Thiết kế, chế tạo nguồn kích thích âm thanh dùng cho việc nghiên cứu điện thế gợi thính

LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 1 CHÖÔNG 1. MUÏC TIEÂU LUAÄN VAÊN Theo thoáng keâ, beänh ñieác – suy giaûm thính löïc chieám khoaûng 10% - 15% daân soá [3]. Ñaëc bieät tæ leä maéc beänh ñieác ôû treû sô sinh laø 2/1000, treû khoâng nhöõng bò khuyeát ñi theá giôùi aâm thanh maø coøn khuyeát luoân caû chöùc naêng ngoân ngöõ [2,3], vì caâm laø heä quaû cuûa ñieác. Vieäc chaån ñoaùn sôùm ñeå phuïc hoài thính giaùc vaø phaùt trieån khaû naêng ngoân ngöõ cho caùc em laø vaán ñeà heát söùc caàn thieát vaø coù yù nghóa xaõ hoäi lôùn. Tuy nhieân, caùc phöông phaùp chaån ñoaùn tröôùc ñaây caàn coù söï coäng taùc cuûa beänh nhaân neân gaây nhieàu khoù khaên khi aùp duïng ño treân treû nhoû. Hieän nay, treân theá giôùi ñaõ öùng duïng roäng raõi phöông phaùp ño ñieän theá gôïi thính (Auditory Evoked Potentials – AEPs) trong vieäc chaån ñoaùn, rieâng taïi Vieät Nam nhöõng nghieân cöùu veà vaán ñeà naøy chöa phoå bieán vaø nhöõng öùng duïng cuûa noù coøn raát haïn cheá [2]. Cho ñeán nay, chæ môùi coù moät baùo caùo veà keát quaû khaûo saùt “Caùc chæ soá cuûa ñieän theá gôïi thính giaùc thaân naõo (BAEPs – Brainstem Auditory Evoked Potentials) treân ngöôøi Vieät Nam bình thöôøng” cuûa beänh vieän Ñieàu döôõng – Phuïc hoài chöùc naêng Böu Ñieän II do baùc só Nguyeãn Höõu Coâng vaø baùc só Nguyeãn Thò Thu Thaûo thöïc hieän. Phöông phaùp naøy giuùp chuùng ta khaûo saùt tính toaøn veïn cuûa heä thoáng daãn truyeàn thính giaùc töø tai trong qua daây thaàn kinh thính giaùc (daây thaàn kinh soá VIII) vaøo trong caàu naõo leân trung naõo qua daûi doïc beân (lateral lemniscus) cuøng beân tôùi cuû naõo sinh tö döôùi (inferior colliculus) beân ñoái dieän vaø keát thuùc ôû voû naõo thính giaùc. Ñeå tieán haønh phöông phaùp phaûi caàn coù caùc thieát bò chuyeân duïng bao goàm: nguoàn kích thích aâm, thieát bò thu nhaän tín hieäu vaø phaàn meàm xöû lyù vì ñieän theá naøy raát nhoû khoaûng vaøi microvolt naèm laãn trong neàn nhieãu coù ñieän theá khoaûng milivolt. Caùc baùc só ôû beänh vieän ÑD – PHCN BÑ II ñaõ söû duïng maùy Neuropack cuûa haõng Nihon Kohden ñeå ño ñaïc. Hieän taïi, phoøng thí nghieäm cuûa boä moân Vaät lyù y sinh coù thieát bò MP30 cuûa haõng Biopac coù khaû naêng thu nhaän tín hieäu ñieän sinh hoïc vaø keát hôïp xöû lyù vôùi phaàn meàm ñi keøm. Döïa vaøo thieát bò naøy, chuùng ta coù theå thöïc hieän caùc thí nghieäm veà ño ñieän tim (ECG), ñieän cô (EMG), From www.bme.vn LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 2 ñieän theá gôïi thính (AEPs)... nhaèm giuùp sinh vieân hieåu roõ hôn lyù thuyeát ñaõ hoïc. Tuy nhieân, caùc thí nghieäm treân caàn phaûi coù nguoàn kích thích phuø hôïp ñeå taïo ra ñaùp öùng sinh hoïc. Ñeà taøi thieát keá nguoàn kích thích aâm vôùi daûi taàn soá roäng vaø aâm löôïng thay ñoåi ñaõ ñöôïc choïn nhaèm phuïc vuï cho muïc tieâu tìm hieåu vaø nghieân cöùu ñieän theá gôïi thính (Auditory Evoked Potentials - AEPs). Keát hôïp vieäc söû duïng MP30 laøm boä thu tín hieäu, chuùng ta coù theå thöïc hieän caùc thí nghieäm veà ño ñieän theá gôïi thính ôû caùc taàn soá khaùc nhau. Caùc keát quaû thí nghieäm coù so saùnh ñoái chieáu vôùi keát quaû chuaån cho thaáy, nguoàn kích cheá taïo hoaøn toaøn coù theå phuïc vuï cho vieäc ño ñieän theá gôïi thính taïi phoøng thí nghieäm cuûa boä moân Vaät lyù kyõ thuaät y sinh. Ñieàu naøy goùp phaàn vaøo vieäc xaây döïng theâm caùc baøi thí nghieäm cho sinh vieân, ñoàng thôøi cuõng taïo ñieàu kieän cho caùc nghieân cöùu theo höôùng chaån ñoaùn caùc vaán ñeà veà tai sau naøy. LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 3 CHÖÔNG 2. TOÅNG QUAN 2.1 Caáu taïo cuûa tai Chöùc naêng cuûa boä tieàn ñình-oác tai (vestibulocochlear) lieân quan ñeán vieäc giöõ thaêng baèng vaø thính giaùc. Cô quan naøy ñöôïc caáu taïo bôûi 3 phaàn: tai ngoaøi tieáp nhaän soùng aâm; tai giöõa, daãn truyeàn soùng aâm töø khoâng khí ñeán xöông vaø töø xöông ñeán tai trong; vaø tai trong, nôi caùc rung ñoäng ñöôïc chuyeån ñoåi thaønh caùc xung thaàn kinh ñaëc hieäu theo daây thaàn kinh thính giaùc veà heä thaàn kinh trung öông, ngoaøi ra coøn coù cô quan tieàn ñình tai coù vai troø giöõ thaêng baèng. 2.1.1 Tai ngoaøi Tai ngoaøi (auricle, or pinna) caáu taïo bôûi moâ suïn chun coù hình daïng taám khoâng ñoàng ñeàu vôùi da phuû ngoaøi ôû caùc maët. OÁng tai ngoaøi (external auditory meatus) coù daïng hình oáng deïp, hình thaønh töø beà maët cuûa xöông thaùi döông. Ñaàu trong cuûa oáng tai ngoaøi coù maøng nhó. Bieåu moâ oáng tai ngoaøi laø bieåu moâ laùt taàng coù söøng, lieân tuïc vôùi bieåu bì beân ngoaøi. ÔÛ taàng döôùi nieâm cuûa oáng tai ngoaøi coù nang loâng, tuyeán baõ vaø caùc tuyeán raùy tai (ceruminous gland) (moät bieán theå cuûa tuyeán moà hoâi). Caùc tuyeán raùy tai laø tuyeán oáng xoaén cheá tieát ra chaát raùy tai (cerumen, earwax) maøu vaøng naâu, hôi cöùng, laø hoãn hôïp cuûa môõ vaø saùp. Loâng vaø raùy tai coù vai troø baûo veä oáng tai ngoaøi. Ñoaïn 1/3 ngoaøi cuûa thaønh oáng tai ngoaøi ñöôïc naâng ñôõ bôûi moâ suïn chun, coøn ñoaïn trong ñöôïc naâng ñôõ bôûi xöông thaùi döông. Ñaàu cuoái oáng tai ngoaøi coù moät maøng hình baàu duïc, goïi laø maøng nhó (tympanic membrane, eardrum). Maët ngoaøi maøng nhó coù bieåu bì moûng, maët trong maøng nhó coù phuû lôùp bieåu moâ vuoâng ñôn tieáp lieàn vôùi bieåu moâ cuûa hoøm tai. Xen giöõa 2 lôùp bieåu moâ naøy laø moät lôùp moâ lieân keát chaéc ñöôïc caáu taïo bôûi caùc sôïi collagen vaø sôïi keo cuøng caùc nguyeân baøo sôïi. Maøng nhó laø caáu truùc truyeàn soùng aâm ñeán caùc xöông con ôû trong tai giöõa. Chöùc naêng cuûa tai ngoaøi laø baét aâm thanh vaø höôùng noù vaøo maøng nhó. Cuõng gioáng nhö aêngten parabol baét soùng ñieän töø, tai ngoaøi hoaït ñoäng nhö moät boä baét soùng aâm thanh raát LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 4 hieäu quaû vaø taäp trung aâm thanh vaøo oáng tai ngoaøi. Khoâng phaûi ôû taát caû moïi höôùng tai ngoaøi ñeàu thu nhaän toát aâm thanh. Tai ngoaøi chæ thu toát aâm thanh coù caùc taàn soá khaùc nhau khi nguoàn aâm thanh naèm ôû nhöõng vò trí ñaëc bieät so vôùi ñaàu. Khaû naêng ñònh vò nguoàn phaùt aâm thanh trong moâi tröôøng xung quanh, ñaëc bieät doïc theo truïc ñöùng phuï thuoäc raát lôùn vaøo ñaëc tính hôïp aâm cuûa tai ngoaøi. Hình 2.1: Caáu truùc giaûi phaãu cuû a tai 2.1.2 Tai giöõa Tai giöõa (middle ear, tympanic cavity) laø moät khoang khoâng ñeàu, naèm beân trong thaønh xöông thaùi döông ôû ñoaïn giöõa maøng nhó vaø beà maët xöông cuûa tai trong. Tai giöõa ôû phía tröôùc thoâng noái vôùi haàu qua voøi tai (auditory tube) hay voøi eustachio (Eustachian tube), ôû phía sau thoâng vôùi caùc xoang khí trong moõm chuõm cuûa xöông thaùi döông. Tai giöõa coù bieåu moâ laùt ñôn naèm beân treân lôùp ñeäm moûng vaø gaén chaët vaøo maøng xöông ôû saùt beân döôùi. ÔÛ caïnh voøi tai vaø vuøng trong tai giöõa, bieåu moâ laùt ñôn loùt tai giöõa daàn daàn chuyeån daïng thaønh bieåu moâ truï giaû taàng coù loâng chuyeån. Tuy thaønh thöôøng xuyeân bò xeïp song voøi tai môû ra trong quaù trình nuoát vaøo, taïo söï thaêng baèng aùp suaát trong tai giöõa ñoái vôùi aùp suaát khí Tai ngoaøi Tai giöõa Tai trong Loa tai Xöông tai Xöông thaùi döông Cöûa ovan Suïn Maøng nhó Tónh maïch caûnh trong Cöûa troøn OÁng tai Ñi vaøo haàu Xöông meâ ñaïo Daây TK tieàn ñình (VIII) Daây TK maët (VII) LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 5 quyeån. ÔÛ thaønh xöông trong cuûa tai giöõa coù 2 vuøng hình chöõ nhaät coù maøng phuû ngoaøi vaø khoâng coù xöông goïi laø cöûa soå baàu duïc (oval window) vaø cöûa soå troøn (round window). Hình 2.2: Xöông buù a, xöông ñe, xöông ba øn ñaï p Maøng nhó ñöôïc noái vaøo cöûa soå baàu duïc bôûi moät chuoãi 3 xöông tai (auditory ossicle) nhoû laø xöông buùa (malleus), xöông ñe (incus) vaø xöông baøn ñaïp (stape). Chuùng giöõ vai troø truyeàn caùc aâm thanh thaønh dao ñoäng cô hoïc do maøng nhó taïo ra ñeán tai trong. Xöông buùa töï vuøi vaøo maøng nhó coøn xöông baøn ñaïp gaén vaøo cöûa soå baàu duïc. Caùc xöông tai keát noái vaøo nhau baèng caùc khôùp hoaït dòch, gioáng nhö caùc caáu truùc khaùc trong hoøm tai, caùc xöông con cuõng coù bieåu moâ laùt ñôn. Beân trong tai giöõa coù 2 cô nhoû gaén vaøo xöông buùa vaø xöông baøn ñaïp, coù chöùc naêng ñieàu chænh söï daãn truyeàn aâm thanh. 2.1.3 Tai trong Tai trong (internal ear) hay meâ ñaïo (labyrinth) caáu taïo bao goàm 2 meâ ñaïo. Meâ ñaïo xöông (bony labyrinth) bao goàm moät chuoãi caùc teá baøo (hoác) trong phaàn xöông ñaù cuûa xöông thaùi döông vaø chöùa meâ ñaïo maøng (membranous labyrinth) beân trong. Meâ ñaïo maøng bao goàm moät chuoãi caùc hoác thoâng nhau vaø ñöôïc loùt bôûi bieåu moâ coù nguoàn goác ngoaïi bì. Meâ ñaïo maøng coù nguoàn goác töø tuùi thính giaùc (auditory vesicle) phaùt trieån töø ngoaïi bì ôû 2 beân ñaàu cuûa phoâi. Trong thôøi kyø phoâi thai, caùc tuùi thính giaùc loõm vaøo moâ lieân keát beân döôùi vaø khoâng coøn lieân heä vôùi ngoaïi bì vuøng ñaàu nöõa, di chuyeån saâu vaøo beân trong vuøng moâ xöông phoâi thai seõ trôû thaønh xöông thaùi döông sau naøy. Trong thôøi kyø naøy, tuùi thính giaùc traûi qua LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 6 moät loaït caùc bieán ñoåi phöùc taïp veà hình thaùi, taïo ra 2 vuøng ñaëc bieät cuûa meâ ñaïo maøng laø tuùi baàu duïc (utricle) vaø tuùi nhoû (saccule). Caùc oáng baùn khuyeân (semicircular duct) coù xuaát nguoàn töø tuùi baàu duïc, coøn oác tai (cochlea) coù xuaát nguoàn töø tuùi nhoû. ÔÛ caùc vuøng keå treân, bieåu moâ bieät hoùa taïo neân caùc caáu truùc caûm giaùc nhö veát thính giaùc (maculae) ôû tuùi baàu duïc vaø tuùi nhoû, maøo thính giaùc (cristae) ôû oáng baùn khuyeân, vaø cô quan Corti (organ of Corti) ôû oáng oác tai. Meâ ñaïo xöông (bony labyrinth) laø caùc hoác beân trong xöông thaùi döông. Ñaây laø moät khoang trung taâm khoâng ñeàu, goïi laø tieàn ñình tai (vestibule), chöùa tuùi baàu duïc vaø tuùi nhoû. Phía sau tieàn ñình tai coù 3 keânh baùn khuyeân (semicircular canal) vaây quanh caùc oáng baùn khuyeân; phía tröôùc ngoaøi oác tai (cochlea) coù caùc oáng oác tai (cochlear duct). OÁc tai coù toång chieàu daøi khoaûng 35 mm, quaán 2 voøng röôõi quanh moät moâ xöông goïi laø truï oác tai (modiolus). Truï oác tai coù caùc hoác chöùa caùc maïch maùu, thaân vaø caùc sôïi nhaùnh cuûa caùc nôron nhaùnh thính giaùc cuûa daây thaàn kinh soï soá VIII (haïch xoaén). Hai beân truï oác tai nhoâ ra caùc gôø xöông maûnh goïi laø caùc laù xoaén (osseous spriral lamina). Caùc laù xoaén ñi qua oác tai ñeán vuøng ñaùy nhieàu hôn vuøng ñænh. Meâ ñaïo xöông coù chöùa ñaày ngoaïi dòch (perilymph) coù thaønh phaàn ion gioáng nhö moät chaát gian baøo ôû caùc cô quan khaùc, song coù raát ít protein. Meâ ñaïo maøng coù chöùa noäi dòch (endolymph) coù ñaëc ñieåm ít sodium (natri) vaø nhieàu potassium (kali), noàng ñoä protein ít. LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 7 Hình 2.3: Cô quan tieàn ñình oác tai Meâ ñaïo maøng • Tuùi nhoû vaø tuùi baàu duïc: Tuùi nhoû vaø tuùi baàu duïc coù caáu taïo laø bao moâ lieân keát moûng coù bieåu moâ laùt ñôn. Meâ ñaïo maøng gaén chaët vaøo maøng xöông ngoaøi cuûa meâ ñaïo xöông bôûi moät daûi moâ lieân keát moûng cuõng coù chöùa maïch maùu nuoâi döôõng bieåu moâ cuûa meâ ñaïo maøng. Trong thaønh cuûa tuùi nhoû vaø tuùi baàu duïc coù theå nhìn thaáy caùc vuøng nhoû, goïi laø veát thính giaùc (maculae), caùc teá baøo thaàn kinh – bieåu moâ ñaõ bieät hoùa coù tieáp nhaän caùc nhaùnh cuûa daây thaàn kinh tieàn ñình. Veát thính giaùc cuûa tuùi nhoû naèm ôû saøn cuûa tuùi, coøn veát thính giaùc cuûa tuùi baàu duïc naèm ôû thaønh beân, neân caùc veát thính giaùc thaúng goùc vôùi nhau. Caùc veát thính giaùc ôû caû 2 vò trí khaùc nhau ñeàu coù caáu truùc moâ hoïc gioáng nhau. Veát thính giaùc ñöôïc taïo bôûi moät thaønh daøy vôùi 2 loaïi teá baøo tieáp nhaän thính giaùc, moät soá teá baøo naâng ñôõ vaø caùc taän cuøng thaàn kinh ñeán vaø ñi. Caùc teá baøo tieáp nhaän thính giaùc, hay teá baøo loâng (hair cell), coù ñaëc ñieåm caáu taïo vôùi 40-80 loâng giaû daøi vaø cöùng, laø caùc vi nhung mao bieät hoùa cao, vaø 1 loâng ñieån hình. Caùc loâng giaû saép xeáp thaønh daûi vôùi chieàu daøi taêng daàn, caùi daøi nhaát laø khoaûng 100µm vaø naèm Tröôùc Maøo löôïc naèm trong oáng baùn khuyeân Daây TK tieàn ñình Daây TK tieàn ñình oác tai Daây TK maët Nhaùnh TK oác tai OÁng oác tai Veát raõnh OÁc tai OÁng oác tai Veát trong tuùi nhoû Vòn nhó Sau Beân Veát trong tuùi baàu duïc Maøng tieàn ñình LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 8 saùt loâng ñieån hình. Loâng ñieån hình coù theå ñaùy vaø 9 + 2 vi oáng ôû ñoaïn gaàn, sau ñoù 2 vi oáng trung taâm seõ maát ñi. Loâng ñieån hình naøy thöôøng ñöôïc goïi laø loâng rung (kinocilium), song coù leõ khoâng chuyeån ñoäng. Coù 2 loaïi teá baøo loâng ñöôïc phaân bieät theo kieåu tieáp nhaän taän cuøng thaàn kinh ñeán. Caùc teá baøo loâng I coù caùc taän cuøng thaàn kinh coù hình cheùn vaø to, bao quanh haàu heát phaàn ñaùy cuûa teá baøo; caùc teá baøo loâng II coù nhieàu taän cuøng thaàn kinh ñeán. Caû 2 loaïi teá baøo loâng I vaø II ñeàu coù taän cuøng thaàn kinh ñi coù leõ coù tính öùc cheá. Caùc teá baøo naâng ñôõ naèm xen keõ giöõa caùc teá baøo loâng laø caùc teá baøo hình truï coù caùc vi nhung mao ôû maët ñænh. Bao phuû beà maët caùc teá baøo thaàn kinh bieåu moâ naøy laø moät lôùp daïng keo glycoprotein daøy, coù leõ do caùc teá baøo naâng ñôõ cheá tieát ra, ôû beà maët coù caùc tinh theå carbonate calcium goïi laø nhó maïch (otolith, otoconia). • OÁng baùn khuyeân Caùc oáng baùn khuyeân (semicircular duct) coù hình daïng töông öùng vôùi caùc phaàn cuûa meâ ñaïo xöông. Caùc vuøng tieáp nhaän thính giaùc ôû boùng (ampulla) oáng baùn khuyeân coù daïng caùc gôø daøi ñöôïc goïi laø caùc maøo boùng (cristae ampulares). Caùc gôø naøy thaúng goùc vôùi truïc cuûa oáng baùn khuyeân. Caùc maøo boùng coù caáu taïo gioáng nhö caùc veát thính giaùc nhöng coù lôùp daïng keo glycoprotein daøy hôn, lôùp naøy coù choã daïng hình noùn goïi laø ñaøi (cupula) maøo boùng vaø khoâng coù lôùp nhó thaïch. Ñaøi maøo boùng naèm suoát chieàu daøi boùng oáng baùn khuyeân vaø tieáp xuùc vôùi thaønh boùng ñoái dieän. • OÁng vaø tuùi noäi dòch OÁng noäi dòch (endolymphatic duct) ôû ñoaïn khôûi ñaàu coù bieåu moâ laùt ñôn, gaàn veà phía tuùi noäi dòch (endolymphatic sac) bieåu moâ daàn daàn chuyeån sang truï ñôn cao vôùi 2 loaïi teá baøo; 1 trong soá 2 loaïi teá baøo naøy coù vi nhung mao ôû beà maët vaø coù nhieàu haït aåm baøo vaø khoâng baøo ôû baøo töông vuøng ñænh. Ngöôøi ta cho raèng loaïi teá baøo naøy coù vai troø haáp thuï noäi dòch, nhaäp baøo caùc vaät laï vaø caùc maûnh vuïn teá baøo coù trong noäi dòch. • OÁng oác tai OÁng oác tai (cochlear duct) laø phaàn loài ra cuûa tuùi nhoû, ñöôïc bieät hoùa cao ñeå tieáp nhaän aâm thanh. OÁng oác tai daøi khoaûng 35 mm vaø ñöôïc bao quanh bôûi khoang ngoaïi dòch. Döôùi LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 9 kính hieån vi quang hoïc, oác tai (ôû trong meâ ñaïo xöông) ñöôïc chia laøm 3 khoang laø: vòn tieàn ñình (scala vestibuli) ôû treân; vòn giöõa (scala media) laø oáng oác tai, naèm ôû giöõa; vaø vòn maøng nhó (scala tympani). OÁng oác tai, coù chöùa noäi dòch, chaám döùt ôû vuøng ñænh oác tai. Hai vòn coøn laïi chöùa ngoaïi dòch, vaø thöïc ra laø oáng daøi baét ñaàu töø cöûa soå baàu duïc (oval window) vaø chaám döùt taïi cöûa soå troøn (round window); hai vòn thoâng nhau taïi vuøng ñænh oác tai bôûi 1 loã thoâng goïi laø khe vòn (helicotrema). Maøng tieàn ñình (vestibular membrane) hay maøng Reissner (Reissner’s membrane) coù caáu taïo bôûi 2 lôùp bieåu moâ laùt, moät coù nguoàn goác töø vòn giöõa vaø moät coù nguoàn goác töø vòn tieàn ñình. Caùc teá baøo ôû caùc bieåu moâ naøy coù nhieàu hình thöùc lieân keát chaët neân chuùng giuùp giöõ ñöôïc söï sai bieät gradient lôùn ôû khu vöïc 2 beân maøng. Veát maøng (stria vascularis) laø choã bieåu moâ coù nhieàu maïch maùu, naèm ôû thaønh beân cuûa oáng oác tai. Veát maïch coù caùc teá baøo coù nhieàu choã loõm maøng baøo töông ñoái khaù saâu ôû maët ñaùy teá baøo vôùi nhieàu ti theå. Caùc ñaëc ñieåm hình thaùi naøy cho bieát chuùng laø caùc teá baøo coù tính naêng chuyeân chôû ion vaø nöôùc, vaø ngöôøi ta cho raèng chuùng taïo ra thaønh phaàn caáu truùc ion cuûa noäi dòch. Trong caáu truùc cuûa tai trong coù chöùa caùc thuï theå thính giaùc ñaëc hieäu goïi laø cô quan Corti (organ of Corti) coù caùc teá baøo loâng ñaùp öùng caùc taàn soá aâm thanh khaùc nhau. Cô quan Corti naèm treân moät lôùp chaát neàn goïi laø maøng neàn (basilar membrane). Coù theå phaân bieät ñöôïc caùc teá baøo naâng ñôõ vaø 2 loaïi teá baøo loâng. Coù khoaûng 3-5 haøng teá baøo loâng ngoaøi (outer hair cell) ñöôïc goïi teân nhö treân do coù vò trí xa phaàn ñaùy cuûa cô quan Corti, vaø 1 haøng teá baøo loâng trong (inner hair cell). Ñaëc ñieåm moâ hoïc chính cuûa caùc teá baøo naøy laø coù daïng chöõ W (caùc teá baøo loâng ngoaøi) hay loùt (teá baøo loâng trong) vôùi caùc loâng giaû. Theå ñaùy hieän dieän ôû trong vuøng baøo töông ôû saùt caùc loâng giaû cao nhaát. Khaùc vôùi ôû tieàn ñình tai, caùc teá baøo loâng ôû oác tai khoâng coù loâng ñieån hình. Vieäc khoâng coù loâng rung ñieån hình mang laïi tính caân ñoái cho teá baøo loâng raát quan troïng trong vieäc daãn truyeàn thính giaùc. Ngoïn cuûa caùc loâng giaû cao nhaát ôû caùc teá baøo loâng ngoaøi caém vaøo maøng maùi (tectorial membrane) laø lôùp chaát tieát giaøu glycoprotein cuûa moät soá teá baøo cuûa rìa xoaén oác (spiral limbus). LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 10 Trong soá caùc teá baøo naâng ñôõ coù teá baøo truï (pillar cell) laø ñaëc bieät nhaát. Caùc teá baøo truï coù raát nhieàu sieâu oáng giuùp cho chuùng trôû neân cöùng chaéc; chuùng taïo neân moät khoaûng troáng hình tam giaùc naèm giöõa lôùp caùc teá baøo loâng ngoaøi vaø loâng trong ñöôïc goïi laø ñöôøng haàm trong (inner tunnel) coù vai troø trong söï daãn truyeàn aâm. Caùc teá baøo loâng ngoaøi vaø loâng trong ñeàu coù caùc taän cuøng thaàn kinh ñeán vaø ñi; trong ñoù caùc teá baøo loâng trong coù nhieàu taän cuøng thaàn kinh ñeán hôn vaø söï khaùc bieät naøy chöa ñöôïc hieåu roõ. Thaân cuûa caùc nôron hai cöïc ñeán cô quan Corti naèm ôû beân trong loõi xöông cuûa truï oác tai vaø taïo neân haïch xoaén. 2.2 Chöùc naêng nghe cuûa tai 2.2.1 AÂm thanh AÂm thanh laø soùng cô hoïc coù bieân ñoä nhoû maø thính giaùc cuûa con ngöôøi coù theå nhaän bieát ñöôïc. Thí duï: soùng aâm phaùt ra töø moät nhaùnh aâm thoa, moät daây ñaøn, moät maët troáng ñang rung ñoäng. Moãi aâm ñôn coù moät taàn soá rieâng. Ñôn vò taàn soá laø Hertz (vieát taét laø Hz). Hertz laø taàn soá cuûa moät quaù trình dao ñoäng aâm maø cöù moãi giaây vaät thöïc hieän ñöôïc moät dao ñoäng. Dao ñoäng aâm coù taàn soá khoaûng töø 20 - 20.000 Hz. Nhöõng dao ñoäng cô coù taàn soá döôùi 20 Hz goïi laø haï aâm, treân 20.000 Hz goïi laø sieâu aâm. f 20000 Hz Haï aâm AÂm (nghe ñöôïc) Sieâu aâm Veà phöông dieän vaät lyù, aâm nghe ñöôïc hay khoâng nghe ñöôïc khoâng coù gì khaùc nhau veà baûn chaát. Chuùng chæ khaùc nhau veà phöông dieän taùc duïng sinh lyù ñoái vôùi maøng nhó. Thöïc nghieäm chöùng toû aâm thanh ñi thaønh tia vaø noù cuõng bò phaûn xaï, khuùc xaï, nhieãu xaï vaø haáp thuï nhö tia saùng. Vì vaäy, ta coù theå nghe ñöôïc tieáng ñoäng phaûn xaï töø vaùch ñaù, tieáng ñoäng beân ngoaøi ñi vaøo trong moät ngoâi nhaø ñoùng kín cöûa; Hai ngöôøi caùch nhau moät böùc töôøng coù theå troø chuyeän vôùi nhau deã daøng. www.bme.vn LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 11 Cöôøng ñoä cuûa aâm laø moät tính chaát maø döïa vaøo ñoù ta coù theå phaân bieät moät aâm maïnh hay yeáu. Roõ raøng cöôøng ñoä aâm gaén lieàn vôùi bieân ñoä vaø naêng löôïng cuûa dao ñoäng aâm. Ví duï nhö ta ñaùnh maïnh vaøo daây ñaøn thì aâm thanh phaùt ra seõ to vaø deã caûm nhaän hôn laø ñaùnh nheï vaøo noù. Nhieàu thöïc nghieäm xaùc nhaän: Caûm giaùc aâm thanh ôû tai chuùng ta khoâng chæ phuï thuoäc vaøo cöôøng ñoä aâm maø coøn phuï thuoäc vaøo taàn soá cuûa aâm thanh. Hình 2.4: Ñöôøng bieåu dieãn ngöôõn g aâm löôïng ôø ta i ngöôøi Hình 2.4 dieãn taû khaû naêng thu nhaän aâm thanh theo taàn soá vaø cöôøng ñoä aâm thanh ñöôïc tai tieáp nhaän. Tai ta nghe ñöôïc aâm thanh naèm ôû giöõa hai ñöôøng bieåu dieãn. Ñöôøng phía treân laø ngöôõng ñau, neáu cöôøng ñoä aâm naèm phía treân ngöôõng ñau aâm thanh coù khaû naêng laøm hoûng tai. Ñöôøng phía döôùi laø ngöôõng nghe, neáu cöôøng ñoä aâm naèm phía döôùi ngöôõng nghe, coù nghóa laø aâm thanh coù ñoä rung quaù yeáu (thaàm thì) tai ta khoâng nghe ñöôïc. Khoaûng taàn soá ôû giöõa (töø 1000 - 4000 Hz) laø khu vöïc maø tai ta nghe roõ nhaát. Ñôn vò ño cöôøng ñoä aâm laø decibel. Coù 2 loaïi ñôn vò decibel veà aâm thanh maø ta caàn phaân bieät roõ laø decibel aùp aâm (decibel sound pressure level – dB SPL) vaø decibel ngöôõng nghe (decibel normal hearing level – dB nHL). • Decibel aùp aâm (dB SPL) laø ñôn vò ño cöôøng ñoä aâm thanh döïa vaøo moái quan heä giöõa coâng suaát aâm thanh taïo ra vôùi coâng suaát aâm thanh chuaån vaø ñöôïc tính theo coâng thöùc logarit. LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 12 Döïa theo ñôn vò naøy, ngöôøi ta laäp ra ñoà thò ngöôõng nghe vaø ngöôõng ñau cho ngöôøi bình thöôøng nhö hình sau. Hình 2.5: Ñoà thò ngöôõng nghe, ngöôõng ñau ôû ngö ôøi theo ñôn vò dB S PL Theo ñoà thò, ta thaáy ngöôõng nghe cuûa tai ngöôøi ôû caùc taàn soá khaùc nhau seõ öùng vôùi caùc möùc aâm löôïng khaùc nhau. ÔÛ taàn soá caøng thaáp (döôùi 100Hz), ñeå tai ngöôøi nghe ñöôïc thì caàn phaûi coù aâm löôïng caøng lôùn. Tai ngöôøi nghe toát ôû khoaûng taàn soá töø 1000Hz – 4000Hz vôùi möùc aâm löôïng ngöôõng khoaûng töø 0dB – 20dB. ÔÛ taàn soá caøng cao, tai ngöôøi cuõng phaûi caàn aâm löôïng lôùn töông öùng ñeå coù theå nghe ñöôïc. Cöôøng ñoä treân 120 dB laø ngöôõng ñau cuûa tai ngöôøi. Sau ñaây laø hình vaø baûng minh hoïa cöôøng ñoä aâm cuûa caùc aâm thanh trong moâi tröôøng. LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 13 Hình 2.6: Möùc aâm löôïng cuûa caùc aâm than h trong moâi tröôøng Baûng 2.1: Moät soá ví duï veà aâm löôïng cuûa caùc aâm thanh trong moâi tröôøng Nguoàn aâm AÂm löôïng (dB SPL) Ñoäng cô maùy bay (caùch 50m) 140 Ngöôõng ñau 130 Ngöôõng khoù chòu 120 Cöa maùy (caùch 1m) 110 Vuõ tröôøng (caùch loa 1m) 100 Ñoäng cô xe taûi (caùch 10m) 90 Khu ñoâ thò saàm uaát 80 Maùy huùt buïi (caùch 1m) 70 AÂm thoaïi (caùch 1m) 60 AÂm thanh trong nhaø 50 Thö vieän yeân tónh 40 Phoøng nguû (ban ñeâm) 30 AÂm neàn cuûa TV 20 Laù caây xaøo xaïc 10 Ngöôõng nghe 0 LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 14 • Decibel ngöôõng nghe (dB HL) laø ñôn vò aâm löôïng ñöôïc suy ra töø decibel aùp aâm. Ngöôøi ta döïa vaøo ñoà thò aâm löôïng ngöôõng nghe ôû ngöôøi bình thöôøng tính theo ñôn vò dB SPL ñeå quy chieáu ra thang ño cho ñôn vò dB HL. Taát caû caùc giaù trò aâm löôïng treân ñöôøng naøy ñeàu ñöôïc quy ra laø 0 dB HL vôùi caùc taàn soá töông öùng. Ngöôøi ta xaây döïng thính löïc ñoà cho beänh nhaân döïa treân ñôn vò dB HL. Hình 2.7: Quy trình chuyeån ñoåi töø dB SPL s ang d B HL vaø sang thín h löïc ñ oà 2.2.2 Chöùc naêng nghe Caùc soùng aâm taùc ñoäng ñeán maøng nhó laøm cho caùc xöông tai di ñoäng. Söï khaùc bieät dieän tích raát lôùn giöõa maøng nhó vôùi chaân cuûa xöông baøn ñaïp ñaûm baûo cho vieäc truyeàn ñi hieäu quaû söï dao ñoäng cô hoïc töø trong moâi tröôøng khoâng khí sang moâi tröôøng dòch ôû tai trong. Hai cô coù ôû tai giöõa laø cô nhó (tensor tympani) (gaén vaøo xöông buùa) vaø cô baøn ñaïp (stapedius) (gaén vaøo xöông baøn ñaïp); caùc aâm thanh lôùn coù theå laøm cho caùc cô naøy phaûn xaï co laïi, laøm haïn cheá söï di chuyeån theo chöùc naêng cuûa maøng nhó vaø xöông baøn ñaïp, ngaên caûn vieäc laøm toån thöông cho tai trong. Tuy vaäy, caùc phaûn xaï naøy xaûy ra chaäm neân caàn caån troïng ñoái vôùi caùc aâm thanh lôùn xaûy ra ñoät ngoät nhö tieáng suùng noå. Sau ñaây laø caùch giaûi thích theo töøng böôùc vieäc laøm sao caùc soùng aâm ñöôïc bieán ñoåi thaønh caùc xung ñieän theá ôû trong tai trong. Caùc soùng aâm laø loaïi soùng daøi vôùi caùc khoaûng neùn (compression) vaø giaõn (rarefaction). Khoaûng neùn laøm cho xöông baøn ñaïp di chuyeån vaøo trong. Do dòch ôû tai trong haàu nhö khoâng theå neùn ñöôïc, söï thay ñoåi aùp suaát ñöôïc truyeàn qua maøng tieàn ñình vaø maøng neàn, laøm cho chuùng bò leäch xuoáng döôùi veà phía vòn hoøm tai. Söï thay ñoåi aùp suaát naøy cuõng laøm phaàn phía treân cöûa soå troøn troài ra ngoaøi, qua ñoù giuùp giaûm aùp suaát. Do caùc ñænh cuûa caùc teá baøo truï ñoùng vai troø 1 caùi truïc, söï leäch xuoáng cuûa maøng neàn LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 15 ñöôïc bieán ñoåi thaønh söï caét ngang caùc loâng giaû cuûa caùc teá baøo loâng vaøo maøng maùi. Ñaàu choùp caùc loâng giaû leäch veà phía truï oác tai vaø rôøi khoûi theå ñaùy. Trong thôøi ñieåm coù khoaûng giaõn soùng aâm, moïi thöù dieãn ra ngöôïc laïi: xöông baøn ñaïp di chuyeån ra ngoaøi, maøng neàn di chuyeån leân treân veà phía vòn tieàn ñình, vaø caùc loâng giaû cuûa caùc teá baøo loâng beû gaäp veà phía veát maïch vaø theå ñaùy. Söï di leäch theo höôùng naøy gaây ra söï khöû cöïc taïo ñieän theá ôû caùc teá baøo loâng, daãn ñeán söï giaûi phoùng chaát daãn truyeàn thaàn kinh (thaønh phaàn hoùa hoïc chöa ñöôïc bieát roõ), taïo ra ñieän theá hoaït ñoäng ôû caùc nôron 2 cöïc cuûa haïch xoaén (söï kích thích). Söï nhaän bieát caùc taàn soá aâm thanh naøy tuøy thuoäc vaøo söï ñaùp öùng cuûa maøng neàn. Söï ñaùp öùng cuûa maøng neàn ñoái vôùi taàn soá aâm thanh baèng söï di dôøi khaùc bieät veà vò trí vaø ñoä daøi. Caùc aâm taàn cao ñöôïc phaùt hieän bôûi ñaàu döôùi cuûa maøng neàn, caùc aâm taàn thaáp ñöôïc phaùt hieän ôû vuøng ñænh cô quan Corti. Söï doø taàn soá theo vò trí (tonotopic localization) naøy coù lieân quan ñeán beà roäng vaø ñoä cöùng cuûa maøng neàn: maøng neàn heïp vaø cöùng ôû vuøng ñaùy coù ñaùp öùng toát nhaát ñoái vôùi caùc aâm thanh coù taàn soá cao. Caùc loaïi ñieän theá trong oác tai [4]: • Ñieän theá lieân tuïc: moãi boä phaän cuûa oáng oác tai coù moät ñieän theá lieân tuïc rieâng bieät, thí duï ñieän theá cuûa noäi dòch laø +80 V, cuûa teá baøo giaùc quan coù loâng laø -80 V, cuûa teá baøo Hensen cuûa maøng Resne -20 V. Maøng maùi khoâng coù ñieän theá (0 V). Nguoàn cung caáp ñieän theá laø vaân maïch (strie vasculaire) vaø teá baøo giaùc quan coù loâng. Söï coù maët cuûa oxi, ion kali vaø ion natri ôû tyû leä nhaát ñònh raát caàn thieát cho söï oån ñònh cuûa caùc ñieän theá keå treân • Ñieän theá vi aâm hay ñieän theá microphonic laø moät doøng ñieän xoay chieàu, theå hieän moät caùch trung thaønh nhöõng rung ñoäng cuûa maøng ñaùy do aûnh höôûng cuûa soùng aâm ñöôïc truyeàn töø tai vaøo trong. LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 16 Ngöôøi ta coù theå so saùnh ñieän theá vi aâm vôùi doøng ñieän phaùt sinh trong microâ khi chuùng ta noùi tröôùc maùy phoùng thanh. Neáu chuùng ta ñöa doøng ñieän naøy vaøo loa ñieän thì loa seõ phaùt ra tieáng cuûa ngöôøi noùi tröôùc microâ. Nguoàn goác cuûa ñieän theá microphonic laø ôû teá baøo giaùc quan coù loâng. Khi caùc loâng naøy bò uoán cong, bò keùo caêng hoaëc ñeø neùn thì ñieän theá lieân tuïc trong oác tai seõ bieán ñoåi, luùc taêng, luùc giaûm, luùc aâm, luùc döông do hieän töôïng khöû cöïc hoaëc thay ñoåi ñieän trôû. Nhöõng bieán ñoåi naøy taïo ra moät doøng ñieän xoay chieàu goïi laø ñieän theá microphonic. Nhö vaäy ñieän theá microphonic laø söï bieán löôïng cuûa nhöõng rung ñoäng aâm thaønh moät doøng ñieän xoay chieàu. Ñieän theá microphonic taêng moät caùch ñoàng bieán vôùi cöôøng ñoä aâm thanh ñoái vôùi cöôøng ñoä nhoû vaø vöøa. Nhöng khi cöôøng ñoä leân quaù 105dB thì noù laïi khoâng taêng nöõa. Moät soá thuoác ñoäc ñoái vôùi tai nhö streptomyxin, quinin… coù taùc haïi tröïc tieáp ñeán loâng cuûa teá baøo giaùc quan vaø aûnh höôûng ñeán ñieän theá vi aâm. • Ñieän theá coäng (summation potential) Ñieän theá coäng goàm hai doøng ñieän moät chieàu: moät aâm tính vaø moät döông tính. Soùng ñieän xuaát hieän khi loâng cuûa teá baøo giaùc quan bò ñeø moät caùch keùo daøi bôûi maøng maùi. Noù chæ xuaát hieän khi cöôøng ñoä aâm thanh ñaït 20dB cao hôn cöôøng ñoä gaây ra ñieän theá microphonic. Cöôøng ñoä cuûa noù taêng cuøng vôùi cöôøng ñoä cuûa aâm thanh trong moät phaïm vi nhaát ñònh. Noù coù taùc duïng tu chænh ñoái vôùi ñieän theá microphonic. • Ñieän theá hoaït ñoäng (action potential – AP) ngöôøi ta goïi ñieän theá naøy laø luoàng thaàn kinh thính giaùc. Nguoàn goác: caùc ñieän theá microphonic vaø ñieän theá coäng taùc ñoäng vaøo teá baøo giaùc quan vaø giaûi phoùng moät chaát trung gian hoaù hoïc ôû cöïc döôùi cuûa teá baøo. Chaát trung gian naøy ñöôïc giaûi phoùng theo nhòp rung cuûa maøng neàn vaø taïo ra ôû khôùp thaàn kinh (synapse) bao vaây chung quanh teá baøo giaùc quan, nhöõng xung ñieän cuøng nhòp chaïy doïc theo caùc sôïi cuûa daây thaàn kinh oác tai goïi laø ñieän theá hoaït ñoäng (giaû thuyeát cuûa Davis). LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 17 Ñieän theá hoaït ñoäng chöùng minh söï hoaït ñoäng cuûa caùc nôron cuûa daây thaàn kinh oác tai. Noù chòu söï chæ ñaïo cuûa thaàn kinh trung öông. Thí duï khi chuùng ta kích thích boù ly taâm Rasmussen (ñi töø voû naõo xuoáng oác tai) thì ñieän theá hoaït ñoäng bò öùc cheá. Trong gaây meâ saâu ñieän theá hoaït ñoäng cuõng khoâng xuaát hieän ñöôïc. Luoàng thaàn kinh, töùc ñieän theá hoaït ñoäng, phaùt sinh töø cô quan Corti ñöôïc ñöa veà voû naõo baèng con ñöôøng khaù phöùc taïp, noù phaûi ñi qua ba nôron höôùng taâm [4]. • Nôron thöù nhaát ñi töø teá baøo giaùc quan cuûa cô quan Corti ñeán nhaân thính giaùc ôû haønh naõo (nhaân löng vaø nhaân buïng). Thaân nôron naèm ôû haïch xoaén ñuoâi gai ñi töø phía teá baøo giaùc quan vaø daây truïc ñi veà phía nhaân thính giaùc. Caùc daây truïc taäp trung laïi thaønh caùc daây thaàn kinh oác tai. Caùc thaân nôron taäp trung laïi thaønh haïch Corti. • Nôron thöù hai laø nôron haønh naõo ñoài thò raát phöùc taïp, vì noù goàm nhieàu taàng vaø ña soá caùc daây truïc ñeàu baét cheùo ôû phía treân nhaân thính giaùc. Do ñoù chuùng ta thaáy coù nhöõng nôron ngaén, nôron daøi, nôron ñi thaúng, nôron baét cheùo; nôron lieân laïc vôùi traùm caàu, vôùi theå than vôùi caáu taïo löôùi. Taát caû nhöõng nôron naøy ñeàu daãn ñeán hai theå goái trong. Moãi theå goái ñeàu tieáp nhaän nhöõng xung ñieän cuûa caû hai tai. Söï lieân laïc cuûa nhaân löng vôùi caáu taïo löôùi coù taùc duïng giuùp cho tai phaân bieät ñöôïc roõ raøng caùc aâm hôn baèng öùc cheá ñoä nhaïy caûm cuûa sôïi thaàn kinh keá caän taàn soá ñöôïc kích thích. Theå goái ñoùng vai troø nhaân thính giaùc döôùi voû naõo. Theå goái vaø ñoài thò coù khaû naêng hieåu nhaän tieàm taøng nhöõng tín hieäu ñôn giaûn thay cho voû naõo. • Nôron thöù ba ñöôïc goïi laø nôron ñoài thò voû naõo, noù ñi töø theå goái trong vaø taän cuøng ôû voû naõo thuyø thaùi döông taïi vuøng thính giaùc, vuøng naøy ôû doïc treân ñaùy laø bôø sau cuûa raõnh Sylvius, mang teân vuøng Heschl (töùc laø vuøng 52 vaø vuøng 41 cuûa Brodman). ÔÛ phía sau vuøng Heschl coøn coù moät vuøng caän thính giaùc mang teân vuøng A1 vaø A2. moãi vuøng thính giaùc vaø caän thính giaùc nhaän nhöõng xung ñieän cuûa caû hai tai, nhöng coù öu tieân cho beân ñoái dieän. Nhöõng tín hieäu xuaát phaùt töø cô quan Corti do caùc ñieän theá hoaït ñoäng ñöa ñeán döôùi daïng maät maõ, noù ñöôïc giaûi maõ vaø ghi nhôù taïi vuøng thính giaùc vaø caän thính giaùc. Hieän töôïng naøy ñöôïc LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 18 goïi laø hieåu nhaän. Nhôø coù hieåu nhaän ñöôïc caùc tín hieäu neân chuùng ta môùi phaân bieät ñöôïc cöôøng ñoä, aâm saéc, taàn soá môùi phaân bieät ñöôïc moät tieáng ñoäng vôùi moät tieáng noùi, môùi nhaän ra ñöôïc gioïng ngöôøi quen, gioïng ngöôøi laï, gioïng vui, gioïng buoàn… Neáu vuøng thính giaùc vaø caän thính giaùc bò huûy dieät thì doøng ñieän hoaït ñoäng vaãn coù theå ñeán taän naõo nhöng beänh nhaân seõ khoâng hieåu ñöôïc yù nghóa cuûa caùc tín hieäu, khoâng phaân bieät ñöôïc lôøi noùi vôùi tieáng ñoäng, gioïng boãng vôùi gioïng traàm… Ngoaøi caùc nôron höôùng taâm ñaõ noùi, coøn coù caùc nôron ly taâm ñi töø voû naõo ñeán theå goái trong, ñeán cuû naõo sinh tö sau, ñeán daõy Raây, ñeán oác tai. Rasmussen vaø M. portmann coù taû boù traùm oác tai ñi töø traùm treân cuûa caàu naõo ñeán taän teá baøo giaùc quan coù loâng cuûa cô quan Corti. Nhöõng boù ly taâm naøy coù nhieäm vuï kìm cheá, ñieàu chænh doøng ñieän theá hoaït ñoäng maø ngöôøi ta coøn goïi laø luoàng thaàn kinh thính giaùc, giaûm bôùt söï nhaïy caûm ñoái vôùi taïp aâm, thích öùng ñoä nhaïy caûm cuûa cô quan Corti vôùi cöôøng ñoä tieáng aâm. 2.3 Ñieän theá gôïi thính Ñieän theá gôïi thính (Auditory evoked potentials – AEPs) laø moät phaân lôùp cuûa ERPs. ERPs (Event-related potentials) laø nhöõng ñaùp öùng cuûa naõo theo thôøi gian ñoái vôùi caùc söï kieän. Söï kieän ôû ñaây coù theå laø kích thích giaùc quan (nhö laø duøng aùnh saùng hay laø aâm thanh), moät söï kieän veà thaàn kinh (nhö laø söï nhaän ra moät kích thích taïi moät vò trí ñaëc tröng). Ñoái vôùi AEPs, söï kieän ôû ñaây laø aâm thanh. AEPs laø nhöõng ñieän theá raát nhoû (khoaûng vaøi microvolt) naèm laãn trong tín hieäu ñieän naõo (töø vaøi chuïc ñeán vaøi traêm microvolt) ñöôïc thu nhaän ôû da ñaàu khi coù kích thích aâm thanh. Baèng phöông phaùp laáy trung bình, chuùng ta hoaøn toaøn coù theå trích ra ñöôïc nhöõng tín hieäu ñieän raát nhoû naøy. Nhöõng tín hieäu ñieän naøy khaù phöùc taïp vaø coù theå ñöôïc thu nhaän trong khoaûng thôøi gian giöõa hai kích thích. Tín hieäu AEP laø moät daïng soùng phaûn aùnh chöùc naêng ñieän sinh lyù cuûa moät phaàn naøo ñoù trong heä thoáng thaàn kinh thính giaùc trung öông ñaùp öùng laïi vôùi aâm kích thích [5]. LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 19 Ngöôøi ta chia ñieän theá gôïi thính (AEPs) thaønh 4 nhoùm khaùc nhau döïa vaøo thôøi gian tieàm (latency), laø thôøi gian keå töø khi baét ñaàu kích thích aâm ôû tai cho tôùi luùc xuaát hieän ñænh cuûa soùng töông öùng (peak latency). • Ñieän oác tai (Electrocochleogram – EcoG) laø ñieän theá gôïi xuaát hieän sôùm nhaát trong khoaûng 5ms ñaàu tieân, phaûn aùnh hoaït ñoäng cuûa oác tai vaø daây thaàn kinh soá VIII. • Ñieän theá gôïi ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát laø ñaùp öùng thính giaùc thaân naõo (Auditory brain stem response – ABR) xuaát hieän trong 10ms ñaàu sau khi coù kích thích. ABR phaûn aùnh hoaït ñoäng thaàn kinh töø daây thaàn kinh soá VIII ñeán naõo giöõa. • Middle latency response – MLR xuaát hieän trong khoaûng 50ms, phaûn aùnh hoaït ñoäng taïi voû naõo thính giaùc. • Late latency response – LLR xuaát hieän trong khoaûng 250ms sau khi coù tín hieäu, phaûn aùnh hoaït ñoäng cuûa vuøng thính giaùc vaø caùc vuøng lieân ñôùi khaùc treân voû naõo. Ño ñieän theá gôïi thính (AEPs) laø moät phöông phaùp khaùch quan ñeå ñaùnh giaù tính toaøn veïn cuûa heä thoáng thaàn kinh thính giaùc trung taâm vaø ngoaïi vi. Vì vaäy, phöông phaùp ño ñieän theá gôûi thính (AEPs) trôû thaønh coâng cuï höõu hieäu trong vieäc ño thính giaùc ôû treû nhoû vaø nhöõng ñoái töôïng khoâng theå hoaëc khoâng hôïp taùc trong quaù trình kieåm tra. Ñaây cuõng laø coâng cuï chaån ñoaùn voâ giaù trong vieäc ñaùnh giaù chöùc naêng cuûa caùc caáu truùc heä thoáng thaàn kinh thính giaùc. Coù 4 öùng duïng chuû yeáu cuûa vieäc ño ñieän theá gôïi thính (AEPs): • Tieân löôïng ñoä nhaïy thính giaùc • Saøng loïc thính giaùc treû sô sinh • Chaån ñoaùn ñaùnh giaù chöùc naêng cuûa heä thoáng thaàn kinh thính giaùc trung öông vaø • Theo doõi chöùc naêng heä thoáng thaàn kinh thính giaùc trong quaù trình phaãu thuaät caét boû khoái u ôû daây thaàn kinh soá VIII. Phöông phaùp ño ñieän theá gôïi thính (AEPs) trong chaån ñoaùn ñoä nhaïy thính giaùc vaø saøng loïc thính giaùc treû sô sinh coù aûnh höôûng raát lôùn vaøo khaû naêng xaùc ñònh nhöõng hö hoûng LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 20 veà thính giaùc ôû treû em. ABR ñöôïc söû duïng trong nhöõng tröôøng hôïp saøng loïc treû sô sinh ñeå xaùc ñònh treû naøo caàn phaûi kieåm tra theâm hoaëc tieân löôïng ñoä nhaïy thính giaùc ôû treû em vôùi nghi ngôø hö hoûng veà thính giaùc. Ñaùnh giaù chaån ñoaùn thöôøng ñöôïc thöïc hieän vôùi ABR, MLR vaø LLR. ABR nhaïy hôn vôùi caùc roái loaïn cuûa daây thaàn kinh soá VIII vaø thaân naõo thính giaùc vaø thöôøng ñöôïc duøng keát hôïp vôùi phöông phaùp chaån ñoaùn hình aûnh nhaèm hoã trôï cho vieäc chaån ñoaùn nhöõng khoái u vaø caùc roái loaïn thaân naõo. Theo doõi trong giaûi phaãu thöôøng ñöôïc tieán haønh vôùi ECoG vaø ABR. Caùc ñieän theá gôïi naøy ñöôïc theo doõi suoát quaù trình caét boû khoái u ôû daây thaàn kinh soá VIII. 2.3.1 Ñieän theá oác tai (ECoG) Ñaây laø ñaùp öùng vôùi thaønh phaàn chính laø ñieän theá hoaït ñoäng phöùc hôïp xuaát hieän taïi nhöõng vuøng ngoaïi bieân cuûa daây thaàn kinh soá VIII. Moät xung vuoâng ngaén (click) nhanh vaø maïnh laøm cho caùc boù sôïi cuûa daây thaàn kinh soá VIII phoùng ñieän ñoàng boä. Keát quaû cuûa ñaùp öùng treân taïo ra ñieän theá hoaït ñoäng (action potential – AP) bao goàm 2 thaønh phaàn: cochlear microphonic (CM) – ñaùp öùng töø oác tai giaû (baét chöôùc) kích thích, summating potential (SP) – ñaùp öùng tröïc tieáp phaûn aùnh hình bao cuûa kích thích. ECoG laø moät ñaùp öùng tröôøng gaàn, neân ñeå thu ñöôïc tín hieäu toát nhaát ta phaûi ñaët ñieän cöïc gaàn nôi sinh ra ñaùp öùng, khaùc vôùi ABR, MLR vaø LLR laø caùc ñaùp öùng tröôøng xa. Do ñoù, vieäc thu nhaän EcoG baèng ñieän cöïc daùn laø raát khoù. Ñeå coù keát quaû toát nhaát, ngöôøi ta söû duïng ñieän cöïc kim ñaët xuyeân qua maøng nhó leân phía treân phaàn loài ra cuûa xöông thaùi döông. Bôûi vì ECoG chæ ño chöùc naêng ngoaïi vi cuûa heä thính giaùc vaø coù xaâm haïi cô theå beänh nhaân neân nhöõng öùng duïng coøn raát haïn cheá, chæ duøng cho moät soá chaån ñoaùn ñaëc bieät. 2.3.2 Ñieän theá thaân naõo (ABR) ABR laø moät kieåm tra chöùc naêng thính giaùc thaân naõo trong ñaùp öùng vôùi caùc kích thích aâm thanh. Ñöôïc Jewett vaø Williston moâ taû laàn ñaàu tieân vaøo naêm 1971, phöông phaùp ño thính löïc ABR laø öùng duïng phoå bieán nhaát cuûa caùc ñaùp öùng thaàn kinh thính giaùc. Phöông phaùp ABR lieân quan ñeán moät ñieän theá thaàn kinh sinh ra bôûi moät tieáng click hoaëc pip ñöôïc taïo ra töø moät tai nghe beân ngoaøi. Soùng ñaùp öùng ñöôïc ño baèng ñieän cöïc daùn www.bme.vn LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 21 taïi ñænh ñaàu vaø daùi tai. Tín hieäu coù bieân ñoä raát nhoû (khoaûng microvolt) thu ñöôïc töø pheùp laáy trung bình. Caùc ñænh soùng ñöôïc ñaùnh daáu töø I-V. Caùc soùng naøy thöôøng xuaát hieän khoaûng 10ms sau caùc kích thích coù cöôøng ñoä cao (70-90dB nHL – normal hearing level). Phöông phaùp ABR söû duïng moät kích thích aâm taïo ra moät ñaùp öùng töø vuøng ñaùy cuûa oác tai. Tín hieäu truyeàn töø nhaân oác tai ñeán cuû naõo döôùi. Soùng ABR I vaø II töông öùng vôùi caùc ñieän theá hoaït ñoäng (AP). Caùc soùng sau phaûn aùnh hoaït ñoäng cuûa haäu synapse taïi trung taâm thính giaùc thaân naõo. Caùc ñænh döông phaûn aùnh hoaït ñoäng höôùng taâm vaø ly taâm töø sôïi thaàn kinh ñeán thaân naõo. Hình 2.8 Minh hoïa hoaït ñoäng thaà n kinh taïo ra c aù c soùng AEP Caùc thaønh phaàn soùng [10]: • Soùng I: Laø ñaëc tröng tröôøng xa cuûa ñieän theá hoaït ñoäng thaàn kinh thính giaùc phöùc hôïp ôû vuøng ngoaïi bieân cuûa daây thaàn kinh soá VIII. Ñaùp öùng naøy baét nguoàn töø hoaït ñoäng höôùng taâm cuûa caùc neurons baäc nhaát taïi daây thaàn kinh soá VIII khi chuùng truyeàn ñi töø oác tai ñeán oáng tai trong. Cuû naõo sinh tö döôùi Soùng V Soùng III Soùng I N1, P2 Caàu naõo Daây thaàn kinh thính giaùc Haïch xoaén oác OÁc tai Thể hình thang Rãnh âm phía sau Theå goái giữa Nhaân bầu dục treân I II III IV V Rãnh âm ở giữa Vỏ não thính giác LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 22 • Soùng II: Ñöôïc taïo ra bôûi ñaàu gaàn cuûa daây thaàn kinh soá VIII khi noù vaøo thaân naõo. • Soùng III: Xuaát hieän töø hoaït ñoäng cuûa neuron baäc hai (sau daây thaàn kinh soá VIII) ôû beân trong hoaëc gaàn nhaân oác tai. • Soùng IV: Thöôøng coù chung ñænh vôùi soùng V, xuaát hieän töø caùc neuron haàu heát taäp trung taïi vuøng lieân hôïp baàu duïc caáp cao, nhöng cuõng coù moät phaàn töø nhaân oác tai vaø caùc nhaân cuûa daûi caûm giaùc beân. • Soùng V: Phaûn aùnh hoaït ñoäng cuûa nhieàu caáu truùc giaûi phaãu cuûa heä thoáng thính giaùc. Ñaây laø yeáu toá ñöôïc phaân tích nhieàu nhaát trong caùc öùng duïng y hoïc cuûa ABR. Soùng V ñöôïc taïo ra töø vuøng laân caän cuûa cuû naõo döôùi. Hoaït ñoäng cuûa neuron baäc 2 cuõng goùp phaàn taïo ra soùng V. Cuû naõo döôùi laø moät caáu truùc phöùc taïp, vôùi hôn 99% laø caùc sôïi truïc thaàn kinh töø nhöõng vuøng thaân naõo thính giaùc ôû phía döôùi ñi ngang daûi caûm giaùc beân ñeán cuû naõo döôùi. Hình 2.9: Daïng soùng cuû a AEPs 2.3.3 • Middle latency response Ñaùp öùng thôøi gian tieàm giöõa (Middle latency response – MLR) ñöôïc ñaëc tröng bôûi hai ñænh soùng döông keá tieáp nhau. Ñænh thöù nhaát laø Pa xuaát hieän sau khi kích thích khoaûng 25-35ms vaø ñænh thöù hai Pb sau khoaûng 40-60ms. MLR ñöôïc taïo ra bôûi söï keát hôïp caùc ñieän theá sinh ra taïi voû naõo thính giaùc vaø caùc vuøng laân caän. Maëc duø MLR laø daïng tín hieäu AEP khoù thu nhaän nhaát nhöng ñoâi khi noù vaãn ñöôïc söû duïng keát hôïp trong vieäc chaån ñoaùn roái loaïn thính giaùc. LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 23 2.3.4 • Late latency response Ñaùp öùng thôøi gian tieàm treã (Late latency response – LLR) ñöôïc ñaëc tröng bôûi moät ñænh soùng aâm N1 taïi thôøi gian tieàm 90ms, tieáp theo laø moät ñænh döông P2 taïi thôøi gian tieàm 180ms. Ñieän theá naøy deã bò taùc ñoäng bôûi traïng thaùi chuû quan. Vì theá vieäc thu nhaän ñaït keát quaû toát nhaát khi beänh nhaân thöùc vaø chuù yù ñeán aâm thanh kích thích. ÔÛ treû töø 8 ñeán 10 tuoåi coù nhöõng taùc ñoäng phaùt trieån quan troïng leân LLR. ÔÛ treû lôùn hôn hoaëc ngöôøi tröôûng thaønh, ñaùp öùng maïnh vaø töông ñoái deã ghi nhaän. Söï baát thöôøng hoaëc thieáu soùt LLR ñeàu lieân quan ñeán roái loaïn xöû lyù thính giaùc trung taâm. 2.4 ÖÙng duïng ñieän theá gôïi thính trong y hoïc Ñieän theá gôïi ñöôïc söû duïng cho vaøi ñaùnh giaù heä thoáng thính giaùc vì noù khoâng phuï thuoäc vaøo traïng thaùi yù thöùc cuûa ngöôøi ñöôïc ño. ABR hieän nay ñöôïc duøng ñeå kieåm tra sô boä thính giaùc cuûa treû sô sinh coù nguy cô giaûm thính löïc vaø ñaùnh giaù möùc ñoä suy giaûm ñoù. Ñieän theá gôïi thính coù theå ñöôïc thu nhaän khi phaãu thuaät ñeå theo doõi chöùc naêng cuûa nhöõng thay ñoåi caáu truùc xaûy ra suoát quaù trình caét boû khoái u ôû daây thaàn kinh soá VIII. 2.4.1 Tieân löôïng ñoä nhaïy thính giaùc Caùc nhaø thính hoïc phaûi ñoái maët vôùi hai khoù khaên thöôøng ñöôïc ñaët ra khi duøng ñieän theá gôïi thính ñeå tieân löôïng ñoä nhaïy thính giaùc. Khoù khaên chuû yeáu laø ño ñoä nhaïy thính giaùc cuûa treû sô sinh hoaëc treû nhoû, laø ñoái töôïng khoâng theå hôïp taùc toát khi ño baèng phöông phaùp thính löïc ñoà. Khoù khaên khaùc laø tieân löôïng ñoä nhaïy thính giaùc trong nhöõng tröôøng hôïp giaû ñieác. Tuy nhieân, muïc ñích cuûa vieäc kieåm tra laø thu ñöôïc keát quaû tieân löôïng ñieän sinh lyù cuûa ñoä suy giaûm vaø ñöôøng doác giaûm thính löïc. Quaù trình tieân löôïng ñoä nhaïy thính giaùc ñôn giaûn chæ laø xaùc ñònh cöôøng ñoä kích thích thaáp nhaát maø taïi ñoù ñieän theá gôïi thính coù theå ghi nhaän ñöôïc. Loaïi kích thích thöôøng ñöôïc söû duïng laø click hoaëc tone-burst. Cöôøng ñoä kích thích ñöôïc giaûm daàn cho tôùi khi ñaùp öùng khoâng coøn xuaát hieän nöõa, möùc ñoä naøy töông öùng vôùi ngöôõng haønh vi (ngöôõng nghe). LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 24 Vieäc kieåm tra treân treû sô sinh vaø treû nhoû phaûi ñöôïc tieán haønh ôû traïng thaùi nguû hoaëc keát hôïp vôùi thuoác an thaàn nheï. Nhö theá vieäc kieåm tra baèng ABR môùi ñaït keát quaû toát nhaát vaø khoâng bò aûnh höôûng bôûi traïng thaùi cuûa beänh nhaân. Trình töï thöïc hieän laø xaùc ñònh ngöôõng ABR ñoái vôùi caùc kích thích daïng click nhö moät giaù trò taïm thôøi cuûa ñoä nhaïy thính giaùc trong daûi taàn soá 1000Hz ñeán 4000Hz. Moät khi ngöôõng ABR ñöôïc thieát laäp, ta söû duïng kích thích tone-burst taàn soá thaáp ñeå tieân löôïng möùc ñoä suy giaûm thính löïc ôû daûi taàn soá thaáp. Keát quaû kieåm tra ngöôõng ABR laø öôùc löôïng veà ñoä suy giaûm vaø ñöôøng doác giaûm thính löïc. Khi tieán haønh kieåm tra ôû beänh nhaân lôùn tuoåi hôn, ta duøng LLR vôùi kích thích tone seõ cho keát quaû toát nhaát. Tröôùc tieân, ta xaùc ñònh ngöôõng LLR ñoái vôùi kích thích tone trong khoaûng taàn soá nghe ñöôïc töông töï nhö ñònh ngöôõng ABR. Kieåm tra LLR töông ñoái caàn nhieàu thôøi gian, vì theá caùc baùc só laâm saøng thöôøng söû duïng keát hôïp ngöôõng ABR söû duïng kích thích click ñeå tieân löôïng thính löïc ôû taàn soá cao vaø ngöôõng LLR ñeå tieân löôïng ôû taàn soá thaáp. 2.4.2 Kieåm tra saøng loïc thính löïc treû sô sinh Muïc ñích cuûa vieäc kieåm tra naøy laø phaân loaïi chöùc naêng nghe bình thöôøng hoaëc bò hoûng nhaèm tìm ra nhöõng treû sô sinh bò maát khaû naêng thính giaùc. Nhöõng treû coù chöùc naêng nghe bình thöôøng ñöôïc loaïi ra, coøn nhöõng treû bò nghi ngôø giaûm thính löïc seõ ñöôïc tieán haønh caùc kieåm tra khaùc. ABR laø ñieän theá gôïi ñöôïc choïn löïa cho vieäc kieåm tra saøng loïc thính giaùc ôû treû sô sinh. Ñieän cöïc daùn ñöôïc söû duïng ñeå thu tín hieäu vaø deã dính leân da ñaàu cuûa treû. Vì khoâng bò aûnh höôûng bôûi traïng thaùi chuû quan, neân ABR coù theå cho keát quaû ñaùng tin caäy khi ño ôû traïng thaùi nguû. Moät phöông thöùc kieåm tra ñieån hình laø taïo ra nhöõng kích thích daïng click ôû moät cöôøng ñoä xaùc ñònh thöôøng töø 30 ñeán 40dB vaø xaùc ñònh xem coù ghi nhaän ñöôïc ñaùp öùng sinh ra hay khoâng. Neáu ABR xuaát hieän thì ñoä nhaïy thính giaùc cuûa ñöùa treû coù theå bình thöôøng hoaëc gaàn nhö laø bình thöôøng ôû taàn soá 1000 ñeán 4000Hz. Vôùi keát quaû naøy, ta coù theå giaû ñònh thính löïc cuûa treû ñuû ñeå phaùt trieån chöùc naêng ngoân ngöõ. Nhöõng treû vöôït qua ñöôïc kieåm tra saøng loïc naøy ñöôïc xeáp vaøo nhoùm nguy cô thaáp veà roái loaïn phaùt trieån khaû naêng giao tieáp vì LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP TRÖÔØNG ÑH BAÙCH KHOA TP.HCM – NAÊM 2007 SVTH: TRAÀN THAØNH NHAÂN GVHD: ThS LEÂ CAO ÑAÊNG 25 suy giaûm thính löïc. Neáu ABR khoâng xuaát hieän thì ta coù theå keát luaän treû coù nguy cô cao bò giaûm chöùc naêng thaàn kinh thính giaùc vaø caàn phaûi ñöôïc tieán haønh caùc kieåm tra ñaùnh giaù khaùc veà thính giaùc. Soá löôïng treû caàn ñöôïc traûi qua kieåm tra saøng loïc ngaøy caøng nhieàu, vì theá vieäc kieåm tra ABR ñoái vôùi treû sô sinh theo phöông thöùc cuõ ñaõ ñöôïc thay theá baèng phöông thöùc töï ñoäng. Thoâng thöôøng, quy trình kieåm tra ABR töï ñoäng ñöôïc thieát keá nhö sau: taïo ra nhöõng kích thích daïng click ôû moät cöôøng ñoä xaùc ñònh ñeå ghi laïi caùc ñoà thò ABR, vaø sau ñoù so saùnh vôùi caùc keát quaû maãu chuaån ñaõ thieát laäp. Tuy nhieân, nhieãu sinh lyù hoaëc moâi tröôøng coù theå laøm sai leäch keát quaû. 2.4.3 ÖÙng duïng trong chaån ñoaùn Moät trong nhöõng öùng duïng quan troïng cuûa ñieän theá gôïi laø lónh vöïc chaån ñoaùn caùc roái loaïn cuûa heä thaàn kinh thính giaùc ngoaïi vi vaø trung taâm. Vaøo nhöõng naêm cuoái thaäp kyû 70 ñaàu thaäp kyû 80, ABR laø moät coâng cuï toát nhaát giuùp xaùc ñònh khoái u ôû daây thaàn kinh soá VIII. Tuy nhieân, söï phaùt trieå