liªn quan tíi tr×nh ®é tay nghÒ, nh÷ng hiÓu biÕt cña ng­êi lµm chÌ vÒ nh÷ng kü thuËt trong trång, chÕ biÕn chÌ. C¸c tiÕn bé kü thuËt ®ã lµ: Gièng chÌ: HiÖn nay ë phÝa B¾c cã 17 gièng chÌ, trong ®ã hai gièng chÌ chñ yÕu lµ chÌ Shan TuyÕt vµ chÌ trung du, cßn c¸c gièng kh¸c ®­îc nhËp tõ Ên ®é, Trung Quèc. PhÝa Nam, ngoµi c¸c gièng ë phÝa B¾c nhËp vµo cßn cã c¸c gièng tõ NhËt B¶n. ë Phó Hé hiÖn nay ®ang cã mét tËp ®oµn gièng gåm 60 gièng thu thËp tõ c¸c n­íc: ViÖt Nam, Ên §é, Srilanca, Trung Quèc,... ®ang ®­îc kh¶o nghiÖm, chän läc, thuÇn ho¸ vµ lai t¹o. Trong thêi gian tíi kh¶ n¨ng cung cÊp gièng chÌ tèt ®­îc ®¶m b¶o. Nh©n gièng chÌ: ë ViÖn nghiªn cøu chÌ b¾t ®Çu nghiªn cøu tõ n¨m 1959, b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p nh©n gièng b»ng h¹t, b»ng cµnh... §Õn nay thuËt gi©m cµnh b¾t ®Çu hoµn thiÖn vµ b¾t ®Çu phæ biÕn ®Õn tõng hé gia ®×nh. Kü thuËt canh t¸c: §· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ tæng kÕt tõ thùc tiÕn vÒ kü thuËt trång chÌ. §Ó ®¶m b¶o chèng xãi mßn, trång ®­îc nhiÒu c©y chÌ ®ång ®Òu, cho n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt vµ v­ên chÌ thuËn lîi cho viÖc ®i l¹i ph¶i thùc hiÖn mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p nh­ trång theo kiÓu n«ng l©m kÕt hîp, trång theo kiÓu b×nh ®é... VÒ ph©n bãn nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ thùc nghiÖm ®· tiÕn hµnh, nh×n chung muèn ®¹t n¨ng suÊt chÌ 5 tÊn/ha chÌ bóp t­¬i cÇn bãn theo ®óng quy c¸ch, ngoµi ph©n chuång, ph©n xanh còng ®­îc t¨ng c­êng. Kü thuËt chÕ biÕn: Trªn c¬ së kinh nghiÖm ®· tÝch luü ®­îc trong nhiÒu n¨m s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ tiªu thô chÌ, ngµnh chÌ n­íc ta ®· rót ra ®­îc nh÷ng thÕ m¹nh vµ tån t¹i chñ yÕu trong kh©u chÕ biÕn chÌ. MÆt kh¸c trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu tæ chøc, c«ng ty liªn doanh n­íc ngoµi ®· s½n sµng ký kÕt hîp ®ång víi ta kh«ng chØ ë vèn ®Çu t­ cho c¸c nhµ m¸y mµ cßn c¶ quy tr×nh c«ng nghÖ tiªn tiÕn, bao gåm c¶ h­íng dÉn kü thuËt, bao tiªu s¶n phÈm ... Nh­ vËy, kh¶ n¨ng øng dông khoa häc kü thuËt cña n­íc ta trong chÕ biÕn biÕn s¶n phÈm chÌ kh«ng cã g× trë ng¹i. 4. HÖ thèng chÝnh s¸ch hç trî cña Nhµ n­íc §Ó viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ ®¹t ®­îc môc tiªu mµ ngµnh chÌ ®· ®Æt ra th× cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn chÌ. Nh­ vËy yÕu tè chÝnh s¸ch lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ ë ViÖt Nam. Thùc tÕ cho thÊy r»ng nh÷ng n­íc ph¸t triÓn ch­a ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch t­¬ng xøng víi vai trß vµ tiÒm n¨ng cña c©y chÌ. NÕu c¸c chÝnh s¸ch nµy chØ tËp trung chó träng ®Õn mÆt cÇu tøc lµ chó träng ®Õn viÖc trång vµ chÕ biÕn chÌ mµ kh«ng cã c¸c chÝnh s¸ch thóc ®Èy thÞ tr­êng tiªu thô th× sau mét thêi gian sÏ kh«ng t×m ®­îc ®Çu ra cho s¶n phÈm vµ do ®ã ngµnh chÌ sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n. V× vËy, khi tiÕn hµnh ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ Nhµ n­íc cÇn ban hµnh mét hÖ thèng chÝnh s¸ch hç trî cÇn thiÕt cho viÖc ph¸t triÓn chÌ. Sau ®©y lµ mét sè chÝnh s¸ch tiªu biÓu: ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt: ë n«ng th«n sau NghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ, ruéng ®Êt ®­îc giao quyÒn sö dông l©u dµi cho nh©n d©n (10-20) n¨m. Bëi vËy ®©y lµ yÕu tè quan träng lµm cho ng­êi d©n yªn t©m s¶n xuÊt. ë c¸c ®¬n vÞ quèc doanh, nhiÒu ®¬n vÞ ®· chia ®Êt, kho¸n v­ên chÌ cho c«ng nh©n. ë n«ng tr­êng 28/3 giao cho mçi lao ®éng 0,65-1,7 ha víi nhiÖm vô b¶o ®¶m s¶n l­îng theo møc kho¸n, giao nép cho n«ng tr­êng theo gi¸ tho¶ thuËn. PhÝa n«ng tr­êng ngoµi viÖc cung øng vËt t­ cho c«ng nh©n, cßn cö c¸c c¸n bé h­íng dÉn kü thuËt s¶n xuÊt cho hä... Mét sè n«ng tr­êng vÉn thõa ®Êt còng giao kho¸n cho d©n lµm, còng theo chÕ ®é nh­ c«ng nh©n Nhµ n­íc, kh«ng ph¶i ®ãng chi phÝ b¶o hiÓm x· héi, nh­ng ph¶i nép thªm 2% s¶n l­îng ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng c«ng céng. ChÝnh s¸ch thuÕ: ThuÕ n«ng nghiÖp hiÖn nay ®ang phæ biÕn thùc hiÖn nép theo s¶n l­îng tõng h¹ng quü ®Êt nh­ luËt thuÕ sö dông ®Êt ®ai do Nhµ n­íc ban hµnh. ë c¸c c¬ së ngoµi quèc doanh, ngoµi thuÕ n«ng nghiÖp ng­êi c«ng nh©n cßn ph¶i trÝch nép c¸c kho¶n chi phÝ nh­ chi phÝ qu¶n lý, chi phÝ khÊu hao v­ên chÌ, quü b¶o hiÓm x· héi,... C¸c hé n«ng d©n trång chÌ, ngoµi thuÕ n«ng nghiÖp hä còng ph¶i ®ãng c¸c kho¶n nh­ qu¶n lý phÝ, b¶o vÖ s¶n xuÊt, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng c«ng céng... Ngoµi ra cßn cã c¸c lo¹i thuÕ kh¸c nh­ thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ doanh thu,... trong chÕ biÕn vµ tiªu thô. ChÝnh s¸ch ®Çu t­: Nhµ n­íc ®· cã chñ tr­¬ng ®óng ®¾n c¨n cø vµo quy ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng l©m ng­ ngiÖp mµ cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ cho hîp lý cho tõng hé gia ®×nh, khuyÕn khÝch hä ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, c¸c vïng trång chÌ lµ nh÷ng vïng s©u, vïng xa miÒn nói nªn Nhµ n­íc cÇn ­u tiªn míi thu hót ®­îc lao ®éng vµ tiÒn vèn trong d©n ®Ó ph¸t triÓn lo¹i c©y trång nµy. 5. HÖ thèng c¬ së h¹ tÇng KÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së lµ toµn bé c¸c c«ng tr×nh vµ trang thiÕt bÞ cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, ®­îc tæ chøc c©n ®èi vµ liªn kÕt víi nhau trong kh«ng gian. Chóng phôc vô cho nh÷ng nhu cÇu cung cÊp vµ dÞch vô cña nh©n d©n, cña bé m¸y hµnh chÝnh vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt. TÝnh æn ®Þnh t­¬ng ®èi cao, sù liªn kÕt víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong vïng vµ tuæi thä t­¬ng ®èi dµi cña c¸c c«ng tr×nh vµ m¹ng l­íi cña c¬ së h¹ tÇng ®· lµm cho chóng trë thµnh yÕu tè cã ¶nh h­ëng lín tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §èi víi ngµnh chÌ, m¹ng l­íi c¬ së h¹ tÇng lµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cho ng­êi d©n trong vïng trång chÌ. H¹ tÇng c¬ së cÇn ph¶i ®­îc ph¸t triÓn ®ång bé, bao gåm: C¬ së h¹ tÇng phôc vô s¶n xuÊt nguyªn liÖu: HÖ thèng giao th«ng, th«ng tin liªn l¹c, hÖ thèng ®iÖn... ®ang lµ yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é ph¸t triÓn cña nhiÒu ngµnh trong ®ã cã ngµnh chÌ. Ngoµi mét sè vïng cã ®­êng quèc lé ch¹y qua, n»m trong l­íi ®iÖn quèc gia cßn phÇn lín vïng nguyªn liÖu chÌ n»m ë vïng xa x«i, hÎo l¸nh. C¬ së h¹ tÇng phôc vô chÕ biÕn: C¸c c¬ së chÕ biÕn, c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ chÕ biÕn,... ®©y lµ yÕu tè quan träng ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l­îng chÌ. T¨ng c­êng c¶i t¹o hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng chÕ biÕn ®· cã vµ ph¸t triÓn míi, më réng m¹ng l­íi chÕ biÕn trªn toµn quèc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña s¶n xuÊt chÌ, dÇn xo¸ bá sù chªnh lÖch vÒ møc sèng gi÷a miÒn nói trung du vµ ®ång b»ng. 6. Nh©n tè lao ®éng Nh©n tè con ng­êi cã vai trß quyÕt ®Þnh trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung vµ còng lµ nh©n tè quan träng trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ. Lao ®éng trong s¶n xuÊt chÌ bao gåm lao ®éng trong trång chÌ, lao ®éng chÕ biÕn vµ tiªu thô. §Ó ®¹t ®­îc n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao trong s¶n xuÊt chÌ th× ngoµi c«ng nghÖ chÕ biÕn hiÖn ®¹i, yÕu tè quan träng h¬n c¶ lµ ng­êi lao ®éng ph¶i cã tr×nh ®é tay nghÒ. Trong c¶ ba kh©u: trång, chÕ biÕn, tiªu thô ®Òu ®ái hái ng­êi lao ®éng ph¶i cã kü n¨ng lao ®éng. HiÖn nay ë n­íc ta tr×nh ®é cña ng­êi lao ®éng ngµy cµng ®­îc n©ng cao, tuy nhiªn sè l­îng lao ®éng nµy l¹i ph©n bè kh«ng ®Òu. V× vËy ngµnh chÌ cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p ph©n bè l¹i lao ®éng sao cho hîp lý vµ ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho lao ®éng ë c¸c vïng trång chÌ vïng s©u, vïng xa. Víi d©n sè 80 triÖu ng­êi, c¬ cÊu d©n c­ trÎ vµ cã gÇn 80% d©n sè sèng b»ng nghÒ n«ng. Cã thÓ nãi nguån nh©n lùc cho n«ng nghiÖp lµ rÊt dåi dµo. Víi møc ®é t¨ng d©n sè nh­ hiÖn nay th× b×nh qu©n mçi n¨m sÏ cã gÇn 1 triÖu nguêi b­íc vµo tuæi lao ®éng, trong ®ã ë n«ng th«n vµ c¸c tØnh miÒn nói lµ 35 v¹n nguêi, sè lao ®éng d«i d­ sÏ t¹o ra nguån lao ®éng to lín ®Ó tiÕn hµnh khai hoang më ®Êt, ®i x©y dùng kinh tÕ míi, tËn dông nh÷ng vïng ®Êt cßn tiÒm n¨ng. MÆt kh¸c, lao ®éng n­íc ta nh×n chung lµ rÎ, l¹i cÇn cï lao ®éng, th«ng minh s¸ng t¹o, cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t nhanh khoa häc c«ng nghÖ, cã nhiÒu kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Bëi vËy, lùc l­îng nµy thùc sù ®¸p øng yªu cÇu vµ lµ yÕu tè thóc ®Èy sù ph¸t triÓn trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ. III. t×nh h×nh s¶n xuÊt chÌ thÕ giíi vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt chÌ cña mét sè n­íc 1. T×nh h×nh s¶n xuÊt chÌ trªn thÕ giíi 1.1. N¨ng suÊt, s¶n l­îng, diÖn tÝch chÌ cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi Trªn thÕ giíi hiÖn nay cã 39 n­íc trång chÌ víi diÖn tÝch 2,5 triÖu ha vµ s¶n xuÊt l­îng hµng n¨m biÕn ®éng trªn d­íi 2 triÖu tÊn. N¨ng suÊt b×nh qu©n ch­a v­ît qu¸ 4 tÊn/ha. N­íc cã s¶n l­îng cao nhÊt hiÖn nay lµ Ên §é víi s¶n l­îng b×nh qu©n trong 3 n¨m 2000-2002 lµ 870 ngh×n tÊn chÌ kh«. §©y còng lµ n­íc cã tèc ®é t¨ng cao nhÊt thÕ giíi lµ 150% trong vßng tõ n¨m 1989-1995. KÕ tiÕp ®ã lµ Trung Quèc 630 ngh×n tÊn, Srilanca 320 ngh×n tÊn. N¨m n­íc cã diÖn tÝch trång lín nhÊt lµ Trung quèc, Ên ®é, Srilanca, Thæ nhÜ kú vµ Indonesia ®· chiÕm 75% diÖn tÝch chÌ trªn thÕ giíi, n­íc nhá nhÊt trong lµng chÌ lµ Cam¬run chØ trång 1000 ha víi møc t¨ng tr­ëng 3% n¨m. Do ¸p dông tiÕn bé kü thuËt míi còng nh­ gièng míi vµ mËt ®é trång dµy nªn ®· cã hµng chôc n­íc ®­a n¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t ®Õn 2 tÊn/ha. §øng ®Çu nhãm c¸c n­íc cã n¨ng suÊt chÌ cao ®ã lµ Kªnya víi n¨ng suÊt 2,1 tÊn chÌ kh«/ha, tiÕp ®ã lµ Ên §é 1,8 tÊn/ha, Srilanca 1,4 tÊn/ha. DiÖn tÝch chÌ trªn thÕ giíi biÕn ®éng bëi v× chØ cã nh÷ng n­íc cã ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn ­u ®·i míi cã thÓ trång vµ ph¸t triÓn ®­îc c©y chÌ. VÒ ph©n bè diÖn tÝch th× 12 n­íc ch©u ¸ chiÕm kho¶ng 88%, ch©u Phi lµ 8% (12 n­íc) vµ Nam Mü chiÕm 4% (4 n­íc). Nh­ vËy chÌ chñ yÕu ®­îc trång ë ch©u ¸ vµ ®©y lµ c¸i n«i ph¸t triÓn cña c©y chÌ víi mäi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu phï hîp víi sinh tr­ëng cña c©y chÌ. 1.2. DiÔn biÕn cung-cÇu Cung: N¨m 2002 s¶n l­îng chÌ thÕ giíi ­íc ®¹t 2,132 triÖu tÊn, t¨ng 1,5% (t­¬ng ®­¬ng 32 ngh×n tÊn) so víi cïng kú n¨m 2001, trong ®ã nhãm n­íc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ chñ yÕu t¨ng kho¶ng 20 ngh×n tÊn vµ nhãm c¸c n­íc kh¸c t¨ng kho¶ng 12 ngh×n tÊn. ThÞ tr­êng cung chÌ vÉn tiÕp tôc tËp trung vµo mét sè n­íc s¶n xuÊt lín nh­ Ên §é, Srilanca, Kªnya, Trung Quèc, In®«nªsia. Riªng 5 n­íc nµy ®· chiÕm trªn 85% s¶n l­îng chÌ thÕ giíi. CÇu: N¨m 2002, møc tiªu thô chÌ trªn thÕ giíi ®¹t 2,072 triÖu tÊn, t¨ng 2,4% (t­¬ng ®­¬ng 49 ngh×n tÊn) so víi n¨m 2001, trong ®ã nhãm 5 n­íc tiªu thô chñ yÕu vÉn lµ Ên §é, Anh, Pakistan, CIS vµ Hoa Kú (chiÕm kho¶ng 58,5% tæng møc tiªu thô trªn thÕ giíi) t¨ng 5 ngh×n tÊn vµ nhãm c¸c n­íc kh¸c gi¶m 1 ngh×n tÊn. Gi¸ chÌ trªn thÕ giíi: Tõ n¨m 1997 trë l¹i ®©y cã xu h­íng cung v­ît qu¸ cÇu. Sè l­îng chÌ xuÊt khÈu cao h¬n nhËp khÈu. C¸c n­íc nhËp khÈu lín ®Òu gi¶m sè l­îng chÌ ®en nhËp khÈu. Do cung cã xu h­íng v­ît cÇu nªn gi¸ b×nh qu©n tÝnh theo ®ång USD ë hÇu hÕt c¸c thÞ tr­êng ®Êu gi¸ ®Òu gi¶m mét c¸ch ®¸ng kÓ tõ n¨m 1998. 2. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc s¶n xuÊt chÌ trªn thÕ giíi Trªn thÕ giíi chØ cã kho¶ng h¬n 30 n­íc lµ cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thÝch hîp ®Ó trång chÌ trong khi ®ã hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu dïng chÌ víi møc ®é kh¸c nhau. C¸c n­íc trång chÌ ®· tËn dông ­u thÕ ®ã ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, cã nh÷ng n­íc xem chÌ lµ c©y trång chÝnh cña ®Êt n­íc nh­ Kªnya, Ên §é... Sau ®©y lµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt chÌ cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi. Trung Quèc: Lµ n­íc ph¸t hiÖn vµ sö dông chÌ sím nhÊt trªn thÕ giíi. ChÌ trë thµnh thø n­íc uèng gi¶i kh¸t phæ th«ng trong mäi tÇng líp nh©n d©n vµ ®­îc coi lµ 1 trong 7 thµnh phÈm quan träng cña ®êi sèng nh©n d©n Trung Hoa. Trung Quèc lµ n­íc cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn rÊt phï hîp víi s¶n xuÊt chÌ, tËn dông lîi thÕ nµy, Trung Quèc x©y dùng c¸c vïng chÌ nguyªn liÖu, ®a d¹ng ho¸ c¸c gièng chÌ cã n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng cao. X©y dùng c¸c nghiªn cøu chÌ c¶ n­íc, x©y dùng c¸c tr­êng ®¹i häc vµ c¬ së nghiªn cøu ë c¸c tØnh. XuÊt b¶n c¸c t¹p chÝ, s¸ch tham kh¶o vµ phæ biÕn tµi liÖu khoa häc kü thuËt trång vµ chÕ biÕn chÌ. §Æc biÖt Trung Quèc rÊt chó träng ph¸t triÓn v¨n ho¸ trµ: x©y dùng c¸c nhµ b¶o tµng v¨n ho¸, biªn so¹n c¸c t¸c phÈm vÒ trµ, tæ chøc c¸c lÔ héi v¨n ho¸ trµ, trµ sö, trµ ph¸p... §iÒu nµy ®· thu hót nhiÒu du kh¸ch vµ n©ng cao ®­îc vÞ thÕ cña chÌ Trung Quèc trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Ên §é: §©y còng lµ n­íc cã truyÒn thèng l©u ®êi vÒ ph¸t triÓn chÌ, cã hai vïng s¶n xuÊt chÌ nguyªn liÖu lín lµ vïng Assam vµ vïng chÌ Kªrala. C¸c vïng chÌ nµy rÊt quan t©m ®Õn viÖc ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt tËp trung t¹i c¸c tr¹m nghiªn cøu chÌ Tocklai, UPASI, xuÊt b¶n c¸c t¹p chÝ nghiªn cøu vÒ chÌ. Ngoµi ra, Ên ®é cßn thµnh lËp c¸c trung t©m ®Êu gi¸ chÌ lín trªn toµn quèc nh­: Calcuta, Guwahati, Siliguri,... Kªnya: Kªnya lµ n­íc s¶n xuÊt chÌ cßn non trÎ míi trçi dËy trong thÕ kû XX. Trong kho¶ng thêi gian ng¾n ngñi tõ 1903 ®Õn 1990, ®· ph¸t triÓn nhanh chãng, ®¹t chÊt l­îng tèt víi gi¸ b¸n cao. Së dÜ cã ®­îc thµnh c«ng nµy ngoµi yÕu tè ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, ngµnh chÌ Kªnya ®· ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt tiÕn tiÕn trªn thÕ giíi vµo s¶n xuÊt chÌ ®ã lµ quy tr×nh s¶n xuÊt chÌ ®en CTC. Ngoµi ra ChÝnh phñ Kªnya cßn ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ë c¶ ba thµnh phÇn kinh tÕ, nhÊt lµ c«ng t¸c nghiªn cøu vµ phæ biÕn khoa häc kü thuËt. C¸c viÖn nghiªn cøu chÌ ®· ®­îc thµnh lËp, cã c¸c bé m«n nghiªn cøu thùc vËt häc, ho¸ häc m«i tr­êng sinh th¸i, c«ng nghÖ chÕ biÕn... Nga: Nga lµ mét n­íc s¶n xuÊt chÌ lín vµ còng lµ mét trong nh÷ng n­íc tiªu thô chÌ lín nhÊt thÕ giíi hiÖn nay. Ngµnh chÌ ë Nga rÊt chó träng ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt ®Æc biÖt ë kh©u trång chÌ. Ng­êi ta trång chÌ theo tõng hµng, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c hµng lµ 1,5-1,75 cm, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c c©y lµ 0,35 cm, l­îng h¹t gièng dïng cho 1 ha lµ 150 kg. Khi ph©n chia l« chÌ ng­êi ta ®Æc biÖt chó ý tíi ®é th¼ng cña tõng hµng chÌ vµ san ph¼ng mÆt ®Êt gi÷a c¸c hµng chÌ ®Ó khi c¬ giíi ho¸ th× qu¸ tr×nh nh­ ®èn chÌ, thu ho¹ch bóp vµ c¸c qu¸ tr×nh canh t¸c kh¸c kh«ng bÞ sai lÖch khi lµm viÖc NhËt B¶n: NhËt B¶n vèn lµ n­íc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu chÌ xanh l©u ®êi trªn thÕ giíi. NhËt B¶n lµ n­íc trång chÌ cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, do ®ã gi¸ nh©n c«ng cao thªm vµo ®ã lµ kh¶ n¨ng c«ng nghÖ cao nªn hä chñ yÕu tiÕn hµnh c¬ giíi ho¸ trªn ®åi chÌ. Nhµ n­íc coi träng ®Çu t­ vµo n«ng nghiÖp ë kh©u gièng tèt vµ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ch¨m bãn v­ên chÌ b»ng ho¸ chÊt. Nhµ n­íc ban hµnh chÕ ®é khen th­ëng vµ ®¨ng ký gièng chÌ nªn ®· th«ng qua ®­îc trªn 60 gièng chÌ míi. V­ên chÌ cã n¨ng suÊt 18 tÊn bóp/ha ph¶i tu©n theo quy tr×nh bãn nghiªm ngÆt: N 540 kg, P2O5 180 kg, K2O 270 kg, bãn nhiÒu lÇn. Sö dông c¬ khÝ nhá trong c«ng t¸c ch¨m sãc. HÇu hÕt c¸c n­íc s¶n xuÊt chÌ chÝnh trªn thÕ giíi nh­ Ên §é ®Òu lµ nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn. ViÖc ph¸t triÓn ngoµi môc ®Ých ®em vÒ cho ®Êt n­íc mét nguån ngo¹i tÖ lín mµ nã cßn gióp thùc hiÖn c¸c môc ®Ých x· héi kh¸c. Nh÷ng n­íc nµy më réng s¶n xuÊt dùa vµo lùc l­îng lao ®éng n«ng th«n dåi dµo, gi¸ nh©n c«ng rÎ. Tuy vËy do coi träng ph¸t triÓn chÌ hä còng ®Çu t­ vµo c«ng nghÖ chÕ biÕn cho n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt, tõ ®ã n©ng cao gi¸ thµnh vµ uy tÝn s¶n phÈm xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng s¶n xuÊt chÌ ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua I. Trång chÌ 1. §Þa bµn ph©n bè c©y chÌ HiÖn nay, c¶ n­íc cã 33 tØnh trång chÌ víi diÖn tÝch n¨m 2002 lµ 100.061 ha chia thµnh 4 vïng trång chÌ lín theo b¶ng sau ®©y: B¶ng 1: C¸c vïng trång chÌ ë ViÖt Nam (sè liÖu n¨m 2002) Vïng  Sè tØnh trång chÌ  DiÖn tÝch (ha)  % so víi c¶ n­íc   C¶ n­íc  33  100.061  100   Vïng Trung du MiÒn nói B¾c Bé  14  63.964  63,9   Vïng §ång b»ng s«ng Hång  6  3.778  3,8   Vïng Duyªn h¶i MiÒn Trung  9  8.997  9,0   Vïng T©y Nguyªn  4  23.322  23,3   *Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu thèng kª Tõ b¶ng trªn cho thÊy, chÌ ®­îc trång chñ yÕu ë vïng Trung du MiÒn nói B¾c Bé. ®©y lµ vïng chiÕm ­u thÕ vÒ diÖn tÝch, s¶n l­îng vµ chÊt l­îng so víi c¸c vïng chÌ kh¸c trong c¶ n­íc. T¹i ®©y ®· h×nh thµnh nhiÒu s¶n phÈm chÌ ®Æc s¶n truyÒn thèng næi tiÕng nh­ chÌ Tµ Sïa, chÌ Shan TuyÕt, chÌ Suèi Giµng, chÌ T©n C­¬ng... HiÖn ®ang trång thö nghiÖm nhiÒu gièng chÌ nhËp cña §µi Loan, NhËt B¶n, Trung Quèc, Ên §é cã chÊt l­îng cao. §©y lµ vïng cã nhiÒu lîi thÕ s¶n xuÊt chÌ so víi c¸c vïng kh¸c vÒ ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Þa h×nh, ®Êt ®ai, kinh nghiÖm trång vµ chÕ biÕn chÌ. §øng thø hai vÒ diÖn tÝch lµ vïng T©y Nguyªn bao gåm c¸c tØnh: Kon Tum, Gia Lai, §¾c L¾c, L©m §ång. N¨m 1995 diÖn tÝch chÌ c¶ vïng lµ 15.217 ha nh­ng ®Õn n¨m 2002 tæng diÖn tÝch lµ 23.332 ha chiÕm 23,3% so víi c¶ n­íc sau mét thêi gian dµi trång thö nghiÖm chÌ ë tØnh L©m §ång mµ trung t©m lµ hai huyÖn B¶o Léc vµ Di Linh. Trong 33 tØnh trång chÌ, cã 9 tØnh ®­îc ngµnh chÌ xÕp vµo c¸c tØnh träng ®iÓm trång chÌ vÒ diÖn tÝch, s¶n l­îng, chÊt l­îng, kh¶ n¨ng ¸p dông khoa häc kü thuËt còng nh­ c«ng nghÖ chÕ biÕn chÌ. Tæng diÖn tÝch chÌ cña 9 tØnh nµy ®¹t 80.754 ha, chiÕm 80,7% diÖn tÝch chÌ toµn quèc. D­íi ®©y lµ diÖn tÝch trång chÌ n¨m 2002 cña 9 tØnh träng ®iÓm: TØnh Lai Ch©u: 2.342 ha. TØnh S¬n La: 3.205 ha. TØnh Th¸i Nguyªn: 13.358 ha. TØnh Hµ Giang: 12.356 ha. TØnh Tuyªn Quang : 4.177 ha. TØnh Lµo Cai: 3.545 ha. TØnh Yªn B¸i: 11.4.7 ha. TØnh Phó Thä: 8.437 ha. TØnh L©m §ång: 22.018 ha. Trong 9 tØnh trªn th× cã 8 tØnh thuéc vïng Trung du MiÒn nói B¾c Bé vµ 1 tØnh thuéc vïng T©y Nguyªn. Trong ®ã 5/9 tØnh cã diÖn tÝch trªn 10.000 ha, L©m §ång lµ tØnh cã diÖn tÝch chÌ lín nhÊt n­íc (22.018 ha), chiÕm 22% tæng diÖn tÝch chÌ n¨m 2002. 2. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l­îng chÌ c¶ n­íc. ChÌ lµ c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m ph¸t triÓn kh«ng bét ph¸t nh­ nh÷ng c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m kh¸c nh­ c©y cµ phª, cao su, hå tiªu, c©y chÌ ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: B¶ng 2: Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c©y chÌ thêi kú 1995-2002 N¨m  DiÖn tÝch  S¶n l­îng    Ngh×n ha  ChØ sè ph¸t triÓn so víi n¨m tr­íc  Ngh×n tÊn bóp kh«  ChØ sè ph¸t triÓn so víi n¨m tr­íc   1995  66,7  99,1  40,2  95,7   1996  74,8  112,1  46,8  116,4   1997  78,6  105,1  52,2  115,5   1998  77,4  98,5  56,6  108,4   1999  84,8  109,6  70,3  124,2   2000  89,9  106,0  78,9  112,2   2001  92,3  102,7  80,0  101,1   2002  100,1  108,5  85,6  107,5   *Nguån: Tæng côc thèng kª, Tæng c«ng ty ChÌ ViÖt Nam §Æc biÖt tõ khi cã quyÕt ®Þnh sè 43/1999/Q§-TTg ngµy 10/3/1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt chÌ n¨m 1999-2000 vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn chÌ ®Õn n¨m 2005-2010 th× ngµnh chÌ ViÖt Nam ®· cã buíc ph¸t triÓn quan träng. Trong 3 n¨m 2000-2002, diÖn tÝch vµ s¶n l­îng chÌ ®Òu t¨ng nhanh. N¨m 2002 diÖn tÝch chÌ c¶ n­íc ®¹t 100.061 ha, trong ®ã diÖn tÝch chÌ kinh doanh lµ 77.541 ha. Trong n¨m nµy c¶ n­íc trång míi ®­îc h¬n 10 ngh×n ha chÌ, trong ®ã c¸c tØnh cã diÖn tÝch trång míi lín lµ L©m §ång 1.500ha, Hµ Giang 1.448 ha, Lµo Cai 1.045 ha, Yªn B¸i 1.028 ha, Th¸i Nguyªn 833 ha, NghÖ An 750 ha, S¬n La 600 ha, Phó Thä 544 ha. D­íi ®©y lµ sè liÖu s¶n xuÊt chÌ trong 2 n¨m 2000 vµ 2002 B¶ng 3: DiÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l­îng chÌ ViÖt Nam qua 2 n¨m 2000, 2002 §¬n vÞ:DiÖn tÝch: ha, n¨ng suÊt: tÊn/ha, s¶n l­îng: ngh×n tÊn Vïng  N¨m 2000  N¨m 2002    DiÖn tÝch  DiÖn tÝch trång míi  DiÖn tÝch kinh doanh  N¨ng suÊt  S¶n l­îng  DiÖn tÝch  DiÖn tÝch trång míi  DiÖn tÝch kinh doanh  N¨ng suÊt  S¶n l­îng   C¶ n­íc  89.942  5.699  71.587  4,96  355.080  100.061  10.119  77.541  4,97  385.251   Tr. ®ã: 9 tØnh träng ®iÓm  72.666  4.646  58.121  5,33  309.860  90.660  8.266  62.890  5,34  355.561   Trung du MiÒn nói B¾c Bé  56.566  4.692  43.608  4,72  205.719  63.964  7.398  46.580  4,85  225.732   §ång b»ng s«ng Hång  3.588  50  3.198  3,11  9.934  3.778  190  3.536  3,13  11.080   Duyªn h¶i MiÒn Trung  8.067  897  5.466  3,75  20.517  8.997  930  5.768  3,77  21.771   T©y Nguyªn  21.721  78  19.315  6,16  118.910  23.322  1.061  21.657  5,85  126.668   *Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu thèng kª Qua b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy : Vïng Trung du MiÒn nói B¾c Bé : §©y lµ vïng cã quy m« lín nhÊt c¶ n­íc, n¨m 1995 diÖn tÝch cña c¶ vïng lµ 42.270 ha chiÕm 63,4% diÖn tÝch c¶ n­íc, trong ®ã chÌ kinh doanh lµ 32.614 ha chiÕm 61,5% tæng diÖn tÝch chÌ kinh doanh cña c¶ n­íc, n¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t 3,4 tÊn/ha. TÝnh ®Õn n¨m 2000 c¶ vïng cã diÖn tÝch trång chÌ lµ 56.566 ha chiÕm 62,89% diÖn tÝch c¶ n­íc (trong ®ã chÌ kinh doanh lµ 43.608 ha). N¨ng suÊt b×nh qu©n c¶ vïng n¨m 2000 ®¹t 4,72 tÊn/ha, c¸c tØnh cã n¨ng suÊt b×nh qu©n cao nh­ Tuyªn Quang, Lµo Cai, Yªn B¸i, Th¸i Nguyªn, Lai Ch©u, S¬n La, Hoµ B×nh ®Òu ®¹t trªn 5 tÊn/ ha. Nãi chung n¨ng suÊt vïng nµy rÊt cao vµ ®ång ®Òu. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra n¨m 1995, sè diÖn tÝch ®¹t trªn 5 tÊn/ha chiÕm 30,2% vµ d­íi 2 tÊn/ha chiÕm kho¶ng 21,3% toµn vïng. Vïng §ång b»ng s«ng Hång: Do ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh, ®Êt ®ai, thiªn nhiªn ®©y kh«ng ph¶i lµ vïng cã thÕ m¹nh vÒ chÌ. V× vËy chÌ ®­îc trång trªn mét sè ®Þa h×nh b¸n s¬n ®Þa: Hµ T©y, Hµ Néi, Ninh B×nh vµ mét sè n¬i kh¸c nh­ng diÖn tÝch kh«ng ®¸ng kÓ. TÝnh ®Õn n¨m 1995, tæng diÖn tÝch chÌ toµn vïng lµ 1.862 ha (chiÕm 2,4% tæng diÖn tÝch c¶ n­íc), tæng s¶n l­îng chÌ bóp t­¬i lµ 7.034 tÊn (chiÕm 3,9% c¶ n­íc). §Õn n¨m 2000, tæng diÖn tÝch chÌ trong vïng ®· t¨ng lªn 3.588 ha chiÕm 3.8% tæng diÖn tÝch c¶ n­íc, s¶n l­îng chÌ bóp t­¬i lµ 9.934 tÊn, n¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t 3,2 tÊn/ha, trong ®ã chñ yÕu lµ Hµ T©y chiÕm 70% diÖn tÝch trång chÌ toµn vïng. Riªng H¶i D­¬ng cã 8 ha chÌ thuéc n«ng tr­êng ChÝ Linh, cã n¨ng suÊt ®¹t trªn 4,5 tÊn/ha . Cßn ë Hµ T©y chÌ ®­îc trång nhiÒu nhÊt ë Ba V× nh­ng co tíi 39,7% diÖn tÝch cã n¨ng suÊt d­íi 2 tÊn/ha. Vïng Duyªn h¶i MiÒn Trung: §©y lµ mét trong nh÷ng vïng cã lÞch sö s¶n xuÊt chÌ sím nhÊt ë n­íc ta. §Õn ®Çu thÕ kû XX, nhiÒu vïng s¶n xuÊt chÌ ®­îc h×nh thµnh ë Qu¶ng Nam, c¸c trung t©m chÝnh nh­: §µ N½ng kho¶ng 500 ha, Duy Xuyªn 400 ha, Tam Kú 100 ha. DÇn dÇn më réng ra c¸c vïng kh¸c nh­ B×nh §Þnh, Qu¶ng Ng·i, Qu¶ng TrÞ. TÝnh ®Õn n¨m 1995, diÖn tÝch chÌ toµn vïng lµ 7.381 ha, ®Õn n¨m 2000 diÖn tÝch ®· t¨ng lªn 8.067 ha chiÕm 9% diÖn tÝch chÌ c¶ n­íc, n¨ng suÊt trung b×nh ®¹t 3,75 tÊn/ha. Toµn vïng cã 4 n«ng tr­êng quèc doanh: B×nh §Þnh cã 2 n«ng tr­êng lµ Hoµi ¢n vµ VÜnh Thanh, Qu¶ng Ng·i cã n«ng tr­êng B×nh Kh­¬ng vµ Qu¶ng Nam cã n«ng tr­êng QuyÕt Th¾ng. Vïng T©y Nguyªn: N¨m 1995 diÖn tÝch chÌ c¶ vïng ®¹t 15.217 ha nh­ng ®Õn n¨m 2000 lªn tíi 21.721 ha chiÕm 24,2% diÖn tÝch chÌ c¶ n­íc, n¨ng suÊt b×nh qu©n 6,16 tÊn/ha. §Õn n¨m 2002 diÖn tÝch chÌ vïng ®¹t 23.322 ha, n¨ng suÊt 5,85 tÊn/ha, s¶n l­îng c¶ n¨m ®¹t 126.168 tÊn. Nh­ vËy, so víi nh÷ng môc tiªu mµ ngµnh chÌ ®Æt ra n¨m 1995 th× diÖn tÝch chÌ c¶ n­íc ®¹t 108,6% (sè liÖu dù kiÕn diÖn tÝch chÌ n¨m 2000 lµ 82,9 ngh×n ha, sè liÖu thùc tÕ ®¹t 90,0 ha). VÒ s¶n l­îng n¨m 2000 thùc tÕ ®¹t 355.080 tÊn chÌ bóp t­¬i, so víi dù kiÕn cña ph­¬ng ¸n quy ho¹ch chÌ n¨m 1995 lµ 103,5% (môc tiªu dù kiÕn lµ 342.960 tÊn). Riªng vïng Trung du MiÒn nói B¾c Bé so víi môc tiªu ®Æt ra th× n¨m 2000 ®¹t 113% vÒ diÖn tÝch vµ 95% vÒ s¶n l­îng. VÒ n¨ng suÊt , n¨m 2000, b×nh qu©n chung c¶ n­íc ®¹t 49,6 t¹/ha b»ng 95% n¨ng suÊt dù kiÕn trong ph­¬ng ¸n quy ho¹ch n¨m 1995. NhÞp ®é t¨ng n¨ng suÊt chÌ b×nh qu©n giai ®o¹n 1997-2002 ®¹t 8,8%/n¨m. Nh×n chung chóng ta ®· thùc hiÖn ®­îc hÇu hÕt c¸c môc tiªu ®Ò ra n¨m 1995 cho giai ®o¹n 1995-2000 vµ cho 2 n¨m 2002, 2002, møc ®é sai kh¸c chØ kho¶ng 5%. §Õn n¨m 2002, c¶ n­íc trång míi trªn 10.000 ha chÌ nªn ®· ®­a tæng diÖn tÝch chÌ lªn 100.061 ha b»ng 103,8% diÖn tÝch dù kiÕn vµo n¨m 2010 cña quy ho¹ch chÌ n¨m 1995. Mét sè tØnh cã diÖn tÝch n¨m 2002 v­ît con sè dù kiÕn vµo n¨m 2010 do Tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam x©y dùng vµo n¨m 1999 nh­ Hµ Giang cã 12 ngh×n ha (so víi dù kiÕn lµ 9 ngh×n ha), Yªn B¸i cã 11 ngh×n ha (dù kiÕn 8,5 ngh×n), Th¸i Nguyªn cã 13,3 ngh×n ha (dù kiÕn lµ 12 ngh×n ha). N¨m 2002, tæng s¶n l­îng chÌ bóp t­¬i ®¹t trªn 385 ngh×n tÊn t­¬ng ®­¬ng 85,6 ngh×n tÊn bóp kh« trong ®ã xuÊt khÈu 53 ngh×n tÊn ®¹t 54 triÖu USD, hÇu hÕt ®­îc thôc hiÖn bëi c¸c thµnh viªn cña hiÖp héi chÌ ViÖt Nam. NhÞp ®é t¨ng n¨ng suÊt giai ®o¹n 1998-2002 b×nh qu©n ®¹t 12,2%/n¨m. C«ng ty ChÌ Méc Ch©u cã n¨ng suÊt b×nh qu©n cao nhÊt n­íc ®¹t 14,5 triÖu tÊn vµo n¨m 2001. N¨m 2002, n¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t 16 tÊn/ha, ®Æc biÖt cã v­ên chÌ ®¹t n¨ng suÊt 20-25 tÊn/ha. Tæng s¶n l­îng cña c¸c c«ng ty thuéc Tæng c«ng ty ChÌ ®¹t trªn 45 ngh×n tÊn, t­¬ng ®­¬ng 10 ngh×n tÊn bóp kh«. 3. HiÖn tr¹ng gièng chÌ ViÖt Nam 3.1. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu gièng chÌ HiÖn nay tæng diÖn tÝch chÌ c¶ n­íc ta hiÖn cã h¬n 100 ngh×n ha, c¬ cÊu gièng chÌ bao gåm: gièng chÌ Trung du chiÕm 62,7%, gièng chÌ Shan TuyÕt chiÕm 31,1%, gièng chÌ cµnh nhËp néi lµ 5,5%, cßn l¹i lµ gièng kh¸c chiÕm 0,7%. C¬ cÊu chÌ ®· cã sù thay ®æi nÕu ta so s¸nh víi n¨m 1992: gièng Trung Du chiÕm 70,9%, gièng Shan TuyÕt chiÕm 27,3%, c¸c gièng kh¸c lµ 1,8%. Nh×n chung gièng chÌ Trung Du vÉn chiÕm tû träng lín nhÊt, ph©n bè chñ yÕu ë c¸c tØnh trung du vµ vïng nói thÊp nh­ Tuyªn Quang, Phó Thä, Th¸i Nguyªn, Yªn B¸i, c¸c tØnh khu 4 cò. TiÕp ®Õn lµ gièng chÌ Shan TuyÕt ph©n bè ë c¸c tØnh vïng cao trªn 500 m so víi mùc n­íc biÓn nh­ Hµ Giang, Lai Ch©u, S¬n La, Yªn B¸i, L©m §ång. Sè cßn l¹i lµ chÌ cµnh ®­îc trång ë vïng thÊp ®­îc tuyÓn chän nhËp néi nh­ PH1, TRI777, B¸t Tiªn, Kim Huyªn, V©n S­¬ng, Yabukita, gièng lai LD1, LD2. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu chÌ n­íc ta vÉn diÔn ra chËm. Nguyªn nh©n lµ t©m lý ng­êi trång chÌ vÉn gi÷ c¸ch trång chÌ b»ng h¹t, v× nÕu chuyÓn sang c¸ch trång chÌ míi b»ng cµnh th× chi phÝ ®Çu t­ cao gÊp 4 lÇn so víi c¸ch trång cò, trong khi trång chÌ b»ng cµnh ®ßi hái ph¶i tu©n theo mét quy tr×nh nghiªm ngÆt. MÆt kh¸c, c¸c gièng chÌ míi ®ang trong giai ®o¹n thö nghiÖm nªn ch­a thÓ phæ biÕn ®Õn c¸c vïng trong c¶ n­íc. 3.2. ChÊt l­îng c¸c gièng chÌ ViÖt Nam Thùc tÕ trång chÌ cho thÊy hai gièng chÌ Trung du vµ Shan TuyÕt lµ hai nhãm gièng chÌ chiÕm tû träng lín nhÊt vµ ®¹i diÖn cho hai møc ®Þa h×nh, tuy nhiªn n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng cña hai gièng chÌ nµy kh«ng cao. Gièng Trung du trång b»ng h¹t lÊy ngay tõ n­¬ng chÌ ®Ó s¶n xuÊt ®¹i trµ, kh«ng ®­îc chän läc tõ gièng ®Çu dßng nªn sinh tr­ëng kh«ng ®Òu, n¨ng suÊt thÊp, nguyªn liÖu kh«ng ®ång ®Òu, chÊt l­îng kÐm h­¬ng. Gièng Shan TuyÕt ch­a ®­îc tuyÓn chän theo quy tr×nh chuÈn, chÊt l­îng kÐm. ChÊt l­îng chÌ ë ViÖt Nam ®· lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm chÌ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §©y lµ vÊn ®Ò bøc xóc ®­îc nhiÒu ng­êi trong vµ ngoµi n­íc quan t©m. Chóng ta ®· ®i qu¸ chËm trong viÖc nghiªn cøu vµ triÓn khai. N¨m 1994, th«ng qua liªn doanh, liªn kÕt ®· cã du nhËp mét sè gièng chÌ ®Æc s¶n cña §µi Loan, Trung Quèc nh­ B¸t Tiªn, Kim Huyªn,Thuý Ngäc, V©n S­¬ng... qua theo dâi ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña mét sè gièng chÌ nhËp néi cho thÊy: c¸c gièng chÌ Trung Quèc, §µi Loan ®Òu cã t¸n bôi, kÝch th­íc l¸ trung b×nh. Nh×n chung sau mét n¨m trång thö nghiÖm cã tû lÖ sèng kh«ng qu¸ 80%. N¨ng suÊt chÌ nhËp néi ch­a cao nh­ng chÊt l­îng tá ra nhiÒu triÓn väng. Trong tËp ®oµn gièng chÌ ViÖt Nam ph¶i nghiªn cøu ®Õn c¸c gièng chÌ truyÒn thèng nh­ chÌ Tµ Sïa, chÌ Suèi Giµng, chÌ T©n C­¬ng vµ c¸c gièng ®Æc s¶n nh­ chÌ ®¾ng, chÌ d©y. tuy nhiªn diÖn tÝch c¸c lo¹i chÌ nµy cßn nhá lÎ, ch­a qu¶n lý ®­îc chÊt l­îng, th­¬ng hiÖu ch­a ®­îc kh¼ng ®Þnh, cßn bÞ lîi dông dÉn ®Õn lµm gi¶m uy tÝn nh÷ng lo¹i chÌ nµy trªn thÞ tr­êng. N¨m 1999, chóng ta ®· cã tËp ®oµn quü gen cña trªn 100 gièng chÌ cã nguån trong vµ ngoµi n­íc tËp trung t¹i v­ên tiªu b¶n gièng cña ViÖn nghiªn cøu chÌ. Tuy nhiªn viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng nµy cßn qu¸ Ýt do nhiÒu nguyªn nh©n. Tr­íc thùc tr¹ng gièng chÌ ViÖt Nam vµ nh÷ng ®ßi hái gay g¾t cña thÞ tr­êng tiªu thô, quyÕt ®Þnh sè 43/1999/Q§-TTg cña ChÝnh phñ cho phÐp nhËp khÈu 2 triÖu hom chÌ gièng vµ sau ®ã lµ dù ¸n ph¸t triÓn gièng chÌ ®Çu dßng cao s¶n nhËp tõ NhËt B¶n. HiÖn nay d­íi sù chØ ®¹o cña Tæng c«ng ty ChÌ ViÖt Nam, 2 triÖu hom chÌ trªn ®· ®­îc triÓn khai vµ trång kh¶o nghiÖm ë nhiÒu vïng trong c¶ n­íc. Tæng diÖn tÝch trång ®­îc lµ 53,7 ha. Tæng c«ng ty chÌ ®· giao cho ViÖn nghiªn cøu chÌ tiÕn hµnh nh÷ng nghiªn cøu theo dâi sù thÝch øng cña c¸c gièng. Ph¶i nãi ngµnh chÌ ®· triÓn khai gièng tÝch cùc, nghiªm tóc vµ khoa häc, b­íc ®Çu ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. Cßn dù ¸n ph¸t triÓn gièng chÌ cao s¶n nhËp tõ NhËt B¶n giao cho c«ng ty chÌ Méc Ch©u víi toµn bé sè hom chÌ gièng vÒ gi©m ­¬m. T¹i c«ng ty chÌ Méc Ch©u ­¬m 120 bÇu gièng chÌ hom, chñ yÕu lµ Iatakamidori ®¹t tû lÖ sèng 50%, ®ñ trång 50 ha. Gièng Iatakamidori lµ gièng chiÕm 80% t¹i NhËt B¶n nh­ng kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn ë ViÖt Nam ®Õn n¨m thø ba th× lôi chÕt. Gièng Yabukita ph¸t triÓn ®­îc nh­ng n¨ng suÊt ch­a cao, bóp nhá, chãng xße, vÞ ngät nh¹t. Tuy nhiªn, gièng chÌ nµy ®ßi hái chÕ ®é ch¨m sãc rÊt kh¾t khe mµ trong ®iÒu kiÖn trång ®¹i trµ ë n­íc ta khã cã thÓ lµm ®­îc. Nh×n chung c¸c gièng chÌ ngon th­êng khã lµm, hay bÞ s©u bÖnh nhÊt lµ bÖnh nhÖn ®á. Tãm l¹i viÖc trång thö nghiÖm c¸c gièng chÌ nhËp néi t¹i c¸c c«ng ty chÌ lµ mét thuËn lîi vµ hîp lÝ nh­ng cã mét h¹n chÕ lµ c¸c c«ng ty chÌ hÇu nh­ ®· hÕt quü ®Êt. V× vËy, viÖc trång míi ®Òu ph¶i hîp t¸c víi c¸c ®¬n vÞ ë ®Þa ph­¬ng nªn viÖc qu¶n lý c¸c quy tr×nh kü thuËt gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. 3.3. ChÊt l­îng c¸c v­ên chÌ HiÖn nay c¶ n­íc cã 100.061 ha chÌ, trong ®ã chÌ kinh doanh lµ 77.541 ha chiÕm 77,5% tæng diÖn tÝch chÌ vµ chÌ kiÕn thiÕt c¬ b¶n vµ phôc håi lµ 22.520 ha chiÕm 22,5%. §èi víi chÌ kinh doanh n¨ng suÊt kh«ng ®ång ®Òu, biªn ®é n¨ng suÊt rÊt lín tõ 1,6 tÊn/ha ®Õn 25 tÊn/ha. ChÌ kiÕn thiÕt c¬ b¶n cã ®Õn 60% diÖn tÝch do nh©n d©n tù trång, ®Çu t­ ban ®Çu kh«ng ®ñ, lµm ®Êt kh«ng kü, gièng t¹p, dïng h¹t lµ chñ yÕu, thiÕu ph©n bãn nªn sinh tr­ëng kÐm, trong ®ã cã diÖn tÝch ®¸ng kÓ cña ch­¬ng tr×nh 327. DiÖn tÝch chÌ phôc håi th­êng lµ ®· ®Õn kú kinh doanh nh­ng do nguyªn nh©n gi¸ thµnh cao, thiÕu lao ®éng, Ýt quan t©m ch¨m sãc nªn mËt ®é thÊp, tû lÖ mÊt kho¶ng lín, ®Ó hoang ho¸. NÕu muèn cã kÕt qu¶ kinh doanh ph¶i tËp trung c¶i t¹o mét vµi n¨m. Tuy nhiªn, cã mét sè diÖn tÝch qu¸ giµ cçi, tµn kiÖt, mÊt kho¶ng lín, s©u bÖnh ph¸ ho¹i nÆng, bÞ tr©u bß dÉm ®¹p, cã ®Çu t­ còng kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ nªn cÇn thanh lý. Qua ®iÒu tra ®iÓm cã thÓ chia v­ên chÌ ë 4 cÊp chÊt l­îng sau ®©y: - V­ên chÌ cã chÊt l­îng tèt chiÕm 20%: §©y lµ nh÷ng v­ên chÌ ®¶m b¶o mËt ®é chuÈn (18.000 c©y/ha), c©y sinh tr­ëng tèt, n¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t trªn 10 tÊn bóp t­¬i/ha. -V­ên chÌ cã chÊt l­îng trung b×nh chiÕm 50%: v­ên chÌ ®¶m b¶o 90% mËt ®é chuÈn, ®­îc chó ý ®Çu t­, n¨ng suÊt b×nh qu©n trªn 5 tÊn/ha. -V­ên chÌ chÊt l­îng kÐm, cÇn ®­îc phôc håi chiÕm 20-22%: V­ên chÌ mÊt kho¶ng lín, chØ ®¹t 70% mËt ®é chuÈn, kh«ng ®­îc ®Çu t­, n¨ng suÊt 2-3 t¹/ha. -V­ên chÌ cÇn thanh lý chiÕm 8-10%: ®©y lµ v­ên chÌ giµ cçi hoÆc s©u bÖnh, gia sóc ph¸ ho¹i, mÊt kho¶ng lín kh«ng thÓ phôc håi ®­îc. Nh×n chung, c¸c v­ên chÌ do Tæng c«ng ty ChÌ ViÖt Nam qu¶n lý hÇu hÕt chÊt l­îng tèt. C¸c v­ên chÌ kÐm chÊt l­îng th­êng tËp trung ë vïng s©u, vïng xa n¬i tr×nh ®é d©n trÝ thÊp vµ cuéc sèng cßn khã kh¨n. 3.4. Nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt th©m canh chñ yÕu Sö dông ph©n bãn: HiÖn nay nhiÒu v­ên chÌ xuèng cÊp do bãn ph©n kh«ng ®óng c¸ch, thiÕu ph©n lãt bãn thóc v« c¬, chØ cã ®¹m thuÇn tuý. HiÖu qu¶ lµ ®é mµu mì cña ®Êt gi¶m nghiªm träng, ®é mïn kÐm, ®Êt chai cøng, chua, mÊt cÊu t­îng, c¸c chØ sè dinh d­ìng ®Òu d­íi møc cho phÐp. KÕt qu¶ ph©n tÝch 482 mÉu ®Êt ®¹i diÖn cho 1.500 ha ë c¸c c«ng ty chÌ Phó S¬n, S«ng CÇu, NghÜa Lé, Thanh Niªn cho thÊy PH < 4 cã 358 mÉu (chiÕm 74%), hµm l­îng mïn < 2% cã 231 mÉu (chiÕm 68,6%), ®¹m tæng sè trung b×nh ®Õn nghÌo chiÕm 88,2% (trong ®ã nghÌo 30%), P2O5 tæng sè nghÌo lµ 417 mÉu (chiÕm 86,5%), K2O tæng sè nghÌo 20%. Ch¨m sãc vô ®«ng xu©n: §«ng xu©n kh«ng ph¶i lµ mïa thu ho¹ch chÌ nh­ng lµ thêi gian phôc håi, tÝch luü n¨ng l­îng nu«i d­ìng c©y. C¸c biÖn ph¸p ch¨m sãc cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y chÌ, ®ång thêi ¶nh h­ëng tíi n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng c¶ n¨m. C¸c c«ng viÖc cña ch¨m sãc vô ®«ng xu©n bao gåm: t­íi n­íc, bãn ph©n, ®èn vµ phun thuèc cho chÌ. BiÖn ph¸p ch¨m sãc vô ®«ng xu©n rÊt ®­îc chó träng ë c¸c c«ng ty thuéc Tæng c«ng ty ChÌ ViÖt Nam .