Nâng cao chất lượng hoạt động giám sát của hội đồng nhân dân cấp tỉnh

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP TỈNH Tóm tắt: Trong cơ chế phân cấp quản lý và thực hiện quyền lực nhà nước hiện nay, khâu kiểm tra, giám sát là vấn đề đặc biệt quan trọng. Ở cấp địa phương, HĐND cấp tỉnh là cấp chiến lược, là cơ quan quyền lực nhà nước, bên cạnh chức năng, nhiệm vụ quyết định các vấn đề của địa phương theo luật định cơ quan này còn phải thực thi nhiệm vụ giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước. Mặc dù có nhiều chuyển biến tích cực trong thời gian qua, hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh vẫn còn một số vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu để tìm ra các giải pháp nâng cao chất lượng hơn nữa. Nguyễn Hữu Hào* * ThS. Trường Đại học Thủ Dầu Một Abstract Under the existing mechanism of administration decentralization of the state power, inspection and supervision activities are particularly important. In the localities, the provincial People's Council is a strategic entity seen as the state authority. Along with the functions and mandates by law of taking decisions for the local matters, it also carries out its supervising mandate to the performance of the state agencies. Although there have been positive changes in recent years, the supervising activities of the People's Council at provincial level still have issues that need to be reviewed for appropriate solutions to increase the supervision’s efficiency. Thông tin bài viết: Từ khóa: Hội đồng nhân dân, giám sát, chính quyền địa phương Lịch sử bài viết: Nhận bài : 25/02/2019 Biên tập : 26/03/2019 Duyệt bài : 02/04/2019 Article Infomation: Keywords: People's Council, supervision, local administration Article History: Received : 25 Feb. 2019 Edited : 26 Mar. 2019 Approved : 02 Apr. 2019 1. Cơ sở pháp lý về thực thi chức năng giám sát của HĐND cấp tỉnh Sắc lệnh 63/SL do Hồ Chủ tịch ký vào ngày 22/11/1945 đã cụ thể hóa mối quan hệ giữa Ủy ban hành chính (sau này là Ủy ban nhân dân) với HĐND (HĐND) cấp tỉnh, giữa HĐND cấp tỉnh và chính quyền cấp trên (cấp kỳ, trung ương). Hiến pháp năm 1946 quy định rõ hơn về việc thành lập HĐND từ cấp xã đến cấp tỉnh. Ngày 31/5/1958, Quốc hội nước Việt Nam dân chủ cộng hòa khóa I thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương, theo đó HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương do nhân dân bầu ra. Tính quyền lực nhà nước của HĐND cấp tỉnh được thể hiện ở chỗ, HĐND là cơ quan do nhân dân bầu ra, thực hiện những nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Hiến pháp và pháp luật, bảo đảm sự lãnh đạo thống nhất NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT 11Số 7(383) T4/2019 của trung ương đồng thời phát huy quyền chủ động, sáng tạo của địa phương. Trong các bản Hiến pháp, văn bản luật sau này đều nhấn mạnh đến vai trò của HĐND các cấp, nhất là cấp tỉnh. Năm 1989 Quốc hội ban hành Luật Tổ chức HĐND và Ủy ban nhân dân (UBND). Lần đầu tiên, luật thành lập cơ quan Thường trực của HĐND cấp tỉnh, huyện và hoạt động chuyên trách, thường xuyên. Có thể nói, sự đổi mới về cơ cấu tổ chức Thường trực HĐND cấp tỉnh là bước ngoặt rất quan trọng trong tổ chức và thúc đẩy hoạt động của cơ quan này, hạn chế dần tính hình thức và khẳng định ngày càng rõ vai trò, vị trí của nó. Những quy định hiện hành về hoạt động giám sát của HĐND là một bước tiến rõ rệt, tạo cơ sở ngày càng hoàn chỉnh để HĐND hoạt động có thực quyền, nhất là các chế tài áp dụng sau giám sát. Nghị quyết số 725/2009/UBTVQH12 của Ủy ban thường vụ Quốc hội (UBTVQH) quy định HĐND cấp tỉnh có trách nhiệm giám sát hoạt động của UBND, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện, quận. Bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ nghị quyết trái pháp luật hoặc giải tán HĐND cấp xã, thị trấn. HĐND cấp tỉnh quyết định các vấn đề quan trọng cũng như giám sát việc thực hiện các quyết định đó ở địa phương và tất nhiên hoạt động giám sát này phải khách quan, công khai, minh bạch, hiệu quả. Hiến pháp năm 2013 khẳng định rõ hơn về vị trí pháp lý của HĐND các cấp nói chung và cấp tỉnh nói riêng “là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân, do nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên”1. 1 Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2015, tr. 58. 2 Nguyễn Đăng Dung, HĐND trong nhà nước pháp quyền, Nxb. Tư pháp, Hà Nội, 2012, tr. 228. Luật Tổ chức chính quyền địa phương, đặc biệt là Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND ra đời năm 2015 đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong quá trình hoàn thiện thể chế pháp lý về hoạt động giám sát của HĐND, cũng như đưa hoạt động giám sát của HĐND các cấp đi vào nền nếp, đạt chất lượng và hiệu quả cao hơn. Văn bản luật này đã quy định khá cụ thể về chủ thể, thẩm quyền, đối tượng và phương thức giám sát của HĐND các cấp, nhất là đối với cấp tỉnh. Với cơ sở pháp lý là cơ quan quyền lực ở địa phương, HĐND cấp tỉnh có ba chức năng: đại diện, quyết định và giám sát. Những chức năng này có mối quan hệ mật thiết với nhau, quy định và tương hỗ lẫn nhau nhằm thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ theo luật định. Như vậy, HĐND cấp tỉnh là cơ quan không những có trách nhiệm quyết định và tổ chức thực hiện các quyết định đó mà còn thực hiện chức năng giám sát các hoạt động đối với cơ quan, tổ chức nhà nước ở địa phương. Giám sát của HĐND cấp tỉnh là hoạt động quan trọng, nhất là trong bối cảnh chính quyền địa phương phát huy tính chủ động, tự chịu trách nhiệm trước trung ương và nhân dân. Một vấn đề sau khi phân công rồi thì phải theo dõi, giám sát, đôn đốc để các cơ quan nhà nước hoạt động đúng chức năng, nhiệm vụ được giao. Đồng thời, qua giám sát có thể đánh giá tính hiệu quả, minh bạch, trung thực, đúng mục đích đề ra của HĐND. Mặt khác, còn là một cách kiểm soát quyền lực, phát hiện, ngăn chặn hành vi tùy tiện, vượt quyền của một số cá nhân, đơn vị trên địa bàn. Nhưng một thực tế cần nhìn nhận là “những cơ sở pháp lý cụ thể cho phép HĐND thực hiện và triển khai có hiệu quả chức năng giám sát của mình chưa được đề cập một cách toàn diện và có hệ thống, nên kết quả giám sát còn hạn chế”2. NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT 12 Số 7(383) T4/2019 2. Thực trạng hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh hiện nay Hoạt động giám sát được coi là một trong những cách thức để tăng cường tiếng nói của người sử dụng dịch vụ do chính quyền địa phương cung cấp, mặt khác nhằm tăng cường tính minh bạch trong hoạt động của chính quyền nhà nước ở địa phương. Theo đánh giá của UBTVQH những năm gần đây “hoạt động giám sát của HĐND đã có bước tiến bộ. Đối với cấp tỉnh, HĐND đã chủ động tìm tòi và áp dụng các hình thức, biện pháp giám sát, kiểm tra, khảo sát thực tế; quan tâm hơn đến công tác giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước ở địa phương, hoạt động của các ngành bảo vệ pháp luật. Hoạt động giám sát của HĐND đã tập trung vào các vấn đề nổi cộm, bức xúc ở địa phương”3. Trong giai đoạn 2016-2020, về cơ bản, HĐND các cấp nói chung và cấp tỉnh nói riêng đã triển khai thực hiện hoạt động giám đạt chất lượng, hiệu quả, được nhân dân đồng tình hưởng ứng; quy trình giám sát được thực hiện công khai, dân chủ, đúng pháp luật; hình thức giám sát đa dạng, phong phú. Thông qua giám sát có thêm căn cứ thực tiễn đánh giá lại các Nghị quyết của HĐND cùng cấp có phù hợp với thực tiễn và thực sự đi vào cuộc sống; từ đó cần kiến nghị bổ sung, sửa đổi những quy định, những cơ chế, chính sách cụ thể nào cho phù hợp với thực tiễn địa phương. Các kiến nghị sau giám sát đã được UBND các cấp nhất là cấp tỉnh tiếp thu, triển khai thực hiện đạt kết quả, có chuyển biến rõ nét hơn. Tuy nhiên, trong hoạt động thực tế của tổ chức này còn không ít hạn chế, bất cập, như Đại hội XII đã chỉ rõ công tác “giám sát, 3 Nguyễn Nam Hà, Chất lượng hoạt động của HĐND cấp tỉnh theo yêu cầu của nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2013, tr. 281. 4 Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2016, tr. 260. 5 Nguyễn Đăng Dung, Chức năng giám sát của HĐND, Nxb. Tư pháp, 2016, tr. 189-190. phản biện xã hội đối với xây dựng và thực thi luật pháp, chính sách hiệu quả chưa cao”4. Đối tượng giám sát của HĐND cấp tỉnh theo quy định hiện nay là khá rộng. Thực chất chưa có một văn bản hướng dẫn có hiệu lực về công tác giám sát của HĐND cấp tỉnh. Mặc dù giám sát được ghi thành quyền của đại biểu, nhưng rất ít (thậm chí không có) đại biểu tự mình tổ chức hoạt động giám sát. Chẳng hạn như một hoạt động thường xuyên của HĐND tại kỳ họp cuối năm là xem xét báo cáo công tác; các Ban của HĐND thẩm tra công tác báo cáo, nhưng thực tế, việc xem xét báo cáo lại do UBND cùng cấp thực hiện. Hoặc công tác chất vấn và trả lời chất vấn đối với đại biểu HĐND cấp tỉnh “thường chịu sự chi phối của Tổ trưởng Đại biểu về mặt hành chính nên còn ngại khi chất vấn người đứng đầu cơ quan chuyên môn của UBND”5. Do đó, số lượng câu hỏi chất vấn mỗi kỳ họp ít, chưa đi vào nội dung trọng tâm, chưa phản ánh đúng vấn đề bức xúc, nổi cộm ở địa phương, nhiều câu hỏi chỉ mang tính tìm hiểu thông tin mà chưa đề ra những giải pháp thực hiện, tình trạng đại biểu còn nể nang, né tránh. Tuy công tác thành lập các đoàn giám sát được HĐND cấp tỉnh tổ chức thường xuyên, nhưng cũng chỉ dừng lại ở mức độ tổ chức các đoàn đi giám sát và xây dựng báo cáo kết quả giám sát. Việc thành lập đoàn giám sát, xây dựng báo cáo kết quả giám sát, Thường trực HĐND xem xét báo cáo của đoàn giám sát còn hạn chế, chỉ khi nào có vấn đề đặc biệt nổi cộm, bức xúc thì tiến hành họp xem xét, xử lý. Những kiến nghị của đoàn giám sát thông qua báo cáo kết quả giám sát còn chưa đạt yêu cầu. Đối tượng NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT 13Số 7(383) T4/2019 được giám sát chỉ thực hiện nghiêm những kiến nghị của thành viên đoàn giám sát khi địa phương đã thông qua cấp ủy, sử dụng tiếng nói của Đảng để tăng sức nặng cho việc giám sát của HĐND. Chất lượng thành viên đoàn giám sát cũng là vấn đề cần được nghiên cứu. Bởi có nhiều tỉnh thành lập đoàn giám sát không chỉ có đại biểu HĐND mà còn có sự tham gia của những cán bộ sở, ban, ngành của UBND cùng cấp. Đây là một cách làm hay vì họ là người công tác trực tiếp ở ngành, lĩnh vực chuyên môn, nếu được tham gia để nắm tình hình thì rất tốt, nhưng họ lại thường ít đóng góp ý kiến, ít nêu lên hạn chế của đối tượng bị giám sát vì còn cả nể, ngại va chạm. Tại Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khóa XII, Đảng đã chỉ rõ công tác “phân công, phân cấp, phân quyền chưa gắn với ràng buộc trách nhiệm, với tăng cường kiểm tra, giám sát; thiếu chặt chẽ, hiệu quả trong phối hợp kiểm tra, thanh tra, giám sát”6. Một nội dung quan trọng và đáng lưu ý là tại kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa XII đã ban hành Nghị quyết 26/2008/QH12 ngày 15/11/2008 về thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND huyện, quận, phường. HĐND tỉnh có quyền giải tán nếu HĐND xã, thị trấn có những sai phạm nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến lợi ích của nhân dân. Như vậy, HĐND cấp tỉnh bên cạnh thực hiện đúng quy định của Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003, còn được giao thêm ba nhiệm vụ mới giám sát UBND, Tòa án, Viện kiểm sát cấp huyện, quận - nơi thí điểm không tổ chức HĐND. Điều đáng lưu ý ở đây là UBTVQH chưa chỉ rõ hình thức, cách thức giám sát các đối tượng thế nào, nên HĐND cấp tỉnh gặp không ít khó khăn 6 Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khóa XII, về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, Hà Nội, ngày 19/5/ 2018. 7 Xem Nguyễn Đăng Dung, Chức năng giám sát của HĐND, Nxb. Tư pháp, 2016, tr. 201-209. trong thực hiện nhiệm vụ: việc xem xét báo cáo công tác, việc bỏ phiếu tín nhiệm, chất vấn và trả lời chất vấn, xem xét báo cáo của đoàn sát7. Hoạt động giám sát của cơ quan HĐND được đảm bảo thông qua hoạt động của từng đại biểu HĐND. Do đó, chất lượng đại biểu HĐND rất quan trọng, nó là yếu tố tác động trực tiếp góp phần quyết định chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND. Trên thực tế hiện nay, ở nhiều địa phương, chất lượng đại biểu phụ thuộc vào kinh nghiệm hoạt động của đại biểu, phụ thuộc vào mối quan hệ giữa tiêu chuẩn và cơ cấu đại biểu. Điều đó dẫn đến tình trạng chú trọng cơ cấu hơn tiêu chuẩn, nên có nơi chất lượng đại biểu không đáp ứng được yêu cầu, đặc biệt là năng lực trình độ của đại biểu. Mặt khác, tỷ lệ đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách ở cấp tỉnh còn thấp (khoảng 15% trên tổng số đại biểu), trong khi đại biểu hoạt động kiêm nhiệm và là cán bộ các cơ quan hành chính nhà nước chiếm tỷ lệ khá cao. Với vai trò vừa là thành viên của HĐND vừa là cán bộ cơ quan hành chính nhà nước (cấp tỉnh) thì tính khách quan trong hoạt động giám sát, phản biện phần nào bị hạn chế. Những vấn đề này cần được khắc phục nhằm tăng cường tính hiệu quả cho hoạt động của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương. Vì vậy, cần có những giải pháp thiết thực để nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động giám sát của cơ quan quyền lực cấp tỉnh - HĐND trong thời gian tới. 3. Một số kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng giám sát của HĐND cấp tỉnh Thứ nhất, quán triệt và nâng cao hơn nữa nhận thức đúng đắn về vị trí, tầm quan trọng hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT 14 Số 7(383) T4/2019 Trong thời gian qua một trong những nguyên nhân dẫn đến những hạn chế, yếu kém, tính hình thức là do cán bộ chưa nhận thức đúng đắn, sâu sắc về tầm quan trọng trong hoạt động giám sát của HĐND các cấp trong đó có cấp tỉnh. Một bộ phận lớn cán bộ, viên chức, cơ quan, tổ chức bị giám sát xem giám sát là hoạt động rất áp lực, chủ yếu là tìm cái ra những sai sót, yếu kém, khuyết điểm để nhắc nhở, phê bình, kỷ luật hay làm mất đoàn kết nội bộ cơ quan nên đã tìm mọi cách tránh né, hay chỉ thực hiện sơ sài, hình thức, với tâm lý cả nể đã xuất hiện trong hoạt động giám sát, kể cả cán bộ có quyền giám sát lẫn cán bộ, cơ quan bị giám sát. Điều đó hoàn toàn chưa đúng với tinh thần của hoạt động giám sát. Do đó, mỗi cán bộ, viên chức nên tư duy theo hướng tích cực đây là hoạt động chính đáng chủ đích là chỉ ra những tồn tại, hạn chế, yếu kém của các cơ quan, tổ chức để khắc phục và góp phần vào xu thế phát triển chung của cả nước. Hơn nữa, tích cực và tăng cường hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh cũng nhắc nhở mỗi cá nhân cán bộ đương quyền thực hiện đúng chức trách, nhiệm vụ của mình, hạn chế tối đa việc “vung tay quá trán” hay tha hóa, lạm dụng quyền lực của cán bộ. Thực tế đây không phải là vấn đề riêng của mỗi đại biểu hay bản thân của HĐND mà là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị mà trước hết là sự lãnh đạo của Đảng. Vì vậy, trước hết phải nhận thức đúng đắn tầm quan trọng việc giám sát của HĐND cấp tỉnh là quan trọng và cần thiết, từ đó có sự quan tâm đầy đủ cũng như tạo điều kiện tốt nhất để cơ quan này hoàn thành nhiệm vụ của mình xứng đáng với tính chất là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương. 8 Nguyễn Nam Hà, chất lượng hoạt động của HĐND cấp tỉnh theo yêu cầu của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2013, tr. 266. Thứ hai, tăng cường đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với HĐND cấp tỉnh Nâng cao chất lượng giám sát của HĐND cấp tỉnh là một quá trình chuyển biến từ nhận thức đến hành động cụ thể, mà trước hết là nhận thức của cấp ủy đảng. Cấp ủy đảng lãnh đạo HĐND bằng nghị quyết và chương trình công tác của cấp ủy hàng năm. Do đó, các chủ trương, nghị quyết của HĐND là các quyết định thuộc về chủ trương, đường lối, chính sách phát triển của địa phương. Tuy nhiên, cần tránh tình trạng cấp ủy đảng quyết định những vấn đề ở địa phương quá chi tiết, cụ thể dẫn tới chỗ quyết định của HĐND thực chất là quyết định lại những nội dung mà cấp ủy đã vạch ra. Điều này ở một góc độ nhất định thì đó là sự lặp lại, thiếu tính sáng tạo, chủ động. Đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy đảng đối với hoạt động của HĐND cấp tỉnh là phải đảm bảo xây dựng HĐND có đầy đủ thực quyền và thực lực để có thể thực hiện tốt các chức năng, nhiệm vụ theo quy định của Hiến pháp và sự mong mỏi của nhân dân. Cấp ủy đảng phải phân định cụ thể, rõ ràng chức năng lãnh đạo HĐND chứ không làm thay công việc của chính quyền, “tránh bao biện hoặc can thiệp quá sâu vào công việc của HĐND, làm cho HĐND thụ động, ỷ lại dẫn đến hoạt động của HĐND trở thành hình thức”8. Cấp ủy hoạch định chủ trương, đường lối và định hướng vĩ mô về các lĩnh vực đời sống kinh tế, xã hội, còn HĐND phải thể chế hóa về mặt nhà nước và trực tiếp thực hiện có chất lượng, hiệu quả đáp ứng sự phát triển của địa phương. Song song với đó, cấp tỉnh ủy cần có quy hoạch cán bộ đối với nhân sự là Thường trực HĐND và các Trưởng ban, Phó Trưởng ban HĐND, đặc biệt là “tạo nguồn chức danh Ủy viên NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT 15Số 7(383) T4/2019 Thường trực HĐND tỉnh”9. Đây cũng là một trong những chức danh quyết định về chất lượng hoạt động của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương trong đó có hoạt động giám sát, nhưng thời gian qua vấn đề này chưa được chú trọng đúng mức. Mặt khác, cấp ủy đảng phải lãnh đạo nâng cao chất lượng các kỳ họp HĐND tỉnh, trọng tâm là nâng cao chất lượng báo cáo, văn bản, thảo luận, kết luận trong cuộc họp. Sự lãnh đạo của cấp ủy đảng đối với HĐND còn được thể hiện ở việc xác định rõ trách nhiệm trong mối quan hệ giữa Thường trực HĐND với UBND, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cũng như với các thành viên của tổ chức này. Cụ thể là phải thường xuyên phối hợp, kiểm tra, đô đốc các ngành, các cấp thực hiện Nghị quyết của HĐND. Thứ ba, tăng cường đổi mới tổ chức các Ban chuyên trách của HĐND cấp tỉnh Trong cơ chế thực hiện tinh gọn bộ máy như hiện nay, theo quy định thì HĐND cấp tỉnh có ba ban chuyên trách: Ban Pháp chế, Ban Kinh tế - Ngân sách, Ban Văn hóa - Xã hội. Những địa phương có nhiều dân tộc thiểu số thì có thêm Ban Dân tộc. Nhưng trên thực tế, HĐND cấp tỉnh phải thực hiện chức năng, nhiệm vụ và trách nhiệm ở nhiều lĩnh vực và phạm vi rộng lớn. Do đó, cần linh hoạt hơn trong tổ chức các ban chuyên trách nhằm hỗ trợ chuyên môn cho HĐND đối với việc giám sát chuyên sâu từng ngành, lĩnh vực, cũng như “phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội của địa phương”10. Ví như, ở những thành phố, tỉnh có vùng đô thị lớn hay có tốc độ đô thị hóa nhanh thì phải có Ban Đô thị. Ban này hỗ trợ cho HĐND giám sát, đôn đốc và thẩm tra lĩnh vực cơ sở hạ tầng, quy hoạch vùng, khu chung cư, khu nhà ở 9 Nguyễn Nam Hà, Sđd, tr. 281. 10 Xem Nguyễn Đăng Dung, Chức năng giám sát của HĐND, Nxb. Tư pháp, 2016, tr. 236. 11 Nguyễn Đăng Dung, Chức năng giám sát của HĐND, Nxb. Tư pháp, 2016, tr. 238. xã hội, khu vực sản xuất Hay những tỉnh có cảng biển và nguồn thu ngân sách lớn thì cần có Ban Cảng biển để giám sát mọi hoạt động ở lĩnh vực này. Hoặc những địa phương có nhiều đơn vị cấp huyện không tổ chức HĐND thì nên thành lập ban chuyên trách giám sát các đơn vị hành chính cấp huyện và có thể vươn tới cấp cơ sở. Việc cho phép HĐND cấp tỉnh linh hoạt thành lập thêm các ban phù hợp với đặc thù, điều kiện địa phương cũng sẽ góp phần giám sát chặt chẽ hơn mọi hoạt động của các cơ quan trên địa bàn. Thứ tư, tăng cường số lượng và chất lượng đại biểu HĐND cấp tỉnh Là cơ quan đại diện, thay mặt nhân dân quyết định những vấn đề của địa phương và giám sát mọi hoạt động của các cơ quan cùng cấp, nên lượng công việc mà HĐND cấp tỉnh đảm nhận là rất lớn. Nhưng thành viên của cơ quan này phần lớn là cán bộ hành chính kiêm nhiệm, dễ dẫn đến tình trạng ngại va chạm, tiếng nói ít có trọng lượng trong hoạt động giám sát, nên khó có thể đảm nhận hoặc thực hiện tốt nhất công việc được giao. HĐND cấp tỉnh chỉ họp thường lệ 2 kỳ trong năm, trong khi yêu cầu giám sát ngày càng cao. Do đó, cần quy định cụ thể, phù hợp với đặc thù của từng tỉnh về số lượng thành viên Thường trực HĐND cấp tỉnh, thành viên chuyên trách các Ban trong HĐND nhất là trưởng ban, phó ban và hạn chế đến mức thấp nhất hoặc không “bố trí thành viên là cán bộ trong cơ quan hành chính làm thành viên của Ban”11. Cùng với việc bố trí số lượng cán bộ chuyên trách trong cơ quan này là vấn đề chất lượng đại biểu. Với khối công việc khá lớn trong phạm vi cấp tỉnh, nếu cán bộ thiếu NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT 16 Số 7(383) T4/2019 trình độ, năng lực chuyên môn thì khó có thể hoàn thành nhiệm vụ. Để đảm bảo hiệu quả trong hoạt động giám sát thì đại biểu thuộc các ban chuyên trách trong HĐND cấp tỉnh thì cơ quan có thẩm quyền phải bố trí cán bộ có bản lĩnh chính trị, có uy tín với nhân dân, am hiểu sâu về lĩnh vực mình phụ trách, có tư duy phát hiện và phản biện vấn đề, có tinh thần dám chịu trách nhiệm, có kinh nghiệm thực tế, tâm huyết với công việc giám sát và có phẩm chất đạo đức trong sáng, liêm minh. Cho nên, cần tăng cường cơ cấu “chuyên sâu theo từng lĩnh vực của đời sống xã hội”12, cũng như tăng cường đại biểu là cán bộ khoa học, trí thức, tăng số đại biểu có trình độ đại học và sau đại học; có kế hoạch và lộ trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ kế cận nhằm trẻ hóa đội ngũ. Thứ năm, nâng cao kỹ năng chất vấn của Đại biểu HĐND cấp tỉnh Chất vấn là kỹ năng quan trọng và cần thiết của người đại biểu HĐND, nó đòi hỏi đại biểu phải có trình độ, nghệ thuật lãnh đạo và quản lý. Đại biểu cần chú ý đến câu hỏi chất vấn nhằm mang tính giám sát. Thực chất đây là một công cụ, phương tiện có hiệu quả trong thu hút sự quan tâm của người dân trong các kỳ họp của HĐND cấp tỉnh. Thông qua hoạt động chất vấn cũng như trả lời những câu hỏi chất vấn, người dân có thể thấy và đánh giá được năng lực các đại biểu mà nhân dân tin tưởng có thực sự đại diện cho nhân dân hay không, có dám “xâm nhập” vào những vấn đề mà cử tri đang quan tâm và bức xúc hay không. Để hoạt động chất vấn ngày càng đi vào chiều sâu và phát huy được tính hiệu quả, đòi hỏi phải nâng cao tinh thần trách nhiệm và kỹ năng trong quá trình chất vấn. Đại biểu HĐND cấp tỉnh phải được liên tục bồi dưỡng những kiến 12 Nguyễn Đăng Dung, HĐND trong nhà nước pháp quyền, Nxb. Tư pháp, Hà Nội, 2012, tr. 211. thức cơ bản về quản lý, về kỹ năng phản biện, kỹ năng tư duy để giải quyết vấn để một cách đúng đắn, tuyệt đối không vì động cơ cá nhân mà chất vấn để công kích nhau trong hoạt động chất vấn. Thứ sáu, tăng cường đổi mới kỹ năng giám sát của đại biểu HĐND cấp tỉnh Giám sát là công việc phức tạp, khó khăn và nhiều áp lực không như nhiều người quan niệm chỉ là đi họp, đi kiểm tra, phát biểu... Cho nên người đại biểu HĐND không chỉ phải có kiến thức chuyên môn mà đòi hỏi phải có kỹ năng tốt để ứng phó với nhiều tình huống khi làm nhiệm vụ, tất nhiên kỹ năng nghề nghiệp của từng đại biểu không giống nhau vì phụ thuộc vào tính chất của công việc yêu cầu. Người đại biểu HĐND cần chú ý đến làm thế nào để giao tiếp với cử tri tốt nhất; hay chuẩn bị tranh luận thì phải biết đến chất lượng, mục đích của tranh luận là gì và để tranh luận tốt thì phải có thông tin cụ thể, có tri thức dồi dào, kỹ năng phong phú. Nhìn chung, cán bộ là đại biểu HĐND phải trang bị cho mình những kỹ năng thực tế như: giao tiếp, đàm phán, phân tích, phát biểu, tranh luận, tổ chức, làm việc khoa học Do đó, để có kết quả tốt trong giám sát thì người đại biểu phải tích cực chủ động tham gia vào các hoạt động của HĐND để tích lũy cho mình những kinh nghiệm. Thứ bảy, bảo đảm việc thực hiện kết luận, kiến nghị giám sát của HĐND cấp tỉnh Vấn đề thực hiện các công việc và đảm bảo chất lượng, hiệu quả sau giám sát là một trong những nội dung khẳng định tính trách nhiệm của HĐND. Để làm được điều này phải tăng cường hoạt động theo dõi, đôn đốc các đơn vị chịu sự giám sát và các tổ chức, cá nhân được chất vấn tại kỳ họp. Đối với những kiến nghị đã đến thời hạn giải quyết NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT 17Số 7(383) T4/2019 mà chưa được thực hiện, HĐND phải gửi văn bản nhắc nhở, đôn đốc, yêu cầu báo cáo hay tổ chức tái giám sát việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát. Các kiến nghị sau giám sát của HĐND muốn có kết quả tốt, cần thiết phải đưa thành nội dung giải trình, chất vấn tại các kỳ họp HĐND; đây là biện pháp kiên quyết đối với những kiến nghị thực hiện chậm, việc chấn chỉnh, khắc phục hạn chế chưa đạt yêu cầu cần được trả lời công khai để cử tri theo dõi, giám sát. Mặt khác, thực hiện nghiêm chỉnh trong công tác sau giám sát cũng đồng nghĩa với việc nâng cao uy tín, lòng tin của nhân dân vào cơ quan dân cử, đại biểu của nhân dân. Có thể nói, hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh nhằm mục đích theo dõi, xem xét, đánh giá hoạt động quản lý của các tổ chức, cơ quan, cán bộ, viên chức nhà nước trong việc thực thi Hiến pháp, pháp luật và Nghị quyết của HĐND tại địa phương. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa hiện nay, đòi hỏi chính quyền địa phương phát huy tính năng động, sáng tạo, chủ động, dám nghĩ dám làm đưa kinh tế địa phương phát triển, phải “phát huy vai trò giám sát của các cơ quan dân cử”. Rõ ràng, đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng của HĐND cấp tỉnh nhằm đưa những hoạt động giám sát đó đi vào thực chất và đạt hiệu quả cao, chứng tỏ được vị trí pháp lý HĐND đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân ở địa phương như Đảng và Nhà nước luôn quan tâm. Muốn thực hiện có hiệu quả công tác giám sát, đòi hỏi cấp ủy, các cơ quan, tổ chức nhà nước trên địa bàn, các cá nhân có liên quan nhận thức rõ tầm quan trọng và tính cần thiết của hoạt động này. Hơn nữa, trực tiếp nhất là những đại biểu dân cử phải thực thi nhiệm vụ với một tinh thần cao nhất với bản lĩnh chính trị, uy tín, trình độ, năng lực nhằm đáp lại sự tin tưởng, mong mỏi của nhân dân đối với cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Đảng cộng sản Việt Nam, Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khóa XII, về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, ngày 19 /5/2018. 2. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011. 3. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016. 4. Báo cáo về tổ chức và hoạt động của HĐND ở Việt Nam do Văn phòng Quốc hội – UNDP (dự án VIE/98/ H01- UNDP) phối hợp với Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2002. 5. Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2015. 6. Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Nxb. Hồng Đức, 2015. 7. Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, Nxb. Hồng Đức, 2016. 8. Nguyễn Đăng Dung, HĐND trong nhà nước pháp quyền, Nxb. Tư pháp, Hà Nội, 2012. 9. Nguyễn Đăng Dung, Chức năng giám sát của HĐND, Nxb. Tư pháp, 2016. 10. Nguyễn Nam Hà, Chất lượng hoạt động của HĐND cấp tỉnh theo yêu cầu của nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2013. 11. Trịnh Thị Xuyến, Kiểm soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam hiện nay – vấn đề và giải pháp, Luận án tiến sĩ, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2007. NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT 18 Số 7(383) T4/2019