Nhân 3 trường hợp Trichobezoars dạ dày ở trẻ em báo cáo ca lâm sàng - hồi cứu y văn

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 6 * 2014 122 NHÂN 3 TRƯỜNG HỢP TRICHOBEZOARS DẠ DÀY Ở TRẺ EM BÁO CÁO CA LÂM SÀNG-HỒI CỨU Y VĂN Nguyễn Hữu Chí*, Lê Uyên Phương*, Nguyễn Phúc Thịnh*, Nguyễn Tiến Thành* TÓM TẮT Mục tiêu: Trình bày đặc điểm lâm sàng và siêu âm chẩn đoán trichobezoars dạ dày ở trẻ em. Phương pháp nghiên cứu: Báo cáo ca lâm sàng. Kết quả: 3 trường hợp bé gái 10-12 tuổi, nhập viện vìđau bụng mạn, kèm ói. Siêu âm phát hiện khối cản âm to trong dạ dày, echo dày, có bóng lưng, hình vòng cung, kích thước trung bình 6 cm. Chụp dạ dày có cản quang, cho thấy khối choán chỗ trong dạ dày. Nội soi xác định búi tóc to và phẫu thuật mở dạ dày lấy búi tóc. Kết luận: Trichobezoars trong dạ dày, nguyên nhân gây đau bụng mạn, thường gặp ở phụ nữ, bé gái, do rối loạn tâm thần. Siêu âm có giá trị trong việc tầm soát phát hiện và nội soi dạ dày xác định, can thiệp điều trị.Trẻ cần được khám tâm lý sau phẫu thuật nhằm tránh tái phát. Từ khóa: Trichobezoars, dạ dày. ABSTRACT TRICHOBEZOARS IN CHILDREN: THREE CASE REPORTS AND LITERATURE REVIEW Nguyen Huu Chi, Le Uyen Phuong, Nguyen Phuc Thinh, Nguyen Tien Thanh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - No 6 - 2014: 122 - 126 Objectives: To present clinical and sonographic characteristics of gastric trichobezoars in children. Methods: 3 case reports. Results: Three cases of 10 to 12-year-old girls were admitted to our hospital for chronic abdominal pain and vomitting. Ultrasound showed a intraluminal gastric mass with a hyperechoic arclike surface and a marked acoustic shadowing is suggestive of a bezoar and an average size of 6 cm. Barium study revealed a large filling defect within the stomach. The definitive diagnosis of trichobezoars was established by endoscopic gastric and surgical removal was done by gastrotomy. Conclusions: Gastric trichobezoars, one of the causes of chronic abdominal pain, often occur in women and girls with psychiatric problems. Ultrasound is the primary screening and detecting tool. Gastroscopy is a diagnostic as well as therapeutic modality. The patient must undergo a psychiatric evaluation after the surgery to prevent recurrence. Keywords: Gastric trichobezoars. ĐẶT VẤN ĐỀ Trichobezoars là tình trạng kết cục, vón thức ăn lẫn tóc trong dạ dày xảy ra ở những trẻ ăn hoặc nuốt tóc. Khi búi tóc nằm trong dạ dày, kéo dài xuống ruột non, được gọi là hội chứng Rapunzel hay Bezoars tóc trong dạ dày, có thể kéo dài đến ruột, gây bán tắc ruột. Đây là bệnh hiếm, nhưng có thể gây biến chứng nặng như tắc đường ra bao tử, tắc ruột, thủng ruột hoặc xuất huyết tiêu hóa. Chúng tôi trình bày ba ca lâm sàng với đặc điểm siêu âm, giúp chẩn đoán chính xác bệnh này. TỔNG QUAN Bezoars, thuật ngữ để nói lên tình trạng tích tụ, vón cục thành khối, những thành phần bất thường không tiêu hóa được trong đường tiêu hóa.Bệnh hiếm gặp, chiếm 1% nội soi tiêu hóa. Tùy thành phần kết tụ, Bezoars được xếp loại: lactobezoars (sữa vón cục), phytobezoars (sợi, hạt thực vật), trichobezoars (tóc, lông), pharmacobezoars (vỏ bao aspirin, Nifedipin, * Bệnh viện Nhi Đồng 2. Tác giả liên lạc:Bs CKII. Nguyễn Hữu Chí ĐT: 0946898460 Email: dr_huuchi@yahoo.com Y Học TP.Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 6 * 2014 Nghiên cứu Y học 123 theophylin, sucralfate). Trichobezoars chiếm 55% bezoars tiêu hóa, thường trong dạ dày, đôi khi kéo dài đến tá tràng, hỗng tràng. Nó còn gọi là hội chứng Rapunzel. Tên cô gái trẻ tóc dài trong truyện cổ tích Đức của anh em nhà Gimm. Ca đầu tiên trichobezoars được báo cáo vào năm 1779. Thường gặp ở bệnh nhân có vấn đề tâm thần, phụ nữ trẻ. Các yếu tố thúc đẩy Rối loạn tâm thần, thường được ghi nhận như trầm cảm, chậm phát triển tâm thần, rối loạn hành vi. -Rối loạn tống xuất dạ dày, mất chức năng vận động môn vị, sau cắt dạ dày bán phầnDùng thuốc giảm tiết acid, giảm hoạt tính enzyme hoặc do nhai kém (mất răng) Tuổi thường bị, chiếm 80% dưới 30 tuổi, đỉnh cao tần suất 10-19 tuổi, chiếm 90% phụ nữ, bệnh nhân thường nuốt tóc (trichophagia) sau khi nhổ tóc. Lâm sàng Có thể không có triệu chứng trong nhiều năm hoặc phát hiện tình cờ. Đau bụng, chán ăn, nôn ói và gầy ốm. Có thể ghi nhận hói đầu, mass thượng vị hoặc hội chứng hẹp môn vị. Bezoars có thể thúc đẩy gây loét dạ dày, tắc ruột, thủng ruột hoặc xuất huyết tiêu hóa. Chẩn đoán hình ảnh Nội soi tiêu hóa giúp xác định chẩn đoán và phân loại Bezoars. Siêu âm chỉ cho phép chẩn đoán khoảng 25%, với mass trong dạ dày, echo dày, cong có bóng lưng. Có thể thấy những dãi sợi echo dày, gợi ý trichobezoars như ca chúng tôi gặp. Chụp X quang bụng không sửa soạn, đôi khi thấy mass trong dạ dày. CT scan hoặc MRI cũng cho thấy mass trong dạ dày, không bắt thuốc cản quang. Ca lâm sàng Ca 1 Bé gái 12 tuổi, T.A.T. nhập viện vìđau bụng nhiều vùng thượng vị và ói. Khám ở BVLA với ∆ Đau bụng chưa rõ nguyên nhân, theo dõi viêm ruột, chuyển bệnh viện Nhi Đồng 1. Tiền căn có nhiều đợt đợt đau bụng, ói và không ănđược nhiều, thường được chẩn đoán vàđiều trị rối loạn tiêu hóa. Từ năm 10 tuổi, mỗi khi có chuyện không vui, bé bứt tóc và ăn. Tại BV chúng tôi, bé được siêu âm bụng, xác định dị vật Bezoars trong dạ dày, nhiều khả năng là tóc, kéo dài đến tá tràng D2. Sau đó, bé được nội soi tiêu hóa trên (Hình 3) xác định Bezoars tóc ở dạ dày d = 10 x 5 cm và được phẫu thuật lấy Bezoars (Hình 4) và ghi nhận kèm thủng ruột hỗng tràng. Hình 1. Bóng cản âm trong dạ dày d=10 cm Hình 2.Bóng cản âm, kéo dài đến tá tràng, có những dãi sợi và kèm viêm dày thành tá tràng thứ phát. Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 6 * 2014 124 Hình 3. Nội soi dạ dày, búi tóc to, kéo dài từ dạ dày qua môn vị, xuống tá tràng. Hình 4. Phẫu thuật mở dạ dày, lấy ra búi tóc khá to ghi nhận thủng hỗng tràng . Ca 2 Bé gái L.T.N 10 tuổi, nhập viện vì đau bụng. Cách nhập viện 6 tháng, bị viêm tụy cấp và 2 lần nhập viện vìđau bụng và được chẩn đoán rối loạn tiêu hóa. Siêu âm bụng, ghi nhận dạ dày dãn to, trong lòng có 1 khối echo dày, cản âm d = 64 mm, (Hình 5) khung tá tràng không dãn, được chẩn đoán bezoars trong dạ dày. Chụp dạ dày cản quang, khuyết thuốc cản quang ở dạ dày, thuốc qua ruột non chậm (Hình 6). Nội soi dạ dày vùng phình vị có một khối thức ăn và tóc, không gắp ra được (Hình 7). Bé được phẫu thuật lấy khối Bezoars tóc. ( Hình 8) Hình 5. Siêu âm: khối echo dày, cong, có bóng lưng trong dạ dày kích thước to d=64 mm. Hình 6. Chụp dạ dày cản quang: khối choán chổ trong lòng dạ dày Y Học TP.Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 6 * 2014 Nghiên cứu Y học 125 Hình 7. Nội soi: Khối thức ăn và tóc dính chặt, không gắp ra được Hình 8. Hình đại thể búi tóc to được phẫu thuật mở dạ dày lấy ra. Ca 3 Bé gái H.H.T.V. 10 tuổi, nhập viện vìđau bụng kéo dài từ nhỏ. Siêu âm ghi nhận Trong dạ dày có khối có cản âm, có nhiều dải sợi, kéo dài từ dạ dày vô tá tràng D2 d= 68x107 mm, có dãn tá tràng d = 40 mm,chụp dạ dày cản quang ghi nhận khuyết thuốc ở dạ dày, nghĩ có khối choán chổ. Nội soi, dạ dày có khối tóc to 5x10 cm. Phẫu thuật bezoars tóc chiếm gần trọn dạ dày. BÀN LUẬN Bezoars tóc (trichobezoars) trong dạ dày chiếm 50% Bezoars đường tiêu hóa. Thường gặp ở phụ nữ trẻ hay bé gái, có vấn đề tâm thần hay tâm sinh lý bất thường. Trẻ tự nuốt hoặc nhai tóc của chính bản thân. Cả 3 trường hợp, chúng tôi gặp, đều là là bé gái, tuổi 10-12 tuổi. Bệnh cảnh lâm sàng đều có biểu hiện tiêu hóa với đau bụng mạn kèm nôn ói, phần lớn bỏ sót chẩn đoán trong một thời gian dài, với chẩn đoán rối loạn tiêu hóa hay viêm tụy cấp. Riêng trường hợp có tiền căn được chẩn đoán viêm tụy cấp, có thể lý giải bởi búi tóc kéo dài xuống tá tràng, gây bán tắc ruột cao mà còn gây chèn ép bóng vater, gai tá lớn, chổ đổ của ống Wirsung, thúc đẩy viêm tụy. Đối với ca đầu tiên, do Bezoars tóc khá to, kéo dài tá tràng, hay còn còn gọi là hội chứng Rapunzel, có biến chứng thủng ruột hỗng tràng, 2 ca còn lại, kích thước to, nằm trong dạ dày. Không phải tất cã trichobezoars đều chui tá tràng ruột non, tuy nhiên có thể gây tắc đường ra bao tử hoặc tắc ruột non. Theo Tomas Ripolle, siêu âm có khả năng chẩn đoán tắc ruột với độ nhạy cao, và với hình ảnh echo dày, hình vòng cung, có bóng lưng, cho phép gợi chẩn đoán nguy6en nhân bezoars gây tắc ruột. Về hình ảnh siêu âm, 3/3 ca đều có bóng cản âm mạnh trong dạ dày, dạng rẽ quạt, một trường hợp kéo dài đến D2-D3 mà siêu âm có thể xác định được Bezoars, bên cạnh đó những dãi sợi echo dày, cho phép chúng tôi gợi ý tóc (trichobezoars). Theo chúng tôi, việc xác định Bezoars trong dạ dày không khó, nên cho trẻ uống nước và thay đổi tư thế trong quá trình siêu âm sẽ dễ dàng phát hiện, không nhằm với hơi đại tràng ngang.Hình ảnh siêu âm chúng tôi ghi nhận hoàn toàn phù hợp y văn.Chụp dạ dày cản quang, 3/3, có khối choán chổ và nội soi xác định Bezoars to. Tuy nhiên, theo chúng tôi nếu siêu âm đã xác định được Bezoars trong dạ dày, nên hạn chế chụp dạ dày cản quang, mà thực hiện nội soi, vừa giúp xác định chẩn đoán cũng như có thể can thiệp điều trị. Nếu thất bại qua nội soi gắp bezoars, sẽ can thiệp phẫu thuật, thường Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 6 * 2014 126 qua nội soi ổ bụng mở dạ dày lấy dị vật. Tuy nhiên, các trường hợp của chúng tôi, do búi tóc quá to nên phải mỗ hở. Các bé này đều được khám tâm lý trong quá trình nằm viện, đây làđều cần thiết cho trẻ và gia đình để tránh tái phát về sau. KẾT LUẬN Trichobezoars tóc trong dạ dày, thường gặp ở phụ nữ, bé gái, do rối loạn tâm thần. Siêu âm có giá trị trong việc tầm soát phát hiện và nội soi dạ dày xác định, can thiệp điều trị. Trẻ cần được khám tâm lý sau phẫu thuật nhằm tránh tái phát. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Ali H, Al Wadan, Hamed Al Kaff, Jamila Al (2008). Senabani and Azan S Al Saadi,'Rapunzel syndrome' trichobezoar in a 7- year-old girl: a case report, Cases Journal, 1:pp 205. 2. Balik E, Ulman I, Taneli C, Demircan M (1993). The Rapunzel syndrome: a case report and review of the literature. Eur J Pediatr Surg; 3: pp 171. 3. case with review of treatment, Tropical Gastroenterology 2010;31(2):133–134 4. Chen TY, Tiao MM, Chuang JH, Shieh CS, Huang CB (2000),Bezoars in children: report of four cases, J Formos Med Assoc. Sep;99(9):pp 726-9. 5. Harikumar R, Kumar S, Kumar B, Balakrishnan V (2007). Rapunzel syndrome: a case report and review of literature. rop Gastroenterol. Jan-Mar;28(1):pp 37-8. 6. Mehta P, Bhutiani R (2009), The Rapunzel syndrome: is it an Asian problem? case report and review of literature. Eur J Gastroenterol Hepatol. Aug;21(8):pp 937-40. 7. Mountassir M, Tarik Z,Issam E, Hicham K (2011), Un cas de trichobezoard gastrique, Pan African Medical Journal.; 9:pp 19. 8. Pul N, Pul M (1996). The Rapunzel syndrome (trichobezoar) causing gastric perforation in a child: a case report. Eur J Pediatr; 155:pp 18. Ngày nhận bài báo 12-10-2014. Ngày phản biện đánh giá bài báo 14-10-2014. Ngày bài báo được đăng: 14-11-2014.