Thực trạng công tác đào tạo vận động viên bóng đá trẻ Việt Nam

QUẢN LÝ - ĐÀO TẠO 20 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC ĐÀO TẠO VẬN ĐỘNG VIÊN BÓNG ĐÁ TRẺ VIỆT NAM ThS. Nguyễn Công Thành1 Tóm tắt: Công tác đào tạo vận động viên (VĐV) bóng đá trẻ trên toàn quốc trong những năm gần đây đã có những chuyển biến tích cực, nhiều VĐV của các câu lạc bộ Hoàng Anh Gia Lai, Hà Nội, PVF, Viettel, Nghệ An, Thanh Hóa... có chất lượng cao làm nòng cốt cho đội tuyển trẻ Quốc gia ở các độ tuổi. Tuy nhiên, xem xét đánh giá một cách tổng thể còn nhiều vấn đề bất cập cần nghiên cứu, bàn luận. Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng công tác đào tạo bóng đá trẻ, tác giả đưa ra một số nhận xét và giải pháp hữu ích góp phần nâng cao công tác đào tạo VĐV bóng đá trẻ Việt Nam và công tác đào tạo bóng đá trẻ Thanh Hóa trong thời gian tới. Từ khóa: Đào tạo; Vận động viên; Bóng đá trẻ; Việt Nam 1. Đặt vấn đề Bóng đá là môn thể thao đƣợc đông đảo quần chúng yêu thích và tập luyện. Việc nghiên cứu để phát triển môn thể thao này đƣợc các đơn vị quản lý nhà nƣớc, tổ chức xã hội và nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Trong những năm gần đây, bóng đá Việt Nam đã dần đi vào “chuyên nghiệp” hơn. Nhiều câu lạc bộ đƣợc đầu tƣ mạnh về tài chính nhƣng mới chỉ quan tâm đến thành tích của đội tuyển, còn hệ thống các đội trẻ (U19, U17, U15, U13, U11) nhìn chung chƣa đƣợc quan tâm đầy đủ, đúng mức; các hoạt động đào tạo của trung tâm đào tạo bóng đá trẻ đang phân tán; sự quan tâm đầu tƣ chƣa hệ thống, đồng bộ. Nhƣ chúng ta biết, việc đào tạo các cầu thủ trẻ là công việc cơ bản, cần thiết của mỗi câu lạc bộ bóng đá. Để thực hiện nhiệm vụ đào tạo VĐV bóng đá trẻ có hiệu quả đòi hỏi nhiều điều kiện, chẳng hạn nhƣ: sự quan tâm của các cấp ngành địa phƣơng, trình độ năng lực huấn luyện viên, công tác tuyển chọn, các cuộc tham gia thi đấu trong năm, cơ sở trang thiết bị, chế độ đãi ngộ... Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay, các vấn đề liên quan đến công tác đào tạo cầu thủ còn nhiều bất cập, hạn chế, ảnh hƣởng đến hiệu quả đào tạo VĐV bóng đá trẻ. Với tính cấp thiết đó, chúng tôi tiến hành nghiên cứu: Thực trạng công tác đào tạo VĐV bóng đá trẻ Việt Nam, từ đó đề xuất các giải pháp góp phần củng cố, nâng cao chất lƣợng trong công tác đào tạo cầu thủ bóng đá. Quá trình nghiên cứu sử dụng các phƣơng pháp: quan sát sƣ phạm; phỏng vấn; phƣơng pháp phân tích tài liệu; toán học thống kê. 2. Kết quả nghiên cứu và bàn luận 2.1. Thực trạng đội ngũ huấn luyện viên tại các trung tâm đào tạo bóng đá trẻ Huấn luyện viên không chỉ làm công tác huấn luyện chuyên môn mà họ còn là một nhà quản lý, chuyên gia kinh tế và nhà tâm lý học. Công tác đào tạo VĐV nói chung và VĐV bóng đá trẻ nói riêng luôn khó khăn vất vả, trong đó đội ngũ huấn luyện viên đóng vai trò quan trọng trong công tác đào tạo. Huấn luyện viên ngoài chuyên môn tốt còn phải biết xây dựng các chƣơng trình giáo án, kế hoạch huấn luyện ngắn hạn, dài hạn. 1 Trung tâm Bồi dƣỡng năng khiếu TDTT, Trƣờng Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa QUẢN LÝ - ĐÀO TẠO 21 Để có thể đánh giá đƣợc thực trạng công tác đào tạo bóng đá trẻ hiện nay một cách tƣơng đối chính xác, theo phƣơng pháp thống kê và xác suất, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu, khảo sát tại 04 trung tâm bóng đá trẻ trên toàn quốc, gồm: Trung tâm đào tạo bóng đá trẻ Thanh Hóa, Trung tâm đào tạo bóng đá trẻ Nam Định, Trung tâm đào tạo bóng đá trẻ Nghệ An, Trung tâm đào tạo bóng đá trẻ Hoàng Anh Gia Lai. Chúng tôi tiến hành phỏng vấn 28 nhà quản lý, huấn luyện viên, chuyên gia của 04 trung tâm đào tạo bóng đá trẻ trên về mức độ quan trọng của công tác tuyển chọn VĐV bóng đá trẻ. Kết quả trình bày tại bảng 1. Bảng 1: Kết quả phỏng vấn về mức độ quan trọng của năng lực trong công tác huấn luyện bóng đá trẻ của huấn luyện viên (n=28) TT Nội dung Kết quả phỏng vấn χ2 P n % 1 Rất quan trọng 25 90.62 47.68 0.001 2 Quan trọng 3 9.38 3 Không quan trọng 0 0.00 Tổng: 28 100% Kết quả phỏng vấn cho thấy, các nhà quản lý, huấn luyện viên, chuyên gia đều cho rằng công tác đánh giá năng lực huấn luyện viên trong đào tạo VĐV bóng đá trẻ đóng vai trò rất quan trọng chiếm tới 90.62%, mức quan trọng có tỷ lệ là 9.38% và mức không quan trọng tỉ lệ 0%. Trên cơ sở xác định tầm quan trọng, khả năng, năng lực trong công tác huấn luyện của huấn luyện viên bóng đá trẻ. Chúng tôi tiến hành khảo sát đánh giá các mặt liên quan trong công tác huấn luyện. Bảng 2: Kết quả khảo sát đánh giá các mặt trong công tác huấn luyện bóng đá trẻ của huấn luyện viên (n=28) TT Nội dung Kết quả khảo sát Rất cần thiết Cần thiết Không cần thiết 1 Tấm gƣơng đạo đức, lối sống 28 0 0 2 Phong thái, khẩu lệnh trong huấn luyện 20 8 0 3 Thị phạm chuyên môn kỹ thuật 28 0 0 4 Khả năng phân tích, giảng giải kỹ thuật, bài tập chiến thuật 28 0 0 5 Khả năng đọc trận đấu 28 0 0 6 Khả năng phân chia thời gian huấn luyện trong một buổi tập 18 10 0 7 Khả năng quản lý cầu thủ trƣớc, trong, sau buổi tập 28 0 0 8 Khả năng soạn chƣơng trình, giáo án huấn luyện 28 0 0 Kết quả khảo sát bảng 2 cho thấy trong 8 tiêu chí đƣa ra, mức rất cần thiết 6/8 đạt 75%, mức cần thiết 2/8 đạt 25%, mức không cần thiết không có. Nhƣ vậy, để là một huấn luyện viên tốt cần đáp ứng các yêu cầu ngoài khả năng chuyên môn còn cần các yêu cầu về mặt đạo đức, lối QUẢN LÝ - ĐÀO TẠO 22 sống, có kỹ năng quản lý VĐV, khả năng nắm bắt tâm lý lứa tuổi, tâm tƣ tình cảm VĐV... Huấn luyện viên là hình ảnh sống mô phạm để VĐV lấy đó làm chuẩn mực, hình thành kỹ năng động tác cho mình. Thành tích thể thao mà huấn luyện viên đạt đƣợc cũng có ý nghĩa rất quan trọng ảnh hƣởng đến uy tín của mình, vì trên một chừng mực nhất định, đó có thể là mục tiêu phấn đấu của VĐV. 2.2. Thực trạng hình thức và phương pháp tuyển chọn VĐV tại các trung tâm đào tạo bóng đá trẻ Xác định công tác tuyển chọn là then chốt, tạo tiền đề cho công tác huấn luyện đạt hiệu quả cao, tránh lãng phí tiền bạc, công sức sau này. Trên cơ sở xác định tầm quan trọng của công tác tuyển chọn VĐV bóng đá trẻ, chúng tôi tiến hành khảo sát về những hình thức và phƣơng pháp tuyển chọn VĐV bóng đá trẻ tại các trung tâm, sau đó tiến hành so sánh với những trung tâm có đào tạo VĐV bóng đá trẻ của các tỉnh, thành phố, hay nói cách khác là các tỉnh có đội tham gia thi đấu các giải bóng đá thiếu niên, nhi đồng toàn quốc. Để từ đó đánh giá mức độ khác biệt giữa hình thức và phƣơng pháp tuyển chọn đào tạo VĐV. Kết quả trình bày tại bảng 3. Bảng 3: Kết quả khảo sát hình thức và phương pháp tuyển chọn VĐV tại các trung tâm đào tạo bóng đá trẻ TT Nội dung Kết quả khảo sát Trung tâm đào tạo bóng đá trẻ Thanh Hóa Trung tâm đào tạo bóng đá trẻ Nam Định Trung tâm đào tạo bóng đá trẻ Nghệ An Trung tâm đào tạo bóng đá trẻ Hoàng Anh Gia Lai Trung tâm đào tạo VĐV BĐ trẻ của các tỉnh* (1) (2) (3) (4) (5) Hình thức tuyển chọn 1 Tuyển chọn thông qua các giải thi đấu x x x x x 2 Tổ chức thi tuyển chọn tại đơn vị đào tạo x x x x 3 Tổ chức thi tuyển chọn tại các địa phƣơng x x x x 4 Liên kết, phối hợp với các địa phƣơng có VĐV bóng đá trẻ x x x x 5 Vận động phụ huynh, học sinh tham gia thi tuyển chọn x Phƣơng pháp tuyển chọn 6 Tuyển chọn theo các chỉ QUẢN LÝ - ĐÀO TẠO 23 tiêu, tiêu chuẩn khoa học 7 Tuyển chọn dựa vào kinh nghiệm của HLV x 8 Sử dụng theo các chỉ tiêu khoa học kết hợp với kinh nghiệm x x x x * Gồm 08 trung tâm, đơn vị có đội tham gia thi đấu vòng loại và vòng chung kết giải Bóng đá Thiếu niên, Nhi đồng toàn quốc là: Hưng Yên, Thái Bình, Tuyên Quang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Đắc Lắc, Tây Ninh, Cà Mau. Qua bảng 3 cho thấy: Về hình thức tuyển chọn: Hình thức tuyển chọn VĐV bóng đá trẻ đƣợc các trung tâm sử dụng đa dạng. Có 4/4 trung tâm sử dụng hình thức tổ chức thi tuyển chọn tại đơn vị đào tạo và tổ chức thi tuyển chọn tại các địa phƣơng; Cả 4/4 trung tâm đều sử dụng hình thức tuyển chọn thông qua các giải thi đấu và liên kết, phối hợp với các địa phƣơng có VĐV bóng đá trẻ. Khi so sánh với các trung tâm có đào tạo VĐV bóng đá trẻ của các tỉnh, thành phố cho thấy có sự khác biệt lớn về hình thức tuyển chọn VĐV bóng đá trẻ. Ở các trung tâm có đào tạo VĐV bóng đá trẻ của các tỉnh, thành phố chỉ sử dụng hình thức tuyển chọn thông qua các giải thi đấu và sau đó là vận động phụ huynh, học sinh tham gia thi tuyển chọn. Các hình thức tuyển chọn đƣợc cho là đảm bảo quy tắc, quy trình thì những trung tâm đào tạo bóng đá trẻ cấp tỉnh không áp dụng. Về phương pháp tuyển chọn: Phƣơng pháp tuyển chọn đƣợc 4/4 trung tâm đào tạo bóng đá trẻ áp dụng đó là sử dụng theo các chỉ tiêu khoa học kết hợp với kinh nghiệm. Không có trung tâm nào tuyển chọn chỉ dựa vào chỉ tiêu, tiêu chuẩn khoa học. Đối với các trung tâm có đào tạo VĐV bóng đá trẻ của các tỉnh, thành phố chỉ sử dụng phƣơng pháp tuyển chọn dựa vào kinh nghiệm của HLV. Đây là phƣơng pháp quan trọng nhƣng chƣa đủ để tuyển lựa đƣợc những VĐV thực sự có tài năng. 2.3. Thực trạng tham gia các giải thi đấu của các đội bóng đá tại các trung tâm đào tạo bóng đá trẻ Liên đoàn bóng đá Việt Nam tổ chức thi đấu hàng năm theo kế hoạch. Các cuộc thi đấu giải bóng đá trẻ tổ chức 01 năm một lần. Do đó, cơ hội cho các cầu thủ tham gia thực tế thi đấu là rất ít, khiến trình độ bóng đá của các cầu thủ phát triển chậm do ít đƣợc cọ xát nâng cao bản lĩnh thi đấu. Các trận thi đấu của các cầu thủ trẻ trong năm rất hạn chế. Kết quả trình bày tại bảng 4. Bảng 4: Kết quả khảo sát các trận đấu trong năm của các trung tâm đào tạo bóng đá trẻ QUẢN LÝ - ĐÀO TẠO 24 Giải đấu Thời gian thi đấu Các trận đấu vòng loại Các trận đấu vòng chung kết U21 Vòng loại: 18/6 đến 18/7 VCK: 25/3 đến 15/4 3 đến 5 trận 3 đến 6 trận U19 Vòng loại: chia khu vực đá lƣợt đi, về 26/5 đến 25/6 VCK: 21/7 đến 30/7 6 đến 8 trận 3 đến 6 trận U17 Vòng loại: 26/5 đến 25/6 VCK: 21/7 đến 30/7 3 đến 5 trận 3 đến 6 trận U15 Vòng loại: 10/6 đến 10/7 VCK: 20/7 đến 31/7 3 đến 5 trận 3 đến 6 trận U13 Vòng loại: 01/6 đến 20/6 VCK: 26/6 đến 10/7 3 đến 5 trận 3 đến 6 trận U11 Vòng loại: 10/6 đến 10/7 VCK: 16/7 đến 25/7 3 đến 5 trận 3 đến 6 trận HKPĐ cấp tỉnh cấp QG cho U11-U13 3 đến 5 trận 3 đến 6 trận Kết quả khảo sát bảng 4 cho thấy: Công tác huấn luyện tiến hành cả năm, nhƣng tổ chức thi đấu các giải để VĐV đƣợc tham gia cọ sát, tích lũy kinh nghiệm là rất ít. Trong năm,mỗi đội bóng đá trẻ đƣợc tham gia giải một lần. Tiến hành thi đấu vòng loại, thông thƣờng có chia bảng đấu đƣợc 4 đến 5 trận, nếu đội nào vào đến bán kết, chung kết thì đƣợc thi đấu thêm 2 đến 3 trận. Vào vòng chung kết toàn quốc đƣợc thi đấu cũng nhƣ vòng bảng. Riêng U19 có cải tiến thi đấu lƣợt đi, lƣợt về nên cũng cải thiện đƣợc phần nào công tác tổ chức thi đấu. Nhƣ vậy, bình quân mỗi đội trong năm đƣợc thi đấu chính thức khoảng 5 đến 10 trận. 2.4. Thực trạng cơ sở vật chất tại các trung tâm đào tạo bóng đá trẻ Thiết bị và phƣơng tiện tập luyện đóng một vai trò quan trọng trong việc đào tạo và thi đấu của bất kỳ môn thể thao nào. Thiết bị đào tạo không đầy đủ cũng sẽ ảnh hƣởng đến hiệu suất của công tác huấn luyện. Hiện tại, một số tỉnh, thành phố chỉ có sân bóng đá để tổ chức thi đấu, thiếu các sân phụ trợ tốt để tổ chức tập luyện. Một số câu lạc bộ bóng đá có hệ thống cơ sở vật chất tƣơng đối tốt về sân tập luyện, sân thi đấu; tổ hợp khoa học thể thao, chăm sóc sức khỏe chuyên biệt; hệ thống giải trí ngoài giờ tập luyện; ký túc xá tiện nghi nhƣ Câu lạc bộ bóng đá Nam Định, Câu lạc bộ bóng đá Viettel, Câu lạc bộ bóng đá Gia Lai, Câu lạc bộ bóng đá PVF... còn các trung tâm khác cơ bản không có đƣợc hệ thống cơ sở vật chất đảm bảo đáp ứng cho nhu cầu tập luyện. Theo thống kê, các hệ thống cơ sở vật chất đáp ứng tiêu chuẩn rất tốt chiếm 15% nhƣ: Câu lạc bộ bóng đá Hoàng Anh Gia Lai, Câu lạc bộ bóng đá Hà Nội, Câu lạc bộ bóng đá Viettel, Câu lạc bộ bóng đá Đà Nẵng, Câu lạc bộ bóng đá PVF... Chất lƣợng tốt đạt 20%, điều kiện đào tạo nói chung là 30% và các cơ sở đào tạo không thể đáp ứng nhu cầu đào tạo bóng đá trẻ là 35%. Đây cũng là một vấn đề khó khăn cho công tác đào tạo huấn luyện. QUẢN LÝ - ĐÀO TẠO 25 Bảng 5: Tình hình trang thiết bị và sân bãi tập luyện tại các trung tâm đào tạo bóng đá trẻ 3. Kết luận Từ thực trạng nêu trên, tác giả xin đề xuất một số giải pháp để công tác công tác đào tạo VĐV bóng đá ở các trung tâm đào tạo bóng đá ngày càng phát triển, đáp ứng công tác đào tạo VĐV bóng đá trẻ Việt Nam. Thứ nhất: Chú trọng cải thiện nâng cao trình độ đội ngũ huấn luyện viên qua các hoạt động nhƣ: tham gia các hội thảo, tổ chức các lớp tập huấn công tác huấn luyện các cấp từ cơ sở đến nâng cao. Thứ hai: Hoàn thiện tiêu chí công tác tuyển chọn và hình thức tuyển chọn đa dạng, khoa học, đảm bảo đánh giá, phát hiện đƣợc những vận động viên có năng khiếu, tài năng bóng đá tránh đào tạo nhầm, lãng phí tiền bạc. Thứ tư: Tăng cƣờng giao lƣu, học hỏi, thi đấu các trận đấu tập, cọ sát đƣợc nâng lên, tổ chức thi đấu giải đấu, nhiều sân chơi các cấp độ để qua đó nâng cao trình độ bản lĩnh thi đấu cho VĐV. Thứ tư: Bổ sung hệ thống cơ sở vật chất trang thiết bị góp phần vào hiệu quả của công tác đào tạo VĐV tại các trung tâm đào tạo bóng đá trẻ. Tài liệu tham khảo [1]. Thủ tƣớng Chính phủ (2013), Quyết định số 419/QĐ-TTg ngày 08/3/2013 về việc phê duyệt "Chiến lƣợc phát triển bóng đá Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030". [2]. Dƣơng Nghiệp Chí, Trần Đức Dũng, Tạ Hữu Hiếu, Nguyễn Đức Văn (2004), Đo lường thể thao, NXB TDTT, Hà Nội. [3]. Liên đoàn bóng đá Việt Nam, Viện Khoa học TDTT (2004), Chương trình huấn luyện bóng đá trẻ 11 - 18 tuổi, NXB TDTT, Hà Nội. [4]. Nguyễn Ngọc Cừ (1997), Khoa học tuyển chọn tài năng thể thao, tài liệu dùng cho lớp bồi dưỡng nghiệp vụ huấn luyện viên các môn thể thao, NXB TDTT, Hà Nội. [5]. Nguyễn Xuân Sinh, Lê Văn Lẫm, Phạm Ngọc Viễn, Lƣu Quang Hiệp (2007), Giáo trình nghiên cứu khoa học TDTT, NXB TDTT, Hà Nội. QUẢN LÝ - ĐÀO TẠO 26 TRAINING YOUNG FOOTBALL PLAYERS IN VIETNAM Nguyen Cong Thanh, M.A Abstract: In recent years, many outstanding achievements have been achieved in training young football players in Vietnam. Many high-quality football players from football culbs of Hoang Anh Gia Lai, Hanoi, Viettel, Nghe An, Thanh Hoa ... have been working as key players of the national football team at different ages. However, there have been still many limitations regarding this issue. The paper presents some analyses and some proposes to improve the training of young football players in Vietnam in general and Thanh Hoa in particular in the coming time. Key words: training; player; young football; Vietnam; Ngƣời phản biện: ThS. Phạm Cẩm Hùng (ngày nhận bài 27/7/2020; ngày gửi phản biện 27/7/2020 ngày duyệt đăng 06/11/2020).