Nghiên cứu thành phần hóa học hướng tác dụng ức chế α – Glucosidase của lá sa kê artocarpus altilis (parkinson) fosberg, moraceae

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Dƣợc 499 NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN HÓA HỌC HƢỚNG TÁC DỤNG ỨC CHẾ α – GLUCOSIDASE CỦA LÁ SA KÊ ARTOCARPUS ALTILIS (PARKINSON) FOSBERG, MORACEAE Nguyễn Thị Ánh Hồng*, Đỗ Thị Hồng Tươi**, Trần Thị Vân Anh** TÓM TẮT Đặt vấn đề: L{ Sa kê được sử dụng trong d}n gian để chữa phù thũng, viêm gan vàng da, chữa gút, đ{i th{o đường, hạ huyết áp. Sa kê có thể sử dụng lá bánh tẻ (SK-xanh) hoặc lá vàng vừa rụng (SK-v|ng), tuy nhiên chưa có công trình so s{nh v| đ{nh gi{ t{c dụng của lá Sa kê ở thời điểm thu hái khác nhau. Nghiên cứu thành phần hóa học theo hướng tác dụng ức chế α - glucosidase của l{ Sa kê (Artocarpus altilis (Parkinson) Fosberg) được thực hiện nhằm tạo cơ sở khoa học rõ ràng cho việc sử dụng lá Sa kê chữa bệnh. Phương pháp nghiên cứu: Ph}n tích sơ bộ thành phần hóa học dược liệu lá Sa kê theo phương ph{p Ciuley cải tiến. Nghiên cứu thành phần hóa học sử dụng phương ph{p sắc kí (sắc kí cột nhanh, sắc ký cột cổ điển và pre – HPLC). C{c ph}n đoạn chiết t{ch được định hướng theo kết quả của thử nghiệm hoạt tính ức chế α-glucosidase. Cấu trúc chất phân lập được x{c định bằng phổ MS và NMR. Các chất phân lập được đ{nh gi{ hoạt tính ức chế α-glucosidase v| được xác nhận sự hiện diện trong cao toàn phần bằng UPLC. Kết quả: Thành phần hóa học của lá SK – xanh và SK – v|ng tương đồng có sự hiện diện của các nhóm hợp chất flavonoid, saponin, tannin, triterpenoid, antraquinon, chất khử. Sàng lọc hoạt tính ức chế enzyme α- glucosidase của cao chiết nước và cao chiết cồn của SK-xanh và SK-vàng cho thấy cao chiết cồn của SK vàng có hoạt tính tốt nhất (IC50 = 40,33 µg/ml).Theo định hướng tác dụng ức chế α-glucosidase, từ cao dicloromethan của SK-v|ng đã ph}n lập được 3 flavonoid lần lượt được x{c định l| 2’,4’,4-trihydroxy-2,3-[2-methyl-2-(4- methylpent-3-enyl)-pyran] dihydrochalcone (1), 8-geranyl-4,5,7-trihydroxyflavanon (2) và 2-geranyl – 2’, 3, 4, 4’ – tetrahydroxyldihydrochalcon (3). Định tính bằng UPLC cho thấy (1), (2) và (3) là thành phần chính trong cao toàn phần có tác dụng ức chế α-glucosidase. Kết quả thử hoạt tính ức chế α-glucosidase cho thấy chất 1 và 2 có hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase với IC50 lần lượt là 81,32 µM và 54,53 µM. Chất 3 không thể hiện hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase ở nồng độ khảo sát (<50 µM) so với chứng dương l| arcabose (IC50 = 824,8 µM). Kết luận: Lá Sa kê vàng có hoạt tính ức chế enzyme α-glucosidase tốt hơn l{ Sa kê xanh khi chiết với dung môi cồn. Thành phần hóa học chính có tác dụng ức chế enzyme tập trung ở ph}n đoạn kém phân cực và phân cực trung bình. Ba chất phân lập từ cao dicloromethan của SK-vàng là các geranyl flavonoid có tác dụng ức chế enzyme α-glucosidase. Từ khóa: Artocarpus altilis, α-glucosidase, phân lập, geranyl flavonoid ABSTRACT BIO-ASSAY GUIDED ISOLATION OF ALPHA-GLUCOSIDASE INHIBITORY CONSTITUENTS FROM THE LEAVES OF ARTOCARPUS ALTILIS (PARKINSON) FOSBERG, MORACEAE Nguyen Thi Anh Hong, Do Thi Hong Tuoi, Tran Thi Van Anh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 1- 2018: 499 - 505 Introduction: Artocarpus altilis (Sake) leaves are used in Vietnam as a traditional medicine for the treatment of edema, hepatitis jaundice, gout, diabetes and high blood pressure. Both green leaves (SK – green) and * Cao đẳng Y tế Quảng Nam ** Khoa Dược, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh Tác giả liên lạc: TS. Trần Thị Vân Anh ĐT: 0918852989 Email: ttvananh@ump.edu.vn Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Chuyên Đề Dƣợc 500 fell yellow leaves (SK – yellow) can be used for medicinal purpose. However, there is no research on comparing and evaluating the chemical constituents of Sake leaves which are collected in different time. The purpose of this study was to investigate the chemical constituents of the leaves Artocarpus altilis for inhibitory activity against α – glucosidase to give a scientific evidence for using Sake leaves. Method: Preliminary identification of chemical constituents of Sake leaves were conducted by modified Ciulei method. For separation and isolation, different column chromatography techniques (vaccumn column chromatography, classical column chromatography and pre-HPLC...) were used. The fractions were tested for their inhibitory activity against alpha-glucosidase in vitro. The chemical structures of isolated compounds were identified by spectroscopic methods including NMR and MS. Finally, isolated compounds were assayed for their inhibitory activities against α-glucosidase and confirmed their presence in crude extract by UPLC method. Results: Chemical constituents of SK – green leaves and SK – yellow leaves were similar. The study revealed the presence of flavonoids, saponins, tannins, triterpenoids, anthraquinones and reductants compounds. Screening water extract and alcohol extract of SK-green leaves and SK-yellow leaves in bio-assay revealed that the alcohol extract of SK-yellow leaves have the strongest inhibition activity against α-glucosidase with IC50 = 40.33 µg/ml. Bio-assay guided investigation the chemical constituents of SK-yellow leaves led to the isolation of 3 flavonoids which were identified as 2’,4’,4-trihydroxy-2,3-[2-methyl-2-(4-methylpent-3-enyl)-pyran] dihydrochalcone (1); 8- geranyl-4,5,7-trihydroxyflavanone (2) and 2-geranyl – 2’, 3, 4, 4’ – tetrahydroxyldihydrochalcone (3). The qualitative analysis with UPLC method showed that 1, 2, and 3 were the major components of active extract. 1 and 2 inhibited α-glucosidase with IC50 = 81.32 µM and 54.53 µM, respectively. 3 did not show α-glucosidase inhibitory activity with the investigated concentrations (< 50 µM) compared to the positive control of arcabose (IC50 = 824.8 µM) Conclusions: SK – yellow leaves had a stronger α-glucosidase inhibitory activity than that of SK - green leaves when they were extracted with alcohol. The major chemical constituents having inhibitory α-glucosidase activity are concentrated in the less-polar and moderately polarized fractions. Three compounds isolated from dichloromethane extract of SK-yellow leaves are geranyl flavonoids which have inhibitory activity against α- glucosidase. Keywords: Artocarpus altilis, α-glucosidase, isolation, geranyl flavonoid ĐẶT VẤN ĐỀ Trong d}n gian, l{ Sa k được sử dụng để chữa phù thũng, vi m gan v|ng da, chữa gút, đ{i th{o đường, hạ huyết áp(3,6). Theo những kinh nghiệm kh{c nhau, người dân sử dụng lá Sa kê có thể thu hái lá bánh tẻ (SK-xanh) hoặc lá vàng vừa rụng (SK-vàng). Mặc dù Sa k được sử dụng khá phổ biến nhưng chưa có công trình khoa học n|o so s{nh v| đ{nh gi{ t{c dụng của lá Sa kê ở các thời điểm thu hái khác nhau. Chính vì những lý do tr n, đề t|i “Nghi n cứu thành phần hóa học của lá Sa kê Artocarpus altilis (Parkinson) Fosberg, họ Dâu tằm (Moraceae)” được tiến hành nhằm tạo cơ sở khoa học rõ ràng cho việc sử dụng lá Sa kê trị bệnh. NGUYÊN LIỆU – PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nguyên liệu Lá Sa kê Artocarpus altilis được thu hái tại Thành phố Nha Trang tháng 8/2016. Mẫu được x{c định bằng c{ch định danh so với các dữ liệu trong các tài liệu phân loại thực vật. Sa k được thu hái bộ phận dùng là lá bánh tẻ (kí hiệu là SK-xanh) và lá vàng vừa rụng (kí hiệu là SK-v|ng) sau đó xay th|nh bột thô, bảo quản ở nhiệt độ phòng. Phƣơng pháp nghiên cứu Khảo sát sơ bộ thành phần hóa thực vật Áp dụng phương ph{p Ciuley cải tiến: Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Dƣợc 501 Dược liệu được chiết xuất lần lượt với các dung môi có độ phân cực tăng dần: ether ethylic, ethanol v| nước. Các nhóm hợp chất trong từng dịch chiết được x{c định bằng các phản ứng hóa học đặc trưng. Chiết xuất Nguyên liệu được chiết ngấm kiệt bằng cồn 96%, dịch chiết thu được cô thu hồi dung môi thu cao toàn phần. Cao toàn phần được phân tách bằng kĩ thuật phân bố lỏng lỏng thu các cao ph}n đoạn. Khảo sát tác dụng ức chế enzym α-glucosidase in vitro Hoạt tính ức chế α-glucosidase được khảo sát bằng phương ph{p của Phạm Thị Diệu Hạnh và cộng sự (2007)(4) có hiệu chỉnh trên đĩa elisa 96 giếng. Hỗn hợp phản ứng gồm 50 µl mẫu thử (cao /đối chứng acarbose), 40 µl enzym α-glucosidase (0,2 đơn vị/ml), đối với mẫu chứng trắng thay enzym α-glucosidase bằng 40 µl đệm phosphat (pH 6,8). Ủ 20 phút ở 37°C, th m 40 µl pNPG 3 mM trong đệm phosphat. Trộn đều, tiếp tục ủ 20 phút ở 37°C. Kết thúc phản ứng bằng cách thêm 130 µl Na2CO3 0,2 M (pH 9,7), trộn đều. Đo độ hấp thu ở bước sóng 405 nm. Mẫu chuẩn (có α- glucosidase, không có mẫu thử) được tiến hành song song. Lặp lại thí nghiệm 3 lần, lấy giá trị trung bình v| x{c định hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase theo công thức: % ức chế = (Amẫu thử - Amẫu chuẩn)/ Amẫu chuẩn x 100 (%). X{c định giá trị IC50 (nồng độ của mẫu thử ức chế 50% hoạt tính enzym α-glucosidase) dựa v|o phương hồi quy trình tuyến tính giữa % ức chế và nồng độ mẫu thử. Phân lập và xác định cấu trúc Nghiên cứu thành phần hóa học sử dụng phương ph{p sắc kí cột nhanh, sắc ký cột cổ điển và pre – HPLC. C{c ph}n đoạn chiết t{ch được định hướng theo kết quả của thử nghiệm hoạt tính ức chế α-glucosidase. Cấu trúc chất phân lập được x{c định bằng phổ MS và NMR. Định tính bằng phương pháp sắc ký UPLC Hệ thống UPLC: Máy UPLC ACQUITY ArC - Waters, đầu dò PDA 2998. Cột UHPLC CORTECS C18 2,7µm; 4,6 × 100 mm. Chương trình rửa giải: Acid formic (0,1%) – Acetonitril: phút 0 – 10 (tăng 30 – 60% C), phút 10 – 15 (tăng 60 – 70% C), phút 15 – 25 (tăng 70 – 80% C), phút 25 – 30 (tăng 80 – 90% C), phút 30 – 40 (90% C). Tốc độ dòng: 0,2 ml/phút, thể tích tiêm: 5 µl; nhiệt độ cột: 25oC; thời gian phân tích: 40 phút, phát hiện: detector dãy diode quang (PDA), bước sóng 276 nm. KẾT QUẢ Xác định sơ bộ thành phần hóa thực vật trong lá Sa kê Định tính các nhóm hợp chất theo quy trình chiết của Ciuley cho thấy hai loại lá SK – xanh và SK – vàng chứa các thành phần hóa học tương tự nhau gồm flavonoid, saponin, tannin, triterpenoid, antraquinon, chất khử. Thử hoạt tính ức chế α-glucosidase của cao chiết SK-xanh và SK-vàng Mẫu lá SK-xanh và SK-v|ng được chiết với riêng biệt với hai dung môi là cồn 96%, v| nước thu cao tiến hành thử nghiệm. Kết quả thử nghiệm cho thấy cao chiết lá SK- xanh và SK-vàng với dung môi l| nước không thể hiện hoạt tính ức chế α-glucosidase. Cao chiết cồn thể hiện hoạt tính trong đó cao chiết cồn từ SK-vàng (IC50 = 40,33 mg/ml) thể hiện tác dụng tốt hơn gấp 3 lần so với cao chiết cồn từ lá SK-xanh (IC50 =110,90 mg/ml). Nghiên cứu chọn lá SK-v|ng l| đối tượng dùng để chiết xuất lượng lớn với dung môi chiết là cồn 96%. Chiết xuất và sàng lọc hoạt tính trên các phân đoạn cao chiết 4 kg bột l{ Sa k được chiết ngấm kiệt với cồn 96% thu được 400 g dịch chiết đậm đặc. Tiến hành lắc phân bố lỏng-lỏng với lần lượt c{c dung môi có độ phân cực tăng dần thu được cao ether dầu hỏa (146,38 g), cao dicloromethan (88,8 g), cao ethyl acetat (31,85 g), Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Chuyên Đề Dƣợc 502 cao n-butanol bão hòa nước (11 g) v| cao nước (40 g). C{c cao ph}n đoạn n|y được tiến hành thử hoạt tính ức chế α-glucosidase. Kết quả cho thấy cao butanol v| cao nước không thể hiện tác dụng ức chế α-glucosidase, trong 3 ph}n đoạn cao có tác dụng, cao dicloromethan có hoạt tính tốt nhất (IC50 = 18,31 µg/ml), tiếp đó l| cao ethyl acetat (IC50 = 29,06 µg/ml) và cuối cùng là cao ether dầu hỏa (IC50 = 432µg/ml). Dựa trên kết quả này có thể dự đo{n thành phần hóa học có tác dụng ức chế enzym glucosidase là các chất kém phân cực và phân cực trung bình trong khi những chất phân cực trong ph}n đoạn cao n-butanol v| cao nước thì không thể hiện tác dụng. Cao dicloromethan được chọn để phân tách các chất tinh khiết. Phân lập các chất từ phân đoạn cao dicloromethan Cao dicloromethan (40 g) được phân tách bằng sắc kí cột nhanh với hệ dung môi dicloromethan – ethyl acetat có độ phân cực tăng dần thu được 19 ph}n đoạn. Ph}n đoạn B6, B10 bằng kỹ thuật sắc ký cột cổ điển và sephadex LH – 20 đã phân lập được hai chất 1 (11,58 mg) và 3 (10 mg) Ph}n đoạn B9 bằng kỹ thuật sắc ký cột sephadex LH – 20 và pre – HPLC phân lập được chất 2 (4 mg). Định tính các chất đã phân lập trong cao toàn phần bằng UPLC Ba chất phân lập được từ cao DCM được định tính bằng phương ph{p UPLC nhằm xác định sự hiện diện trong cao cồn toàn phần có hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase. Kết quả sắc kí đồ cho thấy ba chất 1, 2 và 3 đều hiện diện trong 2 mẫu cao toàn phần có hoạt tính ức chế enzym (Hình 3). Tuy nhiên dựa vào diện tích đỉnh, h|m lượng các chất này trong mẫu lá SK- xanh và SK-vàng là khác nhau. Thử hoạt tính ức chế α-glucosidase của các chất phân lập Các chất phân lập được tiến hành thử hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase. Kết quả cho thấy chất 1 (IC50 = 81,32 µM), 2 (IC50 = 54,53 µM) đều thể hiện hoạt tính ức chế enzym α- glucosidase mạnh hơn chứng dương acarbose (IC50 = 824,8 µM). Chất 3 khi thử ở nồng độ cao nhất là 50 µM không thể hiện hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase. Hình 1: Sắc kí UPLC định tính chất 1, 2 và 3 trong mẫu cao SK-xanh và SK-vàng (4 mg/ml) Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Dƣợc 503 BÀN LUẬN Xác định cấu trúc các chất phân lập Chất 1 thu được ở dạng dầu, màu vàng cam, tan trong các dung môi DCM, EtOAc, MeOH. Phổ UV của 1 cho c{c đỉnh hấp thu ở bước sóng 204,6 nm, 276,8 nm và 313,7 nm. Phổ khối ESI- MS negative của 1 cho đỉnh [MH]- 407,16 m/z suy ra khối lượng phân tử của 1 là 408. Phổ 13C-NMR kết hợp phổ HSQC cho thấy hợp chất này có 25 carbon với 10 carbon bậc IV, 8 carbon bậc III, 4 carbon bậc II và 3 carbon bậc I. Phổ khối kết hợp với phổ 13C-NMR suy ra công thức phân tử của 1 là C25H28O5. Phổ 1H-NMR cho thấy tín hiệu của 1 proton thuộc nhóm OH phenol tại H 12,73 (1H, s); 3 proton tại hệ X tr n vòng thơm H 6,36 (1H, d, J = 2,2 Hz); 6,33 (1H, dd, J = 8,7 và 2,3 Hz) và 7,56 (1H, d, J = 8,7), 2 proton ở vị trí ortho trên vòng thơm H 6,61 (1H, d, J = 8,2 Hz) và 6,73 (1H, d, J = 8,2 Hz). Phổ proton cũng có c{c tín hiệu của 1 vòng 2-methyl-2-(4-methylpent-3- enyl)-2H- pyran [H 1,39 (3H, s); 1,67 (3H, s) và 1,57 (3H, s); 1,72 (2H, m), 2,09 (2H, m), 5,08 (1H, t, J = 7,05 Hz); 5,64 và 6.55 (1H, d, J = 10,1 Hz)], 2 cặp proton methylen tại H 3,10 (2H, m); 2,98 (2H, m). Phân tích dữ liệu phổ COSY v| HM C x{c định 1 có cấu trúc khung l| dihydrochalcon do tương t{c của proton của 2 nhóm -CH2- với carbon nhóm - C=O.C{c tương t{c H-7/C-5 và C-9; H-8/ C-6 và C-9; H-3/C-1 và C-5; H-2/C-6, C-4 x{c định vòng pyran gắn v|o vòng thơm ở vị trí C-5 và C-6. Từ các dữ liệu phổ NMR kết hợp so sánh với dữ liệu trong tài liệu tham khảo(2) x{c định cấu trúc chất 1 là (2’,4’,4-trihydroxy-2,3-[2-methyl-2- (4-methylpent-3-enyl)- pyran] dihydrochalcon. Chất 3 thu được ở dạng dầu, màu vàng cam, tan tốt trong các dung môi DCM, EtOAc, tan trong MeOH. Phổ UV của chất 3 có c{c đỉnh hấp thu ở 204,0 nm, 277,3 nm và 313,3 nm. Phổ khối ESI-MS negative của 3 cho đỉnh [MH]- 409 m/z suy ra khối lượng phân tử của 3 l| 410 tương ứng với công thức phân tử là C25H30O5. Phổ 13C- NMR kết hợp phổ HSQC cho thấy hợp chất này có 25 carbon với 10 carbon bậc IV, 7 carbon bậc III, 5 carbon bậc II và 3 carbon bậc I. Chất 3 có các tín hiệu đặc trưng của dihydrochalcon với proton tại δH 2,97 (2H, m, CH2 –β) và 3.14 (2H, m, CH2 – α) trong phổ 1H – NMR và tín hiệu δc 27,72 (C-β), δ 39,63 (C-α) và 203,8 (C=O) trong phổ 13C-NMR. Phổ 1H – NMR cho thấy sự hiện diện của một nhóm geranyl [3 tín hiệu proton của 3 nhóm methyl δH 1,58 (3H, s); 1,66 (3H, s); 1,8 (3H, s); tín hiệu proton của 3 nhóm -CH2 δH 2,05 (2H, m); 2,08 (2H, m) và 3,41 (2H, d, J = 6,7 Hz,) và 2 tín hiệu proton vinyl 5,03 (1H, t, J = 6,3 Hz); 5.18 (1H, dd, J = 6,7; 5,8 Hz,). Một cặp ortho proton doublet [δH 6,67 và 6,72, J = 8,2 Hz) thuộc vòng A, một tín hiệu của nhóm OH [δH 12,94 (1H, s, OH)] và 3 proton trong hệ thống ABX spin [ δH 6,36 (d, J = 2,4 Hz,); 6,34 (dd, J = 2,4; 8,9 Hz,) và 7,59 (d, J = 8,9 Hz,)] thuộc vòng B. Các nhóm thế của vòng v| vòng được quyết định dựa vào phổ HMBC và COSY. Nhóm methylen proton của nhóm geranyl δH 3,41 tương t{c với C-1, C-2 và C-3 Suy ra nhóm geranyl nằm ở C-2. Phân tích các dữ liệu phổ NMR kết hợp so sánh với dữ liệu phổ đã công bố trong tài liệu tham khảo(5) kết luận 3 là 2-geranyl – 2’, 3, 4, 4’ – tetrahydroxyldihydrochalcon. Bảng 1: Dữ liệu phổ 13C – NMR (125 MHz) và 1H–NMR (500 MHz) của 1 và 3 đo trong CDCl3 Chất 1 Chất 3 C δC (ppm) δH (ppm), mult, J (Hz) C δC (ppm) δH (ppm), mult, J (Hz) 1 ’ 113,87 1 ’ 113,8 2 ’ 165,3 2 ’ 165,2 3 ’ 103,6 6,36 d (2,2) 3 ’ 103,6 6,36 d (2,4) 4 ’ 162,65 4 ’ 162,6 5 ’ 107,7 6,33 dd (8,7; 2,3) 5 ’ 107,7 6,34dd (8,7; 2,4) 6 ’ 132,28 7,56 d (8,7) 6 ’ 132,1 7,59 d (8,7) Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Chuyên Đề Dƣợc 504 Chất 1 Chất 3 C δC (ppm) δH (ppm), mult, J (Hz) C δC (ppm) δH (ppm), mult, J (Hz) C=O 203.7 C=O 203,8 α 39,71 3,1 (2H), m α 39,63 3,14 (2H), m β 26,44 2,98 (2H), m β 27,72 2,97 (2H), m 1 127,9 1 131,17 2 121,16 6,61,d (8,2) 2 126 3 114,56 6,73 d (8,2) 3 142,43 4 143,56 4 142,9 5 139,6 5 112,92 6,72 d (8,2) 6 119,0 6 121,45 6,67 d (8,2) 1 ’’ 119,41 6,55 d (10,1) 7 25,9 3,14 d (6,7) 2 ’’ 130,1 5,64 d (10,1) 8 121,72 5,18 dd (6,7;5,8) 3 ’’ 78,77 9 138,85 4 ’’ 40,83 1,72 (2H), m 10 39,72 2,05 (2H), m 5 ’’ 22,81 2,09 (2H), m 11 26,63 2,08 (2H), m 6 ’’ 123,88 5,08, t (7,0) 12 123,7 5,03 t (6,34) 7 ’’ 131,97 13 131,3 8 ’’ 25,65 1,67 (3H), s 14 25,69 1,66 (3H), s 9 ’’ 17,64 1,57 (3H), s 15 17,71 1,58 (3H), s 10 ’’ 26,1 1,39 (3H), s 16 16,28 1,8 s OOH HO O OH 1' 2' 3' 4' 5' 6' 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 OOH HO OH OH 1' 2' 3' 4' 5' 6' 1 6 5 4 3 2 1'' 2'' 16 3'' 4'' 5'' 7'' 6'' 9'' 8'' 10'' Chất 1 Chất 3 Hình 2: Cấu trúc chất 1 và 3 Chất 2 thu được ở dạng tinh thể hình kim, màu trắng, tan trong các dung môi DCM, EtOAc, MeOH, ít tan trong n-hexan, ether dầu hỏa. Phổ UV của chất 2 có c{c đỉnh hấp thu ở 199,9 nm, 293,4 nm và 336,4 nm. Phổ khối ESI-MS negative của 2 cho đỉnh [MH]- 407,13 m/z suy ra khối lượng phân tử của 2 l| 408 tương ứng với công thức phân tử là C25H28O5 Phổ 13C-NMR có tín hiệu của 23 carbon gồm 10 carbon bậc IV với 1 nhóm carbonyl (δc 196,39 ppm), 6 tín hiệu của carbon bậc III trong đó có 2 tín hiệu của 2 cặp carbon vòng thơm đối xứng, 4 carbon bậc II và 3 carbon bậc I. Phổ 1H-NMR cho thấy sự hiện diện của nhóm geranyl bao gồm 3 nhóm methyl ở δH 1,58 (3H, s), 1,66 (3H, s), 1,71 (3H, s), 3 cặp proton metylen ở δH 2,03 (2H, m), 2.07 (2H, m), 3,32 (2H, dd), và hai proton vinyl ở δH 5,05 (1H, t, J = 7,2) và δH 5,21 (1H, t, J = 7,3). Ngoài ra, các tín hiệu proton cho thấy sự hiện diện hai vòng thơm, vòng v| . Vòng có 2 cặp proton thơm đối xứng, ở δH 6,88 (2H, d, J = 8,5 Hz) và δH 7,32 (2H, d, J = 8,5 Hz). Vòng A có 1 tín hiệu của proton của nhóm OH 11,9 (1H, s), một proton singlet ở δH 6,02 ppm cho thấy các vị trí còn lại đều bị thế. Tín hiệu của cặp proton nhóm methylene tại δH 2,79 (H, dd, J =3,0 và 17,0 Hz); 3,06 (1H, dd, J = 12,9 và 17,0) và proton tại δH 5,35 (1H, dd, J = 3,0 và 12,9 Hz) cho thấy 2 có khung cấu trúc của một Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Dƣợc 505 flavanon với proton H2 ở vị trí axial. Phân tích dữ liệu phổ HM C v| COSY x{c định nhóm greanyl gắn vào vòng A tại vị trí C-8 do các tương t{c H-10/C-8; H-9/C-7 và C-8. Phân tích các dữ liệu phổ NMR kết hợp so sánh với dữ liệu phổ đã công bố trong tài liệu tham khảo kết luận 2 là 8-geranyl-4’,5,7- trihydroxyflavanon. O OOH HO 1 2 3 45 6 7 8 4a 8a 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 1' 2' 3' 4' 5' 6' OH Hình 3: Cấu trúc chất 2 Bảng 2: Dữ liệu phổ 13C – NMR (125 MHz) và 1H – NMR (500 MHz) của 2 đo trong CDCl3 C δC (ppm) δH (ppm), mult, J (Hz) C δC (ppm) δH (ppm), mult, J (Hz) 2 78,77 5,35, dd (2,9; 12,9) 13 26,3 2,07 (2H), m 3 43,18 3,06, dd (12,9; 17,0); 2,79 dd (3,0; 17,0) 14 123,7 5,05, t (7,3) 4 198,3 9 15 132,0 4a 103,2 16 17,7 1,58 (3H) s 5 162,3 17 25,6 1,66 (3H) s 6 97,0 6,02, s 18 16,1 1,71 (3H) s 7 163,9 1’ 130,9 8 106,0 2’ 127,7 7,32, d (8,5) 8a 159,7 3’ 115,6 6,88, d (8,5) 9 21,7 3,32, d (7,1) 4’ 155,9 10 121,4 5,21 5’ 115,6 6,88, d (8,5) 11 139,2 6’ 127,7 7,32 d (8,5) 12 39,72 2,03 (2H), m KẾT LUẬN Nghiên cứu đã sơ bộ đ{nh gi{ hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase của lá Sa kê bánh tẻ và lá Sa kê vàng vừa rụng khi chiết với dung môi cồn 96% v| nước, kết quả cho thấy lá Sa kê vàng có hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase tốt hơn lá Sa kê xanh khi chiết với dung môi cồn. Các ph}n đoạn cao được tiến hành thử hoạt tính ức chế enzym α – glucosidase. Kết quả cho thấy thành phần hóa học chính có tác dụng ức chế enzym tập trung ở ph}n đoạn kém phân cực và phân cực trung bình. Từ ph}n đoạn cao dicloromethan có hoạt tính tốt nhất đã ph}n lập được 3 greanyl flavonoid, trong đó 2 chất thể hiện hoạt tính ức chế enzym α – glucosidase tốt hơn chứng dương acarbose. Kết quả nghiên cứu cho thấy sử dụng l{ Sa k để chữa bệnh đ{i th{o đường là phù hợp, tuy nhiên sử dụng lá vàng vừa rụng tốt hơn l{ b{nh tẻ. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lotulung PDN (2009), “ ntidiabetic flavanone compound from the leaves of Artocarpus communis”, Indo. J. Chem, vol.9, no.3, pp.466-469 2. McLean S et al (1996), “Complete 13C and 1H spectral assignments of Prenylated Flavonoids and a Hydroxy Fatty Acid from the leaves of Caribbean Artocarpus communis”, Magn. Reson. Chem, vol.34, no.9, pp.719-722. 3. Phạm Hoàng Hộ (2003), “Cây cỏ Việt Nam quyển 2”, nhà xuất bản Trẻ, tr. 546. 4. Phạm Thị Diệu Hạnh et al. (2007), “Khảo sát hoạt tính ức chế men-glucosidase của các cao chiết hạt mướp đắng”, Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ. 7, tr.130-137. 5. Shimizu K et a., (2000), “5α-Reductase inhibitory component from leaves of Artocarpus altilis”. Journal of Wood Science, 46(5), pp.385–389. 6. Viện dược liệu (2004), “Cây thuốc v| động vật làm thuốc ở Việt Nam tập II”, nhà xuất bản khoa học và kỹ thuật, tr.1090 – 1092. Ngày nhận bài báo: 18/10/2017 Ngày phản biện nhận xét bài báo: 01/11/2017 Ng|y b|i b{o được đăng: 15/03/2018