BÀN LUẬN
Đặc iểm hình thái của 5 loài Passiflora khác
biệt chủ y u ở lá, hoa và quả Các ặc iểm này
tương tự như ô tả của Cusset(2), Đỗ Huy Bích(3),
Mondin CA(6), Phạm Hoàng Hộ(7), Veeramohan
R(8), Võ V n Chi(9), Wang Y(10). Tuy nhiên, mẫu
Dây mát (P. edulis Sims.) khảo sát có cánh hoa
dài 2,8-3 cm, khác với mô tả của Phạm Hoàng
Hộ và Võ V n Chi “Cánh hoa ài 2-2,5 c ”(7.9).
Lá của Lạc tiên (P. foetida L.) dài 4-11 cm, rộng 3-
12 cm, khác với mô tả của Dược iển Việt Nam
IV “Lá ài và rộng khoảng 7 c n 10 c ”(1) và
của Võ V n Chi “Lá ài hoảng 7 cm, rộng tới 10
c ”(9). Hoa của Dưa gang tây (P. quadrangularis
L.) có tràng phụ àu t và àu ỏ, khác với
mô tả của Võ V n Chi “Tràng phụ màu lục hay
trắng”(9). Vi phẫu thân, lá và cuống lá của 5 loài
khảo sát khác nhau về hình dạng vi phẫu, có hay
không có lông che chở, lông giả có tuy n, số bó
libe gỗ trong gân gi a của lá. Vi phẫu lá của Lạc
tiên (P. foetida L ) tương tự như ph n mô tả trong
Dược iển Việt Nam IV(1).
KẾT LUẬN
Có thể nhận diện và phân biệt n oài
Passiflora dựa trên của hình dạng của lá và tuy n
trên cuống lá, hoa và quả Các ặc iểm giải
phẫu của thân, lá và cuống á cũng góp ph n
phân biệt các loài.
9 trang |
Chia sẻ: hachi492 | Ngày: 08/02/2022 | Lượt xem: 27 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Phân biệt hình thái và vi học của năm loài Passiflor ở Việt Nam, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018
Chuyên Đề Dƣợc 24
PHÂN BIỆT HÌNH THÁI VÀ VI HỌC
CỦ NĂM LO\I P SSIFLOR Ở VIỆT NAM
Đào Vân Thy*, Nguyễn Đỗ Lâm Điền*, Liêu Hồ Mỹ Trang*
TÓM TẮT
Đặt vấn đề: Ở Việt Nam, đ có nhiều tài liệu mô tả về đặc điểm hình thái và vi học c a các loài thuộc chi
Passiflora. Tuy nhiên phần lớn các mô tả này rất tóm tắt và thiếu nhiều hình ảnh, o đó sẽ khó khăn cho việc định
anh lo|i. Đề t|i n|y được th c hiện với mong muốn có được một tập tài liệu đầy đ về hình thái và giải phẫu
nhằm bổ sung nguồn tài liệu tham khảo về th c vật học các loài c a chi Passiflora.
Vật liệu và phương pháp nghiên cứu: Năm lo|i c a chi Passiflora được thu thập t c{c địa điểm khác nhau
v| được quan s{t ưới k nh l p. C{c đặc điểm h nh th{i sinh ưỡng và sinh sản được ghi lại và chụp ảnh. Tên
khoa học c a các loài khảo s{t được x{c định bằng c{ch so s{nh c{c đặc điểm hình thái với c{c đặc điểm trong các
tài liệu. Cắt ngang thân, lá, cuống lá bằng dao lam; nhuộm vi phẫu bằng son phèn và lục io . C{c đặc điểm vi học
được quan s{t ưới kính hiển vi hai mắt hiệu Olympus-CH20.
Kết quả: Chúng tôi thu thập v| x{c định tên khoa học c a 5 loài trong chi Passiflora là Lạc tiên hoa tím -
Passiflora amethystina J.C.Mikan., Dây mát - Passiflora edulis Sims., Lạc tiên - Passiflora foetida L., Dưa gang
tây - Passiflora quadrangularis L. và Lạc tiên hoa đỏ - Passiflora vitifolia Kunth. C{c lo|i đều là cỏ leo bằng tua
cuốn mọc ở kẽ l{. L{ đ n, mọc so le; phiến lá chia ba thùy (tr P. qua rangulais ; thường có tuyến trên cuống lá;
lá kèm hình sợi hay h nh l{, thường có tuyến. Hoa đ n lẻ mọc ở kẽ l{. Hoa đều, lưỡng tính, có cuống nhị nhụy. Lá
đ|i 5, tiền khai năm điểm. Cánh hoa 5, tiền khai lợp. Tràng phụ gồm nh ng phiến hình sợi đ nh trên miệng đế hoa
xếp thành nhiều vòng. Nhị 5. Lá noãn 3, dính nhau thành bầu trên 1 ô, đ ng nhiều no n, đ nh no n ên; vòi
nhụy 3, rời; đầu nhụy 3. Quả mọng đ ng nhiều hạt. Vi phẫu thân: h nh đa gi{c (tr P. quadrangulais), mô dày
góc tập trung thành t ng cụm, trụ bì hóa mô cứng thành nh ng cụm, mô dẫn là vòng liên tục, gỗ 2 thường tập
trung thành cụm hình ch V, tinh thể calci oxalat hình cầu gai, đôi khi h nh khối. Vi phẫu lá: hệ thống dẫn gồm
các bó libe gỗ xếp thành vòng với gỗ ở trong libe ở ngoài, mô mềm giậu 1 lớp. S khác biệt về hình thái lá, tuyến
trên cuống lá, màu sắc c a hoa, tổng bao lá bắc v| đặc biệt là s khác nhau về hình dạng vi phẫu thân, lá, cuống lá
và kiểu bó dẫn c a gân gi a và cuống lá góp phần nhận diện 5 loài c a chi Passiflora.
Kết luận: Có thể nhận diện và phân biệt năm lo|i c a chi Passiflora d a trên đặc điểm hình thái c a lá, hoa,
quả v| đặc điểm giải phẫu c a thân, lá và cuống lá.
Từ khóa: Passiflora spp., hình thái, giải phẫu
ABSTRACT
MORPHOLOGICAL AND ANATOMICAL DISTINCTION OF FIVE PASSIFLORA SPECIES
IN VIETNAM
Dao Van Thy, Nguyen Do Lam Dien, Lieu Ho My Trang
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 1- 2018: 24-32
Background: In Vietnam, there has been much literature describing the morphological and anatomical
characteristics of the Passiflora species, but most of descriptions are very abstract and lacking in imagery, so it will
be difficult for identification of species. The subject was made with the desire to obtain a complete set of a
*Khoa Dược, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
Tác giả liên lạc: ThS. Liêu Hồ Mỹ Trang ĐT: 0909269326 Email: lieuhomytrang@gmail.com
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học
Chuyên Đề Dƣợc 25
morphological and anatomical documentation to supplement the botanical references of the Passiflora species.
Methods: Passiflora specimens were collected from various locations and observed under a magnifying glass.
Vegetative and reproductive morphological characteristics were recorded and photographed. The scientific name of
survey species was determined by comparison of morphological characteristics with those in the reported
documents. Cutting stems, leaves, petioles with a razor, staining microsurgery with carmine alum and iodine
green dye. The Olympus-CH20 binocular microscope was used to observe the anatomical characters.
Results: We have collected and defined scientific name of five species of Passiflora: P. amethystina J.C.Mikan,
P. edulis Sims., P. foetida L., P. quadrangularis L. and P. vitifolia Kunth. These Passiflora species are herbs,
climbers with axillary tendrils. Leaves simple, alternate; leaf blade three lobed (except P. quadrangulais), often
with glands on petiole; stipules linear to leaflike, often glandular. Solitary flowers axillary. Flowers actinomorphic,
bisexual, androgynophore. Sepals 5, quincuncial. Petals 5, imbricate. Corona well developed and inserted on
hypanthium, arranged in several rings, composed of filaments. Stamens 5. Ovary superior, 3 carpellate, 1-
loculate; placentation parietal; ovules many; styles 3, free; stigmas 3. Fruit a berry. Seeds numerous. Stem
anatomy: polygons (except P. quadrangulais), collenchyma clusters, sclerenchymatous pericycle clusters,
secondary vascular tissues in a cylinder, secondary xylem form V-shaped, crystals of calcium oxalate spherical
spines, sometimes cubes. Leaf anatomy: vascular bundles are arranged in a circle with xylem inside and phloem
outside, palisade parenchyma is a layer. The differences in leaf morphology, glands on petiole, flower color, bracts
and particularly the differences in form of transverse section of stems, leaves, petioles and vascular bundle of the
midrib and petiole contributing to identificate five species of genus Passiflora.
Conclusion: It is possible to identify and distinguish five species of Passiflora based on the characteristics of
the stems, leaves, flowers, fruits and anatomical characteristics of leaves and petioles.
Key words: Passiflora spp., morphology, anatomy
ĐẶT VẤN ĐỀ
Chi Passiflora là chi lớn nh t của họ Lạc tiên
(Passifloraceae), gồm 350 loài phân bố ở các
vùng nhiệt ới và nóng(9), c}y thường mọc leo
bằng tua cuốn ở nách lá(9). Ở Việt Nam, theo Võ
V n Chi (2004)(9) thì chi Passiflora có 15 loài
nhưng chỉ mô tả 8 loài, theo Phạm Hoàng Hộ
(1999) thì chi Passiflora có 19 loài(7), tài liệu “Thực
vật chí Campuchia, Lào và Việt Na ”(2) mô tả 11
o|i v| 1 o|i chưa i t y ủ. Một số loài trong
chi ược sử dụng làm thuốc như Lạc tiên
(Passiflora foetida L.), Lạc tiên cảnh (P. caerulea L.),
Dây xen (P. cochinchinensis Spreng.), Dây mát (P.
edulis Sims), Mắc mát (P. incarnata L ) (Võ V n
Chi 2004)(9). Nhiều tài liệu ã ô tả về ặc iểm
hình thái của các loài Passiflora có ở Việt Nam
như “C}y thuốc v| ộng vật làm thuốc” của Đỗ
Huy Bích và các tác giả (2006)(3), “Nh ng cây
thuốc và v thuốc Việt Na ” của Đỗ T t Lợi
(2000)(4), “C}y cỏ Việt Na ” của Phạm Hoàng
Hộ (2000)(7), “T iển thực vật thông dụng” của
Võ V n Chi (2004)(9), tuy nhiên ph n lớn các mô
tả này r t tóm tắt và thi u nhiều hình ảnh, o ó
sẽ hó h n cho việc nhận bi t v| nh danh
loài. Thêm n a, ặc iểm giải phẫu cũng góp
ph n ể phân biệt các loài trong chi Passiflora và
| cơ sở ể kiểm nghiệ ược liệu nhưng t|i iệu
“Dược iển Việt Na IV” của Bộ Y t (2009)(1)
cũng chỉ mô tả tóm tắt một loài Lạc tiên
(Passiflora foetida L.). Do vậy, bài báo này mô tả
ặc iểm hình thái và c u tạo vi học của n
loài Passiflora ở Việt Nam với mong muốn có
ược một tập tài liệu y ủ về hình thái và giải
phẫu nhằm bổ sung nguồn tài liệu tham khảo về
thực vật học của chi Passiflora.
VẬT LIỆU - PHƢƠNG PH[P NGHI N CỨU
Vật liệu nghiên cứu là mẫu cây tươi có ủ
thân, lá, hoa và quả của n o|i Passiflora
ược thu thập tại một số a phương h{c
nhau (Bảng 1).
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018
Chuyên Đề Dƣợc 26
Bảng 1: Mẫu vật nghiên cứu được thu thập ở một số
địa phư ng
STT Loài N ẫu
Thờ ểm
thu mẫu
1
Lạc tiên hoa tím -
Passiflora amethystina
J.C.Mikan.
Đ Lạt tỉnh
Lâm Đồng
Tháng
7/2017
2
Dây mát - Passiflora
edulis Sims.
TP. Hồ Chí Minh
Tháng
5/2017
3
Lạc tiên - Passiflora
foetida L.
TP. Hồ Chí Minh
và thị xã Bến Tre
tỉnh Bến Tre.
Tháng
5/2017
4
Dư n tâ -
Passiflora
quadrangularis L.
TP. Biên Hòa tỉnh
Đồng Nai và TP.
Đ Lạt tỉnh Lâm
Đồng
Tháng
5/2017
5
Lạc tiên o đỏ -
Passiflora vitifolia Kunth.
TP. Hồ Chí Minh
Tháng
6/2017
Phƣơn h n h ên ứu
- Mô tả ặc iểm hình thái: C{c ặc iểm
như dạng sống, thân, lá, cụm hoa, hoa, quả ược
quan sát bằng mắt thường, kính lúp hay kính
hiển vi quang học, mô tả và chụp ảnh. X{c nh
tên khoa học của mẫu khảo sát bằng cách so
s{nh ặc iểm hình thái của loài khảo sát với các
tài liệu(2,5-10).
- Mô tả ặc iểm vi học: Cắt ngang thân và lá
bằng dao a Th}n c}y ược cắt ở ph n óng
hông s{t u phi n { v| cuống { ược cắt ở
hoảng 1/3 ph a ưới của phi n { v| cuống
nhưng hông s{t {y Nhuộm vi phẫu với son
phèn và lục iod. Quan sát vi phẫu ằng nh
hiển vi quang học hiệu Olympus-CH20, mô tả và
chụp ảnh c u tạo của vi phẫu.
KẾT QUẢ
Đặ đ ểm hình thái
N o|i hảo s{t ều là cỏ leo bằng tua
cuốn không phân nhánh mọc ở kẽ lá, không mùi
hoặc có mùi hôi (P. foetida). Thân ti t diện a gi{c
hoặc g n tròn hay vuông và có cánh ngắn (P.
quadrangulais), rỗng ở gi a, bề mặt nhẵn hoặc
phủ lông ngắn (P. vitifolia) hay có lông dài (P.
foetida) L{ ơn, ọc so le, có lá kèm. Phi n lá
nhẵn hoặc có lông ngắn (P. vitifolia) hay lông
dài (P. foetida), gốc hình ti , u nhọn, chia 3
thùy (tr P. quadrangulais), thùy gi a lớn hơn
hai th y n, p nguy n hay có r ng cưa
cạn, u r ng cưa có tuy n; gân lá hình lông
chim (P. quadrangulais) hay chân v t với 3 gân
chính nổi rõ ở mặt ưới.
A B
C D
E
Hình 1: Lá và tuyến trên cuống lá c a 5 loài Passiflora (A) P. amethystine (B) P. foetida; (C) P. edulis; (D) P.
quadrangularis; (E) P. vitifolia
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học
Chuyên Đề Dƣợc 27
A B
C D
E
Hình 2: Lá bắc tổng bao c a 5 loài Passiflora (A) P. amethystine; (B) P. foetida; (C) P. edulis; (D) P.
quadrangularis; (E) P. vitifolia
A B C
D E
Hình 3: Hoa c a 5 loài Passiflora (A) P. amethystine; (B) P. edulis; (C) P. foetida; (D) P. quadrangularis,
(E)P. vitifolia
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018
Chuyên Đề Dƣợc 28
Cuống lá có 2 tuy n (P. edulis, P. vitifolia, P.
amethystina) hoặc 6 tuy n (P. quadrangularis)
hay không có tuy n nhưng có nhiều lông giả
u có tuy n (P. foetida). Lá kèm hình sợi, hình
b u dục hay hình quạt; P. foetida có lá kèm
chia nhiều thùy sâu dạng sợi Hoa ơn ẻ mọc
ở kẽ {, ều, ưỡng tính; cuống hoa có ốt là
nơi nh của lá bắc tổng bao; tổng bao gồm 3
phi n rời, p có r ng cưa hay xẻ thành nhiều
sợi dài (P. foetida), u r ng hay sợi có tuy n.
Đ hoa õ hình ch n nhưng ồi lên thành
một cột mang nh và nhụy (cuống nh nhụy).
L{ |i 5, rời, hình b u dục, mặt ngoài có 3 gân
dọc nổi rõ, gân gi a kéo dài thành một ph n
phụ hình s ng nhỏ (tr
P. quadrangulais), tiền hai n iểm. Cánh
hoa 5, màu trắng (P. edulis, P. foetida), ỏ
(P. vitifolia) hay tím (P. amethystina,
P. quadrangularis), g n bằng { |i, ều, rời,
hình b u dục thuôn, tiền khai lợp. Tràng phụ
gồm nh ng phi n hình sợi nh tr n iệng
hoa x p thành nhiều vòng. Nh 5, ều, rời, x p
xen kẽ với cánh hoa; bao ph n thuôn |i, u
nhọn, |u v|ng, 2 ô, hướng trong, nứt dọc,
nh gi a; hạt ph n rời, hình c u. Lá noãn 3,
dính nhau thành b u tr n 1 ô, ựng nhiều
noãn, nh noãn n ặt ngoài b u nhẵn (P.
amethystina, P. quadrangularis) hay có lông (P.
edulis, P. foetida, P. vitifolia); vòi nhụy 3, nh
tr n ỉnh b u u nhụy 3, hình khối. Quả
mọng chứa nhiều hạt.
Cấu tạo giải phẫu
Thân
Vi phẫu có hình a gi{c hay g n tròn
(P. foetida), tr P. quadrangulais có hình 4 cạnh
hông ều. Biểu bì 1 lớp t bào hình ch nhật
hay a gi{c, ớp cutin mỏng và phẳng, lỗ khí rải
rác. Mô dày góc, tập trung thành t ng cụm,
thường ở phía trên cụm mô cứng. Mô mềm vỏ
có ạo. Trụ bì hóa mô cứng thành nh ng cụm to
nhỏ hông ều. Mô dẫn là vòng liên tục. Libe 1
tập trung thành t ng cụ ưới cụm sợi trụ bì.
Libe 2 gồm các t bào hình ch nhật nhỏ, vách
uốn ượn, x p thành dãy xuyên tâm. Gỗ 2 tạo
thành vòng uốn ượn; mạch gỗ nhiều, thường
tập trung thành cụm hình ch V, ưới cụm ch
V này có 1-3 bó gỗ 1, khoảng gian bó có r t ít
mạch gỗ. Tia tủy hẹp, gồm 1-2 dãy t bào hình
a gi{c Tủy rỗng ở gi a; mô mềm tủy có ạo.
A B C
D E
Hình 4: Vi phẫu thân c a 5 loài Passiflora (A) P. foetida; (B) P. quadrangularis; (C) P. amethystine;
(D) P. edulis; (E) P. vitifolia
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học
Chuyên Đề Dƣợc 29
Tinh thể calci oxalat hình c u gai, ôi hi
hình khối, có nhiều trong mô mềm và libe, rải
rác trong mô dày, ít gặp trong biểu bì (Hình 4).
Lá
Gân gi a lồi ở hai mặt. Lớp cutin mỏng và
phẳng. Mô dày góc. Mô mề ạo. Hệ thống dẫn
gồm các bó libe gỗ x p thành vòng, gỗ ở trong
libe ở ngoài. Tinh thể calci oxalat hình c u gai có
trong mô dày, mô mề v| i , ôi hi có trong
biểu bì. Phi n lá có t bào biểu ì tr n to hơn iểu
ì ưới, lớp cutin mỏng và phẳng, lỗ khí có
nhiều ở biểu ì ưới. Mô mềm giậu 1 lớp t bào.
Mô mềm khuy t, rải rác có tinh thể calci oxalat
hình c u gai. Phi n lá của P. foetida có lông giả
u có tuy n gồm chân a |o gồm nhiều dãy t
bào thuôn hẹp d n về phía ngọn, u hình trứng
a |o gồm r t nhiều t bào nhỏ hình a gi{c
x p lộn xộn.
Vi phẫu thân và lá của P. foetida có nhiều
lông che chở |i, a số ơn |o, v{ch ỏng, gốc
thường phình to, ôi hi gặp ông a bào gồm 2-
4 t bào. Vi phẫu thân và lá của P. vitifolia có r t
nhiều lông che chở ngắn, a |o, a số gồm 2-6
t bào, r t ít gặp ông ơn |o (Hình 5).
Cuống lá
Biểu bì có lớp cutin mỏng và phẳng. Mô dày
góc. Mô mề ạo. Mô dẫn gồm các bó libe-gỗ
x p thành vòng, gỗ ở trong, libe ở ngoài. Tinh
thể calci oxalat hình c u gai có trong mô mềm và
i , thường tập trung quanh bó libe gỗ (Hình 6).
A B
C D E
Hình 5: Vi phẫu lá c a 5 loài Passiflora (A) P. amethystine; (B) P. foetida; (C) P. edulis; (D) P. quadrangularis;
(E) P. vitifolia
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018
Chuyên Đề Dƣợc 30
A B C
D E
Hình 6: Vi phẫu cuống lá c a 5 loài Passiflora (A) P. amethystine; (B) P. foetida; (C) P. edulis;
(D) P. quadrangularis; (E) P. vitifolia
Hình 7: Tuyến ở mép lá c a P. foetida
Năm lo|i khảo sát có nhiều đặc điểm giống nhau. Tuy
nhiên có thể phân biệt các loài d a v|o đặc điểm c a
lá, hoa, quả và vi phẫu thân, phiến lá, cuống lá (Bảng
2, 3, 4, 5).
Bảng 2: Điểm khác biệt về lá gi a 5 loài Passiflora
Loài Passiflora Dạng phi n/lông Mép phi n Lá kèm Tuy n trên cuống lá
P. amethystina 3 thùy, nhẵn răn cư cạn hình quạt 2 tuyến có cuống
P. edulis 3 thùy, nhẵn răn cư cạn hình sợi, nhẵn 2 tuyến tròn
P. foetida 3 thùy, nhẵn hay có lông dài nguyên chia thùy sâu dạng sợi lông giả có tuyến
P. quadrangularis nguyên, nhẵn nguyên hình bầu dục 6 tuyến tròn
P. vitifolia 3 thùy, lông ngắn răn cư cạn hình sợi, đầy lông mịn 2 tuyến tròn
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học
Chuyên Đề Dƣợc 31
Bảng 3: Điểm khác biệt về hoa gi a 5 loài Passiflora
Loài Passiflora Màu Lá b c tổng bao Tràng phụ Bề mặt bầu
P. amethystina tím hình bầu dục,dài 1,6-2cm, nhẵn, gân giữa kéo dài
thành gai nhỏ ở đầu mép có răn cư cạn đầu
răn có tuyến
gốc tím/trắng
trên xanh tím
nhẵn
P. edulis trắng hình bầu dục, dài 1,4-1,6cm
nhẵn mép răn cư đầu răn có tu ến vàng
gốc hồng tím, trên trắng nhiều lông
P. foetida trắng chia thành những dải nhỏ n ư sợi đầu có tuyến gốc tím, trên trắng ít lông
P. quadrangularis tím hình tim, dài 2,5-3,5cm
nhẵn mép răn cư đầu răn k ôn tu ến
gốc tím, trên đỏ nhẵn
P. vitifolia đỏ hình bầu dục, dài 2,2-3,1cm
hai mặt đầ ôn mép răn cư đầu răn có tu ến
gốc trắng, trên đỏ nhiều lông
Bảng 4: So sánh quả c a ba loài Passiflora
Loài Passiflora Hình dạng K ước Màu quả chín Lá b c
P. edulis bầu dục dài 4-6 cm tím không
P. quadrangularis bầu dục dài 20-25 cm vàng xanh không
P. foetida cầu đường kính 3-5 cm vàng hiện diện
Bảng 5: Điểm khác biệt về giải phẫu gi a 5 loài Passiflora
Loài Passiflora Vi phẫu thân Vi phẫu lá Vi phẫu cuống lá
P. edulis đ iác n ẵn gân giữa có 4 bó libe gỗ nhẵn, biểu bì trên lõm sâu hình
chữ V
P. quadrangularis vuôn cán k ôn đều ở góc,
nhẵn
gân giữa có 4 bó libe gỗ, biểu bì
dưới có đuôi
nhẵn, biểu bì trên ơi õm biểu
bì dưới có đuôi
P. foetida gần tròn, nhẵn hay có nhiều
lông che chở dài
gân giữa có 2 bó libe gỗ, lông
giả có tuyến, nhẵn hay có nhiều
lông che chở dài
biểu bì trên phẳng, lông giả có
tuyến, nhẵn hay có nhiều lông
che chở dài
P. vitifolia đ iác n iều lông che chở
ngắn
gân giữa có 4 bó libe gỗ, nhiều
lông che chở ngắn
biểu bì trên phẳng, nhiều lông
che chở ngắn
P. amethystina đ iác n ẵn gân giữa có 2 bó libe gỗ nhẵn, biểu bì trên phẳng
BÀN LUẬN
Đặc iểm hình thái của 5 loài Passiflora khác
biệt chủ y u ở lá, hoa và quả C{c ặc iểm này
tương tự như ô tả của Cusset(2), Đỗ Huy Bích(3),
Mondin CA(6), Phạm Hoàng Hộ(7), Veeramohan
R(8), Võ V n Chi(9), Wang Y(10). Tuy nhiên, mẫu
Dây mát (P. edulis Sims.) khảo sát có cánh hoa
dài 2,8-3 cm, khác với mô tả của Phạm Hoàng
Hộ v| Võ V n Chi “C{nh hoa |i 2-2,5 c ”(7.9).
Lá của Lạc tiên (P. foetida L.) dài 4-11 cm, rộng 3-
12 cm, khác với mô tả của Dược iển Việt Nam
IV “L{ |i v| rộng khoảng 7 c n 10 c ” (1) và
của Võ V n Chi “L{ |i hoảng 7 cm, rộng tới 10
c ”(9). Hoa của Dưa gang t}y (P. quadrangularis
L.) có tràng phụ |u t v| |u ỏ, khác với
mô tả của Võ V n Chi “Tr|ng phụ màu lục hay
trắng”(9). Vi phẫu thân, lá và cuống lá của 5 loài
khảo sát khác nhau về hình dạng vi phẫu, có hay
không có lông che chở, lông giả có tuy n, số bó
libe gỗ trong gân gi a của lá. Vi phẫu lá của Lạc
tiên (P. foetida L ) tương tự như ph n mô tả trong
Dược iển Việt Nam IV(1).
KẾT LUẬN
Có thể nhận diện và phân biệt n o|i
Passiflora dựa trên của hình dạng của lá và tuy n
trên cuống lá, hoa và quả C{c ặc iểm giải
phẫu của thân, lá và cuống { cũng góp ph n
phân biệt các loài.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Y t (2009), Dược điển Việt Nam, lần xuất bản thứ 4, NXB Y học,
Hà Nội, tr. 810.
2. Cusset G. (1967), Flore du CamBodge, du Laos et du VietNam, Rue
Buffon, Paris, p. 101-131.
3. Đỗ Huy B ch, Đặng Quang Chung, B i Xu}n Chương, Nguyễn
Thượng Dong, Đỗ Trung Đ| , Phạ V n Hiển và các tác giả
(2006), Cây thuốc v| động vật làm thuốc ở Việt Nam, tập II, NXB
Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội, tr. 138-140, 683-684.
4. Đỗ T t Lợi (2006), Nh ng cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, NXB Y
học, Hà Nội, tr. 782-783.
5. Gentry A. H. (1981), "Distributional patterns and an additional
species of the Passiflora vitifolia complex: Amazonian species
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018
Chuyên Đề Dƣợc 32
diversity due to edaphically differentiated communities", Plant
Systematics and Evolution,137(1), p. 95-105.
6. Mondin C. A., Cervi A. C. and Moreira G. R. P. (2011), "Sinopse
das espécies de Passiflora L. (Passifloraceae) do Rio Grande do
Sul, Brasil", R. bras. Bioci., Porto Alegre, 9(1), p. 3-27.
7. Phạm Hoàng Hộ (1999), Cây cỏ Việt Nam, Quyển 1, NXB Trẻ, Hồ
Chí Minh, tr. 555, 556.
8. Veeramohan R. and Haron N. W. (2015), "Macromorphological
and micromorphological studies of four selected passiflora
species in Peninsular Malaysia", Part. J. Bot., 47(2), p. 485-492.
9. Võ V n Chi (2004), T điển th c vật thông dụng, tập 2, NXB Khoa
học và Kỹ thuật, Hà Nội, tr. 1885-1887.
10. Wang Y., Krosnick S. E., Jørgensen P. M. & Hearn D.,
Passifloraceae, in Flora of China, Vol. 13,
Ngày nhận bài báo: 18/10/2017
Ngày phản biện nhận xét bài báo: 01/11/2017
Ngày bài báo được đăng: 15/03/2018
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- phan_biet_hinh_thai_va_vi_hoc_cua_nam_loai_passiflor_o_viet.pdf