Thực trạng và một số giải pháp nhằm góp phần tăng kim ngạch xuất khẩu gạo trong năm 2001

cßn ¶nh h­ëng lín ®Õn s¶n l­îng, lµm chóng ta kh«ng ®¹t ®­îc kim ng¹ch xuÊt khÈu nh­ dù kiÕn. DiÔn biÕn t×nh h×nh s¶n xuÊt lóa g¹o trªn thÕ giíi chia theo vïng l·nh thæ. §VT: 1.000 tÊn Niªn vô Khu vùc 1998-1999 1999- 2000 North America 1/ 8.941 10.034 Latin America 2/ 21.720 20.392 EU 2.607 2.722 Other West, Eur 0 0 Former USSD 1.229 1.069 Eastem Europe 4/ 60 62 Middle East 5/ 3.282 2.965 North Africa 6/ 4.166 4.769 Other Africa 7/ 10.698 11.250 South Asia 8/ 169.377 171.312 Other Asia 9/ 352.039 358.443 Oceania 10/ 1.390 1.329 T×nh h×nh tiªu thô lóa g¹o trªn thÕ giíi chia theo vïng l·nh thæ. §VT: 1.000 tÊn Tiªu dïng 1999 2000 North America 1/ 4.670 4.516 Latin America 2/ 14.153 14.528 EU 2.005 2.051 Other West, Eur 50 53 Former USSD 1.118 1,039 Eastem Europe 4/ 252 260 Middle East 5/ 5.393 5.485 North Africa 6/ 2.907 3.081 Other Africa 7/ 10.697 11.236 South Asia 8/ 108.815 111.000 Other Asia 9/ 237.914 239.477 Oceania 10/ 495 505 + VÊn ®Ò tµi chÝnh: C¸c n­íc xuÊt khÈu lu«n lu«n t¨ng s¶n l­îng s¶n xuÊt lóa g¹o kh«ng chØ ®Ó tho¶ m·n cho nhu cÇu t¨ng d©n sè mµ cßn mang l¹i nguån ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ. V× vËy, xu thÕ sÏ xuÊt hiÖn thªm nhiÒu n­íc xuÊt khÈu lóa g¹o, dÉn ®Õn xu h­íng c¹nh tranh ¸c liÖt trªn thÞ tr­êng lóa g¹o thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Pakistan, Myanma, Ên §é vµ Trung Quèc mçi n­íc xuÊt kho¶ng trªn 2,0 triÖu tÊn/n¨m,riªng ViÖt Nam n¨m 1999 ®· xuÊt ®­îc trªn 4,5 triÖu tÊn, vµ dù kiÕn trong n¨m 2000 sÏ xuÊt kho¶ng 4,3 triÖu tÊn, ®­îc xem lµ mét trong c¸c n­íc xuÊt khÈu míi cã thÓ c¹nh tranh víi hai n­íc xuÊt khÈu g¹o truyÒn thèng lµ Th¸i Lan (xuÊt kho¶ng 5-6 triÖu tÊn/n¨m), Mü xuÊt kho¶ng 2,5-3,0 triÖu tÊn/n¨m, ®Æc biÖt lµ Ên §é n¨m 1996 ®· xuÊt khÈu gÇn 4 triÖu tÊn g¹o vµ n¨m 1998 ®· xuÊt khÈu gÇn 4,5 triÖu tÊn. T×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o ë mét sè n¬i trªn thÕ giíi qua c¸c n¨m. §VT:1000 tÊn N­íc 1999 2000 Argentina 525 500 Australia 700 700 Burma 200 225 China 2.000 2.100 Guyana 300 310 India 2.750 2.200 Pakistan 2.000 2.000 Thailand 5.700 5.700 Uruguay 725 700 Vietnam 4.000 3,64.000 EU 350 350 Others 1.325 1.460 Subtotal 20.575 20.191 United States 2.750 3.000 WORLD TOTAL 23.325 23.191 Trong khi ®ã, t×nh h×nh nhËp khÈu cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi biÕn ®éng thÊt th­êng vµ giao ®éng ë møc 20,4- 23,0 triÖu tÊn/n¨m vµ mét sè n­íc cã nhu cÇu nhËp khÈu g¹o th× gÆp ph¶i khã kh¨n vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n nh­ Ch©u Phi, Ir¨c… T×nh h×nh nhËp khÈu g¹o ë mét sè n¬i trªn thÕ giíi qua c¸c n¨m. §VT: 1000 tÊn Khu vùc 1998 1999 2000 Malaysia 593 650 675 Mexico 295 325 365 Nigeria 800 800 800 Peru 230 200 200 Philippines 2.187 1.200 900 Russia 200 300 300 Saudi rabia 775 750 800 Senegal 600 600 600 Singapore 267 350 350 SSouth Africa 525 550 575 Eastem Europe 250 215 222 United State 294 300 310 Subtotal 22.983 18.640 18.452 OtherCountries 2.799 2.877 2.766 Unaccounted 1.646 1.808 1.973 WORLD TOTAL 27.428 23.325 23.191 §Ó t¨ng møc ®é c¹nh tranh, nh÷ng n­íc xuÊt khÈu truyÒn thèng cã nguån tµi chÝnh dåi dµo ®· trî gi¸ cho n«ng d©n vµ xuÊt khÈu d­íi h×nh thøc tÝn dông th­¬ng m¹i nªn cã ­u thÕ h¬n. Ch¼ng h¹n, mïa thu n¨m 1990 Th¸i Lan ®· b¸n cho g¹o Liªn X« (cò) víi gi¸ 235USD/ tÊn (gi¸ FOB) nÕu tr¶ ngay. ChÝnh phñ Th¸i Lan còng ®· tæ chøc n©ng ®ì thÞ tr­êng néi ®Þa,vµ cuèi n¨m 1990 Nhµ n­íc ®· mua ®­îc kho¶ng 200.000 tÊn lóa cña n«ng d©n víi gi¸ n©ng ®ì. §Çu n¨m 1999, ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· thùc hiÖn b¸n g¹o sè l­îng rÊt lín cho Iran víi h×nh thøc tÝn dông th­¬ng m¹i 2 n¨m. §Çu quý 1/2000 ChÝnh phñ Th¸i Lan tiÕp tôc can thiÖp ®Ó hç trî thÞ tr­êng g¹o trong n­íc b»ng c¸ch ChÝnh phñ mua thªm 100.000 tÊn g¹o cña c¸c nhµ m¸y mua thãc cã ®é Èm 25% cña n«ng d©n víi gi¸ 4450 bah/tÊn (37.983 Bah/ USD) ®èi víi h¹t g¹o dµi vµ 4.300 Bah/tÊn ®èi víi h¹t g¹o ng¾n. ChÝnh phñ Th¸i Lan dù kiÕn ph¶i mua 500.000 tÊn g¹o niªn vô 99-2000 trong ch­¬ng tr×nh can thiÖp cña m×nh. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch ngò cèc míi ®­¬c ChÝnh phñ Trung quèc c«ng bè vµo n¨m 1999 lµ nh»m khuyÕn khÝch n«ng d©n trång c¸c gièng lóa chÊt l­îng cao h¬n vµ gi¶m s¶n xuÊt c¸c lo¹i chÊt l­îng kÐm. KÓ tõ ®Çu n¨m 2000,mét sè lo¹i g¹o Indian chÊt l­îng kÐm vô ®Çu sÏ kh«ng cßn ®­îc ChÝnh phñ mua theo gi¸ b¶o hé. 2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng xuÊt khÈu g¹o. 2.1. TriÓn väng cña viÖc xuÊt khÈu g¹o. Kinh tÕ tÕ thÕ giíi æn ®Þnh trong t­¬ng lai sÏ lµm s¶n l­îng g¹o æn ®Þnh vµ t¨ng cao ®ång thêi lµm t¨ng nhu cÇu vÒ g¹o. Cho ®Õn nay, nhiÒu dù b¸o cña IMF, WB, OECD, ViÖn nghiªn cøu NhËn B¶n (JRI) vµ ViÖn kinh tÕ §øc (DIW) ®· ®­a ra kÕt luËn kh¶ quan r»ng, 5 n¨m ®Çu cña thÕ kû 21, kinh tÕ thÕ giíi sÏ ph¸t triÓn æn ®Þnh. Tèc ®é t¨ng GDP b×nh qu©n cña thÕ giíi giai ®o¹n 2001- 2005 sÏ ®¹t 3,4%/n¨m. Trong ®ã, GDP cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn sÏ t¨ng 5,4%/ n¨m. Ch©u ¸ sÏ vÉn lµ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi víi dù b¸o GDP giai ®o¹n 2001-2005 t¨ng b×nh qu©n 6,2%/n¨m. Theo dù b¸o cña Asia Week, trong nh÷ng n¨m 2001- 2005 ViÖt Nam sÏ lµ n­íc cã nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh nhÊt, t¨ng 7,4%/n¨m, kÕ ®ã lµ Trung Quèc, t¨ng 7,2%/n¨m. C¸c n­íc thuéc ASEAN sÏ duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng cao 6,4%/n¨m, cßn GDP cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp míi Ch©u ¸ (NICS) dù ®o¸n sÏ ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng 5,5%/n¨m. Theo ®¸nh gÝa cña IMF, WB, OECD, trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû 21, kinh tÕ thÕ giíi ph¸t triÓn æn ®Þnh chñ yÕu nhê vµo ba ®éng lùc chÝnh. §ã lµ øng dông khoa häc- c«ng nghÖ míi, thóc ®Èy nhanh h¬n tiÕn tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ gia t¨ng c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ. ThÕ giíi thiÕu hôt l­¬ng thùc sÏ lµm t¨ng cÇu vÒ g¹o vµ lµm t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Tæ chøc l­¬ng thùc vµ n«ng nghiÖp liªn hîp quèc (FAO) võa c«ng bè dù b¸o s¶n l­îng l­¬ng thùc toµn cÇu n¨m 2000-2001 ®¹t 1.881 triÖu tÊn, thÊp h¬n dù b¸o FAO ®­a ra th¸ng 6 n¨m qua lµ 15 triÖu tÊn vµ møc tiªu thô l­¬ng thùc ®­îc dù kiÕn lµ 1.990 triÖu tÊn. Theo FAO, s¶n l­îng l­¬ng thùc niªn vô 1996-1997 ®¹t 1.892 triÖu tÊn, niªn vô 1997-1998 ®¹t 1.906 triÖu tÊn, niªn vô 1998-1999 ®¹t 1.898 triÖu tÊn vµ niªn vô 1999-2000 ®¹t 1.876 triÖu tÊn. Gi¸ g¹o sÏ t¨ng nh÷ng n¨m tíi: VÒ xuÊt khÈu g¹o vµ tiªu thô g¹o, §¬n vÞ t×nh b¸o kinh tÕ (EIU) dù b¸o møc s¶n xuÊt g¹o niªn vô 2000-2001 lµ 369 trÖu tÊn vµ nhu cÇu tiªu thô lµ 404 triÖu tÊn. Trong niªn vô 2000-2001 s¶n xuÊt lµ 407 triÖu tÊn trong khi møc tiªu thô cÇn tíi 414 triÖu tÊn. Niªn vô 2002-2003, s¶n l­îng ­íc tÝnh ®¹t 417 triÖu tÊn, nhu cÇu tiªu thô lµ 421 triÖu tÊn. L­îng g¹o dù tr÷ trªn toµn cÇu vµo thêi ®iÓm cuèi niªn vô 1999-2000 lµ 62 triÖu tÊn, ®¹t møc dù tr÷ kû lôc. Cuèi vô 2001-2002 sè g¹o dù tr÷ trªn thÕ giíi sÏ ®¹t kho¶ng 47 triÖu tÊn. Gi¸ g¹o dùa trªn c¬ së g¹o tr»ng cña Th¸i Lan, t»ng ®Òu trong hai n¨m 2001-2002, sÏ ë møc 240 USD/ tÊn vµo cuèi n¨m 2001, t¨ng lªn 280 USD/tÊn vµo n¨m 2002 lµ 290 USD/tÊn vµ t¨ng ®Òu trong hai n¨m 2001-2002, sÏ ë møc 240 USD/tÊn vµo cuèi n¨m 2001, t¨ng lªn 280 USD/ tÊn vµo n¨m 2002 vµ 290 USD/tÊn vµo quý I/2003. Dù b¸o gi¸ g¹o tr¾ng cña Th¸i Lan trong quý I/2001 lµ 205 USD/tÊn; quý II lµ 215 USD/tÊn; quý III lµ 230 USD/tÊn vµ quý IV lµ 240 USD/tÊn. Møc gi¸ trung b×nh cña c¶ n¨m lµ 223 USD/tÊn. Theo phã Thñ t­íng Kiªm Bé tr­ëng th­¬ng m¹i Th¸i Lan SupachÝa Panitchpakdi xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan trong n¨m qua ®· v­ît qu¸ møc tiªu thô do ChÝnh phñ ®Æt ra vÒ sè lùîng vµ gi¸ trÞ. ¤ng cho biÕt sè g¹o xuÊt khÈu cña Th¸i Lan n¨m 2000 ®¹t 6,61 triÖu tÊn, trÞ gi¸ 68 tû Baht (1,74 tû USD), v­ît 10% so víi môc tiªu vÒ sè l­îng ®Ò ra lµ 6 triÖu tÊn vµ t¨ng 13% so víi møc tiªu thô ®Ò ra 1.55 tû USD. §ã lµ nhê sù t¨ng tr­ëng vÒ xuÊt khÈu g¹o cña n­íc nµy sang c¸c thÞ tr­êng chÝnh nh­ Nigeria, Iran, Senegal, Nam Phi. Theo «ng Supachai, mÆc dï kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan trong n¨m qua thÊp h¬n so víi n¨m 1999, ®¹t 6,71 triÖu tÊn, doanh thu 72,33 tû Baht, nh­ng vÉn ®­îc coi lµ mét kÕt qu¶ kh¶ quan bëi v× xuÊt khÈu g¹o trªn thÕ giíi trong n¨m 2000 ®· t¨ng chËm vµ gi¸ c¶ bÞ gi¶m. ¤ng cho hay, trong n¨m 2001, ChÝnh phñ Th¸i Lan còng ®Æt ra møc tiªu thô vÒ xuÊt khÈu g¹o b»ng n¨m 2000.Tr­íc ®ã, Bé th­¬ng m¹i Th¸i Lan ®· dù b¸o møc xuÊt khÈu g¹o cña n­íc nµy n¨m nay sÏ gi¶m xuèng do nhu cÇu vÒ g¹o ë c¸c thÞ tr­êng chÝnh, trong ®ã cã thÞ tr­êng Mü t¨ng chËm. C¸i ®ãi ®ang ®e do¹ t¹i nhiÒu n­íc: FAO vµ Ch­¬ng tr×nh l­¬ng thùc thÕ giíi (WFP) c¶nh b¸o hiÖn cã kho¶ng 28 triÖu ng­êi d©n sinh sèng ë khu vùc PhÝa nam sa m¹c Sahara ®ang bÞ ®oÝ chÇm träng kÐo dµi vµ nguyªn nh©n do h¹n h¸n vµ néi chiÕn liªn miªn tõ nhiÒu n¨m nay. B¸o c¸o l­u ý r»ng t×nh tr¹ng thiÕu l­¬ng thùc sÏ cßn tiÕp tôc kÐo dµi trong n¨m tíi, nhÊt lµ t¹i Eritria, Etiopia, Kenia vµ Sudan. Riªng ë Eritria, hiÖn cã 1,5 triÖu ng­êi di t¶n cïng víi 340.000 n«ng d©n sèng trong c¸c vïng h¹n h¸n ®ang bÞ ®ãi nghiªm träng. T¹i Etiopia, cã kho¶ng 10,2 triÖu ng­êi sèng phô thuéc vµo c¸c kho¶n viÖn trî l­¬ng thùc tõ bªn ngoµi. T¹i Kenia, gÇn 3,3 triÖu ng­êi thiÕu ¨n vµ trong vô thu ho¹ch 2000-2001 n­íc nµy cÇn nhËp thªm kho¶ng 1,4 triÖu tÊn l­¬ng thùc. Tanzania còng cÇn nhËp kho¶ng 690.000 tÊn l­¬ng thùc. Ë vïng Hå lín còng cã kho¶ng 2 triÖu ng­êi di t¶n cÇn sù gióp ®ì vÒ l­¬ng thùc. T¹i Sudan cã h¬n 3 triÖu ng­êi miÒn Nam n­íc nµy ®ang bÞ thiÕu l­¬ng thùc trÇm träng do xung ®ét d©n sù vµ h¹n h¸n. HiÖn t¹i c¸c kho l­¬ng thùc cña Sudan ®ang bÞ v¬i ®i nhanh chãng, trong khi gi¸ c¶ t¨ng vät, gÊp 3 lÇn so víi n¨m ngo¸i. Trong sè 3 triÖu ng­êi nãi trªn cã 600.000 ng­êi cÇn viÖn trî l­¬ng thùc khÈn cÊp vµ 2,4 triÖu ng­êi cÇn ®­îc viÖn trî l­¬ng thùc vµo cuèi n¨m. FAO vµ EFP ­íc tÝnh Sudan cÇn ph¶i nhËp kho¶ng 1,2 triÖu tÊn ngò cèc, trong ®ã 1 triÖu tÊn ph¶i mua vµ 200.000 tÊn viÖn trî tõ c¸c n­íc. C¸c tæ chøc viÖn trî quèc tÕ cho biÕt t×nh h×nh l­¬ng thùc ë CHDCND TriÒu Tiªn ®ang trë nªn nghiªm träng, nhÊt lµ ë nh÷ng khu vùc n«ng th«n miÒn B¾c. C¬ quan ph¸t triÓn n«ng th«n Hµn Quèc ngµy 10/1 cho biÕt s¶n l­îng ngò cèc cña CHDCND TriÒu Tiªn ®¹t 3,59 triÖu tÊn trong n¨m 2000, gi¶m 15% so v¬Ý n¨m 1999. Theo ­íc tÝnh cña c¬ quan nµy, nhu cÇu l­¬ng thùc hµng n¨m cña CHDCNH TriÒu Tiªn gi¶m 12,9% n¨m 2000, ®¹t 1,42 triÖu tÊn n¨m 2000, s¶n l­îng ngò cèc ®¹t 1,44 triÖu tÊn, gi¶m 25%. Tuy nhiªn, s¶n l­îng khoai t©y vµ khoai lang t¨ng 390.000 tÊn, t¨ng 25,8% nhê t¨ng diÖn tÝch trång c¸c lo¹i c©u l­¬ng thùc phô. C¬ chÕ míi ®· t¹o ra nhiÒu th«ng tho¸ng t¹o ®µ t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. ViÖc cho phÐp mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia xuÊt khÈu g¹o, xo¸ bá h¹n ng¹ch, ®éc quyÒn liªn quan ®Õn viÖc gi÷ v÷ng an toµn l­¬ng thùc, v× vËy nhÊt ®Þnh ph¶i qu¶n lý xuÊt khÈu g¹o b»ng thuÕ xuÊt khÈu. Møc thuÕ nµy hiÖn nay lµ 0%. ViÖc ph©n vïng lóa phÈm cÊp chÊt l­îng cao, cïng víi viÖc hç trî vÒ vèn, kü thfuËt…cho ng­êi d©n ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kh¶ quan. N¨m 2001, tæng s¶n l­îng lóa c¶ n­íc dù kiÕn còng sÏ ®¹t h¬n 32 triÖu tÊn. Vô ®«ng- xu©n sím ®· b¾t ®Çu thu ho¹ch, c¸c tØnh §BSCL dù kiÕn ®­îc mïa lín, ­íc ®¹t kho¶ng 16,5 triÖu tÊn. C©n ®èi l­¬ng thùc ngoµi nhu cÇu 1,2 triÖu tÊn lóa lµm gièng vµ mét phÇn nhá phÈm cÊp thÊp ®Ó chÕ biÕn lµm thøc ¨n gia sóc, l­îng l­¬ng thùc cßn l¹i dµnh cho xuÊt khÈu kh¸ lín. Trong thèng kª kÕt qu¶ xuÊt khÈu g¹o n¨m 2000, tæng c«ng ty l­¬ng thùc miÒn Nam xuÊt khÈu ®¹t 1.662.113 tÊn, Tæng c«ng ty l­¬ng thùc miÒn B¾c xuÊt khÈu trùc tiÕp 434.500 tÊn, uû th¸c 275.000 tÊn. Trong sè 44 ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ®¹t 180.000-200.000 tÊn, gåm cã c«ng ty l­¬ng thùc VÝnh Long, TiÒn Giang, Long An. C¸c doanh nghiÖp ®¹t møc 100.000-200.000 tÊn gåm c¸c c«ng ty l­¬ng thùc §ång Th¸p, An Giang, Sãc Tr¨ng, An Giang, C«ng ty Afiex, An Giang, n«ng tr­êng S«ng HËu. §¹t møc 70.000-80.000 tÊn gåm cã c«ng ty l­¬ng thùc CÇn Th¬ vµ CTTNHH n«ng s¶n VÜnh ph¸t. C¸c c«ng ty liªn doanh cã vèn §TNN xuÊt khÈu ®­îc 120.000 tÊn. C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu theo chuyÕn nhá lÎ míi ®­îc 13.900 tÊn. 2.2. Nh÷ng tån t¹i vµ nh÷ng nguyªn nh©n nã vÒ xuÊt khÈu gao. Nh×n l¹i xuÊt khÈu g¹o n¨m 2000. Theo sè liÖu míi nhÊt mµ HiÖp héi l­¬ng thùc ViÖt Nam (gäi t¾t lµ HiÖp héi) võa c«ng bè, trong n¨m 2000 c¶ n­íc ta ®· xuÊt khÈu ®­îc 3.393.800 tÊn g¹o ( kh«ng kÓ l­îng xuÊt tiÓu ng¹ch qua biªn giíi), ®¹t tæng kim ng¹ch 615.820.670USD (trªn c¬ së gi¸ FOB), c¸c héi viªn trong HiÖp héi vÉn chiÕm tû träng cao nhÊt víi 96,15% tæng l­îng g¹o xuÊt khÈu, kÕ ®Õn lµ c¸c c«ng ty liªn doanh chiÕm 3,54%, cßn l¹i chØ cã 0,31% do c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu kh¸c thùc hiÖn. So víi n¨m 1999, l­îng g¹o xuÊt khÈu nµy gi¶m ®Õn 26% (n¨m 1999 ViÖt Nam xuÊt 4,56 triÖu tÊn), vµ gi¸ b×nh qu©n còng gi¶m tíi 40USD/tÊn. Râ rµng ®©y lµ mét kÕt qu¶ kh«ng nh­ mong ®îi ®èi víi c¶ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt vµ c¶ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu. Trong khi ®ã, tæng s¶n l­îng l­¬ng thùc c¶ n­íc vÉn t¨ng vµ ®¹t 35,6 triÖu tÊn, riªng lóa ®¹t 32,55 triÖu tÊn; lò sím ë §BSCL còng chØ g©y tæn thÊt kho¶ng 700.000 tÊn lóa. NhiÒu gi¶i thÝch ®· ®­îc ®­a ra, nh­: hÇu hÕt c¸c n­íc s¶n xuÊt lóa ®Òu ®­îc mïa s¶n l­îng vô mïa 1999-2000 ®¹t tíi møc kû lôc t¨ng h¬n vô tr­íc 16,4 triÖu tÊn; tån kho n¨m 2000 còng t¨ng gÇn 4,5 triÖu tÊn so víi n¨m tr­íc, l­îng g¹o bu«n b¸n trªn thÕ giíi l¹i gi¶m trªn 1,8 triÖu tÊn… Bªn c¹nh ®ã lµ do ®ång tiÒn mÊt gi¸ vµ thuÕ nhËp khÈu t¨ng, nªn l­îng nhËp khÈu g¹o cña c¸c n­íc gi¶m. C¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o lín kh¸c nh­: Th¸i Lan, Ên §é còng bÞ gi¶m sót nh­ ViÖt Nam, Tuy møc ®é cã kh¸c nhau (Th¸i Lan gi¶m 2% cßn Ên §é gi¶m 46%). Tuy nhiªn, ngoµi nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan nªu trªn, theo c¸c chuyªn gia viÖc xuÊt khÈu g¹o gi¶m sót trong n¨m qua cßn b¾t nguån tõ nhiÒu nguyªn nh©n chñ quan kh¸c. §Çu tiªn lµ tû träng c¸c lo¹i g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong n¨m qua vÉn chñ yÕu lµ g¹o tr¾ng c¸c lo¹i (5,10,15,25% tÊm) chiÕm tíi 98,5%, cßn c¸c lo¹i g¹o 100% B, g¹o th¬m, g¹o ®å… chØ chiÕm d­íi 0,5%. Trong lóc ®ã, Th¸i Lan xuÊt chñ yÕu lµ c¸c lo¹i g¹o 100%B vµ g¹o th¬m (35,7%), g¹o ®å (28%), g¹o tr¾ng c¸c lo¹i chØ 19,3%. Thø hai lµ trªn thÞ tr­êng, tuy g¹o ViÖt Nam ®· xuÊt sang kh¾p c¸c lôc ®Þa,nh­ng tËp trung nhÊt vÉn chØ lµ Ch©u ¸ (47,44%), Ch©u Phi (22,90%), Trung §«ng (19,95%)… Thùc tÕ, nh÷ng thÞ tr­êng nµy còng ch­a hoµn to¸n æn ®Þnh,v÷ng ch¾c. MÆc dï vËy, nhiÒu quan chøc kh¼ng ®Þnh r»ng trong bèi c¶nh cùc kú khã kh¨n g¹o ®¹t ®­îc trong n¨m 2000 lµ mét th¾ng lîi lín. §¸ng kÓ nhÊt lµ ngay khi viÖc tiªu thô lóa g¹o vô ®«ng xu©n gÆp khã kh¨n, Nhµ n­íc ®· cã quyÕt ®Þnh cho mua t¹m tr÷ mét triÖu tÊn quy g¹o, hç trî 100% l·i xuÊt vay vèn tõ 1/4/2000 ®Õn 31/7/2000 sau gia h¹n ®Õn 31/10/2000 ®Ó ®¶m b¶o tiªu thô kÞp thêi l­îng lóa hµng ho¸ cña n«ng d©n, gãp phÇn æn ®Þnh gi¸ l­¬ng thùc ng¨n chÆn kÞp thêi gi¸ lóa gi¶m, ®¶m b¶o cã lîi cho ng­êi s¶n xuÊt vµ gi¶m khã kh¨n cho doanh nghiÖp xuÊt khÈu. C¸c doanh nghiÖp còng ®· chøng tá ®­îc sù tr­ëng thµnh cña m×nh trong viÖc t×m kiÕm thÞ tr­êng, nhanh chãng n¾m b¾t ®­îc diÔn biÕn cña thÞ tr­êng vµ ®Èy nhanh xuÊt khÈu. Sè l­îng g¹o xuÊt trong c¸c quý II vµ III trong n¨m ®Ó t¨ng h¬n c¸c quý tr­íc, vµ tèc ®é so víi Th¸i Lan lµ kh«ng xa. ChØ trong quý IV/2000, do lò §BSCL vÒ sím, nhiÒu nhµ m¸y chÕ biÕn ph¶i ngõng ho¹t ®éng, chi phÝ b¶o qu¶n, vËn chuyÓn g¹o xuÊt khÈu t¨ng lµm gi¸ thµnh g¹o xuÊt khÈu t¨ng, trong khi Th¸i Lan gi¶m gi¸ b¸n, nªn tèc ®é xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam cã gi¶m sót. VÒ gi¸ c¶, nh÷ng sè liÖu ghi nhËn ®­îc còng chøng tá gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn h¬n, ®­îc gi¸ h¬n vµ kho¶ng c¸ch gi÷a lóa g¹o xuÊt cña Th¸i Lan ®­îc thu ng¾n. NÕu nh­ s¸u th¸ng ®Çu n¨m kho¶ng c¸ch nµy lµ 20-25 USD/tÊn, th× ®Õn s¸u th¸ng cuèi n¨m chØ cßn chªnh nhau 10-15 USD/ tÊn. Cã thêi ®iÓm gi¸ g¹o xuÊt khÈu cïng lo¹i cña ViÖt Nam ®· ngang gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña Th¸i Lan; mÆt kh¸c tèc ®é gi¶m gi¸ g¹o ViÖt Nam chËm h¬n tèc ®é gi¶m gi¸ g¹o cña Th¸i Lan. Cô thÓ víi lo¹i g¹o 5% tÊm cña ViÖt Nam chªnh lÖch gi¸ gi÷a th¸ng 1 vµ th¸ng 12/2000 lµ 46 USD/ tÊn (219-173 USD), trong khi cña Th¸i Lan lµ 54 USD (237-183 USD); t­¬ng tù víi lo¹i 25% tÊm lµ 38 USD (189-151 USD) vµ 47 USD (201-155 USD). Do liªn tôc ¸p dông khoa häc kü thuËt vµo n«ng nghiÖp vµ liªn tôc më réng diÖn tÝch canh t¸c lóa. Do vËy, mµ s¶n l­îng lóa hµng n¨m tõ 1995 –1999 liªn tôc t¨ng. S¶n xuÊt l­¬ng thùc tõ 1995 – 1999. 1995 1996 1997 1998 1999 1999 t¨ng gi¶m so víi 1998 (%) Tæng s¶n l­îng l­¬ng thùc quy thãc (1.000 tÊn) 27.570,7 29.217,9 30.618,1 31.853,9 34.253,9 7,5 1. Lóa c¶ n¨m DiÖn tÝch (ngh×n ha) 6.765,6 7.003,8 7.099,7 7.337,4 7.648,1 4,0 N¨ng suÊt (t¹/ha) 36,9 37,7 38,8 39,7 41,0 3,7 S¶n l­îng (ngh×n tÊn) 24,936,7 26.396,7 27.523,9 29.141,7 31.393,8 7,7 a. Lóa ®«ng xu©n DiÖn tÝch (ngh×n ha) 2.421,3 2.541,1 2.682,7 2.783,3 2.889,7 3,8 N¨ng suÊt (t¹/ha) 44,3 48,0 49,6 48,7 48,8 0,2 S¶n l­îng (ngh×n tÊn) 10.736,6 12.209,5 13.310,3 13.559,5 14.104,2 4,0 b. Lóa hÌ thu DiÖn tÝch (ngh×n ha) 1.742,4 1.984,2 1.885,6 2.115,6 2.335,4 10,5 N¨ng suÊt (t¹/ha) 37,3 34,7 35,2 35,6 37,5 5,3 S¶n l­îng (ngh×n tÊn) 6.500,8 6.878,5 6.637,8 7.524,4 8.756,9 16,4 c. Lóa mïa DiÖn tÝch (ngh×n ha) 2.601,9 2.473,0 2.531,8 2.438,5 2.423,0 -1,3 N¨ng suÊt (t¹/ha) 29,7 29,5 29,9 33,0 35,2 7,4 S¶n l­îng (ngh×n tÊn) 7.726,3 7.308,7 7.575,8 8.057,8 8.532,7 5,9 2. MÇu quy thãc ngh×n tÊn 2.607,2 2.821,2 3.084,2 2.712,2 2.860,1 5,5 Do vËy, víi xu thÕ nµy, n¨m 2001 vµ nh÷ng n¨m tíi dù ®o¸n s¶n l­îng lóa cña ViÖt Nam sÏ tiÕp tôc t¨ng. N¨m 2001 s¶n l­îng g¹o thÕ giíi t¨ng vµ gi¸ c¶ h¹. Vô lóa ®«ng xu©n n¨m 1998-1999, gi¸ lóa 2.200 ®/kg, n«ng d©n §BSCL x©y nhµ, mua xe m¸y, s¾m tiÖn nghi gia ®×nh… Nh­ng, niÒm vui ®ã chØ tho¶ng qua, ch¼ng kÐo dµi ®­îc bao l©u. Ngay ®Çu th¸ng 2/2001, thÞ tr­êng lóa g¹o miÒn T©y ®­îc xem lµ thêi kú khan hiÕm, nh­ng thËt trí trªu, dÊu hiÖu rít gi¸ l¹i xuÊt hiÖn ®óng vµo lóc nµy. Cô thÓ ë Trµ Vinh, gi¸ lóa chØ dao ®éng tõ 1.000-1.050 ®/kg; T¹i An Giang, th­¬ng l¸i chØ mua víi gi¸ 1.100-1.150 ®/kg (gi¶m 200-250 ®/kg so vô ®«ng xu©n n¨m 1999-2000). T¹i chî lóa g¹o lín nhÊt miÒn T©y An C­- Bµ §¾c (TiÒn Giang), gÝa lóa kh«, s¹ch dao ®éng tõ 1.300-1.450 ®/kg tuú theo thêi tiÕt thÞ tr­êng. Ghe thuyÒn hµng x¸o vµo mua tËn nhµ chØ cã 1.100-1.150 ®/kg. ¤ng S¸u Thµnh Gi¸m §èc NHNo-PTNT VÜnh Long cho biÕt: gi÷a th¸ng 2 nµy gi¸ lóa ë ®©y dao ®éng tõ 1.100-1.300 ®/kg. Dù tÝnh, vô ®«ng xu©n 2000-2001, nÕu n¨ng xuÊt b×nh qu©n ®¹t 5 tÊn/ha, §BSCL sÏ cã s¶n l­îng kho¶ng 7,5 triÖu tÊn lóa, trong ®ã 80% lµ lóa hµng ho¸. Theo tÝnh to¸n cña bµ con n«ng d©n ë Ch©u Thµnh, Ch©u Phó (An Giang), Lai Vung, Cao L·nh (§ång Th¸p), T©n Thµnh, Méc Ho¸ (Long An), do ¶nh h­ëng cña lò lín, s©u bÖnh ph¸t triÓn vµo dÞp cuèi vô, gi¸ ph©n bãn t¨ng nªn vô ®«ng xu©n n¨m nay chi phÝ s¶n xuÊt lªn tíi 1.000-1.050 ®/kg thãc, t¨ng kho¶ng 100-150 ®/kg so víi c¸c vôo ®«ng xu©n tr­íc. NhiÒu ng­êi dù ®o¸n gi÷a th¸ng 3 tíi, thu ho¹ch ré, gi¸ lóa cã thÓ “rít” xuèng b»ng gi¸ thµnh s¶n xuÊt. Bëi v×, theo dù b¸o, nhu cÇu nhËp khÈu g¹o cña thÕ giíi n¨m nay kh«ng t¨ng, xÊp xØ b»ng n¨m tr­íc (kho¶ng 23,5 triÖu tÊn). Trong khi ®ã l­îng tån kho n¨m 2000 cña c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o nh­ Th¸i Lan, Ên §é, Pakistan cßn lín… MÆt kh¸c, theo ®¸nh gi¸ cña Bé n«ng nghiÖp Mü, n¨m nay c¸c n­íc xuÊt khÈu còng nh­ nhËp khÈu ®Òu ®­îc mïa. Do vËy, l­îng g¹o thõa còng lín, gi¸ g¹o dù kiÕn kh«ng t¨ng vµ sÏ c¹nh tranh gay g¾t. III. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o trong n¨m 2001. 1. C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l­îng vµ sè l­îng g¹o ViÖt Nam. 1.1. Hoµn thiÖn c«ng t¸c vïng quy ho¹ch, x©y dùng vïng lóa phÈm chÊt g¹o cao. HiÖn nay, theo Bé NN vµ PTNT th× chóng ta nªn triÓn khai ®Çu t­ x©y dùng vïng lóa phÈm chÊt g¹o cao cã tæng diÖn tÝch 1,3 triÖu ha, trong ®ã ë §BSCL 1 triÖu ha, cã kh¶ n¨ng cung cÊp 3,5- 4,0 triÖu tÊn g¹o phÈm chÊt cao cho xuÊt khÈu. DiÖn tÝch canh t¸c lóa phÈm chÊt g¹o cao dù kiÕn ph©n theo tØnh: Long An 68.000 ha, TiÒn Giang 55.000 ha, BÕn Tre 20.000 ha, Trµ Vinh 50.000 ha, An Giang 157.000 ha, Kiªn Giang 100.000 ha, CÇn Th¬ 140.000 ha, Sãc Tr¨ng 120.000 ha, B¹c Liªu 60.000 ha vµ Cµ Mau 50.000 ha. §Ó c¸c vïng dù kiÕn thùc sù ph¸t huy hiÖu qu¶ khi ®i vµo s¶n xuÊt theo quy hoach, ngay tõ b©y giê, chóng ta cÇn cã ngay ph­¬ng ¸n rµ so¸t, bæ sung quy ho¹ch n«ng- l©m nghiÖp cña c¸c tØnh, còng nh­ c¶ 3 cÊp (tØnh, huyÖn, x·) theo nghÞ ®Þnh cña quèc héi vµ ChØ thÞ cña Thñ t­íng ChÝnh phñ. ë nh÷ng vïng nµy cÇn ­u tiªn ®Çu t­ ®ång bé hÖ thèng thuû lîi, giao th«ng nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi viÖc øng dông tiÕn bé kü thuËt, æn ®Þnh s¶n xuÊt, ng­êi trång lóa yªn t©m ®Çu t­ th©m canh. §ång thêi, chó träng ph¸t triÓn m¹ng l­íi nhµ m¸y chÕ biÕn lóa g¹o kÕt hîp víi kho chøa n»m ngay trong vïng ®Ó cã thÓ thu mua hÕt vµ chÕ biÕn kÞp thêi. Vµ gi÷a vïng s¶n xuÊt víi c¸c ®¬n vÞ xuÊt khÈu g¹o c¸c ViÖn khoa häc NN, c¸c trung t©m khuyÕn n«ng c¸c tØnh, huyÖn ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ gióp ng­êi s¶n xuÊt lóa cã ®ñ vèn, gièng tèt, vËt t­ ®Çu vµo, kü thuËt canh t¸c vµ tiªu thô s¶n phÈm. Víi c¸c hé n«ng d©n, cÇn khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho hä h×nh thµnh c¸c HTX dÞch vô, b¶o ®¶m cung øng kÞp thêi, nhanh chãng c¸c dÞch vô n«ng nghiÖp còng nh­ tiªu thô lóa víi khèi l­îng lín. 1.2. §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu, s¶n xuÊt, cung øng vµ øng dông c¸c gièng lóa cã chÊt l­îng g¹o cao. Gièng lµ yÕu tè hµng ®Çu gãp phÇn c¶i thiÖn phÈm chÊt g¹o vµ lµm t¨ng n¨ng suÊt lóa. ë §BSCL, n«ng d©n hiÖn ®ang sö dông kho¶ng 50 gièng lóa cao s¶n ng¾n ngµy, trong ®ã cã kho¶ng 10 gièng cã phÈm chÊt g¹o ®¸p øng yªu cÇu xuÊt khÈu: lo¹i g¹o h¹t dµi, trong,kh«ng b¹c bông, c¬m mÒm. C¸c gièng nµy hiÖn chiÕm kho¶ng 30- 40 % diÖn tÝch gieo trång c¸c gièng ng¾n ngµy ë §BSCL. Môc tiªu tõ nay ®Õn n¨m 2005 cña §BSCL lµ phÊn ®Êu sö dông c¸c gièng lóa cã phÈm chÊt g¹o cao ®¹t trªn 50% diÖn tÝch gieo trång lóa toµn §BSCL,vµ 70% diÖn tÝch gieo trång lóa trong vïng lóa phÈm chÊt g¹o cao ®ang ®­îc n«ng d©n sö dông nh­: IR 64, OM 997, TÐp, Hµnh, Tµi Nguyªn, N¨ng H­¬ng… ngoµi ra sÏ tËp trung nghiªn cøu t¹o ra c¸c gièng lóa th¬m ®Æc thï ViÖt Nam, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi g¹o th¬m Th¸i Lan trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Víi hÖ thèng s¶n xuÊt vµ cung øng h¹t gièng lóa, riªng víi c¸c ®Þa ph­¬ng (c¸c tØnh vµ huyÖn ë §BSCL) phÇn lín lµ rÊt máng, kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu s¶n xuÊt. CÇn ph¶i tæ chøc l¹i hÖ thèng s¶n xuÊt vµ cung øng h¹t gièng lóa cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm thÞ tr­êng hiÖn nay, trong ®ã cÇn coi träng vai trß cña c¸c hé t­ nh©n (c¸c hé nh©n gièng vµ c¸c cöa hµng b¸n lÎ vËt t­ n«ng nghiÖp…) Hä sÏ lµ ng­êi tù ®Çu t­ s¶n xuÊt, tiÕp cËn trùc tiÕp víi n«ng d©n, hiÓu râ ®­îc yªu cÇu vÒ chñng lo¹i gièng, thêi ®iÓm cÇn gièng cña n«ng d©n. Do ®ã, Nhµ n­íc mét mÆt cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch t­ nh©n tham gia vµo hÖ thèng s¶n xuÊt, chÕ biÕn khuyÕn thÞ vµ cung øng h¹t gièng lóa, mÆt kh¸c cã sù ph©n c«ng rµnh m¹ch vai trß cña c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp t­ nh©n nµy trong tõng kh©u cña hÖ thèng nh»m b¶o ®¶m cung cÊp ®ñ gièng cã chÊt l­îng tèt cho n«ng d©n.§èi víi cÊp huyÖn vµ cÊp x·: §¬n vÞ qu¶n lý n«ng nghiÖp vµ tr¹m khuyÕn n«ng xóc tiÕn h×nh thµnh m¹ng l­íi c¸c hé hoÆc tæ nh©n gièng võa ®Ó tr×nh diÔn c¸c gièng míi,võa s¶n xuÊt ®ñ gièng ®Ó cung øng cho n«ng d©n. Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî thiÕt thùc vÒ kü thuËt,tµi chÝnh,khuyÕn n«ng ®Ó thÞ tr­êng, s¶n xuÊt ®­îc h¹t gièng ®¹t tiªu chuÈn chÊt l­îng víi gi¸ thµnh kh«ng qu¸ cao,gi¸ b¸n võa ph¶i vµ lîi nhuËn thu ®­îc cña ng­êi s¶n xuÊt gièng tho¶ ®¸ng. Víi c¸c c¬ quan qu¶n lý vµ c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp cña c¸c tØnh cã nhiÖm vô cung cÊp h¹t gièng gèc ®¹t chÊt l­îng cho c¸c hé vµ tæ nh©n gièng. H¹t gièng gèc cã gi¸ thµnh s¶n xuÊt cao nªn cÇn ®­îc trî gi¸ ®Ó b¸n cho c¸c hé vµ tæ nh©n gièng víi gi¸ kh«ng qu¸ cao. C¸c ®¬n vÞ nghiªn cøu vµ c«ng ty gièng c©y trång trung ­¬ng chÞu tr¸ch nhiÖm s¶n xuÊt h¹t gièng lóa nguyªn chñng ®Ó cung cÊp cho c¸c tØnh theo kÕ ho¹ch vµ ®¬n ®Æt hµng cña c¸c tØnh. H¹t gièng lóa nguyªn chñng còng cÇn ®­îc trî gi¸ ®Ó gi¶m nhÑ chi phÝ cho c¸c kh©u nh©n gièng kÕ tiÕp vÒ sau. Víi hé n«ng d©n khuyÕn khÝch ®æi vµ sö dông gièng míi. HiÖn cã kho¶ng 90% l­îng h¹t gièng do d©n tù ®Ó cã chÊt l­îng thÊp, nhiÒu hé sö dông cïng mét lo¹i gièng cho trªn 5-6 vô, ®· lµ nguyªn nh©n chÝnh lµm gi¶m n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng lóa, ®ång thêi gièng bÞ tho¸i ho¸ nhanh. 1.3. N©ng cao phÈm chÊt lóa sau thu ho¹ch. Ph¬i sÊy vµ tån tr÷ kh«ng chØ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l­îng g¹o, mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn chñ ®éng cho hé n«ng d©n cã thÓ lùa chän ®­îc thêi ®iÓm b¸n lóa thÝch hîp ®Ó t¨ng thu nhËp. ë §BSCL, cã kho¶ng 67-70% hé cã ph­¬ng tiÖn ph¬i sÊy lóa, sè hé cßn l¹i ph¬i lóa trùc tiÕp trªn ®­êng hoÆc trªn nÒn ®Êt bê kªnh r¹ch,… Trong tæng sè hé cã ph­¬ng tiÖn ph¬i sÊy, 25% hé cã s©n ph¬i lµ g¹ch, 29% hé cã s©n ph¬i lµ xi m¨ng, cßn l¹i lµ nh÷ng ph­¬ng tiÖn kh¸c nh­ tÊm ®Öm, l­íi.nylon… víi diÖn tÝch b×nh qu©n hé 70m2. Do thiÕu ph­¬ng tiÖn ph¬i sÊy nªn tæn thÊt lóa tõ 1,9-2,2%, tû lÖ t¹p chÊt tõ 1,8-2,5%, ®©y lµ tû lÖ qu¸ cao, ®Æc biÖt trong vô hÌ thu lóa ph¬i kh«ng kÞp nªn bÞ lªn men, biÕn vµng nhanh, nhiÒu l« lóa bÞ mäc mÇm, gi¶m chÊt l­îng nghiªm träng, tû lÖ h¹t lóa g·y cao tíi 28%. VÒ tån tr÷ b¶o qu¶n: HiÖn cã kho¶ng 55-60% hé n«ng d©n tr÷ lóa b»ng bå, vùa. Khèi l­îng dù tr÷ trung b×nh hé 1,99 tÊn, thêi gian dù tr÷ trung b×nh lµ 103 ngµy. Do hÇu hÕt ph­¬ng tiÖn dù tr÷ cña n«ng hé kh«ng cã n¾p ®Ëy, bôc kÏ ®¬n gi¶n vµ thÊp, lóa ®­a vµo dù tr÷ ®é Èm cao nªn chØ sau mét thêi gian ng¾n chÊt l­îng lóa gi¶m râ rÖt. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph¬i, tr÷ trªn, ë §BSCL cÇn ®Çu t­ n©ng cao n¨ng lùc sÊy vµ tån tr÷ cho c¸c ®¬n vÞ quèc doanh, b¶o ®¶m t¨ng kh¶ n¨ng thu mua lóa trong d©n kÓ c¶ tr­êng hîp mua lóa ­ít, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch më réng tÝn dông dµi h¹n ®Ó d©n cã vèn ®Çu t­ cho viÖc tu bæ , söa ch÷a vµ x©y dùng míi hÖ thèng s©n ph¬i,kho chøa. HiÖn nay, ®· cã nhiÒu m¸y sÊy lo¹i nhá ,gi¸ tiÒn phï hîp víi quy m« n«ng hé hoÆc c¸c kiÓu m¸y lín ®i liÒn víi c¸c nhµ m¸y xay, nh­ng chi phÝ cho sÊy lóa vÉn cßn cao. V× v©y, cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu, thiÕt kÕ, chÕ t¹o vµ phæ biÕn c¸c lo¹i m¸y sÊy phï hîp víi ®Æc ®iÓm tõng vïng, sö dông nhiªn liÖu t¹i trç nh­ r¬m, d¹,trÊu , than, cñi… ®Ó gi¶m gi¸ thµnh sÊy mµ vÉn b¶o ®¶m chÊt l­îng g¹o. Cïng víi c¶i tiÕn m¸y sÊy, c¸c nhµ khoa häc cÇn nghiªn cøu c¶i tiÕn, thiÕt kÕ c¸c nguyªn liÖu s½n cã ë n«ng th«n,tiÖn sö dông vµ di chuyÓn. Vµ trong kh©u b¶o qu¶n còng cÇn phæ biÕn kü thuËt sö dông c¸c lo¹i thuèc trong b¶o qu¶n lóa gióp ng­êi d©n n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ tån tr÷ g¹o, gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu vµ n©ng cao thu nhËp cho n«ng d©n. 1.4. cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ vèn, thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cho ng­êi d©n. §Ó ng­êi n«ng ®©n an t©m ®Çu t­, lµm ¨n theo h­íng ph©n vïng chuyªn canh lóa phÈm cÊp chÊt l­îng cao ngoµi nh÷ng biÖn ph¸p trªn, nhµ n­íc cÇn ph¶i gióp ®ì n«ng d©n ®­îc vay vèn phôc vô cho c¸c dù ¸n n«ng nghiÖp cña m×nh, thùc chÊt viÖc ®i vay vèn cña ng­êi n«ng d©n lµ rÊt khã kh¨n bëi hä kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp ®¸ng gi¸. Ngoµi nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ vèn, vÒ viÖc hç trî kü thuËt cho n«ng d©n, nhµ n­íc cÇn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi d©n cã ®Êt ®Ó canh t¸c, ®¸nh thuÕ thÊp ®Ó thu hót n«ng d©n cïng tham gia canh t¸c. 2. Nghiªn cøu thÞ tr­êng chän lùa thÞ tr­êng môc tiªu cho xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam. 2.1. §Æc ®iÓm tæng qu¸t cña thÞ tr­êng khu vùc. Sè l­îng mËu dÞch hµng n¨m trong giai ®o¹n tr­íc 1995 kho¶ng 13,7 triÖu tÊn (1990) ®Õn 15,4 triÖu tÊn (1994) vµ ®¹t møc tõ 20,9 ®Õn 27,224 triÖu tÊn trong giai ®o¹n tõ 1995-1999, hÇu hÕt c¸c khu vùc trªn thÕ giíi ®Òu nhËp g¹o, chñ yÕu lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nhËp trªn 50% s¶n l­îng g¹o giao dÞch trªn thÞ tr­êng thÕ giíi , c¸c n­íc ph¸t triÓn nhËp 2,6 triÖu tÊn (1995). Dùa vµo ®Æc ®iÓm ®Þa lý, v¨n ho¸ kinh tÕ thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi cã thÓ chia t­¬ng ®èi thµnh nh÷ng khu vùc sau: B¾c Mü (North America), Nam Mü (South Amer- ica), Ch©u ¢u (Europe), Céng ®ång c¸c quèc gia ®éc lËp vµ §«ng ©u (CIS vµ Eastem Europe), Trung §«ng (Middle East), Nam ¸, ¸ Ch©u (Asia), B¾c phi (North Africa), Phi Ch©u ®en (Other Africa) vµ Ch©u §¹i D­¬ng (Oceancia). B¾c Mü (North America): G¹o kh«ng chØ lµ thùc phÈm chñ yÕu (Staple food) cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm. G¹o ®­îc tiªu dïng ë céng ®ång Ch©u ¸ t¹i B¾c Mü, nh­ng chñng lo¹i rÊt ®a d¹ng: g¹o h¹t dµi, trßn, trong… h¹t løc, g¹o tr¾ng, g¹o ®å, g¹o Pastima, g¹o th¬m… Khu vùc B¾c Mü s¶n xuÊt kho¶ng 8,0- 10 triÖu tÊn lóa (chñ yÕu lµ Hoa Kú), xuÊt khÈu kho¶ng 3,1-4,3 triÖu tÊn, nhËp khÈu kho¶ng 0,7-0,9 triÖu tÊn, chiÕm 3,0%-4,4% thÞ tr­êng thÕ giíi. §©y lµ thÞ tr­êng cã søc mua cao (purchasing power), ®ßi hái chÊt l­îng cao. G¹o b¸n lÎ ®­îc ®ãng gãi bao nhá (1kg, 2kg, 5kg vµ 25kg), mÉu m· ®Ñp. Quy chÕ kiÓm dÞch thùc vËt kh¾t khe, g¹o ViÖt Nam vÉn cã thÓ vµo ®­îc thÞ tr­êng nµy. B¾c Mü cßn lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu t¸i suÊt th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh viÖn trî thùc phÈm cho c¸c n­íc kh¸c. Møc tiªu thô g¹o tÝnh theo ®Çu ng­êi (rice per capita) vµo kho¶ng 6,54kg (n¨m 1994). Khu vùc nµy cã hiÖp ®Þnh mËu dÞch chung lµ NAFTA. Ch©u Mü la tinh (Latin America): §­îc h×nh thµnh bëi c¸c ®¶o lín vïng biÓn Caribe vµ nh÷ng l·nh thæ thuéc Anh, Ph¸p, Hµ Lan, Bå §µo Nha ë phÝa Nam. Ch©u Mü mang ®Ëm nÐt v¨n ho¸ Latin Ch©u ¢u. C¸c n­íc vïng nói th× nghÌo h¬n, ®a sè lµ d©n da ®á vµ ng­êi lai. Khu vùc nµy s¶n xuÊt ®­îc 20,9- 22,00 triÖu tÊn lóa, xuÊt khÈu 1,2-1,5 triÖu tÊn, nhËp khÈu kho¶ng 2,3-3,1 triÖu tÊn g¹o chiÕm kho¶ng 11-13% thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi. G¹o ®­îc xem lµ mét trong nh÷ng l­¬ng thùc chÝnh cña c¸c n­íc nh­ Br·il, Peru, Cuba, Mexico… Søc mua kh«ng cao nh­ b¾c Mü, PhÈm l­îng trïng b×nh (10% tÊm) g¹o h¹t dµi. C¸c tiªu chuÈn vÒ mÉu m· vµ bao b× th«ng th­êng theo yªu cÇu hµng chuyÕn, do c¸c nhµ ph©n phèi trong n­íc ®Þnh ®o¹t. Quy chÕ kiÓm dÞch kh«ng kh¾t khe, nh­ng ®«i khi bÊt hîp lý (Mexico tuyªn bè cÊm nhËp g¹o cña ViÖt Nam, Th¸i Lan n¨m 1993 viÖn cí ph¸t hiÖn c«n trïng ®éc h¹i, thùc tÕ lµ nh÷ng nh©n nh­îng vÒ thÞ tr­êng dµnh cho Hoa Kú trong NAFTA). Møc tiªu thô g¹o tÝnh ®Õn ®Çu ng­êi (Rice per capita): 70,96kg (n¨m 1994). Khu vùc nµy cã khèi thÞ tr­êng chung MERCOSUR. Ch©u ¢u (EU vµ T©y ¢u ngoµi Ch©u ¢u (EU& OW.EU): Nh÷ng biÕn cè chÝnh trÞ míi thËp niªn 80 ®· thay ®æi hoµn toµn c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy. Søc mua cña ng­êi tiªu thô bÞ sôt gi¶m th¶m h¹i, mÆc dï nhu cÇu vÒ l­¬ng thùc rÊt cao. N¨m 1995, c¸c n­íc nµy s¶n xuÊt ®­îc 1,8-2,0 triÖu tÊn lóa, nhËp khÈu 0,75-0,95 triÖu tÊn, chiÕm tõ 2,3- 4,78% thÞ tr­êng thÕ giíi. §©y lµ khu vùc cã tiÒm n¨ng tiªu thô g¹o, khã kh¨n vÒ ngo¹i tÖ nh­ng giíi kinh doanh tinh r»ng ®©y lµ nh÷ng n­íc kh«ng thÓ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt (non- cash payment), nªn ph­¬ng thøc ®æi hµng (barter) hoÆc ®èi l­u hai chiÒu (two way trade) lu«n ®­îc xem lµ thÝch hîp nÕu kh«ng cã nh÷ng h×nh thøc tµi trî kh¸c. V× søc mua cña ng­êi tiªu thô thÊp nªn chÊt l­îng ®ßi hái kh«ng cao, lo¹i g¹o 25% tÊm th­êng ®­îc ­a chuéng. Møc tiªu thô g¹o tÝnh trªn ®Çu ng­êi (rice por capita): 5,31kg (n¨m 1994). C¸c n­íc nµy tr­íc ®©y cã khèi SEV. Nh­ng sau khi Liªn X« cò h×nh thµnh nªn khèi CIS trong khi mét sè n­íc §«ng ¢u ®· gia nhËp EU. Phi Ch©u ®en (Other Africa): Ch©u phi ®en n»m c¸ch biÖt víi B¾c Phi bëi Sahara. N¬i ®©y ®­îc m« t¶ lµ mét lôc ®Þa buån th¶m. Chi phÝ qu©n sù cao h¬n thùc phÈm, nã cßn ph¶i ®­¬ng ®Çu víi n¹n nh©n m·n vµ ®Êt ®ai b¹c mÇu, sa m¹c ho¸ (0,5 ha/ ngµy) n¹n ®ãi th­êng xuyªn s¶y ra. G¹o lµ thøc ¨n chÝnh cña d©n chóng. D©n ®«ng nhu cÇu lín nh­ng viÖc mua g¹o khã kh¨n ®«i khi cã thÓ v× c¸n c©n thanh to¸n nªn chñ yªó dùa vµo ch­¬ng tr×nh viÖn trî cña Liªn hiÖp quèc.NÕu kinh doanh th× ph¶i ®æi hµng hoÆc qua tµi trî. Khu vùc nµy s¶n xuÊt ®­îc 10,5- 11,0 triÖu tÊn g¹o/n¨m, nhËp khÈu 3,2- 4,2 triÖu tÊn/ n¨m chiÕm kho¶ng 15 – 20 % thÞ tr­êng thÕ giíi. G¹o phÈm cÊp thÊp (30 – 35% tÊm) ®­îc ­a chuéng v× gi¸ rÎ, sè l­îng mua ®­îc nhiÒu. §©y còng lµ thÞ tr­êng cã nhiÒu rñi ro vµo lo¹i bËc nhÊt trªn thÕ giíi. Møc tiªu thô tÝnh trªn ®Çu ng­êi (rice per capi ta): 14,44kg (n¨m 1994). ¸ Ch©u (Asia): §Æc ®iÓm næi bËt lµ n«ng d©n (theo uû ban kÕ ho¹ch ho¸ vµ D©n sè ThÕ giíi dù kiÕn vµo n¨m 2000 sÏ cã kho¶ng 1,2 tû ng­êi Trung Hoa, 1 tû ng­êi Ên §é, 220 triÖu ng­êi indonesia, 150 triÖu ng­êi Banglades) lµ mét thÞ tr­êng lý t­ëng cho g¹o, v× g¹o lµ lo¹i thùc phÈm chÝnh cña d©n ¸ ch©u. Sù n¨ng ®éng cña mét quèc gia lµ mét nh©n tè quan träng cho t­¬ng lai cña lôc ®Þa nµy, søc m¹nh c«ng nghiÖp tµi chÝnh cña nhËt b¶n, sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao cña Hµn Quèc, §µi Loan, Hång k«ng, S×ngapore… Ch©u ¸ lµ khu vùc s¶n xuÊt vµ tiªu thô g¹o lín nhÊt thÕ giíi, tËp trung nh÷ng n­íc xuÊt khÈu g¹o lín nh­ Trung Quèc, Th¸i Lan, ViÖt Nam , Pakistan, Ên §é, Bangladesh. Mäi sù t¨ng hay gi¶m khèi l­îng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc nµy ®Òu cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn gi¸ c¶ thÕ giíi. VÒ thÞ tr­êng cã søc mua kh¸c nhau: PhÈm chÊt cao 100% Grade B hoÆc 5% tÊm ë NhËt B¶n, Hµn Quèc vµ Malaysia: PhÈm cÊp thÊp 25%-35% tÊm nh­ Philippine vµ indonesia. C¸c n­íc Ch©u ¸ rÊt coi träng mÆt hµng g¹o v× mäi sù th©m hôt ®Òu cã thÓ g©y ra ®ét biÕn cho quèc gia, g©y bÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, x· héi nªn viÖc mua b¸n, xuÊt nhËp khÈu g¹o th­êng ®­îc ChÝnh Phñ qu¶n lý th«ng qua mét c«ng ty kinh doanh cña Nhµ n­íc. ThÞ tr­êng khã ®iÒu tiÕt, dù ®o¸n v× nã gÇn nh­ kh«ng ph¶i lµ thÞ tr­êng tù do, ChÝnh phñ can thiÖp th­êng xuyªn, ®«i khi gi¸ c¶ biÕn ®éng m¹nh khi mét quèc gia tiªu thô bÞ mÊt mïa, tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi víi mét nhu cÇu qu¸ lín trong mét thêi gian ng¾n, g©y nªn sù x¸o trén cung- cÇu. Hµng n¨m, toµn Ch©u ¸ (trõ Trung §«ng) s¶n xuÊt ®­îc 336,4 – 350 triÖu tÊn g¹o, xuÊt khÈu ®­îc trªn 15,5triÖu tÊn g¹o, nhËp khÈu tõ 4,6 triÖu tÊn (1997)- 13,3 triÖu tÊn (1998), chiÕm 24- 48,6% thÞ tr­êng thÕ giíi. Møc tiªu thô g¹o tÝnh theo ®Çu ng­êi khu vùc nµy (rice per capita): 110kg (n¨m 1994). Nh÷ng nç lùc thµnh lËp DiÔn ®µn Hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng (OPEC) vµ ASEAN. Trung §«ng (Middle East): ThÕ giíi ¶ RËp lµ mét trong nh÷ng khu vùc nh¹y c¶m cña thÕ giíi , tinh thÇn Håi gi¸o xuÊt hiÖn kh¾p n¬i. Nguån lîi chÝnh tõ vµng ®en, nã thõa h­ëng 2/3 tr÷ l­îng vµng ®en cña thÕ giíi nh­ng ®ång thêi còng lµ khu vùc cã nhiÒu xung ®ét thuéc lo¹i bËc nhÊt, chi phÝ qu©n sù cao h¬n thùc phÈm, v× vËy mét sè n­íc nh­ Iran, Ir¾c vÉn gÆp khã kh¨n vÒ ngo¹i tÖ, vÝ dô nh­ trong viÖc ho¸n ®æi gi÷a ®ång Riel (iran) vµ US Dollar v× vËy viÖc thanh to¸n tiÒn hµng rÊt khã kh¨n, bÞ tr× ho·n, ®«i khi r¾c rèi. G¹o lµ mét trong nh÷ng thùc phÈm chñ yÕu hµng ngay. ChÊt l­îng yªu cÇu cao, th­êng lµ g¹o 5% tÊm do thu mua trong n­íc m¹nh. Hµng n¨m, khu vùc nµy s¶n xuÊt ®­îc kho¶ng 2,9-3,2 triÖu tÊn g¹o chñ yÕu cña Iran vµ Thæ NhÜ Kú, nhËp khÈu 2,8 – 3,6 triÖu tÊn g¹o chiÕm 10,3 – 19 % thÞ tr­êng thÕ giíi. Møc tiªu thô g¹o tÝnh trªn ®Çu ng­êi (rice per capita): 19,82kg (n¨m 1994). Tr­íc ®©y cã liªn ®oµn c¸c n­íc ¶ RËp nh­ng lµ mét khèi chÝnh trÞ h¬n lµ kinh tÕ. B¾c Phi (North Africa): Cßn gäi lµ B¾c Phi maghreb cã nghÜa lµ “mÆt trêi lÆng” nh÷ng khã kh¨n nghiªm träng ë ®©y chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ nh÷ng dÞ biÖt Algeria vµ sù chèng ®èi m¹nh mÏ cña ng­êi Håi gi¸o. G¹o ®­îc xem lµ mét trong nh÷ng thøc ¨n th«ng dông cña d©n chóng.Hµng n¨m, khu vùc nµy s¶n xuÊt ®­îc 4,4- 15,4 triÖu tÊn (chñ yÕu cña ai CËp vµ Mar«c), xuÊt khÈu ®­îc 0,2 triÖu tÊn g¹o ( Ai CËp) nhËp khÈu kho¶ng trªn 0,1 triÖu tÊn g¹o chiÕm 0,48 thÞ tr­êng thÕ giíi. ChÊt l­îng trung b×nh kh¸ (10 – 15% tÊm). ThÞ tr­êng tiªu thô nhá, tuy bu«n b¸n ®æi hµng (barter) còng ®­îc coi lµ ph­¬ng thøc ­a chuéng. Møc tiªu thô g¹o tÝnh theo ®Çu ng­êi (rice per capita): 210,01kg (n¨m 1994). Vµo n¨m 1989 hiÖp ­íc Maghreb (AMA) ra ®êi. Ch©u §¹i D­¬ng (Oceania): Ch©u §¹i D­¬ng ®­îc h×nh thµnh bë óc Ch©u vµ c¸c quÇn ®¶o MelanÐsie, MenonÐse, PolynÐsie hÇu hÕt thuéc Anh, Ph¸p, Hoa Kú. C¸c quÇn ®¶o thuéc Anh ®Òu ®éc lËp, ®©y lµ thÞ tr­êng g¹o nhá bÐ. G¹o kh«ng ph¶i lµ thùc phÈm chñ yÕu nh­ng l¹i lµ phÇn phô gia ®¸ng kÓ cho c«ng nghiÖp thøc ¨n. Hµng n¨m, khu vùc nµy s¶n xuÊt ®­îc trªn 1,0 – 1,38 triÖu tÊn ( chñ yÕu lµ óc), xuÊt khÈu ®­îc 0,6 triÖu tÊn g¹o, l­îng nhËp khÈu 0,19 – 0,2 triÖu tÊn g¹o/ n¨m.Møc tiªu thô ®Çu ng­êi rÊt nhá. Tr­íc ®©y óc Ch©u tô coi m×nh thuéc ch©u ¢u nh­ng gÇn ®©y nã ®ang t×m c¸ch ®¹t nh÷ng tho¶ thuËn ngo¹i giao vµ kinh tÕ v¬Ý c¸c n­íc Ch©u ¸ vµ trong vïng Th¸i B×nh D­¬ng. 2.2. C¸c ®èi thñ c¹nh tranh chñ yÕu. Hoa Kú: L­îng g¹o xuÊt khÈu chiÕm kho¶ng 11,5% - 13,3% tæng l­îng mua b¸n quèc tÕ, ®øng hµng thø ba thÕ giíi cho ®Õn n¨m 1995 trë l¹i ®©y. Hoa kú trång lóa kh«ng ph¶i ®Ó ¨n mµ ®Ó b¸n (cash crop), nªn s¶n l­îng t¨ng gi¶m thÊt thõ¬ng do chi phÝ s¶n xuÊt bªn t¨ng cao nÕu gi¸ c¶ thÕ giíi kh«ng bï ®¾p næi chi phÝ, n«ng d©n sÏ chuyÓn sang trång c¸c lo¹i hoa mÇu kh¸c cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao h¬n. ThÞ tr­êng truyÒn thèng EU, Nam Mü, Caribe, ¶ RËp, Trung §«ng, thÞ tr­êng míi n¨m 1993 lµ NhËt B¶n (nhËp do th©m hôt vµ theo UR quy ®Þnh sÏ më cöa thÞ tr­êng b¾t ®Çu tõ n¨m 1996) lo¹i g¹o chñ lùc lµ 2,4%. C¸c lo¹i g¹o phÈm chÊt cao vµ thÊp cña Hoa Kú lu«n gÆp c¸c ®èi thñ c¹nh tranh m¹nh tõ Ch©u ¢u do gi¸ thµnh cña Hoa Kú lu«n lu«n cao (farm price) ë møc lµ 8,25 – 8, 45 USD/CWT (1CWT= 50,8kg) ®èi víi phÈm chÊt cao. Th«ng th­êng møc gi¸ chªnh lÖch gi÷a g¹o Mü vµ Th¸i Lan kho¶ng 92 USD/ tÊn riªng g¹o Mü c¹nh tranh tèt ë møc chªnh lÖch 15 – 30 USD/T. §Ó t¨ng c­êng t×nh c¹nh tranh do c¸c lo¹i g¹o phÈm chÊt thÊp, Mü dïng c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî xuÊt khÈu EEP (Export Enhancement Phogram) ch­¬ng tr×nh GMS (Commodity Credit Corporations Genral Sales Manager) cung cÊp tÝn dông vµ cïng víi ch­¬ng tr×nh b¸n nh­îng (Concessional Sales, PL 480 and Food Aid). Th¸i Lan: Tæng s¶n l­îng xuÊt khÈu cña Th¸i Lan chiÕm kho¶ng 24,4 – 28% tæng l­îng mua b¸n cña thÕ giíi, dÉn ®Çu c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o. ThÞ tr­êng ë kh¾p thÕ giíi,m¹nh nhÊt vÉn lµ ¸ Ch©u, Trung §«ng,EU vµ Nam Mü. Lo¹i g¹o chñ lùc lµ 100 GradeB. Ngoµi ra cßn cã nh÷ng gièng g¹o ®Æc s¶n nh­ jasmine, Khao- dakmali… G¹o Th¸i Lan cã nhiÒu lîi thÕ c¹nh tranh do cã mÆt kh¸ l©u trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, chÊt l­îng ®· ®­îc thö th¸ch vµ ®­îc tin cËy bëi ng­êi tiªu dïng kh¾p n¬i, cã thÞ tr­êng æn ®Þnh, ®iÒu kiÖn hËu cÇn tèt do xuÊt khÈu v÷ng ch¾c. Th¸i Lan c¹nh tranh h÷u hiÖu víi Hoa Kú ë thÞ tr­êng phÈm chÊt cao vµ víi Ên §é, Mianma, Pakistan, ViÖt Nam,Trung Quèc ë thÞ tr­êng phÈm chÊt trung b×nh vµ thÊp. Th¸i Lan chÞu søc Ðp c¹nh tranh nµy lµm cho c¬ cÊu gi¸ cña Th¸i Lan kh«ng t¨ng vät, ®iÒu nµy gãp phÇn quay trë l¹i, ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ g¹o cña Th¸i Lan duy tr× tÝnh c¹nh tranh cña nã ®èi víi gi¸ g¹o cña Hoa Kú ë thÞ tr­êng phÈm chÊt cao. Møc ®é chÕnh lÖch (price prenium) th«ng th­êng 25 – 30 USD/tÊn so víi thÞ tr­êng ViÖt Nam do gi¸ thµnh s¶n xuÊt trong n­íc cao h¬n, gi¸ lóa trung b×nh 5% tÊm lµ 3759 Baht/CWT (kho¶ng 150,4 USD/CWT), gi¸ lóa trung b×nh 15% tÊm ChÝnh phñ mua cña c¸c nhµ m¸y ®Çu n¨m 2000 lµ 5.067 Baht/tÊn (kho¶ng133,4 USD/tÊn). Pakistan/ Ên §é: VÞ trÝ xuÊt khÈu h¹ng t­, th­êng xuyªn bÞ Trung Quèc ®e do¹ nh­ng pakistan còng xuÊt h¬n 1,67- 2,0 triÖu tÊn/ n¨m, chiÕm 8,5% tæng l­îng mua b¸n cña thÕ giíi. N¨m 1995, Ên §é bÊt ngê tham gia vµo thÞ tr­êng víi sè l­îng lín kho¶ng 3,55 triÖu tÊn vµ n¨m 1998 Ên §é ®­a l­îng xuÊt khÈu lªn gÇn 4,49 triÖu tÊn, nhanh chãng chiÕm vÞ trÝ thø hai sau Th¸i Lan, chÊt l­îng g¹o chñ yÕu lµ phÈm chÊt thÊp lo¹i 25% tÊm. Sù xuÊt hiÖn g¹o cña Ên §é bÊt ngê gièng nh­ thêi tiÕt,chÝnh thêi tiÕt ®· ®em l¹i cho ©n §é mét n¨m mïa mµng béi thu, v× vËy c¸c c¬ së hËu cÇn ch­a ®­îc chuÈn bÞ t­¬ng thÝch sè l­îng xuÊt khÈu lín, cho nªn ®· ph¸t sinh nh÷ng vÊn ®Ò c¨n b¶n lµm cho xuÊt khÈu cña Ên §é c¸c n¨m gÇn ®©y sÏ kh«ng ®­îc nh­ n¨m 1998. Pakistan cã lo¹i g¹o Pastima kh«ng cã ®èi thñ c¹nh tranh vi tÝnh ®Æc thï cña nã. Tuy vËy, g¹o chñ lùc cña Pakistan lµ 15% tÊm, thÞ tr­êng chñ yÕu ë B¾c Mü vµ Trung §«ng, ¸ Ch©u. 2.3. ChiÕn l­îc toµn cÇu cho h¹t g¹o ViÖt Nam . §Þnh h×nh vµ ®Þnh l­îng thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi . ThÞ tr­êng quèc gia vµ khu vùc rÊt ®a d¹ng, nhiÒu ®Æc tÝnh, nh­ng hai ®Æc tÝnh cã ý nghÜa nhÊt ®èi víi nhµ xuÊt khÈu lµ søc mua vµ dung l­îng cña thÞ tr­êng (l­îng tiªu dïng néi ®Þa- l­îng nhËp khÈu). Dïng s¬ ®å BCG (Boston Consulting Group- TËp ®oµn t­ vÊn Boston) ®Ó nghiªn cøu kh¶ n¨ng x©m nhËp vµ møc ®é vi m« tõng doanh nghiÖp, ë ®©y do tÝnh chÊt vÜ m« cña vÊn ®Ó ¸p dông dõng l¹i ë møc ®é nghiªn cøu ®Þnh tÝnh, ®Þnh l­îng cña thÞ tr­êng dùa trªn hai ®Æc tÝnh trªn. S¬ ®å BCG cã bèn « vµ hai møc: ¤ Ng«i Sao (STAR): ¤ chÊm hái (?- Question Mark); ¤ con chã (Dog) vµ ¤ con bß s÷a (Cash c¬). Cßn trôc ngang chØ sè l­îng nhËp khÈu, ®­îc chia thµnh hai phÇn cao, thÊp. §Ó tiÖn nghiªn cøu, sö dông møc chuÈn lµ 0,5 triÖu tÊn theo sè liÖu nhËp khÈu qua c¸c n¨m vµ lÊy n¨m 1999 lµm c¬ së (FAO- Triple Enterse 1995). Trôc ®øng chØ gi¸ ®Þnh tÝnh cña thÞ tr­êng nh­ gi¸ c¶, mÉu m·… còng ®­îc chia thµnh hai phÇn thÊp, cao. Gi¶ sö thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi lµ mét thèng nhÊt, vËy thÞ tr­êng thÕ giíi cã bèn phÇn khóc c¬ b¶n (Segment) t­¬ng ®­¬ng víi bèn « cña s¬ ®å BCG. §Æc ®iÓm:c¸c thÞ tr­êng quèc gia hoÆc khu vùc ®­îc xÕp c¸c « tuú thuéc vµo sè l­îng nhËp khÈu nh­ vËy vÞ trÝ cña c¸c thÞ tr­êng trong c¸c « lu«n thay ®æi hµng n¨m trong khi ®ã cã c¸c tÝnh chÊt cña c¸c ph©n ®o¹n kh«ng bao giê thay ®æi. §iÒu nµy cho phÐp ta nghiªn cøu c¸c yÕu tè thÞ tr­êng ®éng trong mét c¬ chÕ tÜnh. B¶ng 1: S¬ ®å BCG Seqment01 STAR Seqment02 ? B¾c Mü 0.865- 0,915 T©y ¢u ngoµi Eu 0,050 EU 0,700 – 0,75 NhËt B¶n 0,725- 0,75 NhËt B¶n 0,752- 0,75 Seqment03 CASH COW Seqment04 DOG Mü La tinh 2,354-2,517 C.I.S 0,380- 0,385 Ch©u Phi ®en 4,185- 4,220 §«ng ¢u 0,215- 0,222 ¸ Ch©u 7,132- 6,933 B¾c Phi 0,226- 0,171 Trung §«ng 3,205- 3,625 T©y Nam Phi 2,000- 1,225 óc Ch©u 0,025-0,026 §iÓm tõng ph©n khóc (Segment): Segment 01: B¾c mü, EU: trÞ gi¸ cao, sè l­îng cao. Segment 02: T©y ¢u ngoµi EU vµ NhËt B¶n: TrÞ gi¸ cao sè l­îng thÊp. Segment 03: Nam Mü, Trung §«ng, Ch©u Phi ®en, ¸ Ch©u: TrÞ gi¸ thÊp, sè l­îng cao. Segment 04: CIS, §«ng ¢u, B¾c Phi, T©y Nam ¸, óc Ch©u: TrÞ gÝa thÊp, sè l­îng thÊp. ThÞ tr­êng g¹o môc tiªu (Tanget Markets): ThÞ tr­êng môc tiªu x¸c ®Þnh t­¬ng øng víi bèn ph©n khóc Segment: + Môc tiªu chiÕm ®o¹t: Giµnh cho ph©n khóc sè mét (Segment 01- Star), ®©y lµ mét thÞ tr­êng cÇn ph¶i chiÕm ®o¹t ngay, cµng nhiÒu cµng tèt, gi÷ v÷ng ®Ó thu lîi lín vµ l©u dµi. + Môc tiªu duy tr×: Môc tiªu nµy t­¬ng øng víi ph©n khóc sè 3 (Segemnt 03- Cash cow) cÇn ph¶i ®­îc duy tr× ®Ó t¹o lîi nhuËn l©u dµi, tuy kh«ng cao nh­ng th­êng xuyªn vµ liªn tôc. + Môc tiªu gÆt h¸i ngay: Nh»m vµo nh÷ng lîi Ých nhanh chãng cã tÝnh chÊt ng¾n h¹n, môc tiªu nµy cã thÓ thùc hiÖn ë ph©n khóc sè 2 (Segemnt 02- Question Mark) v× sè l­îng ë nh÷ng thÞ tr­êng nµy thÊp nh­ng vÉn cã lîi nhuËn. + Môc tiªu lo¹i bá: Nh»m g¹t bá nh÷ng thÞ tr­êng kÐm sinh lùc, kÐm s¶n l­îng ®Ó c«ng ty cã ®iÒu kiÖn tËp trung vµo nh÷ng thÞ tr­êng cã gi¸ trÞ cao. Môc tiªu nµy cã thÓ thùc hiÖn t¹i c¸c thÞ tr­êng ë ph©n khóc sè 04 (Segement 04- Dog). 2.4. Sù thÝch øng s¶n phÈm g¹o víi thÞ tr­êng môc tiªu. ViÖc ®Þnh ra chÝnh s¸ch s¶n phÈm nãi chung vµ tÝch s¶n phÈm víi sù thÝch øng cña nã nãi riªng lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc khã kh¨n ®èi víi nh÷ng ng­êi xuÊt khÈu ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn, v× nh÷ng lý do tµi chÝnh, tr×nh ®é chuyªn m«n vµ kinh nghiÖm. Tuy nhiªn, chóng t«i còng thùc hiÖn viÖc nghiªn cøu theo h­íng tiÕp cËn lý thuyÕt cña m«n häc Marketing XuÊt NhËp khÈu, v× viÖc ph©n tÝch kh¶ n¨ng thÝch øng trªn tr­êng cña mét s¶n phÈm lµ rÊt cÇn thiÕt vµ quan träng khi nhµ kinh doanh ®­a mét s¶n phÈm ra thÞ tr­êng, môc ®Ých ph©n tÝch cña phÇn nµy lµ nh»m tr¸nh nh÷ng chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt cã thÓ s¶y ra do thiÕu hiÓu biÕt vÒ th«ng tin thÞ tr­êng. + Kh¶ n¨ng vµ møc ®é thµnh c«ng cña s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng. Trong thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o, chóng t«i chän g¹o cña Th¸i Lan lµm chuÈn ®Ó tiÕn hµnh so s¸nh vµ ®¸nh gi¸. - VÒ b¶n th©n s¶n phÈm h¹t g¹o: C«ng nghÖ chÕ biÕn cña ViÖt Nam ®· ®­îc ®Çu t­, n©ng cÊp lªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®· ®­a ra ®­îc nh÷ng s¶n phÈm phï hîp víi thÞ tr­êng, nh­ng ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n vÉn cßn ch­a tèt nªn chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu tuy ®· ®­îc n©ng lªn nh­ng vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña kh¸ch hµng. §Æc biÖt, ta cã lo¹i g¹o phÈm cÊp cao (g¹o Super 100% g¹o), g¹o th¬m n¨m 1996 ta míi xuÊt ®­îc 918 tÊn, ®Ó cã thÓ më réng thÞ tr­êng tíi c¸c kh¸ch sang nh­ ¶ RËp Xª ót, Iran , NhËt B¶n… viÖc xuÊt khÈu g¹o cña ta trong nh÷ng n¨m võa qua vÒ chÊt l­îng ch­a cã khyÕu n¹i nµo, ®©y lµ ®iÓm quan träng ®Ó gi÷ ®­îc thÞ tr­êng æn ®Þnh. VÒ bao b× cña g¹o xuÊt khÈu, kh«ng thua kÐm Th¸i Lan vµ h¬n h¼n nhiÒu n­íc xuÊt khÈu g¹o kh¸c. Tuy nhiªn vÒ c¬ cÊu gi¸ ®Ó cã thÓ gi÷ ®­îc thÞ tr­êng vµ cã lêi, víi s¶n phÈm g¹o vµ chÊt l­îng g¹o cña ta cßn kÐm so víi Th¸i Lan, nªn gi¸ th­êng thÊp h¬n so víi gi¸ xuÊt khÈu cïng lo¹i cña Th¸i Lan tõ 8-12%, vµ cã chªnh lÖch c¸ch nhau rÊt xa (trªn 100 USD/tÊn). Tuú tõng thêi ®iÓm, møc ®é chªnh lÖch gi¸ c¶ cßn mét phÇn phô thuéc vµo thÞ tr­êng tiªu thô g¹o cña ViÖt Nam. So víi c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o kh¸c, tuy n­íc ta gÆp ph¶i khã kh¨n vÒ tµi chÝnh (thiÕu vèn ®Ó dù tr÷ còng nh­ thùc hiÖn ph­¬ng thøc tÝn dông th­¬ng m¹i trong xuÊt khÈu) nh­ c¸c n­íc kh¸c nªn g¹o ViÖt Nam xuÊt khÈu vÉn cßn bÞ Ðp gi¸ nªn gi¸ xuÊt thÊp h¬n gi¸ Th¸i Lan theo chóng t«i còng lµ ®iÒu hîp quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng v×: N­íc ta cã thiªn nhiªn ­u ®·i, cã thuËn lîi lµ gi¸ nh©n c«ng rÎ, gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn lóa g¹o thÊp h¬n c¸c n­íc kh¸c (so s¸nh víi lo¹i g¹o cïng chÊt l­îng). §©y chÝnh lµ lîi thÕ t­¬ng ®èi cña viÖc xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta. Chi phÝ vËn chuyÓn cña ViÖt Nam ®Õn c¸c n­íc kh¸c th­êng cao h¬n cña Th¸i Lan. Qua viÖc xuÊt khÈu g¹o cña c¸c n¨m qua ph¶i ch¨ng yÕu tè trªn ®· gãp phÇn t¹o nªn sù thµnh c«ng cho s¶n phÈm g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. + Nh÷ng khiÕm khuyÕt cÇn thay ®æi, c¶i tiÕn. §Ó g¹o ViÖt Nam ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, vÊn ®Ò quan träng hµng ®Çu lµ chÊt l­îng. Muèn cã g¹o xuÊt khÈu víi chÊt lùîng cao kh«ng cã con ®­êng nµo kh¸c lµ ®Çu t­ ®­a nhanh tiÕn bé vÒ gièng vµ kü thuËt vÒ ph©n bãn, vÒ chÕ biÕn, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn… qua kinh nghiÖm thùc tÕ, xuÊt khÈu g¹o 10 n¨m qua, s¶n phÈm g¹o cña ta cßn kÐm ë c¸c mÆt nh­: S¶n phÈm g¹o kh«ng ®ång nhÊt vÒ chñng lo¹i, chÊt l­îng h¹t g¹o ch­a ®Òu vµ tèt, tû lÖ b¹c bông vÉn cßn ®Æc biÖt trong n¨m 1996 tû lÖ nµy cao h¼n lªn, chiÕm 65% s¶n l­îng lóa g¹o hµng ho¸ cña ViÖt Nam tuy viÖc ®¶m b¶o tiªu chuÈn xuÊt khÈu g¹o cÊp cao cña ViÖt Nam ®· ngµy cµng n©ng cao nh­ng thÞ tr­êng vÉn ch­a tÝn nhiÖm g¹o cña ViÖt Nam b»ng g¹o cña Th¸i Lan v× viÖc ®¶m b¶o thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu cña ta ch­a cao, ®Æc biÖt lµ khi cã biÕn ®éng gi¸ trong n­íc còng nh­ gi¸ xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. + §¸nh gÝa viÖc thÝch øng cña g¹o ViÖt Nam víi thÞ tr­êng, ph­¬ng h­íng kiÓm tra sù chÊp nhËn cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng. Víi viÖc ph©n tÝch ë trªn qua c¸c b¶ng kiÓm tra vµ th¨m dß ý kiÕn cña kh¸ch hµng th× dÇn dÇn g¹o ViÖt Nam cã chÊt l­îng kh«ng thua kÐm g¹o Th¸i Lan, nh­ng thÞ tr­êng thÕ giíi vÉn ch­a tÝn nhiÖm g¹o ViÖt Nam, nªn ®Ó cho thÞ tr­êng cã thÓ chÊp nhËn rÔ rµng trong mét vµi tr­êng hîp chóng ta ®· chÊp nhËn xuÊt khÈu víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ g¹o cña Th¸i Lan, mÆc dï g¹o cña ta cïng chÊt l­îng g¹o cña Th¸i Lan. VÝ dô: Iran, Ir¾c, Indonesia, Nam TriÒu Tiªn, Philippines, Cuba… nhËp khÈu g¹o cña ViÖt Nam thay v× Th¸i Lan. + Nh÷ng c¬ héi xuÊt khÈu vµ tËn dông nh÷ng c¬ héi Êy. Ngoµi nh÷ng thÞ tr­êng mµ ta ®· chän ë môc lùa chän thÞ tr­êng môc tiªu, chóng ta biÕt r»ng viÖc bu«n b¸n cña ViÖt Nam vµ NhËt B¶n mçi ngµy cµng më réng thªm. Ngoµi c¬ héi cã thÓ x©m nhËp vµo thÞ tr­êng g¹o Trung Quèc víi phÝ tæn vËn chuyÓn lµ thÊp so víi c¸c n­íc kh¸c, ViÖt Nam cßn cã mét c¬ héi lµ x©m nhËp thÞ tr­êng g¹o cña NhËt, Ch©u Phi, c¸c n­íc Trung cËn §«ng, Ch©u Mü… VÊn ®Ò ®­îc c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o hµng ®Çu thÕ giíi quan t©m hiÖn nay, ph¶i ch¨ng chóng ta sÏ chän con ®­êng trao ®æi g¹o víi NhËt B¶n ®Ó nhËp vÒ c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ cho ngµnh c«ng nghiÖp cña chóng ta. KÕt luËn ®Ó t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o trong n¨m 2001 t«i cã 4 kiÕn nghÞ: C¬ chÕ XK, c«ng t¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi, c¶i c¸ch c¸c thñ tôc hµnh chÝnh vµ h¶i quan, sù hç trî cña ChÝnh phñ vµ c¸c chÝnh s¸ch thuÕ, tÝn dông liªn quan ®Õn ho¹t ®éng XK. VÒ c¬ chÕ xuÊt khÈu, Bé th­¬ng m¹i nªn x©y dùng vµ ban hµnh c¬ chÕ ®iÒu hµnh xuÊt khÈu g¹o æn ®Þnh vµ l©u dµi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp tham gia xuÊt khÈu g¹o theo h­íng më réng quyÒn kinh doanh xuÊt khÈug¹o cña c¸c doanh nghiÖp; b·i bá c¸c quy ®Þnh vÒ ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o; x©y dùng lé tr×nh gi¶m thiÓu c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l­îng trong thêi kú 2001 – 2005, gi¶m danh môc xuÊt khÈu g¹o theo giÊy phÐp. VÒ c¬ chÕ thÞ tr­êng, cÇn thiÕt t¹o khung ph¸p lý ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng n­íc ngoµi th«ng qua viÖc ký míi, söa ®æi bæ xung c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, ký cam kÕt, phèi hîp quèc tÕ trong xuÊt khÈu g¹o víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu kh¸c nh­: cµphª, cao su…, t¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p th©m nhËp thÞ tr­êng b»ng c¸c biÖn ph¸p tæng hîp chÝnh trÞ, ngo¹i giao, kinh tÕ, kü thuËt vµ nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng. Cô thÓ lµ tæ chøc tèt nghiªn cøu kh¶o s¸t thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp më ®¹i lý, kho ngo¹i quan, trung t©m tr­ng bµy ë n­íc ngoµi, ®Èy m¹nh tham gia héi chî triÓn l·m … N©ng cao tr¸ch nhiÖm vµ n¨ng lùc cña c¸c c¬ quan vµ tæ chøc lµm c«ng t¸c thÞ tr­êng ngoµi n­íc; hç trî c¸c doanh nghiÖp ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i; tæ chøc tèt viÖc thu thËp, xö lý vµ cung cÊp th«ng tin th­¬ng m¹i cho c¸c doanh nghiÖp; sím x©y dùng vµ ban hµnh c¬ chÕ vÒ c«ng t¸c thÞ tr­êng ngoµi n­íc. VÒ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh vµ h¶i quan. Nhµ n­íc quan t©m lµm sao ®¬n gi¶n ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c thñ tôc h¶i quan theo h­íng tiÕp tôc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p míi nh­ ph©n luång hµng ho¸, quy ®Þnh x¸c nhËn thùc xuÊt, quy chÕ khai b¸o mét lÇn; ®¨ng ký tê khai trªn m¸y vi tÝnh, ph©n cÊp réng h¬n quyÒn ký tê khai h¶i quan… ChÝnh phñ nªn hç trî trong viÖc ®Çu t­ chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu, ®Çu t­ x©y dùng c¬ së vËt chÊt, h¹ tÇng vµ c«ng t¸c thÞ tr­êng ngoµi n­íc, xóc tiÕn th­¬ng m¹i; ®Èy m¹nh c¶i c¸ch thuÕ b­íc 2, ­u ®·i cho doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu nh­ hç trî tÝn dông, hç trî khã kh¨n vÒ tµi chÝnh th«ng qua quü hç trî xuÊt khÈu, tiÕp tôc lµm tèt chÝnh s¸ch th­ëng xuÊt khÈu ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt nhËp, t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu, t×m kiÕm thªm thÞ tr­êng, b¹n hµng míi.