Phân tích chất lưọng sản phẩm trong các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay

hµnh cña s¶n phÈm, nhê chóng mµ s¶n phÈm ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña ng­êi tiªu dïng khi sö dông s¶n phÈm". (Qu¶n lý chÊt l­îng ®ång bé. John.S.Oakard NXBTK 1994). Cßn Juran th× ®Þnh nghÜa chÊt l­îng s¶n phÈm ®¬n gi¶n, ng¾n gän: "ChÊt l­îng lµ sù phï hîp víi sö dông, víi c«ng dông". (Qu¶n lý chÊt l­îng ®ång bé. John.S.Oakard NXBTK 1994). PhÇn lín c¸c chuyªn gia vÒ chÊt l­îng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng coi chÊt l­îng s¶n phÈm lµ sù phï hîp víi nhu cÇu hay môc ®Ých sö dông cña ng­êi tiªu dïng. Theo quan ®iÓm chÊt l­îng h­íng theo c«ng nghÖ th×: chÊt l­îng s¶n phÈm lµ tæng tÝnh chÊt ®Æc tr­ng cña s¶n phÈm thÓ hiÖn ë møc ®é tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu ®Þnh tr­íc cho nã trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh vÒ kinh tÕ, kü thuËt, x· héi. ChÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét hÖ thèng ®Æc tr­ng néi t¹i cña s¶n phÈm ®­îc x¸c ®Þnh b»ng nh÷ng th«ng sè cã thÓ ®o ®­îc hoÆc so s¸nh ®­îc. Nh÷ng th«ng sè nµy lÊy ngay trong s¶n phÈm hoÆc gi¸ trÞ sö dông cña nã. ChÊt l­îng s¶n phÈm lµ tËp hîp nh÷ng tÝnh chÊt cña s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n ®­îc nh÷ng nhu cÇu phï hîp víi c«ng dông cña s¶n phÈm ®ã. chÊt l­îng s¶n phÈm lµ sù phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn hoÆc tiªu chuÈn kü thuËt. Nh­ quan ®iÓm nµy chÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc quy ®Þnh bëi ®Æc tÝnh néi t¹i cña s¶n phÈm, kh«ng phô thuéc vµo yÕu tè bªn ngoµi. (Qu¶n trÞ chÊt l­îng . GS NguyÔn Quang To¶n NXBTK 1995) Phï hîp víi c«ng dông s¶n phÈm theo tiªu chuÈn ViÖt Nam TCVN 5814:1994 th×: "ChÊt l­îng lµ tËp hîp c¸c ®Æc tÝnh mét thùc thÓ (®èi t­îng) t¹o cho thùc thÓ (®èi t­îng) cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®· nªu ra hoÆc tiÒm Èn". §Ó ph¸t huy mÆt tÝch cùc vµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c quan ®iÓm trªn, tæ chøc tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ ISO (Intenational for Standard Organization) ®· ®­a ra kh¸i niÖm ISO cho r»ng: "chÊt l­îng s¶n phÈm, dÞch vô lµ tæng thÓ c¸c chØ tiªu, nh÷ng ®Æc tr­ng cña s¶n phÈm, thÓ hiÖn ®­îc sù tho¶ m·n nhu cÇu trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªu dïng x¸c ®Þnh". (Qu¶n trÞ chÊt l­îng trong doanh nghiÖp theo TCVN ISO 9000. PTS NguyÔn thÞ §Þnh - NXBTK) §©y cã thÓ nãi lµ mét kh¸i niÖm hiÖn ®¹i vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm, ®­îc chÊp nhËn vµ sö dông réng r·i nhÊt. 2. Nh÷ng chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng s¶n phÈm ChÊt l­äng s¶n phÈm ®­îc ®¸nh gi¸ qua mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu cô thÓ. Nh÷ng chØ tiªu chÊt l­îng ®ã chÝnh lµ c¸c th«ng sè kinh tÕ - kü thuËt vµ c¸c ®Æc tÝnh riªng cã cña s¶n phÈm ph¶n ¸nh tÝnh h÷u Ých cña nã. Nh÷ng ®Æc tÝnh nµy gåm cã: + TÝnh n¨ng t¸c dông cña s¶n phÈm + C¸c tÝnh chÊt c¬, lý, ho¸ nh­ kÝch th­íc, kÕt cÊu, thµnh phÇn cÊu t¹o + C¸c chØ tiªu thÈm mü cña s¶n phÈm + Tuæi thä + §é tin cËy + §é an toµn cña s¶n phÈm + ChØ tiªu g©y « nhiÔm m«i tr­êng + TÝnh dÔ sö dông + TÝnh dÔ vËn chuyÓn, b¶o qu¶n + DÔ ph©n phèi + DÔ söa ch÷a + TiÕt kiÖm tiªu hao nguyªn liÖu, n¨ng l­îng + Chi phÝ, gi¸ c¶ C¸c chØ tiªu nµy kh«ng tån t¹i ®éc lËp t¸ch rêi mµ cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau. mçi lo¹i s¶n phÈm cô thÓ sÏ cã nh÷ng chØ tiªu mang tÝnh tréi vµ quan träng h¬n nh÷ng chØ tiªu kh¸c. Mçi doanh nghiÖp ph¶i lùa chän vµ quyÕt ®Þnh nh÷ng chØ tiªu quan träng nhÊt lµm cho s¶n phÈm cña m×nh mang s¾c th¸i riªng ph©n biÖt víi s¶n phÈm ®ång lo¹i kh¸c trªn thÞ tr­êng. Ngoµi ra c¸c chØ tiªu an toµn ®èi víi ng­êi sö dông vµ x· héi, m«i tr­êng ngµy cµng quan träng vµ trë thµnh b¾t buéc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. §Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ vµ cuéc sèng cña con ng­êi. 3. Nh÷ng nh©n tè t¹o nªn chÊt l­îng s¶n phÈm. ChÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc t¹o nªn tõ nhiÒu yÕu tè, nhiÒu ®iÒu kiÖn trong chu kú sèng cña s¶n phÈm PLC (Product Life Cycle). Nã ®­îc h×nh thµnh tõ khi x©y dùng ph­¬ng ¸n s¶n phÈm, thiÕt kÕ, lËp kÕ ho¹ch, chuÈn bÞ s¶n xuÊt, s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ tiªu dïng. Nãi kh¸c ®i th× chÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc h×nh thµnh trong suèt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp, mét tæ chøc do nhiÒu yÕu tè quyÕt ®Þnh nh­ + ChÊt l­îng m¸y mãc thiÕt bÞ sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt + ChÊt l­îng lao ®éng + ChÊt l­îng Marketing + ChÊt l­îng nguyªn vËt liÖu + ChÊt l­îng qu¶n lý + ChÊt l­îng cung øng... Nh­ vËy chÊt l­îng kh«ng ph¶i chØ lµ thuéc tÝnh cña s¶n phÈm hµng ho¸ mµ ta vÉn th­êng nghÜ. ChÊt l­îng cã thÓ ¸p dông cho mäi thùc thÓ ®ã lµ chÊt l­îng s¶n phÈm, chÊt l­în cña mét ho¹t ®éng, chÊt l­îng cña mét cña mét doanh nghiÖp... Tõ ®ã chóng ta thÊy r»ng chÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc cÊu thµnh tõ rÊt nhiÒu c¸c nh©n tè vµ c¸c nh©n tè nµy ®Òu cã vai trß quan träng ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng s¶n phÈm, chóng ta cã thÓ thÊy râ h¬n qua chuçi gi¸ trÞ (The value chain) C¬ së h¹ tÇng cña c«ng ty Nguån nh©n lùc Ph¸t triÓn c«ng nghÖ Gi¸ trÞ gia t¨ng Cung øng HËu cÇn néi bé S¶n xuÊt HËu cÇn bªn ngoµi Marketing vµ b¸n hµng DÞch vô 4. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng s¶n phÈm Cã hai nhãm nh©n tè chÝnh ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm ®ã lµ: + Nhãm nh©n tè bªn trong + Nhãm nh©n tè bªn ngoµi Nh­ chóng ta ®· biÕt cã rÊt nhiÒu nh©n tè cÊu thµnh chÊt l­îng s¶n phÈm vµ còng chÝnh nh÷ng nh©n tè nµy lµ nh©n tè ¶nh h­¬ng ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm vµ ®­îc xÕp vµo nhãm nh©n tè bªn trong, ngoµi ra còng cßn cã nhãm nh©n tè bªn ngoµi ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng s¶n phÈm. 4.1. Nhãm nh©n tè bªn trong a. Lùc l­îng lao ®éng Lùc l­îng lao ®éng cña mét doanh nghiÖp lµ nh©n tè ¶nh h­ëng cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm. §­îc thÓ hiÖn ë c¸c mÆt: + Tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ý thøc kû luËt, tinh thÇn lao ®éng hiÖp t¸c cña ®éi ngò lao ®éng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng cã thÎ tù m×nh s¸ng t¹o ra s¶n phÈm, kü thuËt c«ng nghÖ víi chÊt l­îng ngµy cµng tèt h¬n kh«ng? + Cã thÓ lµm chñ ®­îc c«ng nghÖ ngo¹i nhËp ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm víi chÊt l­îng mµ kü thuËt c«ng nghÖ quy ®Þnh hay kh«ng? + Cã kh¶ n¨ng æn ®Þnh vµ n©ng cao dÇn chÊt l­îng s¶n phÈm víi chi phÝ kinh doanh chÊp nhËn ®­îc hay kh«ng? b. Kh¶ n¨ng vÒ kü thuËt c«ng nghÖ Kü thuËt c«ng nghÖ quy ®Þnh giíi h¹n tèi ®a cña chÊt l­îng s¶n phÈm: kü thuËt c«ng nghÖ nµo th× sÏ cho chÊt l­îng s¶n phÈm t­¬ng øng. ChÊt l­îng vµ tÝnh ®ång bé cña m¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh æn ®Þnh cña chÊt l­îng s¶n phÈm do m¸y mãc thiÕt bÞ ®ã s¶n xuÊt ra. c. Nguyªn vËt liÖu vµ hÖ thèng tæ chøc nguyªn vËt liÖu. Nguyªn vËt liÖu lµ nh©n tè trùc tiÕp cÊu thµnh s¶n phÈm, tÝnh chÊt cña nguyªn vËt liÖu quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn tÝnh chÊt cña s¶n phÈm. Nªn chó ý r»ng kh«ng ph¶i lµ tõng lo¹i mµ lµ tÝnh ®ång bé vÒ chÊt l­îng cña c¸c nguyªn vËt liÖu tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®Òu t¸c ®éng ®Õn tiªu thøc chÊt l­îng s¶n phÈm. Ngµy nay, viÖc nghiªn cøu, ph¸t hiÖn vµ chÕ t¹o c¸c nguyªn vËt liÖu míi ë tõng doanh nghiÖp dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi quan träng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm. d. Tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý vµ tæ chøc s¶n xuÊt. §©y lµ nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp, liªn tôc ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi dï cã ®Çy ®ñ c¸c nh©n tè trªn nh­ng nhµ qu¶n lý, ®Æc biÖt lµ qu¶n lý s¶n xuÊt kh«ng tèt sÏ dÉn ®Õn lµm gi¶m hiÖu lùc cña c¶ ba nh©n tè ®· nªu trªn, lµm gi¸n ®o¹n s¶n xuÊt, gi¶m chÊt l­îng nguyªn vËt liÖu vµ lµm gi¶m thÊp tiªu chuÈn chÊt l­îng s¶n phÈm. Còng v× cã vai trß nh­ vËy nªn tæ chøc tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ ®· tËp hîp, tæng kÕt vµ tiªu chuÈn ho¸, ®Þnh h­íng nh÷ng thµnh tùu vµ kinh nghiÖm qu¶n lý chÊt l­îng ë c¸c doanh nghiÖp thµnh bé ISO 9000. ISO 9000 lµ bé c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng cña thÕ giíi trong thËp niªn cuèi thÕ kû 20 víi t­ t­ëng nhÊt qu¸n lµ chÊt l­îng s¶n phÈm do chÊt l­îng qu¶n lý quy ®Þnh. Trong thùc tiÔn qu¶n trÞ kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp nhiÒu chuyªn gia vÒ qu¶n lý chÊt l­îng cho r»ng 80% c¸c vÊn ®Ò vÒ chÊt l­îng do kh©u qu¶n lý g©y ra. 4.2. Nhãm nh©n tè bªn ngoµi a. Nhu cÇu vµ cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm Nhu cÇu vµ cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm lµ xuÊt ph¸t ®iÓm cña qu¶n lý chÊt l­îng v× nã lµ mét trong c¸c c¨n cø quan träng ®Ó x¸c ®Þnh c¸c tiªu thøc chÊt l­îng cô thÓ. CÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm cô thÓ phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè trong ®ã cã nh©n tè thu nhËp cña ng­êi tiªu dïng: ng­êi tiªu dïng cã thu nhËp cao th­êng cã yªu cÇu cao vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm vµ ng­îc l¹i, khi thu nhËp cña ng­êi tiªu dïng thÊp th× hä kh«ng mÊy nhËy c¶m víi chÊt l­îng s¶n phÈm. H¬n n÷a, do tËp qu¸n, ®Æc tÝnh tiªu dïng kh¸c nhau mµ ng­êi tiªu dïng ë tõng ®Þa ph­¬ng, tõng vïng, tõng n­íc cã nhu cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm kh¸c nhau. MÆt kh¸c, cÇu vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm lµ ph¹m trï ph¸t triÓn theo thêi gian. b. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña kü thuËt c«ng nghÖ s¶n xuÊt Nã ph¶n ¸nh ®ßi hái kh¸ch quan vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ theo h­íng héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ, c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t vµ mang tÝnh "quèc tÕ ho¸". ChÊt l­îng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng quy ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh, tr×nh ®é chÊt l­îng s¶n phÈm còng ®­îc "quèc tÕ ho¸" vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. NÕu doanh nghiÖp kh«ng nghiªn cøu kü vµ tÝnh to¸n nh©n tè nµy, s¶n phÈm cña doanh nghiÖp sÏ bÞ bÊt lîi vÒ chÊt l­îng vµ do ®ã gi¶m søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. ChÊt l­îng s¶n phÈm cña nhiÒu doanh nghiÖp sö dông kü thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu hiÖn nay ë n­íc ta lµ vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ vÊn ®Ò nµy. c. C¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ §©y lµ mét nh©n tè bªn ngoµi t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ph¹m trï chÊt l­îng s¶n phÈm. C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung quy ®Þmh tÝnh thèng nhÊt cña chÊt l­îng s¶n phÈm. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, chÊt l­îng s¶n phÈm hÇu nh­ chØ ph¶n ¸nh ®Æc tr­ng kinh tÕ - kü thuËt cña s¶n xuÊt mµ kh«ng chó ý ®Õn cÇu vµ nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng. Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¹nh tranh lµ nÒn t¶ng, chÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng cßn lµ ph¹m trï cña riªng nhµ s¶n xuÊt mµ lµ ph¹m trï ph¶n ¸nh cÇu cña ng­êi tiªu dïng. ChÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng ph¶i lµ ph¹m trï bÊt biÕn mµ thay ®æi theo nh÷ng nhãm ng­êi tiªu dïng vµ thêi gian. Víi c¬ chÕ ®ãng, chÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï chØ g¾n liÒn víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ kü thuËt cña mét n­íc, Ýt vµ hÇu nh­ kh«ng chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè kinh tÕ - kü thuËt thuéc ph¹m vi quèc tÕ. Do ®ã, yÕu tè søc ú cña ph¹m trï chÊt l­îng th­êng lín, chÊt l­îng chËm ®­îc thay ®æi. C¬ chÕ kinh tÕ më, héi nhËp chÊt l­îng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng quy ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh quèc tÕ. V× vËy ®ßi hái chÊt l­îng s¶n phÈm mang tÝnh "quèc tÕ ho¸" . d. Vai trß qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« Trong c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ho¹t ®éng qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc tr­íc hÕt lµ ho¹t ®éng x¸c lËp c¸c c¬ chÕ phÊp lý cÇn thiÕt vÕ chÊt l­îng s¶n phÈm vµ qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm. Ph¸p lÖnh chÊt l­îng hµng ho¸ quy ®Þnh c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý liªn quan ®Õn c¬ quan qu¶n lý chÊt l­îng ban hµnh vµ ¸p dông tiªu chuÈn, tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kinh doanh vµ quyÒn cña ng­êi tiªu dïng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm. Bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng qu¶n lý vÜ m« còng kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ kiÓm tra, kiÓm so¸t tÝnh trung thùc cña ng­êi s¶n xu©t trong viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm theo tiªu chuÈn chÊt l­îng ®· ®¨ng ký, b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng.Víi nhiÖm vô ®ã qu¶n lý vÜ m« ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®¶m b¶o æn ®Þnh chÊt l­îng s¶n phÈm phï hîp hîp víi lîi Ých ng­êi tiªu dïng, cña x· héi. II. §Æc ®iÓm cña chÊt l­îng s¶n phÈm 1. ChÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï kinh tÕ x· héi ChÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï kinh tÕ x· héi, c«ng nghÖ tæng hîp lu«n thay ®æi theo thêi gian vµ kh«n gian phô thuéc chÆt chÏ vµo m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh cô thÓ trong tõng thêi kú. 2. ChÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu cã thÓ ®o l­êng Mçi s¶n phÈm ®­îc ®Æc tr­ng b»ng c¸c tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm riªng biÖt bªn trong cña b¶n th©n s¶n phÈm ®ã. Nh÷ng ®Æc tÝnh ®ã ph¶n ¸nh tÝnh kh¸ch quan cña s¶n phÈm thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ sö dông s¶n phÈm ®ã. Nh÷ng ®Æc tÝnh kh¸ch quan nµy phô thuéc rÊt lín vµ tr×nh ®é thiÕt kÕ quy ®Þnh cho s¶n phÈm ®ã. Mçi tÝnh chÊt ®­îc biÓu thÞ c¸c chØ tiªu c¬ lý ho¸ nhÊt ®Þnh cã thÓ ®o l­êng ®¸nh gi¸ ®­îc. V× vËy nãi ®Õn chÊt l­îng ph¶i ®¸nh gi¸ th«ng qua hÖ thèng chØ tiªu, tiªu chuÈn cô thÓ. §Æc ®iÓm nµy kh¼ng ®Þnh nh÷ng sai lÇm cho r»ng chÊt l­îng s¶n phÈm lµ c¸c chØ tiªu kh«ng thÓ ®o l­êng, ®¸nh gi¸ ®­îc. Nãi ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm ph¶i xem xÐt s¶n phÈm ®ã tho¶ m·n tíi møc ®é nµo nhu cÇu cña kh¸ch hµng. møc ®é tho¶ m·n phô thuéc rÊt lín vµo chÊt l­îng thiÕt kÕ vµ nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt ®Æt ra cho mçi s¶n phÈm. ë c¸c n­íc t­ b¶n, qua ph©n tÝch thùc tÕ chÊt l­îng s¶n phÈm trong nhiÒu n¨m ®i ®Õn kÕt luËn r»ng chÊt l­îng s¶n phÈm tèt hay xÊu th× 75% phô thuéc vµo gi¶i ph¸p thiÕt kÕ, 20% phô thuéc vµo c«ng t¸c kiÓm tra kiÓm so¸t vµ chØ cã 5% phô thuéc vµo kÕt qu¶ nghiÖm thu cuèi cïng. 3. ChÊt l­îng s¶n phÈm mang tÝnh d©n téc ChÊt l­îng s¶n phÈm cßn mang tÝnh d©n téc thÓ hiÖn ë truyÒn thèng tiªu dïng. Mçi d©n téc, mçi quèc gia vµ mçi vïng ®Òu cã thÞ hiÕu tiªu dïng kh¸c nhau. Mçi s¶n phÈm cã thÓ ®­îc xem lµ tèt ë n¬i nµy nh­ng l¹i ®­îc coi lµ kh«ng tèt ë n¬i kh¸c. Trong kinh doanh kh«ng thÓ cã mét chÊt l­îng nh­ nhau ë tÊt c¶ c¸c vïng mµ ph¶i cÇn c¨n cø vµo hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó ®Ò ra c¸c ph­¬ng ¸n vÒ chÊt l­îng cho phï hîp. ChÊt l­îng chÝnh lµ sù phï hîp vÒ mäi mÆt víi yªu cÇu cña kh¸ch hµng. ChÊt l­îng biÓu thÞ ë hai cÊp ®é vµ ph¶n ¸nh hai mÆt kh¸ch quan vµ chñ quan hay nãi c¸ch kh¸c cßn gäi lµ hai lo¹i chÊt l­îng: + ChÊt l­îng trong tu©n thñ thiÕt kÕ: thÓ hiÖn ë møc ®é s¶n phÈm ®¹t ®­îc so víi tiªu chuÈn thiÕt kÕ ®Ò ra. Khi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cã nh÷ng ®Æc tÝnh kinh tÕ kü thuËt cµng gÇn víi tiªu chuÈn thiÕt kÕ th× chÊt l­în cµng cao, ®­îc ph¶n ¸nh th«n qua c¸c chØ tiªu nh­: * Tû lÖ phÕ phÈm * S¶n phÈm kh«ng ®¹t yªu cÇu thiÕt kÕ Lo¹i chÊt l­îng nµy ph¶n ¸nh nh÷ng ®Æc tÝnh b¶n chÊt kh¸ch quan cuÈ s¶n phÈm do ®ã liªn quan chÆt chÏ ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tanh vµ chi phÝ. + ChÊt l­îng trong sù phï hîp: nã ph¶n ¸nh møc phï hîp cña s¶n phÈm víi nhu cÇu kh¸ch hµng.ChÊt l­îng phô thuéc vµo møc ®é phï hîp cña s¶n phÈm thiÕt kÕ so víi nhu cÇu vµ mong muèn cña kh¸ch hµng. Møc ®é phï hîp cµng cao th× chÊt l­îng cµng cao. Lo¹i chÊt l­îng nµy phô thuéc vµo mong muèn vµ sù ®¸nh gi¸ chñ quan cña ng­êi tiªu dïng v× vËy nã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm. III. C¸c lo¹i chÊt l­îng s¶n phÈm §Ó hiÓu ®Çy ®ñ vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¾m ch¾c c¸c lo¹i chÊt l­îng s¶n phÈm. Theo hÖ thèng chÊt l­îng ISO_9000 ng­êi ta ph©n c¸c lo¹i chÊt l­îng sau - ChÊt l­îng thiÕt kÕ: lµ gi¸ trÞ riªng cña c¸c thuéc tÝnh ®­îc ph¸c th¶o ra trªn c¬ së nghiªn cøu tr¾c nghiÖm cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. §ång thêi cã so s¸nh víi c¸c hµng t­¬ng tù cña nhiÒu n­íc. ChÊt l­îng thiÕt kÕ ®­îc h×nh thµnh ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh chÊt l­îng s¶n phÈm. - ChÊt l­îng tiªu chuÈn: lµ gi¸ trÞ riªng cña nh÷ng thuéc tÝnh cña s¶n phÈm ®­îc thõa nhËn, phª chuÈn trong qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm. ChÊt l­în s¶n phÈm lµ néi dung tiªu chuÈn mét lo¹i hµng ho¸. ChÊt l­îng tiªu chuÈn cã ý nghÜa ph¸p lÖnh buéc ph¶i thùc hiªn nghiªm chØnh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý chÊt l­îng. ChÊt l­îng tiªu chuÈn cã nhiÒu lo¹i: + Tiªu chuÈn quèc tÕ lµ nh÷ng tiªu chuÈn do tæ chøc chÊt l­îng quèc tÕ ®Ò ra ®­îc c¸c n­íc chÊp nhËn vµ xem xÐt ¸p dông cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn tõng n­íc. + Tiªu chuÈn ViÖt Nam (TCVN) lµ tiªu chuÈn nhµ n­íc, ®­îc x©y dùng trªn c¬ së nghiªn cøu øng dông thµnh tùu khoa häc kü thuËt, kinh nghiÖm tiªu biÓu vµ tiªu chuÈn quèc tÕ phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi ViÖt Nam. + Tiªu chuÈn nghµnh (TCN) lµ c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l­îng do c¸c bé, c¸c tæng côc xÐt duyÖt vµ ban hµnh, cã hiÖu lùc ®èi víi tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ trong nghµnh ®Þa ph­¬ng ®ã. + Tiªu chuÈn doanh nghiÖp (TCDN) lµ c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l­îng do doanh nghiÖp tù nghiªn cøu vµ ¸p dông trong doanh nghiÖp m×nh cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn riªng cña doanh nghiÖp ®ã. - ChÊt l­îng thùc tÕ: chØ møc ®é thùc tÕ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña s¶n phÈm, bao gåm chÊt l­îng thùc tÕ trong s¶n xuÊt vµ chÊt l­îng thùc tÕ trong tiªu dïng. - ChÊt l­îng cho phÐp: lµ dung sai cho phÐp gi÷a chÊt l­îng thùc tÕ víi chÊt l­îng tiªu chuÈn. ChÊt l­îng cho phÐp phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kü thuËt cña tõng n­íc, phô thuéc vµo tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n. Khi chÊt l­îng thùc tÕ cña s¶n phÈm v­ît qu¸ dung sai cho phÐp th× hµng ho¸ sÏ trë thµnh hµng ho¸ phÕ phÈm. - ChÊt l­îng tèi ­u: biÓu thÞ kh¶ n¨ng tho¶ m·n toµn diÖn nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh víi chi phÝ x· héi thÊp nhÊt. Th­êng ng­êi ta ph¶i gi¶i quyÕt mèi quan hÖ chi phÝ vµ chÊt l­îng sao cho chi phÝ thÊp mµ chÊt l­îng vÉn ®¶m b¶o cã nh­ vËy doanh nghiÖp míi cã lîi thÕ c¹nh tranh vµ t¨ng ®­îc søc c¹nh tranh. VI. TÇm quan träng vµ sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm 1. TÇm quan träng cña chÊt l­îng s¶n phÈm C¬ chÕ thÞ tr­êng t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ. §ång thêi còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. Ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp chÞu sù chi phèi cña quy luËt kinh tÕ, trong ®ã quy luËt c¹nh tranh chi phèi mét c¸ch m¹nh nhÊt, ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¾m v÷ng nhu cÇu thÞ tr­êng c¶ vÒ mÆt kh«ng gian, thêi gian, sè l­îng, chÊt l­îng . ThÕ m¹nh cña kinh tÕ thÞ tr­êng lµ hµng ho¸ phong phó ®a d¹ng, c¹nh tranh gay g¾t, ng­êi tiªu dïng ®­îc c¸c s¶n phÈm theo nhu cÇu, së thÝch, kh¶ n¨ng mua cña hä. Trong doanh nghiÖp, chÊt l­îng s¶n phÈm lu«n lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng trªn thÞ tr­êng ChÊt l­îng s¶n phÈm lµ c¬ së ®Ó doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc Marketing, më réng thÞ tr­êng, t¹o uy tÝn, danh tiÕng cho s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña s¶n phÈm ®ã trªn thÞ tr­êng.Tõ ®ã lµm c¬ së cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn l©u bÒn cña doanh nghiÖp. HiÖu qu¶ kinh tÕ, sù thµnh c«ng cña mét doanh nghiÖp kh«ng chØ phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng mµ cßn ®­îc t¹o thµnh bëi sù tiÕt kiÖm, ®Æc biÖt lµ tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, thiÕt bÞ, lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kh«ng s¶n xuÊt ra c¸c phÕ phÈm. N©ng cao chÊt l­îng chÝnh lµ ®iÒu kiÑn ®Ó ®¹t ®­îc sù tiÕt kiÖm ®ã. Nhê t¨ng chÊt l­îng s¶n phÈm dÉn ®Õ t¨ng gi¸ trÞ sö dông vµ lîi Ých kinh tÕ x· héi trªn mét ®¬n vÞ chi phÝ ®Çu vµo, gi¶m l­îng nguyªn vËt liÖu sö dông, tiÕt kiÖm tµi nguyªn, gi¶m « nhiÔm m«i tr­êng. Nh­ vËy, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm chÝnh lµ con ®­êng ng¾n nhÊt vµ tèt nhÊt ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ . ChÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc n©ng cao gióp doanh nghiÖp ®¹t ®­îc môc tiªu kinh doanh cña m×nh lµ lîi nhuËn. §©y ®ång thêi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn. ChÊt l­îng s¶n phÈm gãp phÇn ®Èy m¹nh tiÕn bé s¶n xuÊt, tæ chøc lao ®éng trong mét doanh nghiÖp nãi riªng còng nh­ trªn ph¹m vi quèc gia nãi chung. Khi doanh nghiÖp ®· ®¹t ®­îc lîi nhuËn th× cã ®iÒu kiÖn ®Ó b¶o ®¶m viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, t¨ng thu nhËp cho hä vµ lµm cho tin t­ëng g¾n bã víi doanh nghiÖp, gãp hÕt c«ng søc ®Ó s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng tèt gióp doanh nghiÖp kinh doanh hiÖu qu¶ h¬n. ChÊt l­îng s¶n phÈm tèt ®¶m b¶o h­íng dÉn vµ kÝch thÝch tiªu dïng. Riªng ®èi víi s¶n phÈm lµ t­ liÖu s¶n xuÊt th× chÊt l­îng s¶n phÈm tèt sÏ ®¶m b¶o cho viÖc trang bÞ kü thuËt hiªn ®¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, t¨ng n¨g suÊt lao ®éng. ChÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng nh÷ng lµm n©ng cao uy tÝn hµng ho¸ cña n­íc ta trªn thÞ tr­êng quèc tÕ mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t¨ng c­êng thu nhËp ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc. 2. Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm 2.1. Do yÕu tè c¹nh tranh Héi nhËp vµo kinh tÕ thÞ tr­êng thÕ giíi, nghÜa lµ chÊp nhËn sù c¹nh tranh, chÞu sù t¸c ®éng cña quy luËt c¹nh tranh. Víi chÝnh s¸ch më cöa, tù do ho¸ th­¬ng m¹i c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× s¶n phÈm cña hä ph¶i mang tÝnh c¹nh tranh cao nghÜa lµ doanh nghiÖp ph¶i cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ nhiÒu mÆt. Mét doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× viªc liªn tôc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ kh«ng ngõng hoµn thiÖn chÊt l­îng lµ mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh. 2.2. Do yªu cÇu cña ng­êi tiªu dïng Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ng­êi tiªu dïng cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc lùa chän s¶n phÈm tiªu dïng. C¸c s¶n phÈm muèn tho¶ m·n yªun cÇu ng­êi tiªu dïng, ®­îc ng­êi tiªu dïng tÝn nhiÖm ph¶i phï hîp vÒ kiÓu d¸ng, hiÖu suÊt cao khi sö dông, gi¸ c¶, sù an toµn, dÞch vô sau khi b¸n hµng... h¬n n÷a trong bu«n b¸n quèc tÕ ngµy cµng ®­îc më réng, s¶n phÈm hµng ho¸ ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh, luËt lÖ quèc tÕ, thèng nhÊt vÒ yªu cÇu chÊt l­îng. Víi sù ra ®êi cña hiÖp héi quèc tÕ ng­êi tiªu dïng IOCU (International Organization Consumer Union) vµo n¨m 1962, vai trß cña ng­êi tiªu dïng trë nªn quan träng trong viÖc toµn cÇu ho¸ thÞ tr­êng. Tõ ®ã cho ®Õn nay nhiÒu n­íc ®· cã luËt b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng, nh»m ®Êu tranh cho chÊt l­îng vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm. §Æc biÖt lµ b¶o sù th«ng tin kÞp thêi, sù kiÓm tra nghiªm ngÆt vÒ an toµn vÖ sinh m«i tr­êng. 2.3. Do yªu cÇu tiÕt kiÖm HiÖu qu¶ kinh tÕ, sù phån thÞnh cña mét c«ng ty kh«ng chØ phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt cã n¨ng suÊt cao, sù hïng hËu cña lao ®éng mµ cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo sù tiÕt kiÖm (c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«). Kinh nghiÖm cña NhËt B¶n vµ c¸c con rång Ch©u ¸ ®· cho thÊy mét trong nh÷ng nguyªn nh©nthµnh c«ng cña hä lµ nhê vµo sù tiÕt kiÖm. TiÕt kiÖm trong kinh tÕ lµ t×m c¸c gi¶i ph¸p s¶n xuÊt kinh doanh hîp lý cho phÐp h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm mµ vÉn ®¶m b¶o chÊt l­îng, ®ñ søc c¹nh tranh víi gi¸ c¶ s¶n phÈm trong n­íc còng nh­ ngoµi n­íc. 2.4. Do ®ßi hái cña mét hÖ thèng qu¶n lý kinh tÕ thèng nhÊt Thùc tÕ chøng minh r»ng ë bÊt kú nÒn s¶n xuÊt nµo, dï ph¸t triÓn ®Õn ®©u ®i n÷a ng­êi ta v·n cßn thÊy cã nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õ chÊt l­îng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt nh»m n©ng cao h¬n n÷a tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ chung cña nÒn s¶n xuÊt x· héi (vÊn ®Ò thÞ tr­êng, nguyªn liÖu, trao ®æi quèc tÕ, tranh giµnh ¶nh h­ëng, vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng...) v× vËy vÊn ®Ò chÊt l­îng lu«n ®­îc xem xÐt, c©n nh¾c trong c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn chung cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c quèc gia. V. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña khoa häc qu¶n lý chÊt l­îng 1. Kh¸i niÖm qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm hiÖn ®¹i Còng nh­ c¸c kh¸i niÖm vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm, hiÖn nay cã rÊt nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ qu¶n lý (qu¶n trÞ) chÊt l­îng, nh­ng tuy vËy nh÷ng ®Þnh nghÜa nµy cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång vµ ph¶n ¸nh ®­îc b¶n chÊt cña qu¶n lý chÊt l­îng hiÖn ®¹i Theo quan ®iÓm cña ng­êi NhËt: Qu¶n lý chÊt l­îng lµ hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p c«ng nghÖ s¶n xuÊt t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cã chÊt l­îng tho¶ m·n yªu cÇu cña ng­êi tiªu dïng víi chi phÝ thÊp nhÊt Quan ®iÓm ph­¬ng t©y cho r»ng: Qu¶n lý chÊt l­îng lµ mét hÖ thèng ho¹t ®éng thèng nhÊt, cã hiÖu qu¶ cña nh÷ng bé phËn kh¸c nhau trong nh÷ng tæ chøc trªn mét ®¬n vÞ kinh tÕ chÞu tr¸ch nhiÖm triÓn khai c¸c th«ng sè chÊt l­îng, duy tr× chÊt l­îng ®· ®¹t ®­îc vµ n©ng cao møc chÊt l­îng tho¶ m·n hoµn toµn nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng. Mét quan niÖm kh¸c do tæ chøc tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ ISO ®­a ra kh¸ toµn diÖn vµ ®­îc chÊp nhËn réng r·i hiÖn nay: " Qu¶n lý chÊt l­îng lµ mét tËp hîp nh÷ng ho¹t ®éng cña chøc n¨ng qu¶n lý chung nh»m x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch chÊt l­îng, môc ®Ých tr¸ch nhiÖm vµ thùc hiÖn chóng b»ng nh÷ng ph­¬ng tiÖn nh­: lËp kÕ ho¹ch ®iÒu khiÓn chÊt l­îng, ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ c¶i tiÕn chÊt l­îng trong khu«n khæ hÖ thèng chÊt l­îng". 2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña qu¶n lý chÊt l­îng Qu¶n lý chÊt l­îng ®­îc ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn liªn tôc thÓ hiÖn ngµy cµnh ®Çy ®ñ h¬n b¶n chÊt tæng hîp, phøc t¹p cña vÊn ®Ò chÊt l­îng vµ ph¶n ¸nh sù thÝch øng víi ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng kinh doanh míi Chóng ta cã thÓ tãm t¾t c¸c giai ®o¹n cña qu¶n trÞ chÊt l­îng chÊt l­îng nh­ sau: KiÓm tra s¶n xuÊt KiÓm so¸t chÊt l­îng §¶m b¶o chÊt l­îng Qu¶n lý chÊt l­îng Qu¶n trÞ chÊt l­îng toµn diÖn (TQM) Vµo nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 20, ch­a cã kh¸i niÖm qu¶n lý chÊt l­îng toµn diÖn mµ chØ cã kh¸i niÖm kiÓm tra chÊt l­îng. Toµn bé ho¹t ®éng qu¶n lý chÊt l­îng ®­îc bã hÑp trong lÜnh vùc kiÓm tra, kiÓm so¸t s¶n phÈm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña cña c¸c ph©n x­ëng. Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng cïng víi viÖc s¶n xuÊt ngµy cµng nhiÒu s¶n phÈm, hµng ho¸, tÝnh c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp kh«ng ngõng t¨ng lªn ChuyÓn sang nh÷ng n¨m 1950 cung hµng ho¸ b¾t ®Çu v­ît cÇu hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm nhiÒu h¬n, kh¸i niÖm qu¶n lý chÊt l­îng b¾t ®Çu h×nh thµnh vµ xuÊt hiÖn. Ph¹m vi, néi dung vµ chøc n¨ng cña qu¶n lý chÊt l­îng ®­îc më réng h¬n, nh­ng vÉn chØ tËp chung vµo giai ®o¹n s¶n xuÊt s¶n phÈm lµ chñ yÕu. Vµo nh÷ng n¨m cña th©p kû 70, sù c¹nh tranh ®· t¨ng lªn ®ét ngét lµm c¸c doanh nghiÖp ph¶i nh×n nhËn l¹i vµ thay ®æi vÒ qu¶n lý chÊt l­îng. §Ó tho¶ m·n kh¸ch hµng c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ dõng l¹i ë kh©u s¶n xuÊt mµ ®· quan t©m ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm ngay c¶ sau khi s¶n phÈm ®· b¸n ra thÞ tr­êng. Qu¶n lý chÊt l­îng ®· më réng ra tíi tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng trong toµn bé ®êi sèng cña s¶n phÈm . Nh÷ng thay ®æi trong c¸ch nh×n vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý chÊt l­îng trong hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp lín trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt ë NhËt, Mü vµ c¸c n­íc T©y ¢u ph¸t triÓn ®· t¹o ra mét cuéc c¸ch m¹ng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm trªn thÕ giíi. Ng­êi ta ®É biÕt ®Õn qu¶n lý chÊt l­îng theo ph­¬ng ph¸p hiÖn ®¹i ®ã lµ qu¶n lý chÊt l­îng toµn diÖn TQM (Total Quality Management). Theo nh­ quan ®iÓm cña ph­¬ng t©y: Qu¶n lý chÊt l­îng toµn diÖn lµ mét hÖ thèng cã hiÖu qu¶ thèng nhÊt cña c¸c bé phËn kh¸c nhau chÞu tr¸ch nhiÖm triÓn khai, duy tr× møc chÊt l­îng ®¹t ®­îc, n©ng cao møc chÊt l­îng ®Ó sö dông vµ s¶n xuÊt s¶n phÈm ë møc kinh tÕ nhÊt tho¶ m·n hoµn toµn nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng víi vai trß kiÓm tra quan träng cña c¸c chuyªn gia. Theo nh­ quan ®iÓm cña NhËt B¶n : qu¶n lý chÊt l­îng toµn diÖn lµ mét ho¹t ®éng tËp thÓ ®ßi hái sù nç lùc cña c¸c nhãm c«ng nh©n, c¸c c¸ nh©n víi sù tham gia cña c¸c h·ng, c¸c c«ng ty vµ viÖc qu¶n lý mang tÝnh chÊt toµn diÖn. XuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖp thùc tiÔn, ng­êi ta ®óc kÕt thµnh mét kü thuËt h­íng dÉn c¸ch thøc lµm sao ®Ó c¶i tiÕn trong c«ng viÖc hµng ngµy vµ c¶ trong viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch trung vµ dµi h¹n. Khi ¸p dông TQM ch¼ng nh÷ng l·nh ®¹o doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng ®Ò xuÊt, theo dâi, ®éng viªn vµ duy tr× phong trµo liªn tôc c¶i tiÕn vµ cã sù tham gia cña mäi ng­êi, mäi cÊp, mäi bé phËn, phßng ban trong doanh nghiÖp. Néi dung cña TQM bao gåm: (1) ¸p dông vßng trßn Deming PDCA (Plan, Do, Check, Action) ®Ó c¶i tiÕn cã hÖ thèng vµ liªn tôc. (2) Thùc thi quy t¾c 5S: .Seiri = sµng läc .Seiton = s¾p xÕp .Seiso = s¹ch sÏ .Suketsu = s¨n sãc .Shitsuke = s½n sµng (3) Doanh nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn vµ khuyÕn khÝch nh©n viªn tham gia "nhãm chÊt l­îng" (4) X©y dùng ch­¬ng tr×nh c¶i tiÕn chÊt l­îng (5) ¸p dông "kü thuËt c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt" (6) Thùc hiÖn nguyªn t¾c ®óng thêi ®iÓm (JIT : Just In Time) (7) ¸p dông b¶o d­ìng s¶n xuÊt toµn diÖn (8) TÝnh to¸n n¨ng xuÊt trong ho¹t ®éng (9) PhÊn ®Êu kh«ng ngõng ®Ó chÊt l­îng ®¹t møc chuÈn quèc gia, khu vùc vµ quèc tÕ Qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp tr­íc ®©y th­êng ®­îc coi lµ chøc n¨ng riªng chØ cña c¸n bé phßng kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm. Ngµy nay qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc coi nh­ lµ nhiÖm vô tr¸ch nhiÖm cña toµn bé c¸c c¸ nh©n trong c«ng ty. Ngoµi viÖc kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm cßn ph¶i ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm tr­íc, trong vµ sau khi s¶n xuÊt, thùc hiÖn khÈu hiÖu "ChÊt l­îng ngay tõ gi©y phót ®Çu". Chóng ta thÊy r»ng mçi c«ng ty muèn ®¶m b¶o n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm th× ph¶i thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l­îng toµn diÖn, ®ã lµ viÖc ph¸t huy tr¸ch nhiÖm vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm cña mçi c¸ nh©n bé phËn phßng ban trong c«ng ty th«ng qua c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu s¶n phÈm tho¶ m·n nhu cÇu ng­êi tiªu dïng víi chi phÝ thÊp nhÊt. VI. N©ng cao søc c¹nh tranh vµ vai trß cña chÊt l­îng s¶n phÈm víi viÖc t¨ng søc c¹nh tranh 1. Quan niÖm vÒ søc c¹nh tranh Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, vÊn ®Ò n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Yªu cÇu nµy ®Æt ra kh«ng chØ ®èi víi khu vùc tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi, mµ ngay c¶ ®èi víi khu vùc chØ s¶n xuÊt hµng ho¸ cho thÞ tr­êng néi ®Þa, v× tÝnh chÊt giao l­u quèc tÕ hiÖn nay kh«ng cßn thuÇn tuý ë ph¹m vi ngoµi biªn giíi. Cã rÊt nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c«ng nghiÖp : Cho ®Õn nay ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ ®­a c¸c c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp, cña mét nÒn c«ng nghiÖp còng nh­ cña mét quèc gia : - Fafchamps cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp ®ã cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm víi chi phÝ biÕn ®æi trung b×nh thÊp h¬n gi¸ cña nã trªn thÞ tr­êng. Theo c¸ch hiÓu nµy, doanh nghiÖp nµo cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng t­¬ng tù s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp kh¸c nh­ng víi chi phÝ thÊp h¬n th× ®­îc coi lµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao h¬n (Peter .G.H Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, Dartmouch, 1995, trang 343). - Randall l¹i cho r»ng, kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng dµnh ®­îc vµ duy tr× thÞ phÇn trªn thÞ tr­êng víi lîi nhuËn nhÊt ®Þnh. - Dunning lËp luËn r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng cung s¶n phÈm cña chÝnh doanh nghiÖp trªn c¸c thÞ tr­êng kh¸c nhau mµ kh«ng n¬i bè trÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®ã. - Mét quan niÖm kh¸c cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ tr×nh ®é cña c«ng nghiÖp cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm theo ®óng yªu cÇu cña thÞ tr­êng, ®ång thêi duy tr× ®­îc møc thu nhËp thùc tÕ cña m×nh. Cã thÓ thÊy r»ng c¸c quan niÖm nªu trªn xuÊt ph¸t tõ c¸c gãc ®é kh¸c nhau, nh­ng ®Òu cã liªn quan ®Õn hai khÝa c¹nh: ChiÕm lÜnh thÞ tr­êng vµ cã lîi nhuËn. Theo t«i, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cã thÓ hiÓu lµ n¨ng lùc n¾m gi÷ thÞ phÇn nhÊt ®Þnh víi møc ®é hiÖu qu¶ chÊp nhËn ®­îc v× vËy khi thÞ phÇn t¨ng lªn cho thÊy kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®­îc n©ng cao. Quan niÖm nµy cã thÓ ¸p dông ®èi víi tõng doanh nghiÖp mét nÇn c«ng nghiÖp còng nh­ ®èi víi mét quèc gia trong cuéc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi hay khu vùc. 2. C¸c biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh 2.1. N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm §©y lµ mét biÖn ph¸p quan träng hµng ®Çu mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m ®Õn tr­íc tiªn víi c¸c néi dung nh­: + §æi míi th­êng xuyªn cÊu tróc s¶n phÈm + T¨ng c­êng chøc n¨ng, c«ng dông cña s¶n phÈm + Th­êng xuyªn t¹o mÉu m· ®Ñp, hÊp dÉn 2.2. §a d¹ng ho¸ s¶n phÈm + S¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña ng­êi tiªu dïng (hé cã thu nhËp cao, thu nhËp kh¸, thu nhËp trung b×nh, thu nhËp thÊp) VÝ dô: Qu¹t ®iÖn cã c¸c gi¸ 1,5 triÖu ®ång/chiÕc, 1 triÖu ®ång/chiÕc, 500.000 ®ång/chiÕc, 250.000 ®ång/chiÕc, thËm chÝ 20.000 ®ång/chiÕc. + §a d¹ng ho¸ s¶n phÈm. 2.3. §Èy m¹nh tiÕp thÞ, më réng thÞ tr­êng + T¨ng c­êng ®µo t¹o ®éi ngò tiÕp thÞ + Ph¸t triÓn m¹ng l­íi chi nh¸nh tiªu thô + Ph¸t triÓn m¹ng l­íi tiÕp thÞ nhanh nh¹y, réng kh¾p + T¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p khuyÕn m¹i (gi¶m gi¸, b¸n tr¶ gãp, c¸c tÆng phÈm, ...). 2.4. C¶i tiÕn ph­¬ng thøc phôc vô kh¸ch hµng + Lu«n coi kh¸ch hµng lµ ®óng + Phôc vô qua ®iÖn tho¹i mang hµng ®Õn n¬i + Phôc vô ®Õn tËn nhµ, gióp kh¸ch hµng tËn t×nh + Cã b¶o hµnh tèt + Cã tÆng phÈm vµo c¸c ngµy lÔ, tÕt... 2.5. §æi míi hÖ thèng qu¶n lý trong c¸c doanh nghiÖp + §Èy m¹nh cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp + S¾p xÕp l¹i c¸c phßng ban, gi¶m c¸c kh©u trung gian, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt + §Çu t­ con ng­êi, vèn, ph­¬ng tiÖn nhiÒu h¬n cho bé phËn tiªu thô vµ tiÕp thÞ + Ban gi¸m ®èc c¸c doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý 2.6. Kiªn quyÕt tiÕt kiÖm + TiÕt kiÖm trong chi phÝ v¨n phßng, tiÖc, quµ tÆng + TiÕt kiÖm c¸c chuyÕn ®i xa kh«ng cÇn thiÕt + Dån vèn l­u ®éng cho s¶n xuÊt kinh doanh 2.7. §Èy m¹nh tÝch tô vµ tËp chung vèn trong c¸c doanh nghiÖp + TÝch tô vèn qua tÝnh lîi nhuËn + TÝch tô vèn qua khÊu hao + TÝch tô vèn qua vay vèn cæ phÇn tõ c«ng nh©n + TËp chung vèn qua liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c 3. Vai trß cña chÊt l­îng s¶n phÈm trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh Cã thÓ nãi chÊt l­îng s¶n phÈm ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp. Nã lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña mét doanh nghiÖp Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay víi sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t th× chÊt l­îng chÝnh lµ mét nh©n tè chÝnh, c¬ b¶n gióp cho c¸c doanh nghiÖp t¨ng ®­îc søc c¹nh tranh cña m×nh, t¹o ®­îc lîi thÕ c¹nh tranh vµ kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm nhê chÊt l­îng s¶n phÈm cao, gi¸ thµnh h¹. Cïng víi sù ph¸t triÓn cao trong ngµnh kü thuËt hiÖn ®¹i, nh÷ng yªu cÇu chÊt l­îng ®· trë nªn ®ång bé h¬n vµ cao h¬n. V× thÕ ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh c¸c doanh nghiÖp ph¶i tËp chung vµo c¸c biÖn ph¸p n©ng cao søc c¹nh tranh nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn vµ ®Æc biÖt tËp chung vµo n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm v× ®©y lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu PhÇn II Thùc tr¹ng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm ë c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay I. Doanh nghiÖp ViÖt Nam trong m«i tr­êng kinh doanh hiÖn nay 1. T×nh h×nh chung c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ViÖt Nam 1.1. Gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng c«ng nghiÖp Gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng c«ng nghiÖp toµn ngµnh ­íc ®¹t 166.965 tû ®ång, t¨ng 10,41% so víi n¨m 1998. Khu vùc nhµ n­íc chiÕm tû träng 43,48% toµn ngµnh, t¨ng 4.52%. Khu vùc ngoµi quèc doanh chiÕm tû träng 21,77% t¨ng 8.8%. Khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chiÕm tû träng 34.75% t¨ng kho¶ng 20%. Khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc, c«ng nghiÖp trung ­¬ng cã møc t¨ng 5,06% nhê nhiÒu ngµnh cã tû träng lín vµ s¶n phÈm quan träng vÉn t¨ng C«ng nghiÖp quèc doanh ®Þa ph­¬ng cã møc t¨ng 3,5% trong ®ã c¸c ®Þa ph­¬ng cã gi¸ tÞ c«ng nghiÖp t¨ng kh¸ lµ : §Þa ph­¬ng Møc t¨ng (%) §Þa ph­¬ng Møc t¨ng (%) 1. §µ N½ng 56,3 5. Qu¶ng Ninh 11,9 2. Phó Thä 20,1 6. H¶i D­¬ng 7,6 3. §ång Nai 14,59 7. Hµ Néi 7,1 4. CÇn Th¬ 14,2 8. Tp Hå ChÝ Minh 5,0 Khu vùc ngoµi quèc doanh chiÕm tû träng 21,77% víi ®Æc ®iÓm lµ phÇn lín c¸c c¬ së s¶n xuÊt quy m« nhá nh­ng hÇu hÕt c¸c c¬ së míi ®­îc x©y dùng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®Òu ®­îc ®Çu t­ trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nªn s¶n phÈm kh«ng nh÷ng dÔ dµng thay ®æi mÉu m· mµ cßn cã chÊt l­îng cao, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ngµy cµng cao cña ng­êi tiªu dïng. N¨m 1999, khu vùc nµy ®· cã møc t¨ng kh¸ ®¹t 8,8%, chØ ®øng sau khèi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi Mét sè ®Þa ph­¬ng cã c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh t¨ng kh¸ lµ: §Þa ph­¬ng Møc t¨ng (%) §Þa ph­¬ng Møc t¨ng (%) 1. H¶i Phßng 41,3 4. Hµ Néi 14,3 2. B×nh D­¬ng 32,4 5. Tp Hå ChÝ Minh 10,8 3. §ång Nai 7,2 6. CÇn Th¬ 6,4 Khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸ nhÊt trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ (19,98%). Tuy nhiªn, do ¶nh h­ëng chung cña nÒn kinh tÕ cho nªn còng cã mét sè doanh nghiÖp thu hÑp s¶n xuÊt hoÆc tiÕn hµnh c¸c gi¶i ph¸p kh¸c (gi·n tiÕn ®é, thay ®æi chñ ®Çu t­, chuyÓn ®æi s¶n phÈm...). V× vËy n¨m 1999, tèc ®é t¨ng tr­ëng tèc ®é t¨ng tr­ëng cña khèi nµy ®¹t thÊp nhÊt trong c¸c n¨m gÇn ®©y C«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn mét sè tØnh, thµnh phè cã gi¸ tÞ trªn 1.000 tû ®ång, t¨ng kh¸ nh­: §Þa ph­¬ng Møc t¨ng (%) §Þa ph­¬ng Møc t¨ng (%) 1. Tp Hå ChÝ Minh 7,9 6. B×nh D­¬ng 28,8 2. Bµ RÞa – Vòng Tµu 20,3 7. CÇn Th¬ 11,9 3. Hµ Néi 7,6 8. Phó Thä 14,7 4. §ång Nai 14,9 9. §µ N½ng 28,8 5. H¶i Phßng 16,9 10. VÜnh Phóc 16,4 MÆc dï lµ lÜnh vùc ®Çu tÇu trong nÒn kinh tÕ, nh­ng gi¸ trÞ t¨ng thªm cña c«ng nghiÖp trong n¨m 1999 còng chØ ®¹t 7-8%, khèi doanh nghiÖp nhµ n­íc t¨ng tr­ëng thÊp, mét sè ngµnh cã xu h­íng gi¶m dÇn, sè doanh nghiÖp lµm ¨n kh¸ cßn Ýt. §Æc biÖt ë khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc, sè lµm ¨n cã l·i chØ h¬n 10%, h¬n 60% sè doanh nghiÖp kh«ng cã l·i vµ trªn 20% lµ thua lç. Qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc tiÕn hµnh cßn chËm. Trõ mét sè doanh nghiÖp mµ ®a phÇn lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã c«n nghÖ kh¸ chÊt l­îng s¶n phÈm t­¬ng ®èi cao, cßn phÇn lín doanh nghiÖp vÉn cã trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ l¹c hËu so víi c¸c n­íc trong khu vùc, tû lÖ ®æi míi trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ cßn ch­a ®¸ng kÓ, ch­a t­¬ng xøng víi yªu cÇu trong thêi kú c¹nh tranh. C¬ cÊu, ®Çu t­ ch­a hîp lý, ch­a theo mét quy ho¹ch ph¸t triÓn tËp chung thèng nhÊt, cßn nÆng vÒ thay thÕ nhËp khÈu, dù b¸o kh«ng s¸t nhu cÇu trong n­íc vµ kh«ng g¾n víi quan hÖ cung cÇu ë trong khu vùc, dÉn tíi mét sè ngµnh vµ s¶n phÈm ®Çu t­ qu¸ nhiÒu, v­ît qu¸ nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n nh­: « t«, xe m¸y l¾p r¸p, s¾t thÐp, ®­êng, xi m¨ng... C¬ cÊu s¶n phÈm ch­a cã sù chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ, lîi thÕ so s¸nh cña n­íc ta ch­a ®­îc ph¸t huy, kh¶ n¨ng héi nhËp yÕu. Nh©n tè con ng­êi vÉn ch­a ®­îc ®Æc biÖt coi träng, tr×nh ®é cña mét sè c¸n bé qu¶n lý cßn rÊt yÕu, kh«ng ®¶m ®­¬ng næi tr¸ch nhiÖm ®­îc giao ®· ch¼ng nh÷ng kh«ng gãp phÇn lµm gi¶m bít khã kh¨n cµo lµm t¨ng thªm sù tr× trÖ trong hÖ thèng qu¶n lý nãi chung. 2. C¸c søc Ðp c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay 2.1. Xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ C¸c c«ng ty siªu quèc gia mµ nßng cèt lµ c¸c c«ng ty mÑ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn t×m c¸ch chi phèi thÞ tr­êng thÕ giíi. C¸c n­íc nhá vµ ®ang ph¸t triÓn, víi mét nÒn c«ng nghiÖp nhá bÐ ®i sau l¹i kh«ng thÓ ®ãng cöa thÞ tr­êng trong n­íc, sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc c¹nh tranh ®Ó cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµ duy tr× mét thÞ phÇn nhá bÐ cña m×nh. 2.2. Xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i Hai khèi mËu dÞch tù do lín nhÊt trªn thÕ giíi ®ã lµ NAFTA (B¾c Mü: 8000 tû USD) vµ EU (T©y ¢u: 7500 tû USD) ®· chiÕm 50% tæng s¶n phÈm cña thÕ giíi. TiÕp ®ã lµ c¸c khèi MERCOSUR (Nam Mü: 750 tû USD) AFTA (§«ng Nam ¸: 500 tû USD)... Mét sè n­íc cã nÒn kinh tÕ chiÕm tû träng lín trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh­ NhËt B¶n (3500 tû USD) vµ Trung Quèc (gÇn 3000 tû USD)... C«ng nghiÖp ho¸ kh«ng thÓ tÝnh kh«ng ®Õn xu thÕ ®ã v× kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®­îc nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp mµ kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi hoÆc khu vùc. 2.3. T×nh tr¹ng c¸c n­íc lín chÌn Ðp c¸c n­íc nhá B»ng quy chÕ Tèi huÖ quèc (MFN), hiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ... c¸c n­íc lín Ðp c¸c n­íc lín Ðp c¸c n­íc nhá ph¶i tu©n theo mét sè quy ®Þnh kh¾t khe vÒ th­¬ng m¹i, b¶o hiÓm, b¶o hé hµng ho¸... th× míi më cña thÞ tr­êng vµ cho h­ëng quyÒn ­u ®·i mµ thùc chÊt lµ quyÒn bu«n b¸n b×nh th­êng. NÕu kh«ng tu©n thñ ®iÒu ®ã th× c¸c n­íc nhá vµ ®ang ph¸t triÓn ph¶i chÞu nh÷ng hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan rÊt lín vµ thùc tÕ lµ kh«ng thÓ v­ît qua ®­îc. Qua ®¸nh gi¸ nh÷ng nÐt chung vµ c¬ b¶n nhÊt cña thÞ tr­êng thÕ giíi vµ chóng ta thÊy r»ng ViÖt nam lµ mét n­íc nhá, ®ang ph¸t triÓn, ph¶i chÞu nh÷ng søc Ðp rÊt lín tõ thÞ tr­êng bªn ngoµi. 3. Thùc tr¹ng chÊt l­îng vµ qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm t¹i c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam 3.1. VÒ chÊt l­îng s¶n phÈm Tõ sau ®æi míi nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· cã nh÷ng sù ph¸t triÓn rÊt lín ®Æc biÖt lµ víi chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®· t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh th«ng tho¸ng cho c¸c doanh nghiÖp. §· cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶, mét sè doanh nghiÖp ®· cã s¶n phÈm xuÊt sang n­íc ngoµi. ViÖc ¸p dông bé tiªu chuÈn chÊt l­îng ISO 9000 ®· ®­îc triÓn khai vµ mét sè doanh nghiÖp ®· ®¹t ®­îc chøng nhËn tiªu chuÈn nµy. RÊt nhiÒu doanh nghiÖp ®· s¶n xuÊt ®­îc s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao kh«ng kÐm hµng ngo¹i nhËp cã danh tiÕng trong n­íc vµ ngoµi n­íc, kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng ngo¹i nhËp cao. RÊt nhiÒu ®¬n ®Æt hµng ®· ®­îc ký kÕt víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ta ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Tuy vËy, ®ã chØ lµ nh÷ng thµnh tùu cßn khiªm tèn vµ bªn c¹nh ®ã cßn nhiÒu h¹n chÕ lµm cho c¸c s¶n phÈm do c¸c doanh nghiÖp ta s¶n xuÊt ch­a cã søc c¹nh cao, chÊt l­îng s¶n phÈm cßn kÐm, gi¸ thµnh cao mµ cã thÓ nãi lµ do c¸c nguyªn nh©n nh­: m¸y mãc, c«ng nghÖ thiÕt bÞ, tr×nh ®é tay nghÒ cña c«ng nh©n, tr×nh ®é qu¶n lý, chÊt l­îng nguyªn vËt liÖu... M¸y mãc, c«ng nghÖ thiÕt bÞ cßn l¹c hËu (b×nh qu©n l¹c hËu kho¶ng 15-20 n¨m), viÖc ®Çu t­ cho nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ míi rÊt tèn kÐm vµ ®ang lµ mét lÜnh vùc mµ sù "kh«ng b×nh ®¼ng" ngµy mét gia t¨ng. Nh÷ng ­u thÕ v­ît tréi cña lao ®éng ViÖt Nam lµ tÝnh cÇn cï, kû luËt vµ ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng n¾m b¾t nhanh nh¹y kü thuËt, c«ng nghÖ míi. Tuy nhiªn tû lÖ lao ®éng ®­îc ®µo t¹o nghÒ chuyªn m«n cña ViÖt Nam cßn thÊp. N¨m 1996 tû lÖ nµy lµ 12,3% n¨m 1998 lµ 13,3%. Tr×nh ®é qu¶n lý cßn ch­a cao, cßn ®Ó t×nh tr¹ng l·ng phÝ, thÊt tho¸t nhiÒu, s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng hiÖu qu¶, chi phÝ s¶n xuÊt cao, chÊt l­îng s¶n phÈm kÐm. Chóng ta h·y cïng xem xÐt cô thÓ h¬n vÒ t×nh h×nh chÊt l­îng s¶n phÈm ë c«ng ty May 20 Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng khèi l­îng hµng ho¸ lµm theo chØ tiªu ngµy cµng gi¶m b¾t buéc c«ng ty ph¶i tù t×m kiÕm thÞ tr­êng cho m×nh. §Ó b¾t kÞp nh÷ng ®ßi hái vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm cña ng­êi tiªu dïng trªn thÞ tr­êng, c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng s¶n phÈm cña c«ng ty ®· thay ®æi cho phï hîp. M¸y mãc, thiÕt bÞ ®­îc n©ng cÊp nhiÒu d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn ®· thay thÕ nh÷ng d©y chuyÒn l¹c hËu, më réng dÇn danh môc nh÷ng mÆt hµng míi, cñng cè thÞ tr­êng nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt b»ng c¸ch ký c¸c hîp ®ång víi mhiÒu b¹n hµng ®Ó ®¶m b¶o cung ®óng, ®ñ lo¹i nguyªn liÖu theo yªu cÇu cña s¶n xuÊt. Nhê lµm tèt c«ng t¸c gi¸m s¸t nªn c¸c s¶n phÈm lo¹i B æn ®Þnh ë møc d­íi 3% cßn l¹i thuéc lo¹i A. C¸c mÆt hµng may mÆc do c«ng ty s¶n xuÊt nh×n chung ®Òu cã chÊt l­îng cao vµ æn ®Þnh. Tuy nhiªn trong mét sè s¶n phÈm vÉn cßn cã nh÷ng lçi nh­ ®­êng m¸y kh«ng c©n, ®Òu. C¸c s¶n phÈm ®Ó x©m nhËp thÞ tr­êng trong n­íc cßn Ýt phong phó kh«ng cã Ên t­îng cho ng­êi tiªu dïng. Së dÜ cã t×nh trang trªn lµ do thiÕt bÞ, phô tïng thay thÕ ch­a s½n cã, nguyªn liÖu cung øng cßn chËm, kh«ng ®óng yªu cÇu kü thuËt cña s¶n xuÊt, c«ng nh©n mét sè ch­a ®¹t tr×nh ®é theo yªu cÇu, mét sè ch­a cã ý thøc kû luËt vµ t¸c phong c«ng nghiÖp trong s¶n xuÊt... 3.2. VÒ qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm Qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm t¹i c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nh×n chung thùc hiÖn tèt v× tr­íc sù ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ cña kinh tÕ thÞ tr­êng vµ søc Ðp c¹nh tranh tõ nhiÒu phÝa nªn c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ bu«ng láng kh©u then chèt nµy ®Æc biÖt lµ viÖc ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng quèc tÕ ISO. * ¦u ®iÓm: X¸c ®Þnh ®­îc tÇm quan träng cña bé tiªu chuÈn ISO 9000 lµ ph­¬ng tiÖn gióp c¸c nhµ s¶n xuÊt tù x©y dùng vµ ¸p dông hÖ thèng ®¶m b¶o chÊt l­îng ë c¬ së m×nh, gióp bªn mua cã thÓ kiÓm tra qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm tr­íc khi ký hîp ®ång, kh¾c phôc cung c¸ch lµm ¨n tuú tiÖn kÐm hiÖu qu¶ tr­íc kia, do vËy mÆc dï bé tiªu chuÈn chÊt l­îng ISO míi ®­îc ¸p dông ë ViÖt Nam ch­a ®­îc 2 n¨m, ®· cã 75 doanh nghiÖp thùc hiÖn thµnh c«ng bé tiªu chuÈn nµy. Trªn thùc tÕ rÊt nhiÒu doanh nghiÖp sau khi ®­îc cÊp chøng nhËn ISO ®Òu c«ng nhËn ISO gióp doanh nghiÖp t¨ng søc c¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Cô thÓ c«ng ty Alpha Nam, sau khi ®­îc nhËn chøng chØ ISO 9000 s¶n ph¶m cña c«ng ty ®­îc theo dâi tèt ®Õn tËn kh¸ch hµng, th«ng tin trao ®æi gi÷a c¸c phßng ban kh«ng bÞ sai lÖch, ®em l¹i uy tÝn cho doanh nghiÖp. Sau khi ®­îc chøng nhËn chøng chØ ISO doanh thu cña c«ng ty 10 th¸ng ®Çu n¨m 1999 ®¹t 30 tû, nhiÒu h¬n c¶ n¨m tr­íc 11 tû, khiÕu n¹i cña kh¸ch hµng gi¶m 50-70%. §Æc biÖt nhiÖm vô x©y l¾p cña c«ng ty ®­îc kh¼ng ®Þnh. Tr­íc khi nhËn chøng chØ ISO doanh thu cña lÜnh vùc nµy gÇn nh­ kh«ng ®¸ng kÓ nh­ng ®Õn nay doanh sè ®· ®¹t 4-5 tû/1999. * Nh­îc ®iÓm vµ h¹n chÕ: MÆc dï ISO ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch nh­ vËy, nh­ng ®èi víi hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, nã nh­ chiÕc ch×a kho¸ vµng khã lÊy ®­îc. V× ®Ó lÊy ®­îc nã ph¶i cã tiÒn, cã tr×nh ®é vµ hiÓu biÕt. Mét doanh nghiÖp cã 500-1000 c«ng nh©n muèn ®¹t ®­îc chøng chØ ISO ph¶i mÊt 150-200 triÖu ®ång phÝ t­ vÊn, ®Êy lµ cßn ch­a kÓ phÝ ®µo t¹o, phÝ cho c«ng viÖc phôc vô cho ISO... Trong khi ®ã 90% doanh nghiÖp ViÖt Nam ®­îc xÕp lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá cã ®ñ vèn ho¹t ®éng cßn khã kh¨n lÊy ®©u ra tiÒn ®Ó thùc hiÖn ISO. Mét nguyªn nh©n kh¸ch quan n÷a khiÕn kh«ng t¹o ®­îc t©m lý ®éng viªn khuyÕn: ChiÕn l­îc kinh doanh kh«ng râ rµng, vÊn ®Ì ph¸p lý cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cßn ch­a nhÊt qu¸n, ®Æc biÖt lµ chÕ ®é mËu dÞch quèc tÕ, chÕ ®é ­u ®·i ®Çu t­... Trong khi ®ã b¶n th©n doanh nghiÖp ph¶i tõng ngµy tõng giê ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro, bÊt ch¾c vÒ n¹n hµng gi¶, hµng kÐm chÊt l­îng, hµng trèn thuÕ, nªn kh«ng cßn t©m chÝ ®©u ®Ó ®Çu t­ thêi gian vµ tiÒn cña cho viÖc x©y dùng chiÕn l­îc l©u dµi. VËy lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam PhÇn III Mét sè ph­¬ng h­íng nh»m n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh ë ViÖt Nam Qua ph©n tÝch thùc tr¹ng chóng ta thÊy ®Ó cã søc c¹nh tranh tèt trªn thÞ tr­êng trong n­íc, khu vùc vµ trªn thÕ giíi chóng ta thÊy c¸c doanh nghiÖp cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ cÇn ph¶i kh¾c phôc. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i: I. HiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ Nh­ chóng ta ®· thÊy chÊt l­îng s¶n phÈm phô thuéc rÊt lín vµo c«ng nghÖ sö dông v× thÕ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i sÏ gi¶i quyÕt tèt ®iÒu nµy, ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã cã thÓ: + NhËp c¸c thiÕt bÞ n­íc ngoµi häc tËp nguyªn t¾c thiÕt kÕ, tù thiÕt kÕ l¹i, c¶i tiÕn cho phï hîp víi diÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ chÕ t¹o t¹i ViÖt Nam. Mét sè bé phËn ch­a ®ñ søc chÕ t¹o th× nhËp cña n­íc ngoµi. + KhuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi cã sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn. + Mua thiÕt bÞ cã c«ng nghÖ t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i, song møc ®é tù ®éng ho¸ cßn thÊp (do ®ã tiÕt kiÖm h¬n). Ta tù n©ng cÊp tr×nh ®é tù ®éng ho¸ b»ng thiÕt kÕ cña ng­êi ViÖt Nam. + TËn dông kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña c¸c chuyªn gia khoa häc c«ng nghÖ ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi muèn gãp søc x©y dùng quª h­¬ng. II. N©ng cao tr×nh ®é lao ®éng HiÖn nay, nguån lao ®éng cña n­íc ta rÊt dåi dµo nh­ng tr×nh ®é tay nghÒ cßn thÊp ®a sè lµ lao ®éng phæ th«ng ch­a ®­îc qua ®µo t¹o do ®ã ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Do ®ã, ®Ó cã ®­îc nguån lao ®éng ®ñ tr×nh ®é ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cÇn ph¶i c¶i c¸ch m¹nh mÏ hÖ thèng ®µo t¹o nghÒ vµ c¸c tæ chøc xóc tiÕn viÖc lµm. §Þnh h­íng c¶i c¸ch hÖ thèng d¹y nghÒ ë ViÖt Nam míi ®­îc c¸c c¬ quan qu¶n lý lao ®éng ®­a ra gåm c¸c c«ng viÖc: + Ng­êi sö dông lao ®éng tham gia ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nghÒ sao cho c¸c ch­¬ng tr×nh nµy ®Êp øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng + C¸c ch­¬ng tr×nh gi¶ng d¹y trong hÖ thèng ®µo t¹o nghÒ sÏ ®­îc x©y dùng thèng nhÊt vµ hîp lý trong toµn quèc nh»m ®¸p øng mäi nhu cÇu ®µo t¹o, tr¸nh chång chÐo, trïng lÆp. + Néi dung gi¶ng d¹y ®­îc thiÕt kÕ dùa trªn sù ph©n tÝch c«ng viÖc, nhiÖm vô vµ kü n¨ng. + C¸c lao ®éng lµnh nghÒ sÏ tham gia vµo viÖc ®­a ra c¸c néi dung gi¶ng d¹y sau khi ®· tham kh¶o ý kiÕn cña chuyªn gia n­íc ngoµi + Gi¸o ¸n d¹y nghÒ sÏ ®­îc tæ chøc thµnh nhiÒu häc phÇn, trong ®ã mét sè häc phÇn sÏ quy ®Þnh n¨ng lùc ph¶i ®¹t cña mçi häc viªn + ¦u tiªn ph¸t triÓn phÇn thùc hµnh, tr×nh ®é häc viªn ®­îc ®¸nh gi¸ c¨n cø vµo tr×nh ®é øng dông vµ kiÓm tra viÕt, x©y dùng quy tr×nh gi¸m s¸t nh»m th«ng b¸o cho häc viªn vµ c¬ quan chñ qu¶n biÕt tiªu chuÈn ®¸p øng cho mçi ch­¬ng tr×nh vµ mçi c¬ quan. SÏ cã quy tr×nh cÊp bÇ­ng ®¸ng tin cËy vµ cã gi¸ trÞ nh»m ®¸nh gi¸ ®óng tr×nh ®é cña mçi häc viªn khi ®· thµnh nghÒ. Sím c¶i c¸ch hÖ thèng d¹y nghÒ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó nguån nh©n lùc ViÖt Nam cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ngµy cµng cao cña s¶n xuÊt vµ nÒn kinh tÕ héi nhËp. III. Lùa chän hÖ thèng chÊt l­îng ®Ó ¸p dông Ngoµi nh÷ng yÕu tè nh­: m¸y mãc c«ng nghÖ, lao ®éng, th× viÖc ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý chÊt l­îng còng rÊt quan träng v× thÕ chon ®­îc mét hÖ th«ng qu¶n lý chÊt l­îng phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ rÊt quan träng. VÊn ®Ò nµy ë ViÖt Nam cßn thùc hiÖn ch­a ®­îc tèt do ®ã cÇn ph¶i lùa chän mét trong sè c¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng sau ®Ó qu¶n lý cho phï hîp: + HÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng theo tiªu chuÈn quèc tÕ ISO 9000, ®­îc h¬n 90 quèc gia chÊp nhËn vµ trë thµnh tiªu chuÈn quèc gia trong ®ã cã ViÖt Nam. + HÖ thèng TQM (Total Quality Management) lµ mét hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng toµn diÖn . + HÖ thèng gi¶i th­ëng chÊt l­îng ViÖt Nam: ®Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ë mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong n­íc, n¨m 1995 bé khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng ®· ®Æt ra "Gi¶i th­ëng chÊt l­îng ViÖt Nam" Ngoµi c¸c hÖ thèng trªn cßn cã thÓ ¸p dông c¸c hÖ thèng kh¸c nh­: HACCP, GMP, QS 9000... IV. N©ng cao tr×nh ®é cña ®éi ngò lµm c«ng t¸c qu¶n lý HiÖn nay, tr­íc søc Ðp cña nhu cÇu ®æi míi nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý ®· thùc hiÖn kh¸ tèt chøc n¨ng cña m×nh song vÉn cßn mét sè ch­a thùc hiÖn tèt ®iÒu nµy do ®ã cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p nh­ sau: + Tæ chøc ®¸nh gi¸ b×nh chän, thanh läc nh÷ng ng­êi kh«ng thùc hiÖn tèt c«ng viÖc hoÆc kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng, n¨ng lùc c«ng t¸c. + Lùa chän nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc ®­a ®i ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é. + TuyÓn chän ngay tõ ®Çu nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc tr×nh ®é cao. KÕt luËn ChÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu quan träng hµng ®Çu quyÕt ®Þnh s­ tån t¹i cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng. ChÝnh v× vËy n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cã ý nghÜa to lín ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. ChØ cã n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm míi cã ®ñ søc c¹nh tranh, tõ ®ã míi cã thÓ ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trªn thÞ tr­êng. N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®· gióp cho s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp tho· m·n ®­îc nhu cÇu cña kh¸ch hµng trong n­íc vµ quèc tÕ, t¨ng c­êng n¨ng l­c c¹nh tranh vµ tõ ®ã x©y dùng nªn th­¬ng hiÖu cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng phï hîp víi xu thÕ héi nhËp vµ c¹nh tranh hiÖn nay. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ kinh doanh tæng hîp §HKTQD Hµ Néi 2. T¹p chÝ C«ng nghiÖp sè 1+2/2000,2002 3. T¹p chÝ c«ng nghiÖp sè 9,19,15,18/2000,19/1999. 4. Qu¶n lý chÊt l­îng toµn diÖn Ph¹m B¸ Cøu T«ng côc TCDLCL. 5. Qu¶n lý chÊt l­îng theo ph­¬ng ph¸p NhËt Kaoru Ixikaoa. 6. Qu¶n trÞ chÊt l­îng GS NguyÔn Quang To¶n NXB Thèng Kª 1995. 7. Qu¶n trÞ chÊt l­îng trong doanh nghiÖp theo TCVN ISO 9000 PTS NguyÔn ThÞ §Þnh NXB Thèng kª 1994. 8. T¹p chÝ Th­¬ng M¹i sè 12/2000. 9. B¸o DiÔn ®µn doanh nghiÖp sè 1+2/2000. 10. T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ. 11. Peter .G.H Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, Dartmouch, 1995.