Những biến động trên thị trường dầu mỏ thế giới và ảnh hưởng của nó tới hoạt động xuất khẩu dầu mỏ của Việt Nam

o nguyªn t¾c xoay vßng lµm chñ tÞch cña tæ chøc hai n¨m mét nhiÖm kú. Môc tiªu chÝnh thøc ®­îc ghi vµo hiÖp ®Þnh thµnh lËp OPEC lµ æn ®Þnh thÞ tr­êng dÇu th«, bao gåm c¸c chÝnh s¸ch khai th¸c dÇu, æn ®Þnh gi¸ dÇu thÕ giíi vµ ñng hé vÒ mÆt chÝnh trÞ cho c¸c thµnh viªn khi bÞ c¸c biÖn ph¸p c­ìng chÕ v× c¸c quyÕt ®Þnh cña OPEC. Nh­ng thËt ra nhiÒu biÖn ph¸p ®­îc ®Ò ra l¹i cã ®éng c¬ b¾t nguån tõ quyÒn lîi quèc gia, thÝ dô nh­ trong c¬n khñng ho¶ng dÇu, OPEC ®· kh«ng t×m c¸ch h¹ gi¸ dÇu mµ l¹i duy tr× chÝnh s¸ch cao gi¸ trong thêi gian dµi. Môc tiªu cña OPEC thËt ra lµ mét chÝnh s¸ch dÇu chung nh»m ®Ó gi÷ gi¸.OPEC dùa vµo viÖc ph©n bæ h¹n ng¹ch cho c¸c thµnh viªn ®Ó ®iÒu chØnh l­îng khai th¸c dÇu, t¹o ra khan hiÕm hoÆc d­ dÇu gi¶, th«ng qua ®ã cã thÓ cã thÓ t¨ng, gi¶m hoÆc gi÷ gi¸ dÇu æn ®Þnh. Cã thÓ coi OPEC nh­ lµ mét liªn minh ®éc quyÒn lu«n t×m c¸ch gi÷ gi¸ dÇu ë møc cã lîi nhÊt cho m×nh. OPEC gi÷ mét vÞ trÝ quan träng nhÊt trªn thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi. C¸c mèc chÝnh ®¸nh dÊu ho¹t ®éng cña OPEC. * 14/9/1960: thµnh lËp tæ chøc OPEC theo ®Ò xuÊt cña Venezuela t¹i Baghdad. * 1965: Dêi trô së vÒ Viªn. C¸c thµnh viªn thèng nhÊt mét chÝnh s¸ch khai th¸c chung ®Ó b¶o vÖ gi¸. * 1970: N©ng gi¸ dÇu lªn 30%., n©ng thuÕ tèi thiÓu ¸p dông cho c¸c c«ng ty khai th¸c dÇu lªn 55% cña lîi nhuËn. * 1971: N©ng gi¸ dÇu sau khi th­¬ng l­îng víi c¸c tËp ®oµn khai th¸c. TiÕn tíi ®¹t tû lÖ quèc gia ho¸ 50% c¸c tËp ®oµn. * 1973: T¨ng gi¸ dÇu tõ 2,89 USD mét thïng lªn 11,65USD. Thêi gian nµy ®­îc gäi lµ cuéc khñng ho¶ng dÇu lÇn thø nhÊt, OPEC khai th¸c 55% l­îng dÇu cña thÕ giíi. * Tõ 1974 ®Õn 1978: t¨ng gi¸ dÇu 5-10% hÇu nh­ mçi nöa n¨m mét lÇn ®Ó chèng l¹i viÖc USD bÞ l¹m ph¸t. * 1979: Khñng ho¶ng dÇu lÇn thø hai. Sau cuéc c¸ch m¹ng Håi gi¸o, gi¸ dÇu tõ 15,5 USD/1 thïng ®­îc n©ng lªn 24USD. Lybia, Algeria vµ iraq thËm chÝ ®ßi ®Õn 30 USD cho mét barrel. * 1980: §Ønh ®iÓm chÝnh s¸ch cao gi¸ cña OPEC. Lybia ®ßi 41 USD, ¶ RËp Saudi ®ßi 32 USD vµ c¸c n­íc thµnh viªn cßn l¹i lµ 36 USD cho mét thïng dÇu. * 1981: L­îng tiªu thô dÇu gi¶m do c¸c n­íc c«ng nghiÖp l©m vµo cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ vµ b¾t nguån tõ cuéc khñng ho¶ng dÇu lÇn thø nhÊt, do gi¸ dÇu cao, nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®Çu t­ vµo c¸c nguån n¨ng l­îng kh¸c. L­îng tiªu thô dÇu trªn thÕ giíi gi¶m 11% trong thêi gian tõ n¨m 1979 ®Õn 1983, thÞ phÇn dÇu cña OPEC trªn thÞ tr­êng gi¶m cßn 40%. * 1982: QuyÕt ®Þnh c¾t gi¶m s¶n l­îng s¶n xuÊt tuy ®­îc th«ng qua nh­ng l¹i kh«ng ®­îc c¸c thµnh viªn gi÷ ®óng. ThÞ phÇn cña OPEC gi¶m xuèng cßn 33% vµ vµo n¨m 1985 cßn 30% trªn tæng sè l­îng khai th¸c dÇu trªn thÕ giíi. L­îng khai th¸c dÇu gi¶m xuèng møc kû lôc lµ 17,43 triÖu thïng mét ngµy. * 1983: Gi¶m gi¸ dÇu tõ 34 USD xuèng 29 USD/1 thïng. Gi¶m h¹n ng¹ch khai th¸c tõ 13,5 triÖu xuèng 16 triÖu thïng mét ngµy. * 1986: Gi¸ dÇu r¬i xuèng ®Õn d­íi 10 USD mét thïng do s¶n xuÊt d­ thõa vµ do mét sè n­íc trong OPEC gi¶m gi¸ dÇu. * 1990: Gi¸ dÇu ®­îc n©ng lªn trong tÇm tõ 18 ®Õn 21 USD/1 thïng. Nhê vµo chiÕn tranh vïng vÞnh gi¸ dÇu ®¹t ®Õn møc ®Ò ra. * 2000: Gi¸ dÇu ®· dao ®éng m¹nh, v­ît qua c¶ hai møc thÊp vµ cao nhÊt trong lÞch sö. NÕu trong quý I, chØ víi 9 USD ng­êi ta còng cã thÓ mua ®­îc mét thïng dÇu th× trong quý IV gi¸ ®· v­ît trªn 37 USD/thïng. C¸c n­íc thµnh viªn cña OPEC ®ång ý gi÷ gi¸ dÇu ë møc 22-28 USD/thïng. * 1/2005: OPEC quyÕt ®Þnh gi÷ nguyªn l­îng khai th¸c 27 triÖu thïng. C¸c thµnh viªn ®· nhÊt trÝ “t¹m ng­ng” kh«ng gi÷ gi¸ dÇu ë møc 22-28 USD/thïng. 3. Nh÷ng biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi KÓ tõ khi cã ngµnh c«ng nghiÖp dÇu khÝ ®Õn nay, víi khëi ®Çu C«ng nghiÖp dÇu khÝ Mü, råi khi Nga b¾t ®Çu xuÊt khÈu dÇu (1884), vµ ph¸t hiÖn vïng dÇu Texas vµo cuèi thÕ kû XIX, nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XX Venezuala b¾t ®Çu khai th¸c dÇu, ®Õn chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai th× vÒ c¬ b¶n gi¸ dÇu còng chØ ë møc tõ 5 - 7 USD/1 thïng. Tõ thËp kû 70 cña thÕ kû XX ®· liªn tiÕp x¶y ra nhiÒu cuéc khñng ho¶ng gi¸ dÇu. §Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y gi¸ dÇu thÕ giíi lu«n ë møc cao, g©y ra sù biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng dÇu má ®Æc biÖt lµ tõ n¨m 2004 ®Õn nay. Tõ n¨m 1948 ®Õn nh÷ng n¨m cuèi 1960, gi¸ dÇu trung b×nh cña thÕ giíi chØ dao ®éng tõ 2,5 - 3 USD/1 thïng. Sù ra ®êi cña c¸c n­íc thµnh viªn OPEC ®¶m b¶o cho sù æn ®Þnh vÒ gi¸ dÇu. Có sèc gi¸ dÇu lÇn thø nhÊt b¾t ®Çu vµo cuèi th¸ng 10/1973 khi Syria vµ Ai CËp tÊn c«ng isarel. Mü vµ c¸c n­íc ph­¬ng t©y ®· hç trî m¹nh cho isarel. Tr¶ ®òa cho hµnh ®éng nµy, hµng lo¹t c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu trong khèi arab ®· cÊm vËn xuÊt dÇu cho c¸c n­íc th©n víi isarel. Hä ®· c¾t gi¶m l­îng dÇu s¶n xuÊt tõ 5 triÖu thïng mét ngµy xuèng cßn mét triÖu thïng. KÕt qu¶ lµ trong vßng 6 th¸ng, gi¸ dÇu thÕ giíi ®· t¨ng 400%. Tõ n¨m 1972 - 1978, gi¸ dÇu dao ®éng tõ 12 - 14 USD/1 thïng so víi giai ®o¹n tr­íc chØ cã 3 USD/1 thïng. LÇn biÕn ®éng tiÕp theo ®­îc ch©m ngßi b»ng cuéc chiÕn tranh gi÷a iran vµ iraq n¨m 1979. KÕt qu¶ lµ l­îng dÇu s¶n xuÊt cña hai quèc gia nµy sôt gi¶m. Gi¸ dÇu lËp tøc t¨ng tõ 14 USD/1 thïng n¨m 1978 lªn 38 USD/1 thïng n¨m 1981, tøc t¨ng 271%. Có sèc gi¸ dÇu thø ba x¶y ra vµo giai ®o¹n iraq tÊn c«ng Kuwait n¨m 1990 - 1991. Gi¸ dÇu tõ møc 20 USD/1 thïng ®· t¨ng lªn 35 USD/1 thïng vµo th¸ng 10/1990. LÇn gi¸ dÇu t¨ng vät gÇn ®©y lµ vµo n¨m 2002. Theo dâi diÔn biÕn gi¸ dÇu th« tõ ®Çu n¨m 2002 ®Õn nay, nÕu bá qua c¸c th¨ng gi¸ng ®ét xuÊt, ng¾n ngµy, th× khuynh h­íng chung lµ t¨ng tuyÕn tÝnh theo thêi gian ®Æc biÖt lµ biÕn ®éng t¨ng gi¸ dÇu trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Gi¸ dÇu thÞ tr­êng thÕ giíi vµo th¸ng 1/2003 lµ kho¶ng 32 USD/1 thïng, ®Õn th¸ng 1/2004 lµ 34 USD/1 thïng vµ cø t¨ng dÇn. B¶ng 2: Sù biÕn ®éng gi¸ dÇu tõ n¨m 2003 ®Õn 2004 §¬n vÞ: USD/1 thïng Lo¹i dÇu 2003 (Quý) 8 th¸ng 2004 (Th¸ng) Q1 Q2 Q3 Q4 T1 T2 T3 T4 T5 T6 T7 T8 DÇu nhÑ - rËp 28 23 26 27 28 27 28 29 30 32 35 40 DÇu Brent 29 26 28 29 30 31 32 33 34 38 41 45 DÇu WTI (Mü) 29 34 30 32 34 35 36 38 40 42 44 48 Nguån: ViÖn nghiªn cøu Bé Th­¬ng m¹i 4. Nguyªn nh©n cña biÕn ®éng Gi¸ dÇu th« cïng víi nh÷ng s¶n phÈm cña nã cã nh÷ng vÞ trÝ hÕt søc quan träng. Khi gi¸ dÇu lªn cao cã thÓ g©y thiÖt h¹i to lín cho nÒn kinh tÕ c¸c n­íc vµ t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ toµn cÇu nãi chung, lµm cho th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ quèc tÕ suy gi¶m. Bèi c¶nh kinh tÕ nãi chung khi gi¸ dÇu t¨ng hiÖn nay rÊt kh¸c so víi nh÷ng c¬n sèt gi¸ dÇu tr­íc ®©y, tÊt c¶ ®Òu x¶y ra ®ång thêi víi víi hiÖn t­îng ph¸t triÓn bïng næ kinh tÕ do nhiÒu nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng qu¸ nãng. BiÕn ®éng cña gi¸ dÇu do nhiÒu nh©n tè nh­ nh©n tè chÝnh trÞ vµ sù bÊt æn trªn thÕ giíi víi yÕu tè t©m lý, lµ nh÷ng nh©n tè cã t¸c ®éng m¹nh, cßn nh©n tè cung cÇu lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù biÕn ®éng gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Nh©n tè quyÕt ®Þnh g©y nªn sù biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng má chÝnh lµ nh©n tè cung cÇu. Cung dÇu th« ngµy cµng h¹n chÕ do dÇu th« lµ nguån tµi nguyªn kh«ng t¸i t¹o ®­îc. HiÖn nay trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra hµng lo¹t c¸c tranh luËn gay g¾t vÒ t×nh tr¹ng c¹n kiÖt dÇu. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c má míi vµ lín, ph¸t hiÖn ngµy cµng Ýt dÇn, trong lóc c¸c má ®ang khai th¸c th× ®ang ®i vµo giai ®o¹n ®Ønh ®iÓm cña hoÆc ®ang chuyÓn sang giai ®o¹n kÕt thóc. Theo th«ng b¸o cña Trung t©m ph©n tÝch t×nh tr¹ng c¹n kiÖt dÇu cã trô së ë London, th× n¨m 2000 cã 13 má míi ®­îc ph¸t hiÖn víi tr÷ l­îng 500 triÖu thïng trë lªn, n¨m 2001 gi¶m xuèng cßn 6 má, n¨m 2002 ph¸t hiÖn 2 má vµ ®Õn n¨m 2003 chØ cßn 1 má thuéc tÇm cì nãi trªn. C¸c má cã tr÷ l­îng trªn 500 triÖu thïng cung cÊp ®Õn 80% s¶n l­îng dÇu tiªu thô trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, do ®ã hiÖn t­îng c¹n kiÖt dÇu trë thµnh mét nguy c¬ ®èi víi toµn cÇu.Trong khi ®ã, nhu cÇu tiªu thô dÇu kh«ng ngõng gia t¨ng, ®Æc biÖt ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn, nhÊt lµ Trung Quèc vµ Ên §é. Vµ tõ n¨m 2003, Mü ®· t¨ng møc dù tr÷ dÇu th« chiÕn lùoc lªn ®Õn 700 triÖu thïng, còng lµm cho nhu cÇu sö dông dÇu trªn thÕ giíi t¨ng lªn. §Ó ®¶m b¶o an ninh n¨ng l­îng, c¸c n­íc c«ng nghiÖp ®Òu lo dù tr÷ dÇu vµ t×m c¸ch khèng chÕ c¸c nguån cung dÇu b»ng c¸c biÖn ph¸p qu©n sù, g©y bÊt æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi. Nh÷ng t¸c ®éng vÒ mÆt kinh tÕ toµn cÇu còng cã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn sù biÕn ®éng cña gi¸ dÇu. NÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng t¨ng tr­ëng m¹nh. Cïng víi viÖc t¨ng tr­ëng, th× nhu cÇu sö dông dÇu th« còng t¨ng theo; ®Æc biÖt lµ nhu cÇu dÇu th« cña Trung Quèc, Mü vµ Ên §é trong ®ã Trung Quèc chiÕm ®Õn 40% l­îng dÇu t¨ng cña toµn thÕ giíi. N¨m 2003, Trung Quèc ®· v­ît NhËt B¶n vµ trë thµnh quèc gia thø hai tiªu thô dÇu th« trªn thÕ giíi, sau Mü. Nh×n chung c¸c nguån n¨ng l­îng cña Trung Quèc t­¬ng ®èi phong phó nh­ng chñ yÕu lµ than ®¸, cßn dÇu má vµ khÝ ®èt lµ ®Ó phôc vô nhu cÇu trong n­íc vÉn cßn thiÕu hôt. Trong 10 n¨m qua møc tiªu thô dÇu má cña Trung Quèc t¨ng kho¶ng 6%/n¨m trong khi s¶n l­îng dÇu chØ t¨ng 1,5%. ChÝnh s¸ch truyÒn thèng vÒ tù cung tù cÊp dÇu má nay ®· trë thµnh dÜ v·ng. Lµ n­íc nhËp khÈu lín thø hai trªn thÕ giíi sau Mü vµ chiÕm 40% møc t¨ng tiªu thô dÇu má thÕ giíi, hµng ngµy Trung Quèc nhËp khÈu kho¶ng hai triÖu thïng, t­¬ng ®­¬ng 270.000 tÊn. ChÝnh phñ Trung Quèc dù b¸o ®Õn n¨m 2030, con sè nµy sÏ t¨ng lªn 9,8 triÖu thïng, t­¬ng ®­¬ng 1,35 triÖu tÊn. §Õn n¨m 2020, theo nh­ cam kÕt t¨ng gÊp bèn lÇn GDP hiÖn nay t¹i §¹i héi §¶ng thø XVI, Trung Quèc sÏ nhËp khÈu kho¶ng 250 triÖu tÊn dÇu mçi n¨m vµ trë thµnh quèc gia nhËp khÈu dÇu lín nhÊt trªn thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã, chÝnh trÞ còng lµ mét nh©n tè rÊt quan träng g©y nªn sù biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng dÇu má. Tr­íc m¾t, chÝnh trÞ dÇu má kh«ng ph¶i liªn quan ®Õn vÊn ®Ò thÕ giíi sÏ thiÕu dÇu mµ liªn quan ®Õn sù ra ®êi vµ ¶nh h­ëng ngµy cµng t¨ng cña Tæ chøc c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má OPEC ®èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, t×nh h×nh bÊt æn ë Trung §«ng vµ c¸c cuéc xung ®ét, tranh chÊp biªn giíi, l·nh thæ ë c¸c khu vùc hiÖn nay ®Æc biÖt ë c¸c khu vùc cã tr÷ l­îng dÇu lín. Cuèi cïng, t©m lý lo ng¹i còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn sù biÕn ®éng t¨ng cña gi¸ dÇu. T©m tr¹ng lo ng¹i, sù lo l¾ng cña giíi kinh doanh vÒ sù biÕn ®éng gi¸ dÇu cã thÓ phÇn nµo ®­îc t¹o ra bëi sù ®Çu c¬, ®· kÐo dµi c¬n sèt gi¸ cña thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi. 5. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc tr­íc sù biÕn ®éng gi¸ dÇu Gi¸ dÇu cao t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ thÕ giíi, h¹n chÕ tèc ®« t¨ng tr­ëng, lµm cho ®êi sèng khã kh¨n vµ theo sau ®ã lµ nh÷ng lén xén vÒ chÝnh trÞ x· héi. C¸c n­íc xö lý vÊn ®Ò nµy tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi vµ t×nh h×nh tµi nguyªn mçi n­íc. C¸c n­íc OPEC chñ tr­¬ng gi÷ gi¸ dÇu cao mét c¸ch hîp lý theo lý luËn cña hä b»ng c¸ch ®iÒu chØnh s¶n l­îng chi ®Ó møc cung xÊp xØ møc cÇu. Khung gi¸ dÇu th« cña OPEC hiÖn nay lµ 22 - 28 USD/thïng, nh­ng v× ®ång USD mÊt gi¸ nªn xu h­íng s¾p tíi sÏ lµ 30 - 35USD/1 thïng. Víi biÖn ph¸p nµy OPEC võa ®¶m b¶o cã thu nhËp cao võa gi÷ ®­îc nguån tµi nguyªn mµ hä tin r»ng sau vµi chôc n¨m n÷a, vai trß cña hä trªn thÞ tr­êng dÇu khÝ sÏ lµ tuyÖt ®èi. C¸c n­íc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu dÇu nhá h¬n th× hoÆc lµ tranh thñ khai th¸c ®Ó t¨ng nguån thu, hoÆc lµ h¹n chÕ khai th¸c trong n­íc, më réng ®Çu t­ khai th¸c ë n­íc ngoµi, phô thuéc vµo nhu cÇu ng©n s¸ch. Chñ tr­¬ng t¨ng c­êng khai th¸c ®Ó xuÊt khÈu chøa mét nguy c¬ tiÒm Èn, bëi v× sau nµy hä sÏ lµ nh÷ng n­íc nhËp khÈu víi gi¸ dÇu cao h¬n gÊp nhiÒu lÇn. Do vËy, c¸c n­íc cã tiÒm n¨ng tµi chÝnh th× ph¸t triÓn chÕ biÕn trong n­íc ®Ó xuÊt khÈu s¶n phÈm läc dÇu, h¹n chÕ tèi ®a xuÊt s¶n phÈm th«. C¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc thiÕu dÇu khÝ th× chñ tr­¬ng ®a d¹ng ho¸ nguån cung, ®a d¹ng ho¸ nguån nhiªn liÖu (sö dông ®iÖn, hydro thay x¨ng hoÆc s¶n xuÊt x¨ng dÇu tõ khÝ ®èt, than ®¸…), tiÕt kiÖm n¨ng l­îng kÓ c¶ ®¸nh thuÕ cao, nh»m h¹n chÕ nhu cÇu sö dông, ®ång thêi ®Çu t­ nghiªn cøu c¸c nguån n¨ng l­îng míi. §Ó gi÷ cho gi¸ x¨ng dÇu néi ®Þa Ýt biÕn ®éng, c¸c n­íc nµy rÊt tÝch cùc lËp kho dù tr÷ chiÕn l­îc, ®Æc biÖt lµ Mü, môc tiªu dÇu dù tr÷ ph¶i ®ñ dïng trong 9 th¸ng, Trung Quèc môc tiªu nµy lµ 3 th¸ng. Ch­¬ng II: T¸c ®éng cña sù biÕn ®éng thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam. I. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam 1. Khai th¸c dÇu má ë ViÖt Nam C«ng t¸c t×m kiÕm th¨m dß dÇu má trªn ®Êt liÒn miÒn B¾c ®· b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû tr­íc vµ thùc sù ®­îc më réng ra toµn l·nh thæ vµ l·nh h¶i ViÖt Nam tõ sau ngµy ®Êt n­íc thèng nhÊt. Ngµy 26/6/1986 ®· ®¸nh dÊu sù b¾t ®Çu cña ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c dÇu khi má B¹ch Hæ (thuéc thÒm lôc ®Þa phÝa Nam, ngoµi kh¬i tØnh Bµ RÞa - Vòng Tµu) ®· khai th¸c dßng dÇu ®Çu tiªn vµ chÝnh thøc ®­a ViÖt Nam vµo danh s¸ch c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu th« tõ n¨m 1991. §iÒu ®Æc biÖt quan träng mang tÝnh b­íc ngoÆt lµ vµo n¨m 1988 ®· kh¼ng ®Þnh nguån tr÷ l­îng dÇu lín tÝch tô trong ®¸ mãng granÝt nøt nÎ vµ ®· ®­îc khai th¸c. Tõ ®ã ®Õn nay, mãng granÝt nøt nÎ thuéc má B¹ch Hæ lu«n ®ãng vai trß chñ lùc trong khai th¸c dÇu cña ViÖt Nam. Víi viÖc ph¸t hiÖn vµ ®­a vµo khai th¸c dÇu tõ mãng granÝt nøt nÎ t¹i má B¹ch Hæ, ngµnh dÇu khÝ ViÖt Nam ch¼ng nh÷ng ®· chøng tá ®­îc sù lín m¹nh cña m×nh mµ cßn mang ®Õn cho nÒn c«ng nghiÖp dÇu thÕ giíi nh÷ng quan ®iÓm hÕt søc míi mÎ vÒ viÖc t×m kiÕm, th¨m dß, khai th¸c dÇu trong ®¸ mãng granÝt nøt nÎ, mét ®èi t­îng mµ tõ tr­íc ®Õn nay th­êng Ýt ®­îc chó ý. Sau gÇn 30 n¨m ho¹t ®éng, s¶n l­îng trung b×nh ngµy trong n¨m 2004 lµ 400 ngh×n thïng (53 ngh×n tÊn) dÇu th«. §iÒu nµy ®· ®­a ViÖt Nam trë thµnh quèc gia ®øng thø ba vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu dÇu trong khu vùc. HiÖn t¹i, trªn thÒm lôc ®Þa vµ ®Êt liÒn cña n­íc ta cã c¸c má B¹ch Hæ, Rång, §¹i Hïng, R¹ng §«ng, Hång Ngäc, S­ Tö §en, C¸i N­íc, Bunga Kekwa, Bunga Raya, Bunga Seroja, Lan T©y vµ TiÒn H¶i C ®ang khai th¸c. Cho tíi thêi ®iÓm hÕt th¸ng 10/2004, tæng s¶n l­îng khai th¸c ®­îc lµ 16,95 triÖu tÊn dÇu th« ®¹t 97,5% kÕ ho¹ch n¨m. Nhµ s¶n xuÊt dÇu má lín nhÊt trªn c¶ n­íc lµ Vietsopetro, c«ng ty liªn doanh gi÷a Petro ViÖt Nam vµ Zarubezhneft cña Nga. 2. T×nh h×nh xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam Do ch­a cã nhµ m¸y läc dÇu trong n­íc, nªn tõ n¨m 1986 ®Õn nay ViÖt Nam chñ yÕu xuÊt khÈu dÇu th« - s¶n phÈm dÇu má song ch­a qua tinh chÕ. Theo dßng thêi gian, sau B¹ch Hæ, dÇu th« khai th¸c tõ nh÷ng má kh¸c còng lÇn l­ît ®­îc ®­a vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. N¨m 1994, tõ má §¹i Hïng ®· cã dÇu th« xuÊt khÈu, ®©y lµ nh÷ng s¶n phÈm ®Çu tiªn cã sù hîp t¸c víi c¸c c«ng ty dÇu khÝ ph­¬ng t©y, khi ®ã lµ c«ng ty BHPP cña australia. TiÕp ®Õn n¨m 1997, ta cã xuÊt khÈu dÇu th« tõ má PM3 - CAA, n¨m 1998 tõ hai má R¹ng §«ng vµ Ruby vµ n¨m 2003 cã thªm hai má n÷a cã dÇu ®ã lµ má S­ Tö §en vµ má C¸i N­íc. ViÖt Nam ®­îc xÕp vµo c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má lµ tõ n¨m 1991 khi s¶n l­îng khai th¸c míi ®¹t vµi ba triÖu tÊn. §Õn nay, hµng n¨m s¶n l­îng dÇu khai th¸c vµ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· ®¹t hai chôc triÖu tÊn. Tæng sè dÇu th« xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tÝnh ®Õn n¨m 2004 ®¹t kho¶ng trªn 160 triÖu tÊn víi doanh thu trªn 30 tû USD. B¶ng 3: XuÊt khÈu dÇu th« cña ViÖt Nam tõ 1991 - 2000 §¬n vÞ: triÖu tÊn N¨m S¶n l­îng 1991 2078,1 1992 2580,7 1993 2985,2 1994 4054,3 1995 5448,9 1996 7255,9 1997 9185,0 1998 9360,3 1999 11540,0 2000 14308,0 Nguån: Tæng côc thèng kª ViÖt Nam ®øng thø 31 trong sè c¸c quèc gia xuÊt khÈu dÇu má vÒ s¶n l­îng dÇu xuÊt ra so s¸nh víi c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi vµ khu vùc. DÇu th« gi÷ vÞ trÝ sè mét trong xuÊt khÈu song kim ng¹ch xuÊt khÈu phô thuéc nhiÒu vµo biÕn ®éng gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. N¨m 2002, gi¸ dÇu Ýt biÕn ®éng so víi n¨m 2002 vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu chØ t¨ng 4,6% chñ yÕu nhê vµo t¨ng s¶n l­îng khai th¸c. §Õn n¨m 2003 s¶n l­îng xuÊt khÈu dÇu th« ®¹t 17169 ngh×n tÊn víi tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu lµ 3777 triÖu USD. Ho¹t ®éng th¨m dß, khai th¸c vµ s¶n xuÊt dÇu th« trong n¨m 2003 tiÕn triÓn tèt, dÇu th« khai th¸c ®¹t 17,34 triÖu tÊn, t¨ng 2,8% so víi cïng kú n¨m tr­íc. Trong n¨m 2004, ngµnh dÇu khÝ ViÖt Nam ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng th¨m dß, t×m kiÕm, th¨m dß, t¨ng c­êng khai th¸c vµ xuÊt khÈu. Do vËy, cho ®Õn th¸ng 10/2004, gi¸ trÞ xuÊt khÈu dÇu th« cñaViÖt Nam ®· v­ît so víi kÕ ho¹ch 124%. Víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®¹t 16279 tÊn, ®¹t trÞ gi¸ 4600 triÖu USD, t¨ng 14,5% vÒ sè l­îng vµ 48,6% vÒ gi¸ trÞ so víi cïng kú n¨m 2003. B¶ng 4: TrÞ gi¸ xuÊt khÈu dÇu th« trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y §¬n vÞ: triÖu USD N¨m TrÞ gi¸ xuÊt khÈu 2001 3126 2002 3270 2003 3777 Nguån: Tæng côc thèng kª DÇu th« gi÷ mét vai trß rÊt quan träng trong viÖc lµm t¨ng ®¸ng kÓ gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. Theo b¶ng 5, xuÊt khÈu 10 th¸ng ®Çu n¨m 2004 t¨ng so víi cïng kú n¨m 2003 lµ 4676 triÖu USD. Trong ®ã, do t¨ng gi¸ xuÊt khÈu lµ 7% lµm kim ng¹ch t¨ng 1393 triÖu USD; do t¨ng l­îng xuÊt khÈu 19,7% lµm kim ng¹ch t¨ng 3283 triÖu USD. TÝnh riªng dÇu th«, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 48,6% (1525 triÖu USD) so víi cïng kú n¨m 2003, lµm kim ng¹ch t¨ng 3151 triÖu USD. Nh­ vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh nh©n tè chñ yÕu dÉn d¾t t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu trong 10 th¸ng ®Çu n¨m 2004 lµ do t¨ng nhanh khèi l­îng xuÊt khÈu vµ do t¨ng gi¸ dÇu th« trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. B¶ng 5: T×nh h×nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ yÕu cña ViÖt Nam (tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 10/2004) Kim ng¹ch xuÊt khÈu 10 th¸ng/2004 So víi 2003 Tæng trÞ gi¸ (triÖu USD) 21.331 128.1 MÆt hµng chñ yÕu DÇu th« - TriÖu USD 4.600 148,6 DÖt may - TriÖu USD 3743 120,2 §iÖn tö - TriÖu USD 857 152,8 Thuû s¶n - TriÖu USD 1895 102,4 H¹t ®iÒu - TriÖu USD 329 143,0 G¹o - Ngh×n tÊn 3485 122,8 Cµ phª - Ngh×n tÊn 806 144,1 H¹t tiªu - Ngh×n tÊn 98 146,7 ChÌ - Ngh×n tÊn 83 Gç - TriÖu USD 835 184,3 Nguån: Tæng côc thèng kª 3. C¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam Kh¸ch hµng mua dÇu cña ViÖt Nam rÊt ®a d¹ng, gåm c¸c c«ng ty lín nh­ BP, Chevon, Exxon Mobil, Shell hay c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i cña NhËt, Singapo, Trung Quèc vµ tÊt c¶ c¸c nhµ m¸y läc dÇu trong khu vùc. Ph­¬ng thøc tiªu thô dÇu cña ViÖt Nam còng rÊt ®a d¹ng, tõ viÖc dïng dÇu th« ®èt th¼ng ®Ó ph¸t ®iÖn ®Õn viÖc ®­a ®Õn läc t¹i c¸c nhµ m¸y läc dÇu t¹i óc, Singapore, Trung Quèc thËm chÝ ®­a sang Mü. Kim ng¹ch vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu dÇu th« lu«n dÉn ®Çu t¹i mét sè thÞ tr­êng chÝnh. T¹i thÞ tr­êng NhËt B¶n - mét b¹n hµng lín nhÊt cña ViÖt Nam víi nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh­ dÖt may, h¶i s¶n, thñ c«ng mü nghÖ…Riªng dÇu th« ViÖt Nam ®· tõng chiÕm 20% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n. N¨m 2003, xuÊt khÈu dÇu th« vµo NhËt B¶n ®¹t 319 triÖu USD. T¹i thÞ tr­êng Trung Quèc c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam sang Trung Quèc gåm kho¸ng s¶n, ®å nhùa, cao su, ®éng vËt, dÇu mì ®éng thùc vËt…Theo h¶i quan Trung Quèc, mÆt hµng lµm nªn gi¸ trÞ xuÊt khÈu lín nhÊt n¨m 2001 lµ dÇu th« víi gi¸ xuÊt khÈu lªn ®Õn 524 triÖu USD (b¶ng 6). B¶ng 6: XuÊt khÈu vµo Trung Quèc 9 th¸ng 2001 §¬n vÞ: triÖu USD MÆt hµng Gi¸ trÞ xuÊt khÈu DÇu th« 524 H¶i s¶n 195 Rau qu¶ 13 Cao su 35 §iÒu 25 Nguån: Tæng côc thèng kª T¹i thÞ tr­êng Hoa Kú, xuÊt khÈu dÇu th« cña ViÖt Nam b¾t ®Çu ®­îc thùc hiÖn tõ n¨m 1996, víi kim ng¹ch lµ 80,6 triÖu USD (chiÕm 39,5% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú), ®øng vÞ trÝ thø hai sau cµ phª trong danh môc c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña chñ yÕu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú. Trong hai n¨m tiÕp theo do gi¸ dÇu trªn thÕ giíi gi¶m m¹nh nªn xuÊt khÈu dÇu th« sang Hoa Kú gi¶m c¶ vÒ gi¸ trÞ vµ tû lÖ (n¨m 1997 ®¹t 34,6 triÖu USD, chiÕm 12,1%; n¨m 1998 ®¹t 79,22 triÖu USD, chiÕm 16,9%. Trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y, do gi¸ dÇu th« trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t¨ng m¹nh, trong khi c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má OPEC quyÕt ®Þnh c¾t gi¶m s¶n l­îng dÇu khai th¸c, gi¸ trÞ xuÊt khÈu dÇu th« ë thÞ tr­êng Mü t¨ng lªn ®¸ng kÓ (vÝ dô nh­ n¨m 2000 gi¸ trÞ xuÊt khÈu dÇu th« ®¹t tíi 91,37 triÖu USD, chiÕm 12,5% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, xuÊt khÈu dÇu th« cña ViÖt Nam sang Hoa Kú cßn chiÕm tû träng qu¸ khiªm tèn so víi kh¶ n¨ng th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ ®Çy triÓn väng ë ViÖt Nam. T¹i Malaysia lµ mét trong nh÷ng quèc gia xuÊt khÈu dÇu lín trong khu vùc song nhËp khÈu dÇu th« tõ ViÖt Nam vÉn cã sè l­îng vµ gi¸ trÞ cao nhÊt, chiÕm kho¶ng 68,5% tæng gi¸ trÞ c¸c mÆt hµng nhËp khÈu cña Malaysia tõ ViÖt Nam. B¶ng 7: C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu vµo Malaysia n¨m 2001 MÆt hµng Sè l­îng (tÊn) TrÞ gi¸ (USD) DÇu th« 662.755 120.109.017 G¹o 245.791 40.631.272 Cµ phª 5.634 2.226.582 Cao su 16.230 7.105.787 ChÌ 636 241.457 Giµy dÐp 2.485.347 Nguån: Tæng côc thèng kª II. T¸c ®éng cña sù biÕn ®éng møc gi¸ trªn thÞ tr­êng dÇu má tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam. 1. ThuËn lîi 1.1: Lîi thÕ trong xuÊt khÈu Sù biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng dÇu má ®· lµm cho c¸c quèc gia xuÊt khÈu dÇu má nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp nãi riªng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. Song dï cho thÞ tr­êng dÇu má cã biÕn ®éng lªn gi¸ hay xuèng gi¸ th× dÇu th« ViÖt Nam vÉn hÊp dÉn bëi chÊt l­îng vµ uy tÝn trong giao dÞch. Vµ cao h¬n c¶ lµ dÇu th« ViÖt Nam ®· lµ mét mÆt hµng cã ®¼ng cÊp trªn thÞ tr­êng. C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu dÇu th« ë ViÖt Nam ®· x©y dùng cho m×nh ®­îc mét hÖ thèng kh¸ch hµng truyÒn thèng, g¾n kÕt chÆt chÏ víi c«ng ty trong mäi hoµn c¶nh, nhÊt lµ nh÷ng lóc khã kh¨n, gi¸ dÇu sôt xuèng, thÞ tr­êng dÇu th« thÕ giíi gÇn nh­ bÞ “®ãng b¨ng”, nh­ng dÇu th« ViÖt Nam vÉn xuÊt khÈu ®Òu, tr¸nh ®­îc hiÖn t­îng ph¶i ®ãng má. §©y lµ mét thuËn lîi rÊt lín cho xuÊt khÈu dÇu th« cña ViÖt Nam v× t×nh tr¹ng biÕn ®éng gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng dÇu má rÊt phøc t¹p, khã dù ®o¸n vµ diÔn ra th­êng xuyªn do ®Æc ®iÓm nh¹y c¶m cña thÞ tr­êng dÇu má. 1.2: T¨ng doanh thu xuÊt khÈu Khi gi¸ dÇu trªn thÕ giíi biÕn ®éng dï t¨ng hay gi¶m, xuÊt khÈu dÇu th« cña ViÖt Nam vÉn æn ®Þnh bëi chÊt l­îng cña mÆt hµng nµy vµ uy tÝn trong giao dÞch cña c¸c c«ng ty. Do ®ã trong thêi gian võa qua khi gi¸ dÇu lªn cao tíi møc ®Ønh ®iÓm th× trÞ gÝa kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta còng t¨ng cao h¬n rÊt nhiÒu. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ khi gi¸ dÇu lªn, chØ riªng ®èi víi xÝ nghiÖp liªn doanh Vietsopetro - ®¬n vÞ chñ c«ng vÒ khai th¸c dÇu, tr­íc n¨m 2004 chiÕm gÇn 80% s¶n l­îng toµn quèc, khi gi¸ dÇu trªn thÕ giíi t¨ng th× doanh thu xuÊt khÈu cña c«ng ty ®· t¨ng lªn rÊt cao thÓ hiÖn ë b¶ng sè liÖu sau: B¶ng 8: Doanh thu cña c«ng ty Vietsopetro tr­íc sù biÕn ®éng gi¸ dÇu §¬n vÞ : TriÖu USD N¨m Doanh thu KÕ ho¹ch Thùc hiÖn 1990 1.400 1.180 trong ®ã gi¶m gi¸ lµm gi¶m so víi kÕ ho¹ch: 220 triÖu USD 1999 1.037 1.535 trong ®ã t¨ng gi¸ lµm t¨ng 498 triÖu USD 2000 1.411 2.695 trong ®ã t¨ng gi¸ dÇu lµm t¨ng 1,28 tû USD 2001 2.162 2.632 trong ®ã t¨ng gi¸ dÇu lµm t¨ng 470 triÖu USD 2002 1.892 2.465 trong ®ã t¨ng gi¸ dÇu lµm t¨ng 588 triÖu USD 2003 2.149 2.900 trong ®ã t¨ng gi¸ dÇu lµm t¨ng 751 triÖu USD 2004 2.073 3.450 trong ®ã t¨ng gi¸ dÇu ­íc t¨ng thu 1,37 tû USD Nguån: Vietsopetro HoÆc nh­ trong hai th¸ng ®Çu n¨m 2005, c¶ n­íc xuÊt khÈu kho¶ng 3.130.000 tÊn dÇu thu vÒ 1.017 tû USD, t­¬ng ®­¬ng gÇn 25% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña quèc gia trong cïng thêi gian (4078 tû USD). Nh­ vËy tuy khèi l­îng dÇu th« xuÊt khÈu trong hai th¸ng ®Çu n¨m gi¶m 5,3% so víi cïng kú n¨m tr­íc nh­ng do gi¸ dÇu th« thÕ giíi vÉn ë møc cao nªn tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu dÇu th« t¨ng tíi 30,6% so víi 2 th¸ng ®Çu n¨m tr­íc. 2. Khã kh¨n Thø nhÊt, khi gi¸ dÇu t¨ng lªn, xuÊt khÈu dÇu cña ViÖt Nam ®¹t doanh thu xuÊt khÈu rÊt cao, song khi gi¸ dÇu biÕn ®éng gi¶m xuèng, ng­îc l¹i doanh thu xuÊt khÈu sÏ rÊt bÞ ¶nh h­ëng. Xu h­íng biÕn ®éng chung cña thÞ tr­êng dÇu má lµ sù t¨ng gi¸ dÇu song ®©y lµ mét thÞ tr­êng rÊt phøc t¹p vµ khã dù ®o¸n nªn kh«ng lo¹i trõ kh¶ n¨ng gi¸ gi¶m xuèng lµm doanh thu xuÊt khÈu dÇu cña ViÖt Nam còng nh­ c¸c quèc gia kh¸c gi¶m mét c¸ch ®¸ng kÓ. Thø hai, tuy cã ®­îc mét hÖ thèng kh¸ch hµng nhËp khÈu trung thµnh song còng nh­ c¸c mÆt hµng kh¸c, dÇu th« ®ang vÊp ph¶i sù c¹nh tranh quyÕt liÖt vÒ gi¸ cña nhiÒu n­íc kh¸c, nhÊt lµ khu vùc Ch©u Phi. ChÊt l­îng dÇu th« cña c¸c n­íc Ch©u Phi xÊp xØ dÇu khai th¸c tõ má B¹ch Hæ nh­ng l¹i ®­îc chµo b¸n thÊp h¬n dÇu ViÖt Nam 5 USD/thïng, nªn míi ®©y nh÷ng kh¸ch hµng Trung Quèc ®· rót lui ®Ó chuyÓn sang mua dÇu cña Ch©u Phi. Do vËy khi gi¸ mÆt hµng dÇu th« biÕn ®éng t¨ng trªn thÞ tr­êng dÇu th× xuÊt khÈu dÇu th« cña chóng ta sÏ rÊt vÊt v¶. Xem xÐt c¸c nh©n tè thuéc b¶n th©n mÆt hµng dÇu má t¸c ®éng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña mÆt hµng nµy. VÒ chÊt l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu. ChÊt l­îng lµ mét yÕu tè quan träng trong c¹nh tranh cña hµng ho¸. Nã lµ thuéc tÝnh cña bÊt cø s¶n phÈm vµ dÞch vô nµo. NÕu kh«ng héi ®ñ yªu cÇu tèi thiÓu vÒ c¸c tÝnh chÊt ®Æc tr­ng ®Ó cã gi¸ trÞ sö dông ë møc chÊp nhËn ®­îc th× tù nã kh«ng cßn lµ s¶n phÈm dÞch vô n÷a. ChÊt l­îng mÆt hµng dÇu th« xuÊt khÈu cña c¸c n­íc Ch©u Phi xÊp xØ chÊt l­îng dÇu khai th¸c tõ má B¹ch Hæ nªn ®©y kh«ng ph¶i lµ yÕu tè g©y lo ng¹i cho xuÊt khÈu dÇu cña ViÖt Nam. Song khi xÐt ®Õn mét yÕu tè kh¸c cña c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu lµ gi¸ xuÊt khÈu th× cã nh÷ng khã kh¨n cho xuÊt khÈu dÇu th« cña ViÖt Nam. Trong c¹nh tranh ®Æc biÖt lµ c¹nh tranh trªn mét thÞ tr­êng cã nhiÒu ®èi thñ th× gi¸ c¶ gi÷ mét vai trß ®Æc biÖt quan träng. MÆc dï nh×n chung trªn thÕ giíi c¹nh tranh vÒ gi¸ ®· dÇn chuyÓn sang c¹nh tranh vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm vµ thêi gian giao hµng nh­ng nhiÒu lóc, nhiÒu n¬i vµ trªn nhiÒu lÜnh vùc, c¹nh tranh vÒ gi¸ diÔn ra rÊt gay g¾t ®Æc biÖt ®èi víi mÆt hµng dÇu th« - mét mÆt hµng rÊt quan träng ®èi víi mçi quèc gia vµ lu«n cã sù biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶. Mét thùc tÕ hiÓn nhiªn cho thÊy r»ng, khi mµ c¸c s¶n phÈm do c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau cung cÊp hay do c¸c quèc gia kh¸c nhau cung cÊp cã mÉu m·, chÊt l­îng, dÞch vô liªn quan ®Õn s¶n phÈm t­¬ng tù nhau th× mét sù kh¸c biÖt nhá vÒ gi¸ c¶ còng cã thÓ dÉn ®Õn sù thay ®æi trong quyÕt ®Þnh mua hµng cña ng­ßi tiªu dïng.Vµ khi ®ã, doanh nghiÖp nµo cã gi¸ thµnh s¶n phÈm cµng thÊp th× th× cµng cã lîi. Trong tr­êng hîp nµy, khi gi¸ dÇu trªn thÕ giíi biÕn ®éng theo xu h­íng t¨ng gi¸ th× víi møc gi¸ b¸n thÊp h¬n ViÖt Nam 5USD/1 thïng, râ rµng c¸c doanh nghiÖp Ch©u Phi ®· cã lîi thÕ h¬n ViÖt Nam trong xuÊt khÈu dÇu th«, ®Èy c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµo t×nh thÕ khã kh¨n. Bëi thÕ, yªu cÇu ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh quèc tÕ ngµy nay lµ ph¶i kh«ng ngõng gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ®Õn møc tèi ®a ®Ó cã thÓ ®­a ®Õn cho kh¸ch hµng nh÷ng s¶n phÈm víi møc gi¸ c¹nh tranh nhÊt. Cã nh­ vËy dÇu th« xuÊt khÈu cña ViÖt Nam míi cã thÓ c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn biÕn ®éng cña thÞ tr­êng dÇu má. Ch­¬ng III: C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam I. Dù b¸o vÒ thÞ tr­êng dÇu má vµ nh÷ng biÕn ®éng vÒ gi¸ trªn thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi Gi¸ dÇu th« trªn thÞ tr­êng thÕ giíi n¨m 2004 ®· ®¹t møc kû lôc vµo ngµy 22/10/2004 víi møc gi¸ lµ 55.17USD/1 thïng. Xu h­íng vÒ sù biÕn ®éng gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi cã sù t¸c ®éng rÊt lín ®Õn t×nh h×nh kinh tÕ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi nãi riªng còng nh­ toµn bé nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung. V× vËy, viÖc dù b¸o vÒ nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn cung cÇu dÇu má còng nh­ t×nh h×nh biÕn ®éng gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lµ rÊt quan träng. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn thÞ tr­êng dÇu má vµ xu h­íng biÕn ®éng gi¸ dÇu bao gåm thø nhÊt lµ xu h­íng t¨ng nhu cÇu tiªu thô dÇu trªn thÕ giíi, thø hai lµ xu h­íng s¶n xuÊt dÇu cña c¸c quèc gia kh«ng thuéc tæ chøc OPEC, thø ba lµ xu h­íng s¶n xuÊt dÇu cña c¸c quèc gia thuéc tæ chøc OPEC vµ cuèi cïng lµ kh¶ n¨ng gi¸n ®o¹n nguån cung dÇu má còng nh­ sù mÊt æn ®Þnh ë c¸c quèc gia xuÊt khÈu dÇu má chñ yÕu. CÇn ph¶i chó ý r»ng sù biÕn ®éng cña nh÷ng nh©n tè nµy lµ rÊt khã l­êng tr­íc vµ vËy khi xem xÐt vÒ triÓn väng thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi trong thêi gian tíi, cÇn gi¶ ®Þnh vÒ nh÷ng tr­êng hîp cã thÓ x¶y ra ®Ó cã thÓ ph©n tÝch cho hîp lý. Tr­êng hîp thø nhÊt gi¶ ®Þnh khi gi¸ dÇu xuèng thÊp do c¸c nguyªn nh©n sau * Nhu cÇu dÇu má gi¶m xuèng tõ h¬n 2,6 triÖu thïng/1 ngµy n¨m 2004 xuèng 1,4 - 1,5 triÖu thïng /1 ngµy. * S¶n xuÊt cña c¸c n­íc kh«ng n»m trong khèi OPEC tËp trung vµo c¸c n­íc thuéc Liªn X« cò, ®Æc biÖt lµ Nga, t¨ng tõ 1,2 - 1,3 triÖu thïng/1 ngµy. * S¶n xuÊt cña c¸c n­íc thuéc tæ chøc xuÊt khÈu dÇu má OPEC, tËp trung vµo ¶ RËp Xªót, t¨ng tõ 32 tíi 33 triÖu thïng/1 ngµy. * Sù æn ®Þnh trong cung cÊp dÇu má ë c¸c quèc gia s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu dÇu chÝnh chñ yÕu. Trong tr­êng hîp nµy, nhu cÇu vÒ dÇu th« sÏ lµ kho¶ng 28 triÖu thïng/1 ngµy, t­¬ng ®­¬ng víi n¨m 2004. Tuy nhiªn, con sè nµy sÏ lµ thÊp h¬n møc 30 thïng/1 ngµy vµo th¸ng 11/2004. V× vËy, c¸c n­íc trong OPEC sÏ ph¶i gi¶m s¶n l­îng dÇu trong t­¬ng lai, ®Æc biÖt lµ ë trong quý hai khi nhu cÇu vÒ dÇu rÊt thÊp. Do ®ã gi¸ dÇu ®­îc dù ®o¸n lµ sÏ gi¶m, víi møc gi¸ dÇu th« lµ kho¶ng tõ 37 USD - 39 USD/1 thïng. Tr­êng hîp gi¸ dÇu t¨ng cao do nh÷ng nguyªn nh©n gi¶ ®Þnh sau. * Nhu cÇu tiªu thô dÇu th« trªn thÕ giíi liªn tôc t¨ng, víi nhu cÇu b×nh qu©n lµ kho¶ng 2 triÖu thïng/1 ngµy. * S¶n l­îng dÇu ë c¸c quèc gia kh«ng thuéc tæ chøc OPEC thÊp h¬n møc dù tÝnh. * T×nh h×nh biÕn ®éng ë iraq vµ sù bÊt æn vÒ nguån cung dÇu ë c¸c quèc gia s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu dÇu chñ yÕu. §iÒu nµy dÉn ®Õn sù biÕn ®éng vÒ møc cung cÇu trªn thÞ tr­êng dÇu má vµ gi¸ dÇu cã thÓ cao ®Õn møc kû lôc nh­ trong thêi gian tõ th¸ng 9 ®Õn th¸ng 11/2004. Dù b¸o gi¸ dÇu trong tr­êng hîp nµy cã thÓ lµ tõ 48USD - 50USD/1 thïng. Song nh×n vµo b¶ng dù b¸o vÒ nhu cÇu dÇu th« toµn thÕ giíi, nhu cÇu vÒ dÇu th« ë hÇu hÕt c¸c khu vùc ®Òu t¨ng do ®ã vÒ gi¸ cña s¶n phÈm dÇu th«, IEA dù b¸o r»ng gi¸ dÇu sÏ kh«ng bao giê rÎ l¹i nh­ nh÷ng n¨m 1990. B¶ng 9: Nhu cÇu dÇu th« toµn thÕ giíi theo dù b¸o míi nhÊt cña IEA §¬n vÞ: triÖu thïng/1 ng­êi Thùc tÕ cã ®iÒu chØnh Dù b¸o Khu vùc/n¨m 2002 2003 Q3/04 Q4/04 2004 Q1/05 Q2/05 Q3/05 2005 B¾c Mü 23,9 24,7 25,2 25,6 25,2 25,3 25,0 25,5 25,4 Ch©u ¢u 15,2 15,2 15,7 16,1 15,7 15,8 15,5 15,8 15,8 TBD 8,5 8,6 8,3 8,9 8,6 9,4 7,9 8,1 8,6 OECD 47,6 48,6 49,2 50,6 49,5 50,5 48,4 49,4 49,8 Liªn X« cò 3,8 3,6 3,7 3,9 3,7 3,8 3,6 3,8 3,8 §«ng ¢u 0,7 0,8 0,7 0,7 0,7 0,8 0,7 0,7 0,7 Trung Quèc 5,2 5,5 6,2 6,5 6,4 6,6 6,8 6,8 6,8 Ch©u ¸ kh¸c 7,5 7,9 8,4 8,8 8,6 8,7 8,8 8,6 8,8 Mü Latinh 4,7 4,7 5,0 5,0 4,9 4,8 5,0 5,1 5,0 Trung §«ng 5,0 5,2 5,9 5,9 5,9 6,1 6,1 6,3 6,2 Ch©u Phi 2,5 2,6 2,7 2,9 2,8 2,9 2,9 2,8 2,9 Ngoµi OECD 29,3 30,2 32,7 33,8 32,9 33,8 33,9 34,0 34,2 Toµn thÕ giíi 76,9 78,8 81,9 84,4 82,5 84,3 82,4 83,4 84,0 Nguån: IEA Monthly Oil Market Report. II. Dù b¸o vÒ triÓn väng khai th¸c vµ xuÊt khÈu dÇu th« ë ViÖt Nam §Ó x©y dùng kÕ ho¹ch khai th¸c cho n¨m 2005, viÖc dù b¸o vµ x¸c ®Þnh s¶n l­îng khai th¸c dÇu th« ph¶i ®­îc tÝnh to¸n trªn c¬ së tr¹ng th¸i thuû ®éng häc cña c¸c má ®ang khai th¸c, tiÕn ®é còng nh­ kh¶ n¨ng ®­a c¸c má míi vµo ph¸t triÓn. Nh­ th«ng lÖ, th­êng mçi má dÇu khÝ khi ®­a vµo khai th¸c ®Òu tr¶i qua ba giai ®o¹n t¨ng tr­ëng, æn ®Þnh vµ suy gi¶m. TiÕn ®é vµ quy m« x©y dùng c¸c c«ng tr×nh ®Ó ®­a c¸c má míi vµo khai th¸c phô thuéc nhiÒu vµo nguån tr÷ l­îng dÇu vµ hiÖu qu¶ khai th¸c c¸c má ®· ®­îc ph¸t hiÖn tr­íc ®ã. H¬n n÷a, viÖc ph¸t hiÖn c¸c má dÇu chØ ®­îc thùc hiÖn khi c«ng t¸c t×m kiÕm, th¨m dß ®­îc triÓn khai ®Òu ®Æn vµ tÝch cùc. Tæng c«ng ty dÇu khÝ ®· ®¨ng ký víi ChÝnh phñ kÕ ho¹ch khai th¸c 18 triÖu tÊn dÇu th« trong n¨m 2005 víi viÖc ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng t¸c t×m kiÕm th¨m dß nh»m gia t¨ng nguån tr÷ l­îng dÇu phôc vô cho nhu cÇu trong n­íc còng nh­ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Ngoµi ra kÕ ho¹ch tõ nay ®Õn n¨m 2010 cña Tæng c«ng ty dÇu khÝ lµ sÏ tiÕp tôc triÓn khai c¸c ho¹t ®éng nh»m ®¶m b¶o gia t¨ng tr÷ l­îng dÇu vµo kho¶ng 30 triÖu tÊn mçi n¨m vµ ®Õn n¨m 2010, s¶n l­îng khai th¸c ®¹t kho¶ng 27- 30 triÖu tÊn dÇu quy ®æi. §ång thêi nh­ mét biÖn ph¸p chiÕn l­îc vµ ®ång bé cho môc tiªu cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh khai th¸c vµ xuÊt khÈu dÇu má ®Õn n¨m 2020, c¸c ho¹t ®éng t×m kiÕm, th¨m dß, th«ng qua viÖc ®Êu thÇu quèc tÕ c¸c l« cßn më thuéc khu vùc c¸c bÓ trÇm tÝch Cöu Long, Phó Kh¸nh vµ c¸c l« n­íc s©u víi c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i, h×nh thøc hîp t¸c thÝch hîp vµ cã hiÖu qu¶ h¬n tr­íc ®©y nh»m thu hót h¬n n÷a c¸c ®èi t¸c tõ n­íc ngoµi tham gia cïng khai th¸c, xuÊt khÈu dÇu ë ViÖt Nam. MÆt kh¸c, ®Ó t¹o nªn sù héi nhËp nhiÒu h¬n vµo thÞ tr­êng dÇu khÝ quèc tÕ vµ ®¶m b¶o sù cung øng ch¾c ch¾n h¬n cho nhu cÇu ®èi víi s¶n phÈm dÇu khÝ cña nÒn kinh tÕ n­íc nhµ, c¸c ho¹t ®éng th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ ®· tõng b­íc ®­îc thùc hiÖn vµ víi tiÕn ®é nh­ hiÖn nay, cã thÓ vµo n¨m 2006, ViÖt Nam sÏ cã s¶n l­îng dÇu khai th¸c tõ n­íc ngoµi phôc vô cho xuÊt khÈu. Vµ mét triÓn väng n÷a cho ngµnh c«ng nghiÖp dÇu má ViÖt Nam lµ tõ n¨m 2008 khi ngµnh c«ng nghiÖp läc dÇu vµ chÕ biÕn dÇu khÝ b¾t ®Çu ho¹t ®éng, dÇu th« ViÖt Nam sÏ b¾t ®Çu ®­îc gi÷ l¹i ®Ó chÕ biÕn trong n­íc nh»m t¹o ra s¶n phÈm trùc tiÕp phôc vô d©n sinh, t¨ng doanh thu xuÊt khÈu v× lµ s¶n phÈm ®· qua tinh chÕ, chÊm døt thêi kú xuÊt tÞnh dÇu th« cña ®Êt n­íc, t¹o thÕ chñ ®éng cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. III. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu má ViÖt Nam 1. Gi¶i ph¸p vÒ phÝa nhµ n­íc 1.1. §Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng khai th¸c vµ x©y dùng c¸c nhµ m¸y läc dÇu MÆt hµng dÇu th« lµ mét mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, ®em l¹i gi¸ trÞ rÊt cao trong kim ng¹ch xuÊt khÈu song doanh thu l¹i kh«ng æn ®Þnh, t¹o ra nhiÒu thuËn lîi khi møc gi¸ t¨ng cao vµ rñi ro khi møc gi¸ xuèng thÊp. X¸c ®Þnh ®­îc tÇm quan träng chiÕn l­îc cña mÆt hµng nµy trong thêi kú héi nhËp vµ sù biÕn ®éng vÒ gi¸ trªn thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi nhµ n­íc nªn cã mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu th« ViÖt Nam. Tr­íc hÕt, nhµ n­íc cÇn ph¶i cã sù ®Çu t­ thÝch ®¸ng cho ho¹t ®éng khai th¸c vµ x©y dùng c¸c nhµ m¸y läc dÇu ë ViÖt Nam. ViÖc chñ ®éng vÒ nguån cung dÇu sÏ gióp c¸c doanh xuÊt khÈu dÇu th« ph¸t huy hay tËn dông ®­îc c¸c lîi thÕ vÒ doanh thu trong xuÊt khÈu. H¬n n÷a, ®Çu t­ vèn vµ c«ng nghÖ vµo ho¹t ®éng khai th¸c dÇu th« sÏ gióp n©ng cao chÊt l­îng dÇu th« xuÊt khÈu, x©y dùng n¨ng lùc c¹nh tranh cho mÆt hµng nµy tr­íc c¸c ®èi thñ tõ Ch©u Phi vµ Trung §«ng. VÝ dô nh­ ViÖt Nam hiÖn nay ®· khai th¸c ®­îc mét sè l­îng lín dÇu th« tõ mãng granÝt phong ho¸ ®Ó xuÊt khÈu song ®èi t­îng nµy cho ®Õn nay vÉn ch­a ®­îc hiÓu mét c¸ch thÊu ®¸o.ViÖc ®Þnh h×nh c«ng nghÖ khai th¸c dÇu tõ ®èi t­îng mãng granÝt nøt nÎ chØ míi ®­îc b¾t ®Çu, cho nªn ®Ó tèi ­u ho¸ vµ thùc sù lµm chñ c«ng nghÖ khai th¸c c¸c ®èi t­îng nµy nhµ n­íc cÇn ph¶i ®Çu t­ nhiÒu kinh phÝ vµ nhiÒu nç lùc cho cho c«ng t¸c nghiªn cøu vÒ mãng nøt nÎ. Víi tÊt c¶ c¸c ®iÒu kiÖn trªn, viÖc dù b¸o khai th¸c cho c¸c ®èi t­îng mãng granÝt nøt nÎ lu«n chøa ®ùng tÝnh rñi ro cao vµ yªu cÇu ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý, gi¸m s¸t khai th¸c ph¶i hÕt søc chÆt chÏ vµ thËn träng. 1.2. X©y dùng c¬ quan dù b¸o vÒ biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng dÇu má ThÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi, víi nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt, kh«ng ngõng biÕn ®éng g©y ra mét sù bÊt æn ®Þnh cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, quèc gia xuÊt khÈu dÇu. §Ó tËn dông nh÷ng thuËn lîi còng nh­ h¹n chÕ khã kh¨n mµ c¸c biÕn ®éng t¹o ra, nhµ n­íc cÇn nh÷ng theo dâi vµ dù b¸o chÆt chÏ nh÷ng biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng dÇu, x©y dùng mét c¬ quan chuyªn theo dâi nh÷ng biÕn ®éng vÒ gi¸ dÇu, nguyªn nh©n cña nh÷ng biÕn ®éng, dù b¸o vÒ møc t¨ng gi¸ hay gi¶m gi¸ dÇu kÞp thêi cho c¸c doanh nghiÖp. 1.3. C¸c biÖn ph¸p vÒ tµi chÝnh Khi gi¸ dÇu gi¶m, th× víi c¸c tû lÖ ph©n chia s¶n phÈm ®· ®­îc ®Þnh theo tû lÖ cè ®Þnh, chi phÝ ®Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng dÇu khÝ còng ph¶i gi¶m theo, trong khi nhu cÇu vèn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ duy tr× söa ch÷a, b¶o d­ìng ®Æc biÖt lµ cho c«ng t¸c t×m kiÕm th¨m dß vµ gia t¨ng tr÷ l­îng dÇu khÝ vÉn kh«ng gi¶m. V× vËy, cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp vÒ mÆt tµi chÝnh: Thø nhÊt, nhµ n­íc cÇn quy ®Þnh, khi gi¸ dÇu xuèng møc qu¸ thÊp, chi phÝ vµ ®Çu t­ duy tr× c¸c ho¹t ®éng dÇu khÝ vÉn ®­îc ®¶m b¶o theo møc kÕ ho¹ch ®· ®­îc duyÖt theo ch­¬ng tr×nh kÕ ho¹ch ng©n s¸ch hµng n¨m, ®Ó ®¶m b¶o s¶n xuÊt b×nh th­êng. Thø hai, nguån ®Ó bï ®¾p cã thÓ h×nh thµnh tõ kho¶n thu v­ît møc do gi¸ dÇu t¨ng cao. Cã thÓ h×nh thµnh quü bï ®¾p hoÆc thµnh lËp quü b×nh æn cho c¸c ho¹t ®éng dÇu khÝ do t¨ng hoÆc gi¶m gi¸ dÇu, nh»m ®Çu t­ vµo c¸c ho¹t ®éng khai th¸c b×nh th­êng vµ ®Æc biÖt lµ cho c«ng t¸c t×m kiÕm th¨m dß c¸c l« dÇu khÝ ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã tiÒm n¨ng hoÆc nh÷ng l« xa bê. Thø ba, cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt, t¨ng tû träng dÞch vô trong c¸c ho¹t ®éng dÇu khÝ. 2. Gi¶i ph¸p vÒ phÝa doanh nghiÖp Bªn c¹nh nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ phÝa chÝnh phñ th× tù b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m ra c¸c gi¶i ph¸p t¹o hiÖu qu¶ xuÊt khÈu cho chÝnh doanh nghiÖp tr­íc sù biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng dÇu má. Thø nhÊt, b¶o ®¶m chÊt l­îng mÆt hµng dÇu th« ®Ó t¹o uy tÝn ®ång thêi tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó cã thÓ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ cña s¶n phÈm so víi dÇu th« cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh nh­ c¸c n­íc Ch©u Phi hay Trung §«ng. §©y lµ mét gi¶i ph¸p rÊt quan träng t¹o chç ®øng cho c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh tr­íc sù biÕn ®éng t¨ng hay gi¶m cña gi¸ dÇu. Thø hai, dïng ng©n s¸ch cña doanh nghiÖp dÇu t­ cho ho¹t ®éng khai th¸c, t×m kiÕm dÇu má ®¶m b¶o nguån cung, t¨ng khèi l­îng vµ doanh thu xuÊt khÈu. Sù biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng dÇu má lµ rÊt khã dù ®o¸n song xu h­íng chung lµ biÕn ®éng t¨ng møc gi¸ do nhu cÇu tiªu dõng dÇu th« ngµy cµng t¨ng nªn viÖc æn ®Þnh nguån cung, xuÊt ®Òu sÏ mang l¹i doanh thu rÊt lín cho c¸c doanh nghiÖp. Thø ba, ngoµi sù hç trî vÒ th«ng tin cña nhµ n­íc, b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp còng ph¶i thµnh lËp mét hÖ thèng theo dâi, dù ®o¸n vÒ sù biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng dÇu má cña riªng doanh nghiÖp ®Ó cã kÕ ho¹ch ®iÒu chØnh chiÕn l­îc xuÊt khÈu cho phï hîp: t¨ng gi¸ hay gi¶m gi¸. KÕt luËn Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam, kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn vai trß cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ®Æc biÖt lµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh­ dÇu th«. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu mÆt hµng dÇu th« lu«n dÉn ®Çu so víi c¸c mÆt hµng kh¸c, ®ång thêi chiÕm tû träng cao nhÊt trong tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam qua c¸c n¨m. Tuy nhiªn, thÞ tr­êng dÇu má l¹i lµ mét thÞ tr­êng hÕt søc nh¹y c¶m, biÕn ®éng kh«ng ngõng, Ýt nhiÒu g©y ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu th« cña ViÖt Nam. Sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng dÇu má t¹o ra rÊt nhiÒu thuËn lîi cho xuÊt khÈu dÇu má ViÖt Nam ch¼ng h¹n nh­ viÖc t¨ng doanh thu xuÊt khÈu, song còng g©y ra kh«ng Ýt khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu dÇu má trong viÖc c¹nh tranh b»ng gi¸. VËy lµm nh­ thÕ nµo ®Ó tËn dông tèi ®a nh÷ng thuËn lîi ®ång thêi h¹n chÕ tèi thiÓu nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc mµ sù biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng dÇu má t¹o ra cho xuÊt khÈu dÇu th« cña ViÖt Nam, ®iÒu nµy cÇn sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a nhµ n­íc nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu dÇu má nãi chung nh»m t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p xuÊt khÈu ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt. Phô lôc B¶ng 10 : LÞch sö khai th¸c dÇu cña thÕ giíi N¨m S¶n l­îng (triÖu tÊn) Tû lÖ t¨ng tr­ëng (20 n¨m tr­íc = 100%) 1854 0,000275 1900 21,0 1920 95,0 352 1939 286,0 201 1950 523,0 268 1960 1052,0 1970 2336,0 191 1980 3066,0 2000 3741,0 22 Nguån: T¹p chÝ dÇu khÝ sè 3/2001 B¶ng 11: S¶n l­îng khai th¸c dÇu th« cña c¸c n­íc ASEAN §¬n vÞ: tÊn/ngµy ®ªm N¨m Brun©y ViÖt Nam Philippin In®«nªxia Malaixia Th¸i Lan Mianma 1980 33,25 0 1,30 204,68 35,97 0 3,51 1985 19,74 0 1,04 152,99 57,53 5,19 3,77 1990 17,40 6,62 0,65 181,56 82,08 5,45 1,82 1991 24,16 10,39 0,39 204,29 83,12 6,23 1,69 1992 21,43 14,42 1,30 197,40 83,89 7,01 1,82 1993 21,89 16,36 1,30 190,39 81,82 6,88 1,82 1994 21,56 18,70 0,65 190,39 83,12 7,01 1,95 1995 23,25 23,37 0,39 191,69 88,96 7,92 2,08 2000 23,38 38,96 0,52 170,13 87,01 7,79 2,08 Nguån: T¹p chÝ dÇu khÝ sè 3/2001 B¶ng 12 : S¶n l­îng khai th¸c dÇu trªn thÕ giíi §¬n vÞ: triÖu thïng/1 ngµy N­íc/Th, N¨m 1/05 12/04 11/04 10/04 9/04 2004 2003 2002 2001 OPEC OECD Mü Canada Anh Mehico Nauy Ngoµi OECD Liªn X« cò Nga Trung Quèc Malaysia Ên §é Braxin Achentina Colombia Oman Ai CËp Angola Toµn thÕ giíi 33,38 20,86 7,70 2,89 2,03 3,85 2,99 27,43 11,31 9,26 3,58 0,87 0,81 1,88 0,76 0,53 0,75 0,70 1,11 83,55 33,98 21,09 7,75 3,01 2,04 3,87 3,01 27,46 11,39 9,37 3,57 0,86 0,81 1,83 0,77 0,54 0,75 0,68 1,10 84,39 33,70 21,35 7,75 3,06 2,06 3,86 3,18 27,45 11,43 9,41 3,57 0,86 0,81 1,80 0,78 0,54 0,75 0,70 1,08 84,36 34,28 21,03 7,51 3,12 2,05 3,83 3,15 27,46 11,46 9,43 3,54 0,86 0,80 1,83 0,77 0,54 0,76 0,71 1,08 84,62 34,70 20,51 7,31 3,03 1,99 3,87 2,87 27,34 11,36 9,42 3,57 0,85 0,81 1,82 0,77 0,54 0,76 0,71 1,08 83,73 33,02 21,25 7,67 3,08 2,15 3,84 3,17 26,94 11,18 9,23 3,49 0,86 0,80 1,77 0,77 0,54 0,76 0,71 0,99 83,03 30,47 21,69 7,95 2,98 2,28 3,78 3,24 25,57 10,31 8,49 3,41 0,82 0,78 1,78 0,78 0,55 0,83 0,75 0,88 79,33 28,54 21,90 8,08 2,87 2,48 3,58 3,33 24,39 9,38 3,40 0,77 0,75 1,74 0,80 0,59 0,90 0,75 0,92 76,58 30,16 21,87 8,11 2,75 2,53 3,56 3,41 23,148,56 3,30 0,75 0,73 1,59 0,83 0,62 0,96 0,76 0,74 76,91 Nguån: T¹p chÝ dÇu khÝ B¶ng 13 : BiÕn ®éng gi¸ dÇu th« n¨m 2004 vµ 2005 §¬n vÞ: USD/1 thïng Lo¹i dÇu th« 2/05 1/05 12/04 11/04 10/04 9/04 7/04 5/04 GÝa giao ngay Brent Dated OPEC Basket NhÑ Bonny Fateh - Dubai Minas - Indo Ural - Nga Giao th¸ng sau Brent WTI Gi¸ hîp ®ång Minas - Indo Seria - Brunei Tapis - Malaysia Oman - T/§«ng Murban -T/§«ng 43,33 40,13 43,50 38,08 43,17 38,44 43,86 46,63 2/05 39,28 36,19 39,93 34,40 38,55 33,98 39,20 42,02 1/05 41,49 43,08 42,03 39,26 37,57 34,44 36,37 34,04 33,18 32,22 39,02 42,55 12/04 33,99 39,09 39,08 35,28 38,50 45,52 42,24 45,65 37,40 42,22 37,83 45,50 50,13 11/04 37,36 47,99 54,80 35,93 39,6 46,96 43,78 47,93 37,88 47,67 39,43 46,90 50,52 10/04 49,04 54,46 54,46 38,50 42,80 40,37 38,40 40,92 35,71 42,60 35,77 40,53 43,35 9/04 43,56 49,67 49,66 36,05 39,85 36,19 35,31 36,34 34,38 36,70 33,72 36,82 39,32 7/04 36,28 41,13 41,12 35,48 37,35 36,05 34,72 36,83 32,48 34,90 33,03 35,72 38,34 5/04 37,09 39,45 39,44 35,45 37,05 Nguån: IEA Monthly Oil Market Report - United Nations B¶ng 14: BiÕn ®éng gi¸ dÇu OPEC Basket tõ 1998 ®Õn 2004 §¬n vÞ: USD/1 thïng 1998=12,31 1999=17,45 2000=27,61 2001=23,12 2002=24,32 N¨m 2003=28,16 N¨m 2004=36,06 Th.2/2004=29,56 Th.3/2004=32,05 Th.4/2004=32,05 Th.5/2004=36,27 Th.6/2004=34,62 Th.7/2004=36,29 Th.8/2004=40,47 Th.9/2004=40,63 Th.10/2004=45,37 Th.11/2004=38,96 Th.12/2004=35,70 Nguån: Bloomberg - United Nation B¶ng 15: Gi¸ trÞ vµ lîi nhuËn mét sè lo¹i dÇu th« trong n¨m 2004 §¬n vÞ: USD/1 thïng Lo¹i dÇu th« 2/05 1/05 12/04 11/04 10/04 9/04 7/04 5/04 T¹i Rotterdam Brent - gi¸ trÞ Lîi nhuËn NhÑ Bonny - gi¸ trÞ Lîi nhuËn Dubai - gi¸ trÞ Lîi nhuËn T¹i Singapore Dubai Lîi nhuËn Minas Lîi nhuËn Tapis Lîi nhuËn NhÑ Bonny Lîi nhuËn T¹i VÞnh Mü WTI Lîi nhuËn Dubai Lîi nhuËn NhÑ Bonny Lîi nhuËn Brent Lîi nhuËn 39,83 -3,5 41,09 -2,41 34,85 -3,23 36,82 -1,26 37,62 -5,55 43,06 -4,59 38,77 -4,73 46,45 +0,36 38,42 +0,34 43,63 +0,13 41,43 -1,90 36,37 -2,50 37,70 -2,23 33,02 -1,38 33,21 -1,19 31,44 -7,11 38,00 -3,43 35,01 -4,92 36,49 +1,78 37,54 +3,13 40,20 +0,27 37,79 -1,49 36,80 -0,77 35,96 -0,41 29,14 -4,90 33,01 -1,03 34,08 +0,91 39,98 +0,71 33,16 -3,21 39,26 -2,96 28,25 -5,79 33,16 -3,21 32,52 -5,05 42,93 -2,58 43,51 -2,14 36,37 -1,03 39,92 +2,52 45,11 +2,89 48,52 -2,17 43,16 -2,49 35,94 -14,26 39,96 +2,56 44,89 -0,76 42,32 -3,2 44,25 -2,71 46,32 -1,60 39,71 +1,83 39,92 +2,04 44,39 -3,28 48,38 -2,26 44,78 -3,15 42,06 -8,90 43,24 +5,36 47,89 -0,04 44,56 -2,40 38,06 -2,31 41,33 +0,41 34,63 -1,07 37,04 +1,33 42,09 -0,51 44,33 -2,52 42,32 +1,40 37,64 -5,67 36,86 +1,16 41,33 +0,41 39,41 -0,96 37,71 +1,52 38,66 +2,32 33,48 -0,09 33,66 -0,72 33,66 -3,04 38,22 -1,93 35,14 -1,20 45,07 +5,84 37,43 +3,05 42,43 +6,09 40,62 +4,43 36,44 +0,39 37,51 +0,69 32,96 +0,48 33,37 +0,89 32,97 -1,93 37,57 0,0 35,30 -1,53 44,99 +6,43 37,90 +5,42 43,36 +6,53 41,18 +5,13 Nguån: T¹p chÝ dÇu khÝ B¶ng 16: BiÕn ®éng lîi nhuËn chÕ biÕn dÇu trªn thÕ giíi §¬n vÞ: USD/1 thïng Khu vùc/ lo¹i dÇu th« 12/04 11/04 10/04 9/04 8/04 7/04 6/04 12/03 VÞnh Mü WTI 5,58 8,83 10,68 9,58 6,62 9,08 8,16 3,38 NhÑ ¶ - RËp 9,38 9,52 9,24 9,04 7,05 10,69 10,01 5,51 NhÑ Bonny 5,97 7,89 6,91 7,12 4,91 8,41 7,61 2,89 Rotterdam Brent 4,56 5,27 2,70 3,30 2,73 3,78 3,42 2,21 Italia urals 3,20 6,56 7,67 7,00 4,61 6,96 5,91 1,88 Singapo Dubai 5,33 9,67 9,07 6,71 3,28 3,66 2,87 3,43 Nguån: The Pace Consultants Inc B¶ng 17: BiÕn ®éng gi¸ s¶n phÈm dÇu nh÷ng th¸ng qua §¬n vÞ: USD/1 thïng trõ FO = USD/1 tÊn Lo¹i/th¸ng 2/2005 1/2005 12/2004 11/2004 10/2004 9/2004 8/2004 X¨ng 95RON Naphta X¨ng m¸y bay Gasoil 0,5%S LSWR FO - 180 cst FO - 380 cst 52,5-59,0 43,5-48,0 53,0-63,0 51,0-57,5 32,5-35,0 198-213 189-204 42,5-50,5 39,5-42,5 49,0-52,5 48,5-49,0 25,5-29,5 175-195 164-184 43,5-50,0 40,5-46,0 47,5-53,0 47,5-52,5 21,5-28,0 171-188 150-171 52,2-53,6 46,0-48,5 56,7-59,5 51,0-55,8 30,0-41,5 192-205 181-209 52,0-56,3 46,5-49,5 58,5-64,0 53,5-60,0 40,0-42,5 193-221 184-209 47,5-54,5 41,5-47,5 50,0-60,0 48,5-56,5 39,5-40,5 181-195 177-187 45,0-55,5 41,0-47,5 49,0-56,0 47,5-53,5 35,5-40,5 185-197 178-189 Nguån: T¹p chÝ th«ng tin dÇu khÝ B¶ng 18: C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cã kim ng¹ch lín nhÊt 2003 STT MÆt hµng Sè l­îng (ngh×n tÊn) TrÞ gi¸ (triÖu USD) 1 DÇu th« 17169 3777 2 DÖt may 3630 3 Giµy dÐp 2225 4 Thuû s¶n 2217 5 G¹o 3820 719 6 §iÖn tö, m¸y tÝnh 686 7 S¶n phÈm gç 563 8 Cµ phª 700 473 9 Thñ c«ng mü nghÖ 367 10 Cao su 438 383 11 H¹t ®iÒu 83,6 282,5 12 Than ®¸ 7049 180 13 ChÌ 60 59,5 14 L¹c 83,3 48,1 15 D©y ®iÖn vµ d©y c¸p ®iÖn 290 16 S¶n phÈm nhùa 175 17 Xe ®¹p vµ phô tïng 155 18 Rau qu¶ 152 19 H¹t tiªu 74,4 104 20 C¸c mÆt hµng kh¸c 6235 Nguån: Tæng côc thèng kª Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ kÕ ho¹ch ho¸ doanh nghiÖp dÇu khÝ - TS. NguyÔn §øc Thµnh - XB Giao th«ng vËn t¶i. 2. Kinh tÕ ViÖt Nam 2002 - ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý Kinh tÕ trung ­¬ng - NXB ChÝnh trÞ quèc gia. 3. Kinh tÕ ViÖt Nam 2003 - ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý Kinh tÕ trung ­¬ng - NXB ChÝnh trÞ quèc gia. 4. Kû yÕu xuÊt khÈu ViÖt Nam 2004 - Saigon Times - NXB Tæng hîp TPHCM. 5. Vietsopetro 20 n¨m x©y dùng vµ ph¸t triÓn - NXB ChÝnh trÞ quèc gia. 6. T¹p chÝ ngo¹i th­¬ng sè 36 - Dù b¸o biÕn ®éng gi¸ dÇu th« ®Õn n¨m 2003. 7. T¹p chÝ Th«ng tin dÇu khÝ thÕ giíi sè 3/2005. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Môc lôc B¶ng c¸c ch÷ viÕt t¾t 1 Danh môc c¸c b¶ng vµ h×nh vÏ 2 Lêi më ®Çu 3 Ch­¬ng I: Tæng quan chung vÒ dÇu má vµ thÞ tr­êng dÇu má 5 I. DÇu má vµ ngµnh c«ng nghiÖp dÇu má 5 1. Kh¸i niÖm dÇu má 5 2. Vai trß cña dÇu má 6 3. Ngµnh c«ng nghiÖp dÇu má 7 4. Khai th¸c vµ xuÊt khÈu dÇu má 9 II. ThÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi 10 1. §Æc ®iÓm thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi 10 2. Tæ chøc c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má OPEC 11 3. Nh÷ng biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi 14 4. Nguyªn nh©n cña biÕn ®éng 16 5. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc tr­íc sù biÕn ®éng gi¸ dÇu 18 Ch­¬ng II: T¸c ®éng cña sù biÕn ®éng thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam 19 I. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam 19 1. Khai th¸c dÇu má ë ViÖt Nam 19 2. T×nh h×nh xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam 20 3. C¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam 23 II. T¸c ®éng cña sù biÕn ®éng møc gi¸ trªn thÞ tr­êng dÇu má tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam 25 1. ThuËn lîi 25 1.1. Lîi thÕ trong xuÊt khÈu 25 1.2. T¨ng doanh thu xuÊt khÈu 25 2. Khã kh¨n 26 Ch­¬ng III: C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam 29 I. Dù b¸o vÒ thÞ tr­êng dÇu má vµ nh÷ng biÕn ®éng vÒ gi¸ trªn thÞ tr­êng dÇu má thÕ giíi 29 II. Dù b¸o vÒ triÓn väng khai th¸c vµ xuÊt khÈu dÇu má ë ViÖt Nam 32 III. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu má ViÖt Nam 33 1. Gi¶i ph¸p vÒ phÝa Nhµ n­íc 33 1.1. §Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng khai th¸c vµ x©y dùng c¸c nhµ m¸y läc dÇu 33 1.2. X©y dùng c¬ quan dù b¸o vÒ biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng dÇu má 34 1.3. C¸c biÖn ph¸p vÒ tµi chÝnh 34 2. Gi¶i ph¸p vÒ phÝa doanh nghiÖp 35 KÕt luËn 36 Phô lôc 37 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 44 B¶ng c¸c ch÷ viÕt t¾t IEA International Energy Agency Tæ chøc n¨ng l­îng quèc tÕ OECD Organization for Economic Cooperation and Development Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ OPEC Organization of Petroleum Exporting Countries Tæ chøc c¸c quèc gia xuÊt khÈu dÇu má TBD Th¸i B×nh D­¬ng USD United State-Dollars §« la Mü Danh môc c¸c b¶ng vµ h×nh vÏ STT Tªn b¶ng, h×nh vÏ Trang 1 BiÕn ®éng gi¸ x¨ng dÇu sau quyÕt ®Þnh c¾t gi¶m s¶n l­îng cña OPEC 11 2 Sù biÕn ®éng gi¸ dÇu tõ n¨m 2003 - 2004 15 3 XuÊt khÈu dÇu th« cña ViÖt Nam tõ 1991 - 2000 20 4 TrÞ gi¸ xuÊt khÈu dÇu th« trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y 21 5 T×nh h×nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ yÕu cña ViÖt Nam 22 6 XuÊt khÈu vµo Trung Quèc 9 th¸ng n¨m 2001 23 7 C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu vµo Malaysia n¨m 2001 24 8 Doanh thu cña Vietsopetro tr­íc sù biÕn ®éng cña gi¸ dÇu 26 9 Nhu cÇu dÇu th« toµn thÕ giíi theo dù b¸o míi nhÊt cña IEA 31 10 LÞch sö khai th¸c dÇu cña thÕ giíi 37 11 S¶n l­îng khai th¸c dÇu th« cña c¸c n­íc ASEAN 38 12 S¶n l­îng khai th¸c dÇu th« trªn thÕ giíi 39 13 BiÕn ®éng gi¸ dÇu th« n¨m 2004 vµ 2005 40 14 BiÕn ®éng gi¸ dÇu OPEC Basket 1998-2004 40 15 Gi¸ trÞ vµ lîi nhuËn mét sè lo¹i dÇu th« n¨m 2004 41 16 BiÕn ®éng lîi nhuËn chÕ biÕn dÇu trªn thÕ giíi 42 17 BiÕn ®éng gi¸ s¶n phÈm dÇu nh÷ng th¸ng qua 42 18 C¸c mÆt hµng cã kim ng¹ch lín nhÊt 2003 43