Phương hướng hoàn thiện chính sách tài chính bảo hiểm xã hội ở Việt Nam

i t­îng cña b¶o hiÓm x· héi. C¸c n­íc cã bÒ dµy lÞch sö ph¸t triÓn b¶o hiÓm x· héi tõ ®Çu thÕ kû 19 th× nhu cÇu tiÒm n¨ng vÒ b¶o hiÓm x· héi ®· trë thµnh nhu cÇu hiÖn thùc v× c¸c n­íc nµy ®· thùc hiÖn b¶o hiÓm x· héi cho mäi ng­êi lao ®éng. §èi víi b¶o hiÓm x· héi, x¸c ®Þnh ®­îc nhu cÇu tiÒm n¨ng cã mét ý nghÜa rÊt lín trong viÖc dù ®o¸n sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi, c©n dèi ®­îc nguån thu cña quü b¶o hiÓm x· héi ®Ó tõ ®ã c©n ®èi thu-chi, ®¸p øng nhu cÇu vÒ b¶o hiÓm x· héi. +Nhu cÇu hiÖn cã cña b¶o hiÓm x· héi: ®ã lµ nh÷ng nhu cÇu cã liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng, bao gåm: sè l­îng, c¬ cÊu lao ®éng theo ®é tuæi, giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp, ®Æc biÖt lµ ®iÒu kiÖn thu nhËp cña ng­êi lao ®éng cã kh¶ n¨ng ®ãng b¶o hiÓm x· héi t¹o nguån tµi chÝnh ®Ó ®¶m c¸c nhu cÇu ®ã. X¸c ®Þnh nhu cÇu hiÖn cã cña b¶o hiÓm x· héi cã mét ý nghÜa rÊt quan träng trong dù b¸o quy m«, c¬ cÊu nguån thu cña quü, x¸c ®Þnh ®­îc ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña b¶o hiÓm x· héi. -Nhu cÇu néi t¹i: lµ c¸c nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng ®· vµ ®ang tham gia ®ãng vµ h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. X¸c ®Þnh ®­îc c¸c lo¹i nhu cÇu néi t¹i nh»m ®iÒu chØnh, bæ sung chÝnh s¸ch chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, c©n ®èi quü b¶o hiÓm x· héi. Nh×n chung, khi cã nhu cÇu míi ph¸t sinh ph¶i tÝnh ®Õn ngay nguån tµi chÝnh ®Ó chi cho nhu cÇu ®ã. NÕu cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh møc thu, ®èi t­îng thu ®Ó cã nguån tµi chÝnh ®¸p øng nhu cÇu míi ph¸t sinh. Nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña tõng nhu cÇu nãi trªn ph¶i ®­îc l­îng ho¸ thµnh nhu cÇu chung vÒ b¶o hiÓm x· héi trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. C¸n bé t¸c nghiÖp b¶o hiÓm x· héi ph¶i tÝnh to¸n, tËp hîp trªn c¬ së sè ®«ng c¸c nhu cÇu tõng c¸ nh©n ®Ó x¸c ®Þnh nhu cÇu chung vÒ b¶o hiÓm x· héi toµn x· héi. §ã lµ c¸c chi phÝ ph¸t sinh vÒ b¶o hiÓm x· héi mµ ®ßi hái ph¶i cã mét quü tµi chÝnh ®­îc h×nh thµnh ®ñ kh¶ n¨ng chi tr¶ cho c¸c nhu cÇu ®ã. Do ®ã cÇn thiÕt ph¶i dù b¸o nhu cÇu b¶o hiÓm x· héi. Do ®Æc ®iÓm nhu cÇu b¶o hiÓm x· héi rÊt phong phó, ®a d¹ng vµ ®an xen lÉn nhau nªn viÖc dù b¸o nhu cÇu b¶o hiÓm x· héi rÊt khã kh¨n, phøc t¹p. §Ó dù b¸o ®­îc nhu cÇu b¶o hiÓm x· héi ph¶i dùa trªn c¸c c¬ së sau ®©y: -C¨n cø vµo kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu cña b¶n th©n ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. NÕu ng­êi lao ®éng kh«ng cã ®ñ thu nhËp ®ñ ®Ó nu«i sèng b¶n th©n vµ gia ®×nh hä th× kh«ng thÓ nãi ®Õn nhu cÇu b¶o hiÓm x· héi. V× vËy c¸c chØ tiªu ®Ó tÝnh to¸n nhu cÇu b¶o hiÓm x· héi gåm: +Thu nhËp b×nh qu©n cña mét hé gia ®×nh hµng n¨m hoÆc thu nhËp b×nh qu©n mét ng­êi. +C¬ cÊu thu nhËp theo ngµnh nghÒ, khu vùc vµ tÝnh æn ®Þnh cña nã. +Chi tiªu b×nh qu©n mét hé gia ®×nh hµng n¨m hoÆc chi tiªu b×nh qu©n mét ng­êi. +C¬ cÊu chi tiªu cña tõng ngµnh, tõng khu vùc vµ tÝnh æn ®Þnh cña nã. +Møc ®é tÝch luü. Mèi quan hÖ gi÷a thu nhËp, chi tiªu, tÝch luü lµ c¨n cø ®Ó dù b¸o nhu cÇu x· héi. NÕu thu nhËp cña mét hé gia ®×nh b»ng hoÆc thÊp h¬n chi tiªu th× ®­¬ng nhiªn ch­a cã nhu cÇu vÒ b¶o hiÓm x· héi v× kh«ng cã tÝch luü ®Ó tham gia b¶o hiÓm x· héi. §©y lµ mét vÊn ®Ò võa mang tÝnh lý luËn l¹i võa cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta. Mét ®Êt n­íc mµ 80% d©n sè lµm nghÒ n«ng. Khi ng­êi d©n ch­a ®ñ l­¬ng thùc ®Ó ¨n th× khã cã nhu cÇu ®ãng b¶o hiÓm x· héi ®Ó ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi quy ®Þnh. NÕu thu nhËp cña mét hé gia ®×nh lín h¬n chi tiªu th× míi cã ®iÒu kiÖn tÝch luü vµ cã nhu cÇu vÒ b¶o hiÓm x· héi. Kho¶n chªnh lÖch gi÷a thu nhËp vµ chi tiªu cµng lín th× nhu cÇu b¶o hiÓm x· héi cµng phong phó v× ng­êi lao ®éng cã ®iÒu kiÖn tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi ®Ó b¶o hiÓm cho b¶n th©n vµ gia ®×nh hä. §©y lµ c¨n cø cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh nhÊt ®Ó dù b¸o nhu cÇu b¶o hiÓm x· héi, lµm c¬ së ®Ó më réng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. -C¨n cø vµo kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu b¶o hiÓm x· héi cña x· héi. §Ó tÝnh ®­îc kh¶ n¨ng nµy cÇn ph¶i cã c¸c chØ tiªu sau: +Thu nhËp quèc d©n hoÆc tæng s¶n phÈm x· héi (GDP) hoÆc chØ tiªu mang tÝnh b×nh qu©n ®Çu ng­êi. +Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ hµng n¨m. +Thu nhËp dßng cña c¸c c¬ së kinh tÕ hµng n¨m. +C¸c chØ tiªu liªn quan kh¸c. C¸c chØ tiªu nµy nh»m x¸c ®Þnh møc tÝch luü hµng n¨m cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ c¸c c¬ së kinh tÕ. NÕu cã tÝch luü th× Nhµ n­íc vµ c¸c c¬ së kinh tÕ (chñ sö dông lao ®éng) míi cã ®iÒu kiÖn ®ãng vµ trî gióp cho quü b¶o hiÓm x· héi. Tõ ®ã, míi thùc hiÖn ®­îc mèi quan hÖ ba bªn: Nhµ n­íc, chñ sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm x· héi nh»m ®¶m b¶o tÝnh an toµn, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cu¶ quü b¶o hiÓm x· héi. *Dù b¸o sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi: Sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi lµ yÕu tè quan träng bËc nhÊt trong viÖc ®¶m b¶o an toµn x· héi vµ t¨ng nguån ®ãng gãp vµo quü b¶o hiÓm x· héi. HÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu quan t©m ®Õn c¸c gi¶i ph¸p ®Ó t¨ng sè l­îng ng­êi ®ãng b¶o hiÓm x· héi. Nh­ ë Malayxia cã 8,8 triÖu ng­êi lao ®éng th× cã 8 triÖu ng­êi tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi, chiÕm 90%; Mü cã 95% sè lao ®éng tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi. §èi víi n­íc ta lµ mét n­íc cã tèc ®é ph¸t triÓn d©n sè kh¸ nhanh. Theo tÝnh to¸n cña c¸c nhµ nh©n khÈu häc, ®Ó t¨ng d©n sè tõ 17 triÖu ng­êi lªn 34 triÖu ng­êi ph¶i mÊt 34 n¨m, nh­ng ®Ó t¨ng d©n sè tõ 30 triÖu ng­êi lªn 60 triÖu ng­êi th× thêi gian l¹i rót ng¾n chØ cßn 25 n¨m. §©y lµ mét ¸p lùc lín ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi nh­ng l¹i lµ ®iÒu kiÖn tiÒm n¨ng lín vÒ nhu cÇu b¶o hiÓm x· héi. HiÖn nay n­íc ta cã kho¶ng h¬n 80 triÖu ng­êi trong ®ã cã kho¶ng 56 triÖu ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng (nam tõ 15-60 tuæi, n÷ tõ 15-55 tuæi). Nh­ng sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi tÝnh ®Õn hÕt n¨m 2002 míi cã kho¶ng 6 triÖu ng­êi, b»ng h¬n kho¶ng 10% sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng, cßn 90% sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng lµ ch­a tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi. §©y lµ tiÒm n¨ng rÊt lín ®Ó t¨ng sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi. V× vËy cÇn cã biÖn ph¸p dù b¸o ®­îc sè ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi trong thêi gian tíi. Trªn c¬ së dù b¸o ®­îc sè ng­êi tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi míi dù b¸o ®­îc nguån quü, míi c©n ®èi ®­îc thu-chi tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi. §Ó dù b¸o ®­îc sè l­îng ng­êi tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi trong mét thêi kú nµo ®ã ph¶i c¨n cø vµo c¸c yÕu tè chñ yÕu sau: -Tèc ®é ph¸t triÓn d©n sè hµng n¨m, tû lÖ chÕt hµng n¨m. -Tæng sè lao ®éng trong ®é tuæi trong ®ã ph©n râ nam, n÷ theo tõng ®é tuæi. -Tæng sè lao ®éng cña c¸c ngµnh, cña tõng vïng, lao ®éng trong khu vùc Nhµ n­íc, lao ®éng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, lao ®éng tù do... -Tuæi thä b×nh qu©n. -Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi toµn x· héi vµ ph©n theo tõng ngµnh. -Tû lÖ thÊt nghiÖp hµng n¨m. ... 3.2.1.2. Néi dung cÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thu BHXH *Më réng ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi Nh­ trªn ®· tr×nh bµy, hiÖn nay n­íc ta cßn 90% sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng ch­a tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi v× vËy cÇn thiÕt ph¶i cã biÖn ph¸p t¨ng nhanh sè l­îng ng­êi lao ®éng tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi. §©y lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n nhÊt ®Ó c©n ®èi thu-chi quü b¶o hiÓm x· héi, æn ®Þnh tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi. HiÖn nay ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi bao gåm: C¸c ®èi t­îng ®ang thùc hiÖn theo NghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/01/1995 cña ChÝnh phñ: -Ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. -Ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh cã sö dông tõ 10 lao ®éng trë lªn. -Ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp; trong c¸c c¬ quan, tæ chøc n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam. -Ng­êi lµm viÖc trong c¸c tæ chøc kinh doanh dÞch vô thuéc c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp, c¬ quan §¶ng, ®oµn thÓ. -Ng­êi lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc dÞch vô thuéc lùc l­îng vò trang. -Ng­êi gi÷ chøc vô d©n cö, bÇu cö vµ nh÷ng ng­êi lµm viÖc trong c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, §¶ng, ®oµn thÓ tõ Trung ­¬ng ®Õn cÊp huyÖn. -C«ng chøc, viªn chøc Nhµ n­íc lµm viÖc trong c¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp. C¸c ®èi t­îng trªn ®Òu ®­îc tham gia vµ h­ëng 5 chÕ ®é BHXH hiÖn hµnh. C¸c ®èi t­îng thùc hiÖn theo NghÞ ®Þnh 45/CP ngµy 15/7/1995 cña ChÝnh phñ: -Qu©n nh©n, c«ng an nh©n d©n thuéc diÖn h­ëng sinh ho¹t phÝ (b¶n th©n kh«ng ph¶i ®ãng BHXH ) ®­îc h­ëng 2 chÕ dé BHXH lµ trî cÊp tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp vµ chÕ ®é tö tuÊt. C¸c ®èi t­îng thùc hiÖn theo NghÞ ®Þnh 09/1998/N§-CP ngµy 23/1/1998 cña ChÝnh phñ: -BÝ th­ §¶ng uû x· -Phã BÝ th­ §¶ng uû x·, Chñ tÞch Héi ®ång nh©n d©n x·, Chñ tÞch UBND x·. -Phã Chñ tÞch Héi ®ång nh©n d©n x·, Phã Chñ tÞch UBND x·, Chñ tÞch MÆt trËn Tæ quèc, Tr­ëng c¸c ®oµn thÓ (Héi phô n÷, Héi n«ng d©n, Héi cùu chiÕn binh, §oµn thanh niªn céng s¶n), x· ®éi tr­ëng, tr­ëng c«ng an x·. -Uû viªn UBND x·. -4 chøc danh chuyªn m«n: ®Þa chÝnh, t­ ph¸p, tµi chÝnh kÕ to¸n, v¨n phßng UBND. Nªn më réng thªm c¸c ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi nh­ sau: -Ng­êi lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã d­íi 10 lao ®éng. -Ng­êi lµm viÖc trong c¸c hîp t¸c x· phi n«ng nghiÖp -Ng­êi lµm viÖc thuéc c¸c ®¬n vÞ, c¬ së ngoµi quèc doanh, c¸c hé gia ®×nh ®¨ng ký kinh doanh cã thuª m­ín lao ®éng. -Ng­êi n­íc ngoµi lµm viÖc t¹i ViÖt nam l©u dµi. *Bæ sung hoµn thiÖn møc thu b¶o hiÓm x· héi HiÖn nay møc thu b¶o hiÓm x· héi cña n­íc ta lµ 20% trªn tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng cña ng­êi lao ®éng trong ®ã ng­êi lao ®éng ®ãng 5%, chñ sö dông lao ®éng ®ãng 15% ®Ó chi tr¶ cho 5 chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. NÕu kÓ c¶ 3% b¶o hiÓm y tÕ th× thu c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi lµ 23%. NÕu n©ng møc ®ãng cña ng­êi lao ®éng lªn n÷a sÏ ¶nh h­ëng tíi ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng v× møc thu nhËp b×nh qu©n hiÖn nay chØ tõ 400.000 ®ång ®Õn 500.000 ®ång/th¸ng/ng­êi, sau khi ®ãng b¶o hiÓm x· héi vµ c¸c kho¶n ®ãng gãp kh¸c, ng­êi lao ®éng chØ ®¶m b¶o møc sèng tèi thiÓu. §èi víi chñ sö dông lao ®éng tuy kho¶n ®ãng gãp lµ 17% trªn tæng quü tiÒn l­¬ng (trong ®ã b¶o hiÓm x· héi lµ 15%, b¶o hiÓm y tÕ lµ 2%) ®­îc h¹ch to¸n vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm nh­ng trong ®iÒu kiÖn søc mua cña thÞ tr­êng cã h¹n (søc mua tõ thu nhËp tõ 400.000 ®ång ®Õn 500.000 ®ång/th¸ng /ng­êi) th× khã cã thÓ t¨ng møc ®ãng gãp cña chñ sö dông lao ®éng. NÕu t¨ng møc ®ãng b¶o hiÓm x· héi lªn sÏ t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm ng­êi tiªu dïng kh«ng chÊp nhËn, dÉn ®Õn xÝ nghiÖp bÞ thua lç do vËy sÏ kh«ng cßn kh¶ n¨ng ®ãng b¶o hiÓm x· héi. Tuy nhiªn cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, sù n©ng cao chÊt l­îng ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng th× b¶o hiÓm x· héi H còng ph¶i më réng thªmc¸c chÕ ®é trî cÊp b¶o hiÓm x· héi. ViÖc më réng thªm c¸c chÕ ®é trî cÊp b¶o hiÓm x· héi còng ph¶i tÝnh ®Õn nguån bï ®¾p. Lóc ®ã ph¶i tÝnh ®Õn viÖc t¨ng phÝ ®ãng gãp b¶o hiÓm x· héi cho t­¬ng xøng víi viÖc h­ëng thªm c¸c chÕ ®é trî cÊp míi. VÝ dô, nÕu Nhµ n­íc ¸p dông thªm chÕ ®é trî cÊp thÊt nghiÖp th× ph¶i thu thªm mét tû lÖ nhÊt ®Þnh, cã thÓ lµ 5% trong ®ã ng­êi lao ®éng ph¶i ®ãng thªm 1%, chñ sö dông lao ®éng ph¶i ®ãng thªm 4%, møc ®ãng nµy cßn lµ thÊp so víi c¸c n­íc trong khu vùc. VÝ dô, Th¸i lan 15% trªn tæng tiÒn l­¬ng ®­îc thu cho chÕ ®é trî cÊp thÊt nghiÖp trong ®ã ng­êi lao ®éng ®ãng 5%, chñ sö dông lao ®éng ®ãng 5% cßn Nhµ n­íc ®ãng 5%. Bªn c¹nh ®ã, ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c thu, x©y dùng quy tr×nh thu vµ qu¶n lý thu hîp lý nh»m thu ®óng, thu ®ñ, thu kÞp thêi, h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt viÖc thÊt thu cña quü. *Thi hµnh b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn HiÖn nay, n­íc ta ch­a thùc hiÖn b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn nh­ng nhu cÇu cña tham gia b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn ®ang ngµy cµng t¨ng cao nhÊt lµ lao ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, mét lÜnh vùc chiÕm mét tû träng lín trong nÒn kinh tÕ n­íc ta. Theo sè liÖu ®iÒu tra cña Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh vµ X· héi kÕt hîp víi tæ chøc ILO ®iÒu tra ë khu vùc n«ng nghiÖp t¹i Hµ t©y, H¶i d­¬ng, Hµ néi th× cã kho¶ng 83,3% lao ®éng muèn tham gia b¶o hiÓm x· héi. Tuy nhiªn do ®Æc thï trong s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña ngµnh n«ng nghiÖp kh«ng thÓ ¸p dông ngay biÖn ph¸p b¾t buéc cho tÊt c¶ lao ®éng n«ng nghiÖp mµ tr­íc m¾t chØ ¸p dông h×nh thøc b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn cho nh÷ng ®èi t­îng cã ®iÒu kiÖn, thu nhËp gia ®×nh lín h¬n chi tiªu, cã tÝch luü. Nguyªn t¾c tµi chÝnh ®èi víi b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn lµ b¶o ®¶m c©n ®èi thu-chi, cã ®ãng míi cã h­ëng, ®ãng nhiÒu h­ëng nhiÒu, ®ãng Ýt h­ëng Ýt. §­¬ng nhiªn thùc hiÖn b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn hoµn toµn kh«ng gièng víi mét quü tiÕt kiÖm. Ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn kh«ng thÓ tù ý muèn rót tiÒn lóc nµo còng ®­îc, hä ph¶i ®ãng gãp suèt c¶ thêi gian dµi ®Õn khi nghØ h­u. Trong suèt thêi gian ®ã ng­êi lao ®éng kh«ng ®­îc rót tiÒn ra khái quü chØ khi vÒ h­u míi ®­îc h­ëng chÕ ®é trî cÊp b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh. H×nh thøc BHXH tù nguyÖn nªn ¸p dông ®èi víi c¸c ®èi t­îng sau: -X· viªn hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng­ nghiÖp. -Ng­êi lao ®éng tù do. -Nh÷ng ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc muèn tham gia thªm b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn. Møc ®ãng B¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn Dù kiÕn nÕu ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng 2 chÕ ®é trî cÊp lµ h­u trÝ vµ tö tuÊt th× Ýt nhÊt còng ph¶i ®ãng 15% tiÒn l­¬ng hoÆc thu nhËp. Tuy nhiªn viÖc tÝnh to¸n møc thu nhËp cña ng­êi lao ®éng n«ng nghiÖp vµ lao ®éng tù do rÊt phøc t¹p l¹i kh«ng æn ®Þnh v× vËy cã thÓ ¸p dông mét hoÆc mét sè møc thu nhËp chuÈn, ch¼ng h¹n lÊy møc thu nhËp t­¬ng ®­¬ng møc l­¬ng tèi thiÓu ®Ó lµm c¬ së tÝnh møc thu b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn. ViÖc tÝnh to¸n ®Ó ban hµnh chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®èi víi b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn lµ mét vÊn ®Ò khã vµ phøc t¹p ®ßi hái ph¶i cã sù nghiªn cøu kü l­ìng nh­ng còng vÉn ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c c©n ®èi thu-chi. 3.2.2. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch chi BHXH 3.2.2.1. Nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó hoµn thiÖn chÝnh s¸ch chi BHXH Thu, chi b¶o hiÓm x· héi lµ nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh cña c«ng t¸c tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi, hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi chñ yÕu còng lµ hoµn thiÖn c¬ chÕ thu-chi b¶o hiÓm x· héi. Trong ®ã, hoµn thiÖn c¬ chÕ chi b¶o hiÓm x· héi chÝnh lµ qu¸ tr×nh nghiªn cøu söa ®æi, bæ sung c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng, quyÒn lîi ®ã t­¬ng xøng víi nghÜa vô ®ãng gãp cña hä. C¬ chÕ chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi cßn g¾n víi c«ng t¸c qu¶n lý chi nh»m chi ®óng ®èi t­îng, chi ®ñ sè l­îng, ®¶m b¶o thêi gian, kh«ng ®Ó thÊt tho¸t vµ cã hiÖu qu¶ cao. §Ó thùc hiÖn ®­îc néi dung nµy cÇn ph¶i dùa trªn c¸c nguyªn t¾c lµm c¬ së cho viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi nh­ sau: -Møc trî cÊp b¶o hiÓm x· héi ph¶i ®¶m b¶o møc sèng tèi thiÓu cho ng­êi tham gia b¶o hiÓm x· héi. §©y lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n nhÊt, xuyªn suèt toµn bé c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é trî cÊp cho ng­êi lao ®éng v× môc ®Ých cña b¶o hiÓm x· héi lµ nh»m æn ®Þnh cuéc sèng cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. V× vËy, møc chi trî cÊp b¶o hiÓm x· héi ph¶i ®¶m b¶o møc sèng tèi thiÓu c¬ b¶n cho ng­êi lao ®éng, møc trî cÊp qu¸ thÊp th× b¶o hiÓm x· héi kh«ng cßn ý nghÜa “®¶m b¶o” n÷a. NÕu møc trî cÊp b¶o hiÓm x· héi qu¸ cao v­ît kh¶ n¨ng chi tr¶ cña quü sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng l¹m dông chi cña quü, mÊt c©n ®èi quü, quü b¶o hiÓm x· héi sÏ dÇn dÇn ®Õn ph¸ s¶n. -Møc trî cÊp b¶o hiÓm x· héi ph¶i thÊp h¬n møc l­¬ng vµ tiÒn c«ng khi ®ang lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng. Nguyªn t¾c nµy ®· ®­îc quy ®Þnh cô thÓ t¹i C«ng ­íc 102 cña Tæ chøc Lao ®éng Quèc tÐ (ILO), møc phæ biÕn b»ng 40%-50% tiÒn l­¬ng hoÆc tiÒn c«ng lµm c¬ së tÝnh b¶o hiÓm x· héi. Nguyªn t¾c nµy ®· ®­îc hÇu hÕt c¸c n­íc thµnh viªn cña ILO ¸p dông cô thÓ vµo n­íc m×nh. §èi víi n­íc ta, ¸p dông nguyªn t¾c nµy lµ nh»m khuyÕn khÝch nh÷ng ng­êi ®ang lµm viÖc, ph©n biÖt møc h­ëng thô râ rµng gi÷a ng­êi lµm viÖc víi ng­êi nghØ h­u hoÆc èm ®au, tai n¹n... §©y lµ biÓu hiÖn cô thÓ cña nguyªn t¾c ph©n phèi nãi chung ®ã lµ thÓ hiÖn sù c«ng b»ng gi÷a cèng hiÕn vµ h­ëng thô. Tuy nhiªn, do tiÒn l­¬ng cña n­íc ta cßn thÊp, nÕu vËn dông møc h­ëng b»ng 40% hoÆc 50% nh­ quy ®Þnh t¹i C«ng ­íc 102 cña tæ chøc ILO th× kh«ng ®¶m b¶o møc sèng tèi thiÓu cho ng­êi lao ®éng. V× vËy tû lÖ trî cÊp c¸c chÕ dé b¶o hiÓm x· héi ë n­íc ta phÇn lín lµ cao h¬n møc quy ®Þnh t¹i C«ng ­íc 102. -Møc trî cÊp b¶o hiÓm x· héi ph¶i ph¶n ¸nh ®­îc nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cña c¸c bªn tham gia b¶o hiÓm x· héi. Nguyªn t¾c nµy ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc ®ãng gãp vµ h­ëng thô cña c¸c bªn tham gia b¶o hiÓm x· héi. §ã lµ ng­êi lao ®éng vµ chñ sö dông lao ®éng ph¶i ®ãng b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh th× ng­êi lao ®éng míi ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi; ®ång thêi Nhµ n­íc còng ph¶i ®ãng b¶o hiÓm x· héi vµ trî cÊp gióp quü b¶o hiÓm x· héi. Ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é trî cÊp èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp, h­u trÝ vµ tö tuÊt, ®ã lµ quyÒn lîi cña hä vµ hä yªn t©m h¬n, g¾n bã h¬n víi doanh nghiÖp. §ã còng lµ lîi Ých cña ng­êi sö dông lao ®éng. V× vËy, tham gia b¶o hiÓm x· héi võa lµ nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm vµ còng lµ quyÒn lîi cña c¸c bªn tham gia b¶o hiÓm x· héi. VÊn ®Ò lµ khi x©y dùng møc h­ëng cña c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ph¶i t­¬ng xøng víi nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm ®ãng gãp cña hä. Cã nh­ vËy míi khuyÕn khÝch c¸c bªn tÝch cùc tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi ®óng thêi gian, ®ñ sè l­îng. -Møc trî cÊp b¶o hiÓm x· héi ph¶i dùa trªn c¬ së ®ãng b¶o hiÓm x· héi. C¬ së ®ãng b¶o hiÓm x· héi lµm c¨n cø ho¹ch ®Þnh møc trî cÊp bao gåm c¶ møc ®ãng vµ thêi gian ®ãng. HiÖn nay, ë n­íc ta tû lÖ ®ãng b¶o hiÓm x· héi cña tÊt c¶ ng­êi lao ®éng vµ chñ sö dông lao ®éng lµ nh­ nhau (trõ c¸c ®èi t­îng ë ph­êng, x· tû lÖ ®ãng cã thÊp h¬n vµ ®­îc h­ëng Ýt chÕ ®é trî cÊp b¶o hiÓm x· héi h¬n). VÒ thêi gian ®ãng b¶o hiÓm x· héi, nÕu thêi gian ®ãng b¶o hiÓm x· héi nhiÒu h¬n tøc lµ tæng møc ®ãng b¶o hiÓm x· héi lín h¬n th× h­ëng tû lÖ trî cÊp b¶o hiÓm x· héi cao h¬n vµ ng­îc l¹i. Tuy nhiªn, møc h­ëng cao, thÊp còng ph¶i n»m trong giíi h¹n quy ®Þnh. Nguyªn t¾c nµy lµ biÓu hiÖn cô thÓ cña nguyªn t¾c tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi: cã ®ãng míi cã h­ëng, ®ãng nhiÒu h­ëng nhiÒu, ®ãng Ýt h­ëng Ýt, kh«ng ®ãng kh«ng h­ëng. -Ph¶i chi ®óng, chi ®ñ, chi kÞp thêi, ®¶m b¶o an toµn vµ hiÖu qu¶. §©y lµ nh÷ng yªu cÇu cña c«ng t¸c chi tr¶ cho ®èi t­îng tham gia b¶o hiÓm x· héi ®ång thêi còng lµ nh÷ng c¬ së cã tÝnh nguyªn t¾c trong viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý chi tr¶, lµ nguyªn t¾c tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi. +Chi ®óng ®èi t­îng. §èi t­îng cã tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi th× míi ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. Thùc hiÖn viÖc chi ®óng cho ®èi t­îng còng lµ thùc hiÖn sù c«ng b»ng trong h­ëng thô c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi nh»m lo¹i trõ c¸c tr­êng hîp gi¶ m¹o hå s¬, giÊy tê ®Ó ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. NÕu nh­ tr­íc ®©y, viÖc gi¶ m¹o hå s¬ giÊy tê chñ yÕu ®Ó ®­îc h­ëng chÕ ®é h­u trÝ (h­u dëm) th× hiÖn nay hiÖn t­îng ®ã l¹i xuÊt hiÖn c¶ trong chi tr¶ chÕ ®é èm ®au, ®Æc biÖt lµ khu vùc s¶n xuÊt vËt chÊt thiÕu viÖc lµm. V× vËy, ®i ®«i víi viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi còng ph¶i hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý. B»ng c¸c c«ng cô qu¶n lý h÷u hiÖu ®Ó ®¶m b¶o chi ®óng ®èi t­îng ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. +Chi ®ñ sè l­îng. Néi dung chÝnh cña nguyªn t¾c nµy lµ ®èi t­îng tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi nhiÒu th× ®­îc h­ëng møc cao, ®ãng Ýt th× ®­îc h­ëng møc thÊp, tû lÖ th­¬ng tËt cao th× ph¶i ®­îc h­ëng møc trî cÊp cao vµ ng­îc l¹i. Khi ®· x¸c ®Þnh ®óng tû lÖ trî cÊp ph¶i tæ chøc chi tr¶ ®ñ sè l­îng. §Ó thùc hiÖn ®­îc nguyªn t¾c nµy ®ßi hái c«ng t¸c qu¶n lý ph¶i ®­îc tæ chøc ®ång bé tõ kh©u x¸c ®Þnh chÝnh x¸c tû lÖ th­¬ng tËt, bÖnh tËt ®Õn kh©u xÐt duyÖt hå s¬ ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi vµ cuèi cïng lµ kh©u tæ chøc chi tr¶. C«ng t¸c qu¶n lý ë tõng kh©u kh«ng tèt sÏ ¶nh h­ëng ®Õn quyÒn lîi cña ®èi t­îng. §iÒu khã kh¨n lín nhÊt cho c«ng t¸c xÐt duyÖt trî cÊp cña ngµnh b¶o hiÓm x· héi lµ viÖc x¸c ®Þnh tû lÖ th­¬ng tËt, x¸c ®Þnh ®óng bÖnh tËt cña ®èi t­îng l¹i do ngµnh y tÕ ®¶m nhiÖm. NÕu kh«ng cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ngµnh b¶o hiÓm x· héi ViÖt nam vµ ngµnh y tÕ th× rÊt cã thÓ x¶y ra c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc. X¸c dÞnh kh«ng chÝnh x¸c tû lÖ th­¬ng tËt th× ¶nh h­ëng ®Õn quyÒn lîi ®èi t­îng vµ tµi chÝnh cña quü b¶o hiÓm x· héi. V× vËy ph¶i cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ngµnh y tÕ vµ ngµnh b¶o hiÓm x· héi ViÖt nam trong viÖc x¸c ®Þnh tû lÖ th­¬ng tËt, kh¸m ch÷a bÖnh cho ®èi t­îng. Chñ qu¶n ngµnh b¶o hiÓm x· héi ViÖt nam còng ph¶i kh«ng ngõng hoµn thiÖn c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý c«ng t¸c chi tr¶ nh­: quy tr×nh chi tr¶ hîp lý, chøng tõ sæ s¸ch kÕ to¸n ®Æc biÖt lµ bé chøng tõ gèc ®Ó thanh to¸n. +Chi tr¶ kÞp thêi lµ nh»m gi¶m bít khã kh¨n, ®¶m b¶o æn ®Þnh cuéc sèng cho ®èi t­îng. Néi dung cña nguyªn t¾c nµy lµ b¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ph¶i quy ®Þnh râ rµng thêi gian chi tr¶ vµ tæ chøc thùc hiÖn chi tr¶ ®óng thêi gian ®ã. VÝ dô: ®èi víi c¸c chÕ ®é chi tr¶ hµng th¸ng th× thêi gian ®Ó chi tr¶ ®Õn tay ®èi t­îng hîp lý nhÊt lµ thùc hiÖn vµo ®Çu th¸ng. Cßn c¸c chÕ ®é èm ®au, thai s¶n nªn quy ®Þnh sè ngµy cô thÓ tõ khi nhËn ®ñ giÊy tê, hå s¬ hîp lÖ ®Õn khi ph¶i tæ chøc chi tr¶ ®Õn tay ®èi t­îng... Trªn c¬ së quy ®Þnh thêi gian ®ã, b¶o hiÓm x· héi ViÖt nam tæ chøc c¸c h×nh thøc chi tr¶ kÞp thêi, thuËn lîi kh«ng g©y phiÒn hµ cho ®èi t­îng. +An toµn, hiÖu qu¶ lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu cÇn thiÕt ®­îc ®Æt ra ®èi víi c«ng t¸c chi tr¶ nh»m h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng thÊt tho¸t, mÊt m¸t tiÒn cña nh­ng ®ång thêi còng gi¶m ®­îc chi phÝ, tiÕt kiÖm cho quü BHXH. §Ó ®¶m b¶o an toµn vµ cã hiÖu qu¶ cho c«n t¸c chi tr¶ ph¶i ®æi míi h×nh thøc chi tr¶, sö dông m« h×nh chi tr¶ thuËn lîi nhÊt, an toµn, rÎ tiÒn vµ hiÖu qu¶ cao, bè trÝ c¸c trang thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn cÇn thiÕt phôc vô cho c«ng t¸c chi tr¶. 3.2.2.2. Néi dung cÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch chi B¶o hiÓm x· héi *VÒ tû lÖ h­ëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi Nh×n tæng qu¸t th× trªn mÆt b»ng quy ®Þnh t¹i C«ng ­íc 102 cña ILO vµ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc kh¸c th× tû lÖ h­ëng b¶o hiÓm x· héi ë n­íc ta lµ cao trong khi møc ®ãng b¶o hiÓm x· héi cña n­íc ta l¹i thÊp h¬n c¸c n­íc vµ c«ng t¸c ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü l¹i ch­a ph¸t triÓn cßn bÞ h¹n chÕ rÊt nhiÒu. Tõ thùc tÕ ®ã cã thÓ cµng khã b¶o toµn quü b¶o hiÓm x· héi, trong t­¬ng lai kh«ng xa quü b¶o hiÓm x· héi sÏ mÊt c©n ®èi thu vµ chi lóc ®ã Ng©n s¸ch Nhµ n­íc tÊt yÕu sÏ ph¶i trî gióp míi ®¶m b¶o chi tr¶ ®ñ cho c¸c ®èi t­îng. §Ó h¹n chÕ sù mÊt c©n ®èi gi÷a thu vµ chi cña quü ngay tõ b©y giê ph¶i xem xÐt møc h­ëng vµ ®iÒu kiÖn h­ëng cña mét sè chÕ ®é. -VÒ trî cÊp h­u trÝ: §iÒu kiÖn h­ëng trî cÊp h­u trÝ ë n­íc ta: §iÒu 145 Bé LuËt Lao ®éng quy ®Þnh: Nam ®ñ 60 tuæi, n÷ ®ñ 55 tuæi cã thêi gian ®ãng BHXH tõ 20 n¨m. Quy ®Þnh ®iÒu kiÖn nghØ h­u nh­ vËy lµ phï hîp t×nh h×nh thùc tÕ n­íc ta vµ phï hîp víi ®a sè c¸c n­íc trong khu vùc. Tuy nhiªn, trong mét sè ngµnh nghÒ ®Æc thï, tuæi vÒ h­u l¹i qu¸ thÊp, cã tr­êng hîp nh­ qu©n ®éi 38-40 tuæi ®· vÒ. HoÆc phæ biÕn ®èi víi c¸c ngµnh nghÒ nÆng nhäc, ®éc h¹i ®­îc Nhµ n­íc cho phÐp vÒ h­u tr­íc 5 tuæi so víi quy ®Þnh. NghÞ ®Þnh 93/CP bæ sung ®èi víi nam ®ñ 55 tuæi, n÷ ®ñ 50 tuæi cã ®ñ 30 n¨m ®ãng b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn viÕt ®¬n xin nghØ h­u còng ®­îc gi¶i quyÕt. Nh­ vËy trªn thùc tÕ Nhµ n­íc cho phÐp ng­êi lao ®éng ®­îc nghØ h­u tr­íc 5 tuæi nÕu ng­êi lao ®éng cã ®ñ sè n¨m ®ãng b¶o hiÓm x· héi vµ tù nguyÖn vÒ h­u. ViÖc gi¶m tuæi nghØ h­u theo NghÞ ®Þnh 93/CP cßn cã ý nghÜa c©n ®èi cung cÇu vÒ lao ®éng trong giai ®o¹n hiÖn nay. Nh­ng gi¶m 5 tuæi vÒ h­u cña ng­êi lao ®éng l¹i cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn c©n ®èi quü b¶o hiÓm x· héi v× c¸c lý do sau: +Gi¶m 5 n¨m ®ãng b¶o hiÓm x· héi +T¨ng chi l­¬ng h­u cho ng­êi lao ®éng thªm 5 n¨m (tÝnh theo b×nh qu©n) +T¨ng chi phÝ mua b¶o hiÓm y tÕ cho ng­êi vÒ h­u thªm 5 n¨m n÷a. Theo sè liÖu thu-chi b¶o hiÓm x· héi n¨m 1999, b×nh qu©n mét ng­êi ®ãng b¶o hiÓm x· héi trong 1 n¨m ®­îc 998.000 ®ång (lÊy trßn lµ 1.000.000 ®ång), trong khi ®ã ng­êi vÒ h­u ph¶i chi b×nh qu©n mét n¨m lµ 3.500.000 ®ång. Con sè nµy còng nãi lªn ng­êi lao ®éng ph¶i ®ãng b¶o hiÓm x· héi 3,5 n¨m míi ®ñ tiÒn ®Ó nu«i b¶n th©n trong 1 n¨m khi vÒ h­u hoÆc ph¶i cã 3 ng­êi tham gia ®ãng b¶o hiÓm x· héi míi nu«i ®­îc 1 ng­êi vÒ h­u. Nh­ vËy nÕu gi¶m tuæi vÒ h­u 5 n¨m còng cã nghÜa lµ quü b¶o hiÓm x· héi sÏ ph¶i gi¶m b»ng 22,5 n¨m ®ãng b¶o hiÓm x· héi cña mét ng­êi. NÕu tÝnh b»ng tiÒn th× quü b¶o hiÓm x· héi s¬ bé sÏ ph¶i chi thªm hµng ngµn tû ®ång, t­¬ng ®­¬ng 1/4 sè thu b¶o hiÓm x· héi cña n¨m 1999. §©y lµ vÊn ®Ò ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn quü b¶o hiÓm x· héi. Tæ chøc ILO còng ®· khuyÕn c¸o ®Õn c¸c n­íc thµnh viªn vÒ ¶nh h­ëng cña viÖc gi¶m tuæi nghØ h­u ®Õn quü b¶o hiÓm x· héi. HiÖn nay xu h­íng cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi lµ t¨ng tuæi vÒ h­u. ®èi víi n­íc ta còng ph¶i tÝnh ®Õn viÖc t¨ng tuæi nghØ h­u ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi quü. -VÒ tû lÖ h­ëng trî cÊp h­u trÝ. Theo §iÒu 67 C«ng ­íc 102 cña ILO quy ®Þnh: ng­êi vÒ h­u cã 1 vî ®­îc h­ëng 40% tiÒn l­¬ng. §èi víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ng­êi lao ®éng cã møc thu nhËp cao, tÝch luü lín th× tû lÖ trî cÊp h­u trÝ th­êng lµ thÊp h¬n ë nh÷ng n­íc cã thu nhËp thÊp. VÝ dô ë Ph¸p: trî cÊp h­u trÝ b»ng 50% tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng tr­íc khi nghØ h­u. Nh­ng møc trî cÊp 50% ®ã cßn ®­îc céng thªm c¸c chÝnh s¸ch x· héi ®­îc ®¶m b¶o nh­: nhµ ë, trî cÊp gia ®×nh... ®Ó ®¶m b¶o ®êi sèng tèi thiÓu cña ng­êi nghØ h­u vµ cßn nu«i thªm 1vî. §èi víi n­íc ta, dùa trªn møc l­¬ng trung b×nh 300.000®ång/th¸ng mµ quy ®Þnh møc trî cÊp h­u trÝ tõ 40% ®Õn 50% tiÒn l­¬ng th× râ rµng kh«ng thÓ ®¶m b¶o møc sèng tèi thiÓu cña ng­êi lao ®éng. V× vËy, trong thêi gian tr­íc m¾t, n­íc ta ch­a thÓ kÐo tû lÖ trî cÊp h­u trÝ xuèng thÊp nh­ møc quy ®Þnh t¹i C«ng ­íc 102 cña ILO ®­îc. Nh­ng khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng ®­îc t¨ng cao lóc ®ã sÏ nghiªn cøu ®iÒu chØnh tû lÖ trî cÊp h­u trÝ xuèng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc c©n ®èi quü b¶o hiÓm x· héi. Nh×n l¹i lÞch sö ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn b¶o hiÓm x· héi ë n­íc ta trong thêi gian võa qua còng cã thêi kú Nhµ n­íc quy ®Þnh tû lÖ trî cÊp h­u trÝ b»ng 50% tiÒn l­¬ng. §ã lµ thêi kú sau C¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945, nh­ng chÝnh s¸ch nµy ch­a ®­îc thùc hiÖn th× n­íc ta l¹i b­íc vµo thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. -VÒ trî cÊp èm ®au, thai s¶n. VÊn ®Ò c¬ b¶n cÇn ph¶i hoµn thiÖn ®èi víi chÕ ®é nµy lµ cÇn ph¶i quy ®Þnh thêi gian dù bÞ tøc lµ bæ sung ®iÒu kiÖn ®Ó h­ëng chÕ ®é trî cÊp nµy. Kinh nghiÖm mét sè n­íc cho thÊy hä còng quy ®Þnh ®iÒu kiÖn vµ møc h­ëng c¸c chÕ ®é nµy rÊt chÆt chÏ. Nh­ ë Th¸i lan møc ®ãng BHXH èm ®au, thai s¶n lµ 4,5% tiÒn l­¬ng nh­ng chÕ ®é èm ®au chØ ®­îc h­ëng 50% tiÒn l­¬ng vµ ph¶i cã thêi gian ®ãng b¶o hiÓm x· héi dù bÞ lµ 90 ngµy trong thêi gian tr­íc khi èm 15 th¸ng míi ®­îc h­ëng chÕ ®é trî cÊp èm ®au vµ ph¶i ®ãng BHXH kh«ng Ýt h¬n 210 ngµy trong thêi kú 15 th¸ng tr­íc khi sinh con th× míi ®­îc h­ëng chÕ ®é trî cÊp thai s¶n, møc h­ëng lµ 50% tiÒn l­¬ng trong vßng 60 ngµy cho mçi lÇn sinh con vµ ®­îc trî cÊp cho 2 con (§iÒu 65, 67 LuËt An sinh x· héi hiÖn hµnh cña Th¸i lan). ë n­íc ta, tr­íc n¨m 1975, Tæng Liªn ®oµn Lao ®éng ViÖt nam thùc hiÖn h×nh thøc kho¸n chi cho 2 chÕ ®é nµy. Tõ ngµy 1/1/1995, B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam thùc hiÖn chi tr¶ theo chøng tõ thùc tª. Trªn c¬ së chøng tõ thu, chi thùc tÕ do ®¬n vÞ sö dông lao ®éng trùc tiÕp chi, hµng th¸ng B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam quyÕt to¸n cho ®¬n vÞ sö dông lao ®éng theo chøng tõ chi thùc tÕ. Do ®æi míi c¬ chÕ, nªn thêi gian ®Çu ng­êi lao ®éng ch­a quen, cho r»ng B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam g©y khã dÔ phiÒn hµ. Nh­ng ®Õn nay, ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ®Òu ®· quen víi c¬ chÕ míi. §Õn nay, c¬ chÕ thùc chi, thùc thanh to¸n còng ®· béc lé nh÷ng mÆt h¹n chÕ. Mét sè ®¬n vÞ, ®Æc biÖt lµ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thiÕu viÖc lµm, ng­êi lao ®éng ®· l¹m dông chÕ ®é trî cÊp èm ®au ®Ó t¨ng thªm thu nhËp khi kh«ng cã viÖc lµm, dÉn ®Õn tiÒn chi chÕ ®é èm ®au, thai s¶n t¨ng lªn rÊt nhanh cã ®¬n vÞ t¨ng lªn 5%, thËm chÝ lªn 10% v­ît c¶ møc ®ãng b¶o hiÓm x· héi. Tr­íc t×nh h×nh thùc tÕ ®ã cÇn ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra ë c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®ång thêi Nhµ n­íc cÇn quy ®Þnh ngay thêi gian dù bÞ bæ sung cho hai chÕ ®é nµy. *VÒ c«ng t¸c qu¶n lý chi b¶o hiÓm x· héi Víi môc tiªu chi ®óng, chi ®ñ, chi kÞp thêi vµ ®¶m b¶o an toµn, hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý chi cho c¸c ®èi t­îng b¶o hiÓm x· héi trong thêi gian tíi cÇn tËp trung ®æi míi hoµn thiÖn c¸c vÊn ®Ò chñ yÕu sau: -Hoµn thiÖn c«ng t¸c chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng. HiÖn nay, c«ng t¸c chi tr¶ hµng th¸ng cho c¸c ®èi t­îng h­ëng b¶o hiÓm x· héi ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu b»ng 2 h×nh thøc: +Chi tr¶ trùc tiÕp. +Chi tr¶ qua ®¹i lý. Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta ch­a thùc hiÖn viÖc më tµi kho¶n c¸ nh©n ®Õn tõng ng­êi th× hai h×nh thøc chi tr¶ nµy vÉn ph¶i ®­îc ¸p dông trong hÖ thèng chi tr¶ b¶o hiÓm x· héi. C¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng ®Þa ph­¬ng cã thÓ vËn dông c¸c h×nh thøc chi tr¶ cho phï hîp, nh»m ®¶m b¶o chi tr¶ kÞp thêi, an toµn vµ hiÖu qu¶. Tuy nhiªn ngoµi hai h×nh thøc chi tr¶ truyÒn thèng trªn, trong t×nh h×nh n­íc ta cßn nhiÒu tÖ n¹n x· héi nh­ trém c¾p, c­íp giËt... mµ ph­¬ng tiÖn chuyÓn trë chuyªn dông cho vËn chuyÓn tiÒn mÆt ®Õn c¸c ®Þa ®iÓm chi tr¶ l¹i cßn thiÕu th× cÇn thiÕt ph¶i c¶i tiÕn thªm mét b­íc c¸c h×nh thøc chi tr¶. §ã lµ më thªm tµi kho¶n tiÒn göi t¹i c¸c ng©n hµng n«ng nghiÖp liªn x· (ng©n hµng cÊp 4) ®Ó rót ng¾n qu·ng ®­êng vËn chuyÓn tiÒn mÆt ®Õn c¸c ®Þa ®iÓm chi tr¶. §èi víi c¸c ph­êng, x· cã ®iÒu kiÖn th× cã thÓ më réng h×nh thøc chi tr¶ trùc tiÕp, cã thÓ dïng lÖ phÝ chi vµ lÖ phÝ thu ®Ó ký hîp ®ång l©u dµi víi c¸n bé chuyªn tr¸ch lµm c«ng t¸c b¶o hiÓm x· héi t¹i x·, ph­êng. Mçi x·, ph­êng cã thÓ ký hîp ®ång víi 1 hoÆc 2 ng­êi lµm 2 nhiÖm vô chñ yÕu: thu b¶o hiÓm x· héi ë x·, ph­êng vµ trùc tiÕp chi tr¶ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ë x·, ph­êng. Ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn nµy rÊt phï hîp, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi ë cÊp x·, ph­êng mµ vÉn cã hiÖu qu¶, kh«ng lµm t¨ng chi phÝ. 3.2.3. Hoµn thiÖn kho¸n chi ho¹t ®éng bé m¸y BHXH ViÖt nam 3.2.3.1. Néi dung cña chi ho¹t ®éng bé m¸y BHXH ViÖt nam Néi dung cña chi ho¹t ®éng bé m¸y BHXH ViÖt nam bao gåm: -Chi phÝ cho ng­êi lao ®éng bao gåm l­¬ng vµ c¸c kho¶n cã tÝnh chÊt l­¬ng: tæng quü l­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së tæng sè biªn chÕ ®­îc giao vµ ng¹ch bËc cña c¸n bé, c«ng chøc quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 25/CP ngµy 23/5/1993 cña ChÝnh phñ vµ c¸c chÕ ®é liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng cña Nhµ n­íc. -Kinh phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh bao gåm: chi hµnh chÝnh, chi nghiÖp vô vµ chi kh¸c ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së ®Þnh møc, tiªu chuÈn, chÕ ®é theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. Cô thÓ c¸c kho¶n chi: thanh to¸n c¸c dÞch vô c«ng céng, mua vËt t­, v¨n phßng phÈm, chi th«ng tin, tuyªn truyÒn, liªn l¹c, héi nghÞ, c«ng t¸c phÝ, chi ®oµn ra, ®oµn vµo, chi söa ch÷a th­êng xuyªn... -Chi ®Æc thï cña ngµnh b¶o hiÓm x· héi nh­: chi phÝ thu b¶o hiÓm x· héi, chi phÝ chi b¶o hiÓm x· héi, chi phÝ chuyÓn tiÒn vµ c¸c chi phÝ ®Æc thï kh¸c theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. Kho¸n chi ho¹t ®éng bé m¸y ngµnh B¶o hiÓm x· héi ph¶i ®i liÒn víi kho¸n biªn chÕ. NghÞ quyÕt héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng lÇn thø 7, kho¸ VIII ®· chØ râ: “ChØ ®¹o thÝ ®iÓm viÖc kho¸n biªn chÕ vµ chi phÝ hµnh chÝnh æn ®Þnh mét sè n¨m ®Ó khuyÕn khÝch viÖc gi¶m biªn chÕ vµ tiÕt kiÖm chi phÝ hµnh chÝnh”. Nh­ vËy, kho¸n biªn chÕ vµ kho¸n kinh phÝ ho¹t ®éng lµ mét trong nh÷ng néi dung ®­îc quan t©m trong ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia, nh»m n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña bé m¸y Nhµ n­íc. Thùc hiÖn kho¸n biªn chÕ tøc lµ kho¸n quü l­¬ng ®i ®«i víi viÖc kho¸n chi phÝ hµnh chÝnh bëi lÏ tæng quü tiÒn l­¬ng bao gåm l­¬ng vµ c¸c kho¶n cã tÝnh chÊt l­¬ng. Chi phÝ hµnh chÝnh bao gåm c¸c kho¶n chi hµnh chÝnh, chi nghiÖp vô ®­îc tÝnh trªn c¬ së biªn chÕ ®­îc giao. V× vËy, kho¸n biªn chÕ vµ kho¸n chi qu¶n lý bé m¸y ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu: -Kh«ng t¨ng biªn chÕ cña ®¬n vÞ vµ kh«ng lµm t¨ng tæng kinh phÝ so víi tr­íc khi ch­a kho¸n. -B¶o ®¶m ®­îc chøc n¨ng, nhiÖm vô cña ®¬n vÞ, hoµn thµnh c«ng viÖc ®­îc giao víi chÊt l­îng kh«ng ®­îc thÊp h¬n tr­íc khi giao kho¸n. Môc tiªu cña kho¸n biªn chÕ vµ kho¸n chi ho¹t ®éng bé m¸y lµ ®Ó khuyÕn khÝch viÖc gi¶m biªn chÕ vµ tiÕt kiÖm chi phÝ hµnh chÝnh. PhÇn kinh phÝ tiÕt kiÖm ®­îc cã thÓ bæ sung: chi quü phóc lîi, khen th­ëng, c¶i thiÖn ®êi sèng c¸n bé c«ng chøc, chi cho c«ng t¸c ®µo t¹o, lËp quü dù phßng... Møc kho¸n kinh phÝ ho¹t ®éng bé m¸y ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së biªn chÕ vµ møc chi b×nh qu©n ®Çu ng­êi. 3.2.3.2. Ph­¬ng ¸n kho¸n chi bé m¸y BHXH ViÖt nam §Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng kho¸n chi vµ kho¸n biªn chÕ mét c¸ch hiÖu qu¶, ngµnh BHXH ph¶i thùc hiÖn tèt nh÷ng néi dung sau: -Toµn ngµnh ph¶i phÊn ®Êu hoµn thµnh tèt nhiÖm vô ®­îc giao, qu¶n lý tµi chÝnh chÆt chÏ, chi tiªu ®óng chÕ ®é, ®óng ®Þnh møc, tiªu chuÈn quy ®Þnh. Sö dông kinh phÝ cã hiÖu qu¶. Qu¸n triÖt ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n cña Thñ t­íng chÝnh phñ, Bé tµi chÝnh vµ B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam. X©y dùng vµ tæ chøc th¶o luËn ph­¬ng ¸n kho¸n chi, kÕ ho¹ch triÓn khai cô thÓ cña ®¬n vÞ víi tinh thÇn d©n chñ, c«ng khai ®Ó mäi ng­êi cïng thèng nhÊt thùc hiÖn. -H¹n chÕ tèi ®a viÖc tuyÓn dông thªm biªn chÕ. Tr­êng hîp thËt cÇn thiÕt cÇn tuyÓn dông thªm th× ph¶i thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh vµ n»m trong sè biªn chÕ ®­îc giao. -Rµ so¸t l¹i chøc n¨ng nhiÖm vô cña tõng ®¬n vÞ, tõng bé phËn trong ®¬n vÞ; x©y dùng lÒ lèi lµm viÖc, ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm râ rµng cho tõng bé phËn, tõng ®¬n vÞ. Bè trÝ s¾p xÕp c¸n bé, viªn chøc ®óng ng­êi ®óng viÖc. X©y dùng khèi l­îng c«ng viÖc vµ giao nhiÖm vô cô thÓ tõng c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc theo ®óng chøc danh cña hä. -T¨ng c­êng tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng cho c¸n bé viªn chøc trong ngµnh (kh«ng qu¸ 1 lÇn tiÒn l­¬ng theo quy ®Þnh) ph¶i c¨n cø vµo sè kinh phÝ tiÕt kiÖm ®­îc vµ kÕt qu¶ lao ®éng cña tõng ®¬n vÞ, tõng c¸ nh©n. Cã chÕ ®é th­ëng, ph¹t thÝch ®¸ng ®Ó khuyÕn khÝch tõng ®¬n vÞ. C¸c c¸ nh©n m¾c ph¶i vi ph¹m, khuyÕt ®iÓm trong c«ng t¸c th× kh«ng thùc hiÖn t¨ng tiÒn l­¬ng. Nh÷ng c¸ nh©n cã thµnh tÝch ®Æc biÖt xuÊt s¾c trong nghµnh th× th­ëng xøng ®¸ng. -X©y dùng kÕ ho¹ch vµ tæ chøc thùc hiÖn tiÕt kiÖm kinh phÝ ®èi víi nh÷ng kho¶n chi ®iÖn, n­íc, ®iÖn tho¹i, v¨n phßng phÈm, tiÕp kh¸ch, héi nghÞ, c«ng t¸c phÝ ... 3.2.4. Hoµn thiÖn qu¶n lý quü vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü 3.2.4.1. Nguyªn t¾c qu¶n lý quü Tõ ngµy 1/1/1995, quü B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt, h¹ch to¸n ®éc lËp vµ ®­îc Nhµ n­íc b¶o hé trong c¸c tr­êng hîp mÊt c©n ®èi thu-chi, quü kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ®Ó b¶o vÖ lîi Ých ng­êi lao ®éng. ViÖc h×nh thµnh quü BHXH tËp trung, thèng nhÊt, h¹ch to¸n ®éc lËp vµ giao cho BHXH ViÖt nam qu¶n lý ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt trong c¶i c¸ch BHXH n­íc ta. MÆt kh¸c, quü cßn ®­îc qu¶n lý theo c¬ chÕ tù qu¶n 3 bªn (Nhµ n­íc, chñ sö dông lao ®éng, ng­êi lao ®éng) mµ ®¹i diÖn lµ Héi ®ång qu¶n lý BHXH ViÖt nam lµ phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ ë n­íc ta. Tõ khi quü ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt vµ h¹ch to¸n ®éc lËp, sè thu cña quü ngµy mét t¨ng, n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc, viÖc chi tr¶ cho ®èi t­îng ®­îc kÞp thêi, ®¶m b¶o ®óng ®èi t­îng, ®ñ sè l­îng vµ an toµn, hiÖu qu¶. §¸nh gi¸ chung m« h×nh tæ chøc qu¶n lý quü tËp trung thèng nhÊt vµo mét ®Çu mèi lµ phï hîp víi thùc tÕ n­íc ta vµ phï hîp víi xu h­íng cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi. §©y lµ mét thµnh c«ng b­íc ®Çu trong c«ng cuéc c¶i c¸ch B¶o hiÓm x· héi ë n­íc ta. Trong thêi gian tíi, quü B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam nhÊt thiÕt ph¶i ®­îc qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt vµo mét ®Çu mèi, kh«ng chia nhá quü cho c¸c Bé, ngµnh qu¶n lý. VÒ vai trß cña Nhµ n­íc ®èi víi quü BHXH ViÖt nam: Theo Bé LuËt Lao ®éng, NghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/1/1995, QuyÕt ®Þnh sè 606/TTg ngµy 26/9/1995, NghÞ ®Þnh 19/CP ngµy 16/2/1995, QuyÕt ®Þnh sè 20/1998/Q§-TTg ngµy 26/1/1998 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ®Òu thÓ hiÖn tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n­íc ®èi víi quü B¶o hiÓm x· héi. ë c¸c mÆt sau: -§èi víi c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp thuéc khu vùc Nhµ n­íc th× hµng th¸ng víi t­ c¸ch lµ ng­êi chñ sö dông lao ®éng, Bé tµi chÝnh thay mÆt cho Nhµ n­íc chuyÓn tiÒn vÒ c¸c ®¬n vÞ ®Ó c¸c ®¬n vÞ ®ã ®ãng b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh. -Nhµ n­íc hç trî quü b¶o hiÓm x· héi trong c¸c tr­êng hîp mÊt c©n ®èi thu-chi quü, kh«ng cã kh¶ n¨ng chi tr¶ cho c¸c ®èi t­îng do c¸c yÕu tè kh¸ch quan nh­: +T¨ng l­¬ng. +§æi tiÒn. +L¹m ph¸t t¨ng cao. +C¸c doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n kh«ng cã kh¶ n¨ng ®ãng BHXH cho c«ng nh©n, nî tån ®äng kÐo dµi. +C¸c tr­êng hîp kh¸ch quan kh¸c. -Nhµ n­íc cã tr¸ch nhiÖm hç trî quü b¶o hiÓm x· héi ®èi víi nh÷ng ng­êi thuéc khu vùc Nhµ n­íc cã thêi gian c«ng t¸c tr­íc ngµy 1/1/1995 vµ vÒ h­u v× nh÷ng ®èi t­îng nµy c¬ b¶n ch­a ®ãng b¶o hiÓm x· héi. -Nhµ n­íc b¶o trî c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü theo chØ ®¹o cña ChÝnh phñ trong c¸c tr­êng hîp: +Khi bÞ thÊt tho¸t vèn, kh«ng thu håi ®­îc th× Nhµ n­íc b¶o trî toµn bé sè vèn bÞ thÊt tho¸t ®ã. +C¸c tr­êng hîp l·i suÊt ®Çu t­ thÊp h¬n tû lÖ tr­ît gi¸, kh«ng b¶o ®¶m ®­îc vèn th× Nhµ n­íc b¶o trî, cÊp ®ñ sè tiÒn th©m hôt ®ã. 3.2.4.2. Hoµn thiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü *C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n trong ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü §Ó ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü b¶o hiÓm x· héi cã hiÖu qu¶, cÇn ph¶i tu©n theo c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: -Ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu cña c¸c quy luËt kh¸ch quan trªn thÞ tr­êng vèn. Ph¶i kh¼ng ®Þnh c¸c ho¹t ®éng thu-chi b¶o hiÓm x· héi lµ c¸c ho¹t ®éng kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn nh­ng c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü l¹i ph¶i lÊy lîi nhuËn lµm môc ®Ých. Ph¶i tu©n theo yªu cÇu cña c¸c quy luËt kh¸ch quan trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­: quy luËt h×nh thµnh vµ vËn ®éng cña lîi nhuËn, quy luËt cung cÇu vÒ vèn. C¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü lµ c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh thÞ tr­êng, g¾n víi thÞ tr­êng vµ ph¶i tu©n theo c¸c yªu cÇu kh¸ch quan cña thÞ tr­êng, ®i ng­îc víi ®iÒu nµy sÏ dÉn ®Õn kh«ng cã hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng ®Çu t­. -Ph¶i ®¶m b¶o an toµn tuyÖt ®èi. HiÓu an toµn tuyÖt ®èi lµ hiÓu theo nghÜa quü b¶o hiÓm x· héi ph¶i ®­îc b¶o tån. TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ lµm cho quü th©m hôt ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p bæ sung ®ñ sè th©m hôt ®ã. H¬n n÷a, ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¶i ®­îc t¨ng tr­ëng, quü ph¶i ®­îc lín lªn do ®Çu t­ cã l·i ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña ng­êi lao ®éng. ViÖc ph©n cÊp cho c¸c chñ thÓ cã tr¸ch nhiÖm trong ho¹t ®éng ®Çu t­ lµ g¾n tr¸ch nhiÖm râ rµng cho c¸c chñ thÓ ®ã nh»m b¶o tån vµ ph¸t triÓn quü. Cô thÓ: +C¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ do ChÝnh phñ chØ ®Þnh, b¶o l·nh th× ChÝnh phñ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o toµn quü. NÕu bÞ thÊt tho¸t hoÆc l·i suÊt cho vay thÊp h¬n tû lÖ tr­ît gi¸ th× ChÝnh phñ ph¶i cÊp bï ngay cho quü, chuyÓn tiÒn tõ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó cÊp bï cho quü Ýt nhÊt ph¶i b»ng sè tiÒn th©m hôt ®ã. NÕu l·i suÊt ®Çu t­ cña quü b¶o hiÓm x· héi thÊp h¬n l·i suÊt cho vay trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ th× ChÝnh phñ còng ph¶i cÊp bï sè chªnh lÖch ®ã. +Khi ChÝnh phñ ph©n cÊp cho Héi ®ång qu¶n lý hoÆc cho Tæng Gi¸m ®èc B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ®­îc quyÒn ®Çu t­ cho c¸c dù ¸n cô thÓ th× Héi ®ång qu¶n lý hoÆc Tæng Gi¸m ®èc B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. NÕu ®Ó thÊt tho¸t, th©m hôt hoÆc l·i suÊt thÊp h¬n l·i suÊt thÞ tr­êng còng ®Ò ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®Òn bï cho quü. -§Çu t­ cho quü ph¶i cã l·i. L·i suÊt ®Çu t­ cña quü b¶o hiÓm x· héi ph¶i ®¶m b¶o: +L·i suÊt cho vay/tû lÖ tr­ît gi¸ (l¹m ph¸t) +L·i suÊt cho vay¢l·i suÊt vay. *C¸c ®Þnh h­íng cÇn hoµn thiÖn trong ho¹t ®éng ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü VÒ ph©n cÊp ®Çu t­ Môc 2, §iÒu 17 QuyÕt ®Þnh sè 20/1998/Q§-TTg ngµy 26/1/1998 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ cã quy ®Þnh râ: B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ®­îc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ ®Ó b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü b¶o hiÓm x· héi nh­: +Mua tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu cña Kho b¹c Nhµ n­íc vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc. +Cho vay ®èi víi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, quü hç trî ®Çu t­ quèc gia, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc. +§Çu t­ vèn vµo mét sè dù ¸n vµ doanh nghiÖp lín cña Nhµ n­íc cã nhu cÇu vÒ vèn ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ cho phÐp vµ b¶o trî. Nh­ vËy, trong 3 néi dung ph©n cÊp ®Çu t­ th× chØ cã néi dung thø 3 lµ ph¶i cã sù chØ ®Þnh cña ChÝnh phñ vµ ®­îc ChÝnh phñ b¶o l·nh cßn 2 néi dung ®Çu Nhµ n­íc ph©n cÊp cho B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam ®­îc quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t­, ChÝnh phñ kh«ng ph¶i chØ ®Þnh vµ còng kh«ng b¶o trî. Tuy nhiªn sù ph©n cÊp ®ã ch­a thËt sù phï hîp, ch­a b¶o ®¶m cho viÖc b¶o tån vµ t¨ng tr­ëng quü, ch­a ph©n cÊp râ tr¸ch nhiÖm cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam vµ cña ChÝnh phñ ®èi víi viÖc t¨ng tr­ëng quü. Trªn thùc tÕ viÖc cho vay theo néi dung thø 2 vÉn do ChÝnh phñ chØ ®Þnh, kÓ c¶ viÖc chØ ®Þnh thêi h¹n cho vay, møc cho vay, l·i suÊt cho vay... nh­ng l¹i kh«ng ®­îc b¶o trî. V× vËy nªn bæ sung néi dung ph©n cÊp nh­ sau: +Mua tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu cña Kho b¹c Nhµ n­íc vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc, mua c«ng tr¸i x©y dùng Tæ quèc. +Cho vay ®èi víi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, quü hç trî ®Çu t­ quèc gia, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña Nhµ n­íc ®­îc Thñ t­íng cho phÐp vµ b¶o trî. +§Çu t­ vèn vµo mét sè dù ¸n vµ doanh nghiÖp lín cña Nhµ n­íc cã nhu cÇu vÒ vèn ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ cho phÐp vµ b¶o trî, ph¶i nãi râ danh môc c¸c dù ¸n vµ doanh nghiÖp lín ®­îc phÐp ®Çu t­. Cã nh­ vËy míi lµm râ ®­îc tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cña b¶o hiÓm x· héi ®Õn ®©u cßn l¹i lµ ph¶i cã sù chØ ®Þnh cña ChÝnh phñ. VÒ h×nh thøc ®Çu t­: Ngoµi c¸c h×nh thøc ®Çu t­ nh­ hiÖn nay, ®Ò nghÞ ChÝnh phñ cho phÐp më réng c¸c h×nh thøc ®Çu t­ nh­: Cho phÐp quü ®­îc ®Çu t­ d­íi h×nh thøc liªn doanh, gãp vèn cæ phÇn vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh ®ang cã l·i cao vµ thu håi vèn nhanh nh­: ®iÖn tö viÔn th«ng, c¸c khu c«ng nghiÖp kü thuËt cao, chÕ biÕn dÇu khÝ, sù nghiÖp x· héi (x©y nhµ, tr­êng häc...) 3.3. §iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh B¶o hiÓm x· héi §Ó thùc hiÖn viÖchoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi vµ ®­a chÝnh s¸ch ®ã vµo thùc tÕ cÇn ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn sau: 3.3.1. Bæ sung vµ hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt Trong thêi gian qua, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· rÊt quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ®¶m b¶o vÒ mÆt ph¸p lý cho ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi nãi chung vµ lÜnh vùc qu¶n lý tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi nãi riªng. Cho ®Õn nay, Nhµ n­íc ®· h×nh thµnh ®­îc hÖ thèng ph¸p lý c¬ b¶n vµ t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ ®Ó ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ trong lÜnh vùc ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi bao gåm c¸c ®iÒu luËt trong Bé LuËt Lao ®éng, Ph¸p lÖnh c¸n bé c«ng chøc, LuËt sÜ quan qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt nam vµ trong c¸c NghÞ ®Þnh, QuyÕt ®Þnh, §iÒu lÖ vµ c¸c Th«ng t­, v¨n b¶n ph¸p quy h­íng dÉn sù nghiÖp b¶o hiÓm x· héi. Tuy nhiªn, do t×nh h×nh thùc tiÔn ®· thay ®æi, mét sè v¨n b¶n ph¸p squy ban hµnh kh«ng cßn phï hîp n÷a, trë nªn lçi thêi hoÆc g©y khã kh¨n trë ng¹i cho ho¹t ®éng cña b¶o hiÓm x· héi. Trong thêi gian tíi, cÇn ph¶i gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò sau: -Rµ so¸t l¹i toµn bé hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy ®· ban hµnh trong lÜnh vùc b¶o hiÓm x· héi ®Ó söa ®æi, bæ sung vµ hoµn thiÖn. -Ban hµnh NghÞ ®Þnh míi trªn c¬ së c¸c v¨n b¶n: NghÞ ®Þnh 19/CP ngµy 16/2/1995 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc thµnh lËp b¶o hiÓm x· héi, QuyÕt ®Þnh 606/TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ngµy 26/9/1995 ban hµnh quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam vµ NghÞ ®Þnh 58/1998/N§-CP ngµy 13/8/1998 cña ChÝnh phñ ban hµnh §iÒu lÖ B¶o hiÓm y tÕ v× hiÖn nay B¶o hiÓm y tÕ ®· s¸p nhËp vµo B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam. -Ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®Ó thùc hiÖn lo¹i h×nh b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn cho mäi ng­êi lao ®éng nãi riªng vµ mäi ng­êi d©n sèng trªn n­íc ViÖt nam nãi chung trong ®ã quy ®Þnh râ møc ®ãng, møc h­ëng, ®èi t­îng tham gia lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµy. -KhÈn tr­¬ng x©y dùng luËt b¶o hiÓm x· héi t¹o hµnh lang ph¸p lý c¬ b¶n cho ho¹t ®éng thu, chi, qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi. HiÖn nay Quèc héi, ChÝnh phñ ®· giao cho Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh vµ X· héi chñ tr× cïng c¸c Bé, Ngµnh liªn quan kh¸c x©y dùng LuËt B¶o hiÓm x· héi ®Ó tr×nh Quèc héi xem xÐt vµ phª chuÈn. Nh­ng c«ng viÖc tiÕn hµnh cßn chËm. -KiÖn toµn c¸c chÝnh s¸ch, ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý thu, chi, ®Çu t­ t¨ng tr­ëng quü b¶o hiÓm x· héi. 3.3.2. Hoµn thiÖn c«ng t¸c tæ chøc bé m¸y vµ c¸n bé §Ó ®iÒu hµnh tèt c¸c ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi cÇn cã bé m¸y hîp lý, ®ñ m¹nh, ®¶m b¶o linh ho¹t vµ cã ®ñ n¨ng lùc qu¶n lý. Muèn vËy cÇn thùc hiÖn: 3.3.2.1. VÒ tæ chøc bé m¸y HiÖn t¹i, theo NghÞ ®Þnh 19/CP ngµy 16/2/1995 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc thµnh lËp B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam, QuyÕt ®Þnh 606/TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ngµy 26/9/1995 ban hµnh quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam, hÖ thèng tæ chøc bé m¸y cña b¶o hiÓm x· héi ®· ®­îc thµnh lËp tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng theo m« h×nh 3 cÊp: Trung ­¬ng, tØnh, huyÖn vµ ®i vµo ho¹t ®éng ®ång bé tõ ngµy 1/10/1995. B¶o hiÓm y tÕ còng ®­îc tæ chøc theo ngµnh däc nh­ng chØ cã 2 cÊp: Trung ­¬ng vµ tØnh. §Õn nay, sau gÇn 10 n¨m ho¹t ®éng, m« h×nh 3 cÊp ®· lµm tèt chøc n¨ng vµ nhiÖm vô do ChÝnh phñ giao cho, gãp phÇn ph¸t triÓn sù nghiÖp B¶o hiÓm x· héi n­íc nhµ, ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ®¸nh gi¸ cao. Trong thêi gian tíi, B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam còng cÇn thiÕt gi÷ nguyªn m« h×nh 3 cÊp kh«ng chia lÎ quü cho c¸c Bé, Ngµnh qu¶n lý, kh«ng thµnh lËp b¶o hiÓm x· héi ngµnh. -KiÖn toµn Héi ®ång qu¶n lý-c¬ quan cao nhÊt cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam trªn c¬ së më réng quyÒn h¹n, chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ sè l­îng thµnh viªn cña Héi ®ång qu¶n lý ®Ó gióp Thñ t­íng ChÝnh phñ chØ ®¹o, kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn thu, chi, qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi, bæ sung thªm chøc n¨ng nhiÖm vô cña Héi ®ång qu¶n lý trong c«ng t¸c ®Çu t­ t¨ng tr­ëng, ®­îc quyÒn xem xÐt, lùa chän thªm c¸c ph­¬ng ¸n ®Çu t­ cho thÝch hîp. 3.3.2.2. VÒ ®éi ngò c¸n bé §Ó t¨ng tr­ëng c«ng t¸c qu¶n lý thu, chi b¶o hiÓm x· héi, thùc hiÖn kho¸n chi ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi cÇn ph¶i cã mét ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc cã n¨ng lùc vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt. B¶o hiÓm x· héi lµ mét ngµnh cã chuyªn m«n s©u nh­ng hÇu hÕt sè c¸n bé lµm c«ng t¸c b¶o hiÓm x· héi hiÖn nay chñ yÕu cã chuyªn m«n vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh, x· héi ch­a ®­îc ®µo t¹o chuyªn m«n b¶o hiÓm x· héi. XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm ®ã, trong thêi gian tíi, c«ng t¸c c¸n bé ngµnh b¶o hiÓm x· héi tËp trung thùc hiÖn c¸c mÆt sau ®©y: -X©y dùng tiªu chuÈn ho¸ chøc danh c¸n bé, c«ng chøc cña ngµnh trªn c¬ së quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. -Rµ so¸t, s¾p xÕp l¹i ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc ®Æc biÖt lµ ®éi ngò c¸n bé chñ chèt lµ c¸c chuyªn gia giái, trÎ ®Ó thùc thi nhiÖm vô vµ thay thÕ trong t­¬ng lai. -N©ng cao t×nh ®é mäi mÆt cña c¸n bé, c«ng chøc trªn c¬ së båi d­ìng vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc ®¸p øng yªu cÇu nhiÖm vô ®Æt ra trong c¸c n¨m tíi: ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc cña ngµnh ph¶i giái vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô, v÷ng vµng vÒ chÝnh trÞ, t­ t­ëng, cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, hÕt lßng phôc vô nh©n d©n, phôc vô sù nghiÖp b¶o hiÓm x· héi. §µo t¹o tËp trung chñ yÕu vµo nh÷ng lÜnh vùc sau ®©y: -NghiÖp vô c¬ b¶n trong t¸c nghiÖp thu, chi, chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi. -NghiÖp vô vÒ thÈm ®Þnh. -NghiÖp vô qu¶n lý quü b¶o hiÓm x· héi. -Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn trong b¶o toµn vµ ph¸t triÓn quü b¶o hiÓm x· héi t¹m thêi nhµn rçi. -C¬ së khoa häc cña viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ c¸c chÕ ®é BHXH. -Th«ng tin vÒ ho¹t ®éng b¶o hiÓm x· héi trªn thÕ giíi. -Ngo¹i ng÷. -ChÝnh trÞ vµ nh©n v¨n. -X©y dùng quy ho¹ch c¸n bé trong t­¬ng lai ®Ó cã lùc l­îng dù tr÷ vµ thay thÕ khi cÇn thiÕt. 3.3.3. §Çu t­ c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt Hoµn thµnh viÖc x©y dùng trô së lµm viÖc cho toµn bé hÖ thèng BHXH ViÖt nam tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2002, hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ViÖt nam míi thùc hiÖn x©y dùng xong trô së B¶o hiÓm x· héi tØnh vµ 437 trô së B¶o hiÓm x· héi quËn, huyÖn, thÞ x·, thµnh phè trùc thuéc tØnh nh­ vËy cßn kho¶ng 200 trô së cÊp huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè trùc thuéc tØnh ch­a ®­îc x©y dùng cÇn ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn vµ hoµn thµnh ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸n bé, c«ng chøc lµm viÖc, ®¶m b¶o an toµn vÒ tiÒn cña. HiÖn ®¹i ho¸ biÖn ph¸p qu¶n lý b»ng c«ng nghÖ tin häc HiÖn nay, c«ng t¸c qu¶n lý thu, chi, qu¶n lý ®èi t­îng h­ëng b¶o hiÓm x· héi, c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n, c«ng t¸c qu¶n lý c¸n bé trong ngµnh b¶o hiÓm x· héi ®· ®­îc qu¶n lý qua mét sè ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm tuy nhiªn viÖc sö dông nµy cßn ch­a ®­îc ¸p dông réng r·i, hÖ thèng m¸y tÝnh ®­îc trang bÞ cßn Ýt, tr×nh ®é c¸n bé sö dông m¸y vi tÝnh cßn h¹n chÕ. ë mét sè ®Þa ph­¬ng cã xóc tiÕn viÖc x©y dùng ch­¬ng tr×nh qu¶n lý ®èi t­îng, qu¶n lý thu, chi song vÉn cßn h¹n chÕ l¹i ch­a ®ång bé, ch­a nèi m¹ng nªn t¸c dông cßn thÊp. Trªn thÕ giíi, c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh­: Ph¸p, Mü, §øc, NhËt... ®· sö dông c«ng nghÖ tin häc ®Ó qu¶n lý BHXH trong nhiÒu n¨m nay. C¸c n­íc trong khu vùc nh­ Philipin, Th¸i lan, Singapore, Malaysia... còng ®· hoµn thiÖn nèi m¹ng vi tÝnh trong toµn quèc, toµn bé c«ng t¸c qu¶n lý b¶o hiÓm x· héi cña c¸c n­íc nµy ®Òu ®­îc sö dông trªn m¹ng vi tÝnh rÊt thuËn lîi cho c«ng t¸c ®iÒu hµnh qu¶n lý thu, chi vµ gi¶i quyÕt chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi. ë n­íc ta, trong giai ®o¹n tíi, do khèi l­îng c«ng t¸c qu¶n lý thu, chi, qu¶n lý ®èi t­îng t¨ng lªn gÊp béi ®ßi hái cÊp thiÕt ph¶i ®­îc trang bÞ hÖ thèng c«ng nghÖ tin häc ®ång bé, toµn bé c«ng t¸c qu¶n lý BHXH ph¶i ®­îc thùc hiÖn b»ng c«ng nghÖ tin häc míi cã kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu, nhiÖm vô ®­îc giao. KÕt luËn B¶o hiÓm x· héi lµ mét chÝnh s¸ch x· héi lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, chÝnh s¸ch nµy ®· gãp phÇn quan träng trong an sinh x· héi. Cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh cña nÒn kinh tÕ-x· héi, viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch, chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, chÝnh s¸ch tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi ngµy cµng trë nªn cÊp thiÕt. Nh÷ng kÕt qu¶ cña luËn v¨n nghiªn cøu ®· ®¹t ®­îc ®ã lµ: -§Ò tµi ®· lµm râ c¸c kh¸i niÖm, b¶n chÊt b¶o hiÓm x· héi, quü b¶o hiÓm x· héi, tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi, sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi víi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, tµi chÝnh doanh nghiÖp. §©y lµ nh÷ng luËn cø khoa häc lµm c¬ së cho viÖc nghiªn cøu, ®Ò xuÊt ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi ë n­íc ta trong thêi gian tíi. -LuËn v¨n ®· ®­a ra mét sè ®¸nh gi¸ vÒ c¸c néi dung cña chÝnh s¸ch tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi n­íc ta nh÷ng n¨m qua. -LuËn v¨n ®· ®­a ra mét sè ph­¬ng h­íng vµ ®iÒu kiÖn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m tíi. Hy väng r»ng nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc cña ®Ò tµi nghiªn cøu sÏ gãp phÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh b¶o hiÓm x· héi, gãp phÇn ®Èy nhanh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, lµm cho d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh.