Thực trạng và những giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh xuất khẩu gia vị của của Việt Nam

iÖc ®ãng gãi vµ vËn chuyÓn theo yªu cÇu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. Bao b× b»ng giÊy vµ b×a (cã thÓ giÊy kÕt hîp víi c¸c vËt liÖu kh¸c): lo¹i bao b× nµy còng ®­îc sö dông cho xuÊt khÈu gia vÞ víi nhiÒu lo¹i kÝch cì kh¸c nhau cã nhiÒu tÝnh n¨ng hãa lý. Theo hiÖp héi gia vÞ Ch©u ¢u, ®èi víi hÇu hÕt c¸c nhµ chÕ biÕn gia vÞ ë Anh c¸c bao giÊy nhiÒu líp ®­îc ­u dïng nhÊt. C¸c nhµ nhËp khÈu Anh coi bao b× giÊy lý t­ëng theo ®¬n vÞ lµ 5kg hoÆc 12,5kg ®èi víi th¶o d­îc. C¸c líp bao b× cã thÓ thay ®æi tïy thuéc vµo s¶n phÈm, qu·ng ®­êng nh­ng bao t¶i ba líp lµ tèt nhÊt. Bao t¶i nhùa: th«ng th­êng ®­îc lµm tõ mµng nhùa polyethylene. Cã nhiÒu lo¹i nhùa kh¸c nhau nh­ LDP,HDP… Vµ c¸c mµu s¾c kh¸c nhau. Tïy thuéc vµo träng l­îng ®­îc bao gãi, mµ ®é dÇy cña mµng cã thÓ thay ®æi tõ 60 - 100 microns. Bao t¶i nhùa cã rÊt nhiÒu h×nh d¹ng kh¸c nhau ®­îc thiÕt kÕ, chÕ t¹o dùa trªn c¸c s¶n phÈm cô thÓ vµ yªu cÇu cña nhµ nhËp khÈu. Thïng nhùa: c¸c thïng nhùa lín ®· ph¸t triÓn tõ c¸c thïng b»ng gç truyÒn thèng, c¸c thïng nhùa nµy th­êng ®Ó chøa nh÷ng hµng gia vÞ cã gi¸ trÞ cao vµ vËt liÖu chÕ t¹o lµ LDP, c¸c thïng nµy ®­îc ­a dïng v× rÊt tiÖn lîi trong viÖc ®ãng hµng vµ dì hµng. C¸c thïng nhùa hiÖn nay cã dung tÝch chøa tõ 30 - 200 lÝt, bÊt kÓ h×nh d¹ng vµ hÖ thèng ®ãng më nh­ thÕ nµo, hµng ho¸ chøa ®ùng b»ng thïng nhùa ®ßi hái ph¶i hoµn toµn kh« r¸o ®Ó phßng ngõa kh¶ n¨ng sinh ra mèc. ViÖc xÕp dì thïng nhùa th­êng b»ng ph­¬ng tiÖn m¸y mãc. 5.3. C¸c ph­¬ng thøc vËn chuyÓn hµng gia vÞ. ChÝnh xuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña hµng gia vÞ mµ c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu lín lùa chän ph­¬ng thøc vËn chuyÓn b»ng ®­êng biÓn. Trong tr­êng hîp chuyªn chë b»ng contain¬, hµng ®­îc giao cho ng­êi vËn t¶i theo mét hay hai ph­¬ng thøc: NÕu hµng ®ñ mét contain¬, chñ hµng ph¶i ®¨ng kÝ thuª contain¬, chÞu chi phÝ chë contain¬ tõ b·i contain¬ vÒ c¬ së cña m×nh ®ãng hµng vµo contain¬, råi giao hµng cho ng­êi vËn t¶i. NÕu hµng kh«ng ®ñ mét contain¬, th× chñ hµng ph¶i giao cho ng­êi vËn t¶i t¹i ga contain¬ vµ ng­êi vËn t¶i tæ chøc thu xÕp contain¬ cña nhiÒu chñ hµng råi cÊp vËn ®¬n cho tõng chñ hµng. ViÖc thuª tµu, l­u c­íc ®ßi hái cã kinh nghiÖm nghiÖp vô, cã th«ng tin vÒ t×nh h×nh thÞ tr­êng thuª tµu vµ tinh th«ng c¸c ®iÒu kiÖn thuª tµu. V× vËy trong nhiÒu tr­êng hîp, chñ hµng xuÊt khÈu th­êng uû th¸c viÖc thuª tµu, l­u c­íc cho mét c«ng ty hµng h¶i. Còng nh­ c¸c hµng ho¸ chuyªn chë trªn biÓn ®Ó tr¸nh rñi ro tæn thÊt. CÇn b¶o hiÓm hµng ho¸ ®­êng biÓn, dïng lo¹i b¶o hiÓm phæ biÕn nhÊt trong ngo¹i th­¬ng. 6. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn nhËp khÈu gia vÞ cña c¸c n­íc. - Cung vµ cÇu lµ yÕu tè quan träng mµ chñ yÕu t¸c ®éng ®Õn xuÊt nhËp khÈu cña c¸c n­íc. - ThÞ hiÕu tiªu dïng gia vÞ cña c¸c thÞ tr­êng tiªu thô. Nhu cÇu cña c¸c n­íc nhËp khÈu c¶ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn vÒ gia vÞ vÉn t¨ng, ®©y lµ c¬ héi ®Ó c¸c n­íc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu… - C¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc nhËp khÈu trong ®ã ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch thuÕ vµ phi thuÕ quan : ®èi víi hµng gia vÞ, lµ s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ yÕu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn vµ kh«ng c¹nh tranh trùc tiÕp víi s¶n phÈm cña c¸c n­íc ph¸t triÓn lªn møc thuÕ quan nh×n chung kh«ng cao vµ nhiÒu gia vÞ xuÊt khÈu ®­îc miÔn thuÕ. Nh­ng do yªu cÇu vÒ vÖ sinh, an toµn thùc phÈm vµ m«i tr­êng rÊt cao, yªu cÇu ngÆt nghÌo vÒ ®iÒu kiÖn quy c¸ch phÈm chÊt lªn ®· c¶n trë lín tíi xuÊt khÈu cña c¸c n­íc xuÊt khÈu… - TÝnh c¹nh tranh vµ c¸c kªnh ph©n phèi trªn c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu: VÝ dô : ThÞ tr­êng gia vÞ Ch©u ¢u cã tÝnh c¹nh tranh rÊt cao vµ do c¸c nhµ chÕ biÕn, c¸c nhµ xay, nghiÒn lín chi phèi. §èi víi mét sè ph©n ®o¹n thÞ tr­êng ph¸t triÓn nhanh, cã c¬ héi cho c¸c nhµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm gia vÞ mµ chÊt l­îng ®¶m b¶o ®é tin cËy, ®¸p øng ®­îc nh­ng tiªu chuÈn ngÆt nghÌo cña EU vµ ®¶m b¶o giao hµng ®Òu ®Æn. RÊt lªn sö dông c¸c nhµ nhËp khÈu, c¸c ®¹i lý hay m«i giíi, nh÷ng ng­êi cã th«ng tin tèt vÒ xu h­íng míi nhÊt cña thÞ tr­êng, biÕt c¸ch tr­ng bµy, giíi thiÖu s¶n phÈm nh»m th©m nhËp thÞ tr­êng thµnh c«ng. - Gi¸ c¶, c¸c ®iÒu kiÖn giao hµng vµ thanh to¸n. - Ho¹t ®éng qu¶ng c¸o xóc tiÕn xuÊt khÈu cña c¸c nhµ xuÊt khÈu, ph©n phèi… II. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn gia vÞ cña ViÖt Nam. 1.1. H¹t tiªu * S¶n xuÊt: H¹t tiªu ®· ®­îc biÕt ®Õn vµ dïng lµm gia vÞ c¸ch ®©y trªn 3.000 n¨m. C¸c ®Æc tÝnh cña h¹t tiªu ®· khiÕn mÆt hµng gia vÞ nµy kh«ng nh÷ng trë thµnh mét trong yÕu tè cÇn thiÕt trong nghÖ thuËt Èm thùc cña thÕ giíi hiÖn ®¹i ngµy nay, mµ cßn ®­îc øng dông trong d­îc phÈm.ë n­íc ta, thêi gian gÇn ®©y, c©y hå tiªu ®ang dÇn chiÕm ­u thÕ trong m« h×nh kinh tÕ v­ên trang tr¹i v× lîi Ých kinh tÕ mang l¹i cao h¬n so víi c¸c lo¹i c©y trång kh¸c nh­: cµ phª, ®iÒu, cao su (cao h¬n 1,5 lÇn). HiÖn hå tiªu tËp trung nhiÒu ë c¸c tØnh phÝa nam nh­: B×nh Ph­íc 8.246 ha; §¾c L¾c 8.000 ha; Bµ Ri¹-Vòng Tµu 4.720 ha; Gia Lai 2.000 ha; §ång Lai 4.370 ha; B×nh ThuËn 1.730 ha; Qu¶ng TrÞ 2.025 ha; B×nh D­¬ng 890 ha; Kiªn Giang 898 ha; T©y Ninh 894 ha; L©m §ång 383 ha vµ mét sè tØnh kh¸c nh­: Qu¶ng B×nh, Phó Yªn, Qu¶ng ng·i, TP Hå ChÝ Minh, B×nh §Þnh, Kh¸nh Hoµ, Kon Tum… còng ph¸t triÓn m¹nh c©y hå tiªu, ®­a tæng diÖn tÝch c©y tiªu trong c¶ n­íc hiÖn lªn 50.000 ha, mét con sè kh¸ lín. Tuy nhiªn, ngµnh s¶n xuÊt hå tiªu cßn ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n do ng­êi s¶n xuÊt ®a sè lµ c¸c hé n«ng d©n nhá, vèn Ýt nªn viÖc ®Çu t­ ch¨m sãc còng nh­ b¶o qu¶n sau thu ho¹ch cßn nhiÒu h¹n chÕ. D­íi ®©y lµ kÕt qu¶ cô thÓ vÒ s¶n xuÊt h¹t tiªu. B¶ng sè 4: T×nh h×nh s¶n xuÊt h¹t tiªu cña ViÖt Nam thêi kú 1996 – 2003 §/v: DT:1.000 ha; SL: 1.000 tÊn N¨m 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 DiÖn tÝch 7,4 9,8 12,8 17,6 27,9 36,1 47,8 50,0 S¶n l­îng 10,5 13,0 15,9 31,0 39,2 60,0 80,0 88,0 Nguån: Tæng côc thèng kª, 2001 - 2003 ®¸nh gi¸ cña hiÖp héi hå tiªu VN * ChÕ biÕn : HÇu hÕt h¹t tiªu sau khi thu ho¹ch tõ ng­êi n«ng d©n ®Òu ®­îc ph¬i vµ cÊt gi÷ theo ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng (ph¬i kh« tù nhiªn trong bãng r©m) nªn chÊt l­îng kh«ng ®Òu. Do vËy, sù ®Çu t­ ®ång bé vÒ s©n ph¬i, m¸y sÊy hoÆc b¶o qu¶n ®óng quy tr×nh lµ rÊt cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay còng chØ cã mét sè c«ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ mét vµi c«ng ty ViÖt Nam ®Çu t­ vµo thiÕt bÞ chÕ biÕn tiªn tiÕn ®Ó sö lý h¹t tiªu x« thµnh h¹t tiªu cã chÊt l­îng cao víi c«ng xuÊt chØ ®¶m b¶o ®­îc kho¶ng 30% tæng s¶n l­îng h¹t tiªu xuÊt khÈu trong c¶ n­íc. Nh­ vËy, ®©y ®ang lµ lÜnh vùc bá ngá cho ngµnh hå tiªu ViÖt Nam trong viÖc ph¸t triÓn mét ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn nh»m ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng kh¾t khe h¬n vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña thÞ tr­êng còng nh­ sù ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm tõ h¹t tiªu. 1.2. Nhãm gia vÞ cã chøa tinh dÇu( quÕ, håi, gõng, nghÖ, ít, tái ). * S¶n xuÊt : Nh÷ng n¨m 80 lµ thêi kú nhãm hµng nµy ph¸t triÓn m¹nh vÒ diÖn tÝch. C¶ n­íc thêi gian ®ã cã s¶n l­îng trªn 10.000 tÊn quÕ thanh (tËp trung ë Yªn B¸i, L¹ng S¬n vµ Qu¶ng Nam – Qu¶ng Ng·i ); 5.000 tÊn håi (chñ yÕu ë L¹ng S¬n, Qu¶ng Ninh , Cao B»ng ); tái, gõng, nghÖ ®­îc trång nhiÒu t¹i c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng Hång, ®Æc biÖt lµ tái vµ ít víi s¶n l­îng hµng chôc ngµn tÊn sÊy kh«. Nh­ng tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y, do thÞ tr­êng tiªu thô bÞ co hÑp, nªn c¸c lo¹i c©y gia vÞ trªn ®· bÞ thay thÕ b»ng c¸c lo¹i c©y kh¸c. Nh÷ng ®Þa ph­¬ng tr­íc ®©y cã vïng tËp trung lín vÒ tái, ít, nghÖ nh­: H­ng Yªn, H¶i D­¬ng, Th¸i B×nh, H¶i Phßng, nay ®· chuyÓn sang canh t¸c rau, cñ vô ®«ng nh­ cµ chua, b¾p c¶i, d­a chuét … * ChÕ biÕn : Nhãm hµng gia vÞ trªn ®­îc xuÊt khÈu d­íi d¹ng ph¬i, sÊy kh« (bét, th¸i l¸t hoÆc nguyªn qu¶ nh­ ít). C«ng nghÖ chÕ biÕn chñ yÕu lµ thñ c«ng theo ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng. Do vËy, chÊt l­îng ch­a cao vµ kh«ng æn ®Þnh. §©y lµ ®iÓm yÕu khiÕn nhãm hµng nµy kh«ng cã søc c¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, nhÊt lµ ®èi víi c¸c mÆt hµng cïng lo¹i cña Trung Quèc. Ch¼ng h¹n tái ViÖt Nam tuy th¬m vµ hµm l­îng tinh dÇu cao h¬n tái Trung Quèc 1,5 lÇn nh­ng do cñ bÐ, n¨ng suÊt thÊp, nhiÒu tÐp vôn nªn khi chÕ biÕn, c¸c l¸t tái hay bÞ vì vôn, mµu s¾c tèi, gi¸ thµnh cao gÊp gÇn 2 lÇn tái Trung Quèc nªn dÇn mÊt kh¸ch hµng( hiÖn tái l¸t sÊy kh« Trung Quèc gi¸ thµnh 550USD/ tÊn, VN lµ 900 - 1.000USD/ tÊn). T­¬ng tù, mÆt hµng ít còng vËy. ít bét Trung Quèc mµu s¾c ®á t­¬i, rÊt hÊp dÉn vµ gi¸ rÎ h¬n ít bét ViÖt Nam kho¶ng 15 - 20 USD/ tÊn, trong khi ít bét kh« cña ViÖt Nam th­êng cã lÉn nh÷ng s¾c thÉm, xØn mµu vµ dÔ mèc mÆc dï gi÷ ®­îc ®é cay ®Æc tr­ng nh­ng khã hÊp dÉn kh¸ch hµng. T×nh h×nh xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam. 2.1. Kh¸i qu¸t chung t×nh h×nh xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam. ViÖt Nam n»m trong sè c¸c n­íc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ truyÒn thèng cña thÕ giíi. Trong thêi gian qua, víi sù bïng næ s¶n xuÊt h¹t tiªu, ViÖt Nam ®· trë thµnh mét trong ba n­íc s¶n xuÊt vµ cung cÊp h¹t tiªu ®en lín nhÊt ra thÞ tr­êng thÕ giíi. Víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c lo¹i gia vÞ gåm: h¹t tiªu ®en, quÕ, håi, gõng, nghÖ nh÷ng n¨m 1999 - 2000 ë møc 147-158 triÖu USD/ n¨m, ViÖt Nam ®· lµ mét trong nh÷ng n­íc cung cÊp gia vÞ chÝnh cña thÕ giíi, nÕu so víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu gia vÞ cña thÕ giíi lµ kho¶ng 2,3-2,6 tû USD/n¨m th× ViÖt Nam chiÕm thÞ phÇn kho¶ng 6,0-6,3%. Cßn nÕu so s¸nh víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ 11,54 tû USD (1999) vµ 14,45 tû USD (2000) th× xuÊt khÈu gia vÞ chiÕm kho¶ng 1,3-1,6%. Nh­ vËy, lîi thÕ so s¸nh hiÓn thÞ cña ViÖt Nam trong xuÊt khÈu gia vÞ lµ rÊt cao (4,6-5,5). Trong thêi gian 1996 - 2000, xuÊt khÈu c¸c gia vÞ chÝnh cña ViÖt Nam ®· t¨ng tõ 52,33 triÖu USD lªn 158 triÖu USD tøc lµ t¨ng gÊp 3,3 lÇn, nhÞp ®é t¨ng xuÊt khÈu trung b×nh hµng n¨m ®¹t xÊp xØ 25% ®­a tû träng xuÊt khÈu cña nhãm gia vÞ trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu chung cña ®Êt n­íc lªn trªn 1%. T×nh h×nh cô thÓ xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam ®­îc thÓ hiÖn qua (B¶ng sè 5). B¶ng sè 5: xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam thêi kú 1996 - 2000 §¬n vÞ: 1000 USD M· sè HS Lo¹i gia vÞ 1996 1997 1998 1999 2000 0904.11.00 H¹t tiªu ®en 46.440,2 65.658,1 64.957,7 139.070,6 146.281.0 0906.10.00 QuÕ 3.639,9 4.415,4 3.760,6 4.493,7 5.253,0 0909.10.00 Håi 1.829,7 1.741,8 306,3 1.981,9 6.761.8 0910.10.00 Gõng 415,0 558,1 540,3 1.597,6 206,1 0910.30.00 NghÖ 5,6 6,8 63,2 6,4 18,9 Tæng 5 lo¹i gia vÞ 52.384,4 72.380,2 69.629,1 147.150,2 158.250,8 NhÞp ®é t¨ng qua n¨m % - +38,2 -3,8 +111,3 +7,5 Tæng xk cña ViÖt nam 7.225.950 9.185.000 9.360.300 11.540.000 14.488.677 Tû träng (%) XK gia vÞ trong xuÊt khÈu chung 0,7 0,8 0,7 1,3 1,1 Nguån: Tæng côc thèng kª ViÖt Nam 1996 - 2000. Còng qua B¶ng Sè 5, chóng ta thÊy xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ xuÊt khÈu h¹t tiªu, tû träng ¸p ®¶o (88 - 92%) vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng liªn tôc hµng n¨m thêi gian 1996 -2000 cña h¹t tiªu ®· gãp phÇn quyÕt ®Þnh lµm t¨ng xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam thêi gian qua. 2.2. T×nh h×nh xuÊt khÈu h¹t tiªu cña ViÖt Nam. ViÖt Nam s¶n xuÊt tiªu ®en lµ chñ yÕu. Tiªu thô néi ®Þa chØ 5-10% tæng s¶n l­îng s¶n xuÊt hµng n¨m, trªn 90% tham gia vµo mËu dÞch thÕ giíi. Khèi l­îng xuÊt khÈu h¹t tiªu cña ViÖt Nam kh«ng ngõng t¨ng trong nh÷ng n¨m qua: N¨m 1998 c¶ n­íc xuÊt khÈu 15 ngµn tÊn, chiÕm kho¶ng 8% tæng khèi l­îng mËu dÞch thÕ giíi. Nh­ng chØ sau 3 n¨m (2001) khèi l­îng tiªu xuÊt khÈu ®¹t 57 ngµn tÊn, chiÕm 25% mËu dÞch tiªu cña thÕ giíi, trë thµnh quèc gia ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu h¹t tiªu ®en. N¨m 2002 c¶ n­íc xuÊt khÈu 78 ngµn tÊn, chiÕm gÇn 30% tæng khèi l­îng mËu dÞch thÕ giíi; dù kiÕn ®¹t tõ 80-100 ngµn tÊn trong c¸c n¨m 2003 - 2005. B¶ng sè 6: KÕt qu¶ xuÊt khÈu mÆt hµng hå tiªu thêi kú 1996 - 2002 §/v: KL: 1.000 tÊn; GT: triÖu USD ChØ tiªu C¸c n¨m 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Khèi l­îng 25,3 24,7 15,1 34,8 37,0 57,0 78,2 Gi¸ trÞ 46,7 67,2 64,5 137,3 145,9 91,2 109,3 Nguån: 1996 - 2000 Tæng côc thèng kª; 2001 - 2002 Tæng côc H¶i quan HiÖn cã trªn 30 quèc gia nhËp khÈu s¶n phÈm h¹t tiªu ViÖt Nam (theo HiÖp héi hå tiªu ViÖt Nam, s¶n phÈm tiªu cña n­íc ta ®· ®Õn víi thÞ tr­êng tiªu dïng cña trªn 70 n­íc trªn thÕ giíi). Ngo¹i trõ n¨m 1998, khèi l­îng xuÊt khÈu h¹t tiªu t¨ng liªn tôc tõ n¨m 1995 ®Õn nay, nhanh nhÊt trong 4 n¨m 1999 - 2002, b×nh qu©n t¨ng 25%/ n¨m. §Æc biÖt trong vµi n¨m gÇn ®©y, khèi l­îng xuÊt khÈu trùc tiÕp tíi c¸c thÞ tr­êng lín vµ khã tÝnh nh­ Hoa Kú, EU t¨ng nhanh: Tr­íc n¨m 2001 chØ chiÕm tíi 10% tæng khèi l­îng tiªu xuÊt khÈu hµng n¨m, n¨m 2002 ®¹t trªn 15%. C¸c n­íc cã khèi l­îng nhËp khÈu s¶n phÈm h¹t tiªu cña ViÖt Nam chiÕm tû träng lín trong n¨m võa qua gåm Hoa Kú: 11,2 ngµn tÊn (15%); Hµ Lan: 10 ngµn tÊn (13%); Singapore: 8,2 ngµn tÊn (11%); CHLB §øc: 5,0 ngµn tÊn (6,5%). C¸c tiÓu V­¬ng quèc ¶ rËp thèng nhÊt, Liªn bang Nga, Trung Quèc nhËp víi khèi l­îng tõ 2 ®Õn trªn 5 ngµn tÊn. D­íi ®©y lµ c¬ cÊu cña mét sè thÞ tr­êng chÝnh nh­ (B¶ng sè 7). Gi¸ xuÊt khÈu h¹t tiªu cña ViÖt Nam biÕn ®éng theo gi¸ thÞ tr­êng thÕ giíi. Theo tµi liÖu cña tæng côc thèng kª, thêi kú n¨m 1996 - 2000 gi¸ b×nh qu©n ®¹t 3.345,8 USD/tÊn; cao nhÊt lµ n¨m 1998 víi møc 4.272 USD/tÊn. N¨m 1999 - 2000 gi¶m xuèng d­íi 4.000 USD/tÊn. Do ¸p lùc cung tiÕp tôc v­ît cÇu nªn tõ n¨m 2001 ®Õn nay gi¸ xuÊt khÈu h¹t tiªu liªn tôc sôt gi¶m, tõ 1.600 USD/tÊn n¨m 2001 xuèng d­íi 1.400 USD/tÊn trong n¨m 2002. GÝa xuÊt khÈu biÕn ®éng ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ mua trong n­íc: n¨m 1998 gi¸ 42-46 ngµn ®ång/kg, lóc cao nhÊt n¨m 1999 lªn trªn 60-62 ngµn ®ång/kg, nh­ng cuèi n¨m 2000 gi¶m xuèng 37-38 ngµn ®ång/kg. N¨m 2001 gi¸ néi ®Þa chØ xung quanh 23-25 ngµn ®ång/kg vµ tiÕp tôc tr­ît xuèng møc 20 ngµn ®ång/kg trong n¨m 2002. S¸u th¸ng ®Çu n¨m 2003 gi¸ mua hå tiªu trong n­íc vµo kho¶ng 1.800 ®ång/kg vµ gi¸ xuÊt khÈu chØ trªn d­íi 1.350 USD/tÊn (FOB). B¶ng sè 7: ThÞ tr­êng xuÊt khÈu h¹t tiªu cña ViÖt Nam §¬n vÞ: KL: tÊn; TG: triÖu USD C¸c thÞ tr­êng N¨m 2001 N¨m 2002 Khèi l­îng TrÞ gi¸ Khèi l­îng TrÞ gi¸ B¾c Mü 3.291 5,67 11.811 17,82 Ch©u ©u 11.094 17,82 25.645 36,54 Ch©u ¸ 29.020 45,34 27.066 36,38 Ch©u Phi vµ Nam Mü 3.399 6,40 2.906 4,07 Trung §«ng 3.228 5,47 4.199 5,55 C¸c vïng kh¸c 6.990 10,537 6.588 8,95 Tæng céng 57.022 91,237 78.155 109,31 Nguån: Tæng côc H¶i quan vµ HiÖp héi Hå tiªu ViÖt Nam GÇn ®©y, mét sè ®Þa ph­¬ng vïng §«ng Nam Bé chÕ biÕn h¹t tiªu tr¾ng tõ h¹t tiªu ®en ®¹t chÊt l­îng kh¸, gi¸ b¸n trong n­íc ®¹t trªn 30 ngµn ®ång/kg, gi¸ xuÊt khÈu 2.300 - 2400 USD/tÊn (FOB). Trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu h¹t tiªu, b­íc ®Çu c¸c doanh nghiÖp ®· thiÕt lËp ®­îc kªnh xuÊt khÈu h¹t tiªu vµo mét sè thÞ tr­êng cã nhu cÇu lín, më ra triÓn väng ph¸t triÓn s©u réng h¬n ®èi víi thÞ tr­êng h¹t tiªu thÕ giíi. 3. Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam. 3.1. DiÖn tÝch c©y trång kh«ng æn ®Þnh. Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, c¸c lo¹i c©y gia vÞ hÇu hÕt ®Òu t¨ng gi¶m theo gi¸ c¶ thÞ tr­êng mµ kh«ng cã quy ho¹ch còng nh­ ®Þnh h­íng râ rµng. Ch¼ng h¹n, thêi kú 1995 - 2000 h¹t tiªu xuÊt khÈu rÊt ®­îc gi¸, nªn ®· kÝch thÝch viÖc ph¸t triÓn diÖn tÝch c©y hå tiªu mét c¸ch å ¹t (hiÖn 50.000 ha - ®©y lµ diÖn tÝch ®Õn n¨m 2010 theo kÕ ho¹ch). Theo ®ã s¶n xuÊt vµ sè l­îng xuÊt khÈu còng t¨ng m¹nh. NÕu nh­ n¨m 1998 ViÖt Nam míi xuÊt khÈu ®­îc 18.000 tÊn h¹t tiªu, th× ®Õn n¨m 2002 n­íc ta ®· xuÊt khÈu ®­îc 80.000 tÊn, gÊp h¬n 4 lÇn, nh­ng gi¸ trÞ kim ng¹ch kh«ng t¨ng t­¬ng øng do gi¸ xuÊt khÈu gi¶m nhiÒu so víi c¸c n¨m 1995 - 1999. VÒ phÝa Nhµ n­íc còng muèn t¨ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu trong khi ch­a tÝnh kü vÒ thÞ tr­êng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. Do ®ã ch­a kiÓm so¸t chÆt chÏ sù t¨ng tr­ëng diÖn tÝch trång vµ l­îng h¹t tiªu xuÊt khÈu. 3.2. ThiÕu dù b¸o chÝnh x¸c vÒ thÞ tr­êng. N­íc ta míi b­íc vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­ßng nªn c¶ n­íc, ng­êi n«ng d©n vµ c¸c nhµ chÕ biÕn, kinh doanh ®Òu ch­a cã kinh nghiÖm vµ rÊt yÕu trong c«ng t¸c dù b¸o thÞ tr­êng. Doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu thÊy l·i lµ lµm, sù nghiªn cøu chiÕn l­îc l©u dµi cho thi tr­êng cßn yÕu. VÒ phÝa n«ng d©n, phÇn lín lµ s¶n xuÊt nhá, tr×nh ®é th«ng tin cßn l¹c hËu, tiÕp xóc Ýt, gÆp nhiÒu trë ng¹i trong t×m hiÓu thÞ tr­êng, nªn nhiÒu khi hä ph¸t triÓn s¶n xuÊt theo kiÓu “phong trµo”, thÊy ng­êi kh¸c lµm thu l·i lín lµ hä còng lµm theo, kh«ng tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ l©u dµi còng nh­ sù æn ®Þnh cña mÆt hµng ®ã. VÝ dô, tõ n¨m 1998, hÇu hÕt c¸c n­íc s¶n xuÊt hå tiªu ®Òu t¨ng rÊt m¹nh diÖn tÝch c©y tiªu (trung b×nh tõ 30 - 40%/n¨m). Ng­êi trång tiªu ViÖt Nam hÇu nh­ kh«ng n¾m ®­îc th«ng tin nµy, nªn cïng thêi gian nµy, diÖn tÝch trång tiªu cña ta còng t¨ng nªn qu¸ nhanh. KÕt qu¶ lµ cung v­ît cÇu kh¸ lín (20-30%), vµ ®­¬ng nhiªn lµ gi¸ bÞ gi¶m m¹nh, g©y thiÖt h¹i cho ng­êi s¶n xuÊt vµ c¶ nhµ xuÊt khÈu. 3.3. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm n«ng s¶n cßn h¹n chÕ. Nhãm hµng gia vÞ thuéc lo¹i hµng n«ng s¶n ë ViÖt Nam, phô thuéc nhiÒu vµo diÔn biÕn thêi tiÕt vµ nhiÒu yÕu tè kh¸c nªn nh÷ng n¨m ®­îc mïa th× gi¸ gi¶m, mÊt mïa th× gi¸ t¨ng. §Æc biÖt ®èi víi h¹t tiªu, rñi ro rÊt cao v× sù biÕn ®éng gi¸ rÊt lín so víi nhiÒu lo¹i n«ng phÈm kh¸c nh­ g¹o, h¹t ®iÒu, cao su…trong khi thêi gian qua, chÝnh s¸ch b¶o hiÓm cho ngµnh hµng h¹t tiªu gÇn nh­ bÞ l·ng quªn. §©y còng chÝnh lµ yÕu tè khiÕn nhiÒu nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam e ng¹i, kh«ng d¸m g¾n bã chÆt chÏ víi mÆt hµng nµy. Qua kh¶o s¸t 4 doanh nghiÖp ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu h¹t tiªu trªn 10 triÖu USD/n¨m ë Hµ néi, hä ®Òu cã chung mét quan ®iÓm: kh«ng ®Çu t­ lín vµo nhãm hµng gia vÞ, nhÊt lµ h¹t tiªu. Lý do lµ ®é m¹o hiÓm cao, cã thÓ thu l·i lín nh­ng còng cã thÓ mÊt nghiÖp v× mÆt hµng nµy. Ch¼ng h¹n, khi mua vµo gÆp thêi ®iÓm gi¸ thÊp (kho¶ng 40.000 ®ång/kg), lóc xuÊt khÈu ®­îc gi¸ (kho¶ng 120.000 ®ång/kg), lîi nhuËn thu vÒ lín. NÕu ng­îc l¹i, thiÖt h¹i lªn ®Õn hµng chôc, thËm chÝ hµng tr¨m tû ®ång (tuú thuéc vµo khèi l­îng hµng xuÊt ®i), rÊt dÔ bÞ tr¾ng tay. C¸c doanh nghiÖp ®ã còng cho biÕt r»ng, h¹t tiªu lµ mÆt hµng cã thÓ dù tr÷ ®­îc do quy tr×nh b¶o qu¶n kh«ng tèn kÐm vµ phøc t¹p nh­ mét sè hµng n«ng s¶n kh¸c nh­ g¹o, cµ phª, nh­ng Ýt ai d¸m lµm. Nguyªn nh©n l¹i vÉn lµ gi¸ c¶ t¨ng gi¶m thÊt th­êng víi ®é chªnh lÖch qu¸ lín (lªn xuèng tõ 15-20 USD/tÊn, thËm chÝ cã thêi ®iÓm 100 - 200 USD/tÊn, trong khi mÆt hµng g¹o xuÊt khÈu møc chªnh lªn xuèng chØ 2-3 USD/tÊn). Trªn thùc tÕ, hiÖn c¸c c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng mÆn mµ l¾m víi lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng s¶n nãi chung vµ hµng gia vÞ nãi riªng. T¹i ViÖt Nam, hiÖn chØ cã mét c«ng ty lµ Groupama (100% vèn n­íc ngoµi, nhËn giÊy phÐp tõ cuèi n¨m 2001) kinh doanh c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm thuéc lÜnh vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n.Nh­ng ph¹m vi rñi ro ®­îc b¶o hiÓm còng cßn h¹n chÕ, chñ yÕu lµ nh÷ng rñi ro cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc hoÆc x¶y ra víi tÇn suÊt rÊt thÊp. Nh×n chung, ë ViÖt Nam hiÖn ch­a cã quü b¶o hiÓm vÒ n¨ng suÊt c©y trång còng nh­ vÒ gi¸ c¸c mÆt hµng. Thêi gian qua, Nhµ n­íc ®· cã mét sè chÝnh s¸ch ®Ó b¶o hiÓm vµ trî gi¸ cho mét sè hµng n«ng s¶n nh­ng míi tËp trung vµo c¸c mÆt hµng nh­ g¹o cµ phª lµ hai mÆt hµng ®­îc ®¸nh gi¸ cã gi¸ trÞ kim ng¹ch lín, trùc tiÕp ¶nh h­ëng tíi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña nhiÒu hé n«ng d©n. Cßn mÆt hµng h¹t tiªu xuÊt khÈu, tõ n¨m 2002 b¾t ®Çu ®­îc h­ëng chÝnh s¸ch xuÊt khÈu 100 ®ång/1 USD. Nh­ng theo c¸c doanh nghiÖp, møc th­ëng nµy kh«ng ®ñ bï ®¾p sù thua lç khi gi¶m gi¸. Tuy nhiªn theo thêi gian, h¹t tiªu ®· trë thµnh mét trong sè 6 mÆt hµng xuÊt khÈu n«ng s¶n chñ lùc cña ViÖt Nam (bao gåm: g¹o, cµ phª, cao su, h¹t ®iÒu, h¹t tiªu vµ rau qu¶), ®ång thêi theo ®Ò nghÞ cña HiÖp héi hå tiªu ViÖt Nam, ngµy 20/5/2003, Bé Tµi chÝnh ®· cã c«ng v¨n ®ång ý thµnh lËp quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu hå tiªu. Quü cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, con dÊu riªng vµ do Bé tµi chÝnh qu¶n lý. §èi t­îng tham gia quü nµy cã thÓ më réng ra c¸c doanh nghiÖp ch­a ph¶i lµ thµnh viªn cña hiÖp héi. Møc thu phÝ tham gia ®­îc tÝnh kh«ng qu¸ 0,6% doanh thu xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp, riªng n¨m 2003 lµ 0,25%. 3.4. Ch­a cã hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm hoÆc tÝnh kh¶ thi trong thùc hiÖn hîp ®ång cßn thÊp gi÷a ng­êi s¶n xuÊt vµ doanh nghiÖp xuÊt khÈu. PhÇn lín viÖc mua c¸c mÆt hµng gia vÞ trong n­íc c¸c doanh nghiÖp ®Òu th«ng qua c¸c ®Çu mèi t­ nh©n nªn cßn bÞ ®éng nhiÒu vÒ sè l­îng vµ gi¸ c¶. Hîp ®ång cã thÓ ®­îc ký kÕt, nh­ng viÖc ph¸ vì hîp ®ång bÞ x¶y ra th­êng xuyªn do t¸c ®éng cña nhiÒu ®èi t¸c theo kiÓu: ai tr¶ gi¸ cao h¬n th× b¸n cho ng­êi ®ã. Ph©n tÝch râ h¬n biÖn ph¸p nµy thùc sù ch­a ph¸t huy t¸c dông trong s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu bëi 3 lý do. Thø nhÊt lµ s¶n xuÊt hµng gia vÞ cña ViÖt Nam cßn kh¸ manh món. §Ó cã ®ñ hµng ho¸, trong nhiÒu tr­êng hîp doanh nghiÖp ph¶i ký hîp ®ång vµ theo dâi tiÕn ®é thùc hiÖn hîp ®ång cña rÊt nhiÒu hé n«ng d©n, ®ßi hái nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ. Thø hai, doanh nghiÖp chØ cã thÓ ký hîp ®ång dµi h¹n víi ng­êi s¶n xuÊt khi hä cã ®Çu ra æn ®Þnh. Trong khi bèi c¶nh kinh doanh nhiÒu biÕn ®éng nh­ hiÖn nay, viÖc cã ®Çu ra æn ®Þnh rÊt Ýt. §· thÕ trªn thùc tÕ th­êng x¶y ra chuyÖn ng­êi s¶n xuÊt (hé n«ng d©n) kh«ng thùc hiÖn ®óng theo hîp ®ång ®· cam kÕt, s¶n xuÊt hµng kh«ng ®óng chÊt l­îng, hoÆc tõ chèi giao hµng cho doanh nghiÖp ®Ó b¸n th¼ng ra thÞ tr­êng khi thÊy gi¸ cao h¬n, bá qua nh÷ng ®Çu t­ ®· nhËn tr­íc cña doanh nghiÖp nh­ gièng, c¸ch thøc ch¨m sãc, ph©n bãn, khiÕn nhiÒu doanh nghiÖp bÞ thua thiÖt hµng tr¨m triÖu ®ång, vµ kh«ng cã hµng ®Ó giao cho ®èi t¸c dÉn ®Õn mÊt b¹n hµng. 3.5. ë thÕ bÞ ®éng trong ho¹t ®éng kinh doanh. MÆc dï lµ n­íc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu h¹t tiªu nh­ng ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong lÜnh vùc nµy cßn bÞ phô thuéc nhiÒu vµo biÕn ®éng gi¸ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu h¹t tiªu ViÖt Nam vÒ tæng thÓ ch­a ®ñ søc chi phèi thÞ tr­êng quèc tÕ, kh«ng t¹o ®­îc thÕ chñ ®éng. Theo c¸c doanh nghiÖp kinh doanh hµng gia vÞ, nguyªn nh©n lµ do ViÖt Nam chñ yÕu lµ xuÊt nguyªn liÖu th«, ch­a x©y dùng mét th­¬ng hiÖu riªng cho hµng gia vÞ ViÖt Nam, ch­a cã c«ng nghiÖp chÕ biÕn h¹t tiªu t­¬ng xøng víi tÇm vãc cña m×nh. 3.6. ThiÕu c¸c c¬ së chÕ biÕn. MÆc dï ®· ®­îc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu víi sè l­îng lín nh­ng ViÖt Nam ®ang thiÕu c¸c c¬ së chÕ biÕn hµng gia vÞ, nhÊt lµ h¹t tiªu lªn chóng ta chØ xuÊt khÈu nguyªn liÖu th«. Vµi n¨m gÇn ®©y, Vinafimex (Tæng c«ng ty xuÊt nhËp khÈu n«ng s¶n thùc phÈm) cã quan hÖ víi mét ®èi t¸c n­íc ngoµi cho ra ®êi mét c¬ së chÕ biÕn h¹t tiªu s¹ch xuÊt khÈu, ®· n©ng ®­îc gi¸ xuÊt khÈu lªn 20% so víi xuÊt th«, nh­ng sè l­îng ch­a nhiÒu (míi chiÕm 30% tæng l­îng h¹t tiªu xuÊt khÈu hµng n¨m cña n­íc ta). Mét sè doanh nghiÖp phÝa B¾c còng cã ý t­ëng t×m ®èi t¸c liªn doanh nh»m x©y dùng nhµ m¸y chÕ biÕn h¹t tiªu t¹i phÝa Nam cho tiªu dïng néi ®Þa vµ xuÊt khÈu (tiªu xay) nh­ng sau khi t×m hiÓu hä cho r»ng chi phÝ qu¸ tèn kÐm, nhÊt lµ trong viÖc x©y dùng th­¬ng hiÖu cho mÆt hµng mµ hiÖu qu¶ cuèi cïng khã ®¹t ®­îc (rñi ro nhiÒu), trong khi xuÊt khÈu nguyªn liÖu th« dÔ h¬n nhiÒu. V× vËy, hiÖn trong thÞ tr­êng néi ®Þa, h¹t tiªu xay ®ãng thµnh lä nhá b¸n víi gi¸ rÎ (2.000 – 8.000 ®ång/lä) ®­îc b¸n kh¸ ch¹y, nh­ng lµ hµng cña Trung Quèc. 4. Ph©n tÝch c¸c ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¸c nguy c¬ vµ c¬ héi xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam. 4.1. §iÓm m¹nh: VÒ chÊt l­îng: H­¬ng vÞ tèt, cã ®é ®Ëm, hiÖn cã kho¶ng 20% l­îng tiªu xuÊt khÈu ®· ®¶m b¶o chÊt l­îng tiªu s¹ch cña ASTA, XuÊt khÈu sang EU vµ Mü. VÒ gi¸ c¶: Cã søc c¹nh tranh vÒ gi¸ so vèi s¶n phÈm cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh do ®iÒu kiÖn canh t¸c thuËn lîi, n¨ng suÊt cao, gi¸ thµnh s¶n xuÊt thÊp (®Æc biÖt lµ h¹t tiªu). VÒ ph­¬ng thøc thanh to¸n: Bu«n b¸n chÝnh ng¹ch thanh to¸n chñ yÕu theo ph­¬ng thøc L/C nªn ®¶m b¶o ch¾c ch¾n trong viÖc thu tiÒn hµng, nh­ng khèi l­îng bu«n b¸n tiÓu ng¹ch vÉn lín vµ nh÷ng rñi ro trong thanh to¸n tiÒn hµng cßn lín. VÒ ph­¬ng thøc kinh doanh: §· më réng m¹ng l­íi xuÊt khÈu trùc tiÕp sang c¸c thÞ tr­êng ch©u ¢u vµ Mü. VÒ c¸c biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch khuÕch tr­¬ng xuÊt khÈu: §· cã nhiÒu nç lùc trong nh÷ng n¨m qua cña nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp nh»m t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu... 4.2. §iÓm yÕu: VÒ chÊt l­îng: kh«ng ®ång ®Òu, s¶n xuÊt ph©n t¸n, s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn chÊt l­îng cao ch­a nhiÒu, cßn nhiÔm bÈn gia vÞ, d¹ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cßn ®¬n gi¶n, ch­a cã nhiÒu s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao xuÊt khÈu... VÒ gi¸ c¶: Gi¸ c¶ xuÊt khÈu cßn thÊp so víi gi¸ quèc tÕ do ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong kinh doanh vµ do c¹nh tranh thiÕu lµnh m¹nh (tæ chøc nguån hµng, ph­¬ng thøc thu gom, b¸n hµng ch­a tèt...) VÒ ph­¬ng thøc thanh to¸n: Do thiÕu linh ho¹t trong ph­¬ng thøc thanh to¸n vµ kinh doanh nªn ch­a x©y dùng ®­îc quan hÖ ®èi t¸c bÒn v÷ng ®Ó më réng vµ th©m nhËp m¹nh mÏ h¬n vµo thÞ tr­êng quèc tÕ. VÒ ph­¬ng thøc kinh doanh: XuÊt khÈu chñ yÕu vÉn qua trung gian nªn h¹n chÕ trong viÖc n¾m b¾t ®­îc nhu cÇu, thÞ hiÕu cña thÞ tr­êng ®Ó cã biÖn ph¸p thÝch øng s¶n phÈm vµ ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng. VÒ c¸c biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch khuÕch tr­¬ng xuÊt khÈu: Kinh phÝ cho xóc tiÕn xuÊt khÈu cña Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp cßn h¹n hÑp, n¨ng lùc vµ kü n¨ng xóc tiÕn xuÊt khÈu vµ marketing xuÊt khÈu cßn h¹n chÕ. 4.3. C¬ héi: ThÞ tr­êng gia vÞ thÕ giíi cßn cã ®iÒu kiÖn më réng do ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm cßn tiÕp tôc ph¸t triÓn, ®Æc biÖt thÞ tr­êng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã ngµnh dÞch vô nhµ hµng vµ tiªu thô gia ®×nh vÉn tiÕp tôc t¨ng nhu cÇu vÒ gia vÞ. ViÖt Nam cã lîi thÕ so s¸nh rÊt lín trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ nh­ tiªu, quÕ... Gia vÞ ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn t¨ng c­êng th©m nhËp thÞ tr­êng c¸c n­íc nhËp khÈu gia vÞ lín nh­ Mü, EU, NhËt b¶n, Trung §«ng, Trung quèc… nhê t¸c ®éng cña viÖc t¨ng c­êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. ViÖc gia nhËp Céng ®ång H¹t tiªu Quèc tÕ (IPC) hiÖn nay mµ trong t­¬ng lai sÏ lµ Céng ®ång Gia vÞ Quèc tÕ sÏ gióp chóng ta t¨ng c­êng phèi hîp víi c¸c n­íc s¶n xuÊt, xuÊt khÈu lín kh¸c ®Ó duy tr× ph¸t triÓn æn ®Þnh cña thÞ tr­êng, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, xuÊt khÈu gia vÞ cña ®Êt n­íc… 4.4. Th¸ch thøc: Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña thÞ tr­êng gia vÞ thÕ giíi kh«ng lín . H¬n n÷a, thÞ tr­êng gia vÞ thÕ giíi hÇu nh­ ®· æn ®Þnh,… ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ch­a æn ®Þnh vµ ch­a v÷ng ch¾c. C¹nh tranh xuÊt khÈu gia vÞ trªn thÕ giíi ngµy cµng khèc liÖt; So s¸nh víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh th× chóng ta kÐm hä vÒ mÆt thùc tiÔn kinh doanh vµ ch­a cã c¸c ch­¬ng tr×nh xóc tiÕn gia vÞ hiÖu qu¶ ë n­íc ngoµi. Yªu cÇu cña c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu gia vÞ ngµy cµng cao vµ c¸c tiªu chuÈn ®èi víi søc khoÎ vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu, chóng ta ch­a cã kinh nghiÖm ®èi phã víi c¸c hµng rµo b¶o hé mËu dÞch cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. CH¦¥NG III Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt nam trong thêi gian tíi Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2003 ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng gia vÞ cña ViÖt Nam ®· cã phÇn ch÷ng l¹i do c¸c n­íc Trung ®«ng vµ c¸c tiÓu V­¬ng quèc ¶ rËp cã nhiÒu biÕn ®éng do cuéc chiÕn I-r¾c. Tuy nhiªn, víi sù phôc håi kinh tÕ trong khu vùc sau chiÕn tranh, mÆt hµng gia vÞ vÉn cã nhiÒu c¬ héi ®Ó th©m nhËp vµ më réng thÞ phÇn tíi c¸c thÞ tr­êng nµy. MÆt kh¸c xu h­íng dïng nhãm hµng gia vÞ nµy trong chÕ biÕn d­îc phÈm ®ang lan nhanh sang c¸c n­íc ch©u Mü. Ngay t¹i thÞ tr­êng trong n­íc, gõng, nghÖ, quÕ, håi hiÖn kh«ng ®ñ cung cho cÇu. Theo héi D­îc ViÖt Nam, hiÖn c¸c nhµ s¶n xuÊt thuèc ®«ng d­îc ViÖt Nam mçi n¨m ph¶i nhËp khÈu tõ Trung Quèc hµng ngh×n tÊn gõng vµ hoa håi. §©y lµ c¬ së ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ trong thêi gian tíi. Tuy nhiªn, víi thùc tÕ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nhãm hµng nµy trong nh÷ng n¨m qua, ChÝnh phñ cïng ngµnh gia vÞ cÇn cã nh÷ng ®Þnh h­íng, biÖn ph¸p thiÕt thùc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong xuÊt khÈu hµng gia vÞ. I. Mét sè ®Þnh h­íng ph¸t triÓn gia vÞ cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 1. Trong s¶n xuÊt. DiÖn tÝch c©y trång ph¶i cã ®Þnh h­íng râ rµng vµ æn ®Þnh. ViÖc ph¸t triÓn diÖn tÝch c¸c lo¹i c©y gia vÞ, ®Æc biÖt lµ hå tiªu cÇn xoay quanh h¹t nh©n quan träng nhÊt ®ã lµ nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ (mÆt b»ng, chñng lo¹i, sè l­îng, chÊt l­îng). Kh«ng ®Ó t×nh tr¹ng hiÖn nay lµ ch¹y theo sè l­îng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng khñng ho¶ng thõa, g©y ¸p lùc h¹ gi¸ hoÆc gieo trång mét c¸ch tù ph¸t, ®Ó khi gi¸ xuèng th× chÆt tiªu trång c©y kh¸c, khi thÊy gi¸ lªn bá c©y kh¸c trång tiªu. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò gièng: ViÖc ph¸t triÓn hå tiªu trong nh÷ng n¨m tíi ph¶i g¾n víi nhu cÇu thÞ tr­êng, gi÷ ®­îc ch÷ tÝn ®èi víi kh¸ch hµng. Kh¸ch hµng nµo còng ®ßi hái chÊt l­îng cao, æn ®Þnh. Gièng tèt lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh chÊt l­îng hµng ho¸. øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt nh­: kü thuËt canh t¸c, gièng, phßng dÞch bÖnh, b¶o vÖ m«i tr­êng… nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng cho gia vÞ xuÊt khÈu. 2. Trong chÕ biÕn, b¶o qu¶n. Ph¸t triÓn c«ng nghÖ sau thu ho¹ch: S¶n phÈm gia vÞ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam hiÖn nay ch­a cã t¸c ®éng cña c«ng nghÖ sau thu ho¹ch (ph¬i sÊy, b¶o qu¶n, ph©n lo¹i, s¬ chÕ, chÕ biÕn, bao b×, ®ãng gãi). V× vËy, tû lÖ hao hôt cao, chÊt l­îng kh«ng ®Òu, gi¸ c¶ thÊp. §Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña lo¹i s¶n phÈm nµy, c¸c ngµnh, c¸c cÊp, c¸c doanh nghiÖp cÇn quan t©m c¶ vÒ chÝnh s¸ch, ®Çu t­ vèn, khoa häc c«ng nghÖ vµ c¸n bé khoa häc kü thuËt cho c¸c ho¹t ®éng nµy. §Çu t­ kh©u chÕ biÕn s¶n phÈm: Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn bao gåm c¶ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ gi¶n ®¬n lµ yªu cÇu cÊp thiÕt ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng vµ søc Ðp tiªu thô theo mïa vô. §ång thêi xóc tiÕn ®Çu t­ x©y dùng c¸c nhµ m¸y hiÖn ®¹i, ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ; TriÓn khai ch­¬ng tr×nh chÕ biÕn hå tiªu s¹ch, gi¶m thiÓu viÖc xuÊt khÈu h¹t th«. Cã chÝnh s¸ch hç trî ng­êi s¶n xuÊt mua m¸y mãc thiÕt bÞ sÊy, b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn quy m« nhá. X©y dùng kho b¶o qu¶n, chÕ biÕn hµng gia vÞ: C¶i t¹o vµ x©y dùng míi hÖ thèng kho b¶o qu¶n, n©ng c«ng suÊt kho chøa ®¸p øng nhu cÇu b¶o qu¶n hµng g¾n liÒn víi diÖn tÝch trång. T¹o ®iÒu kiÖn cao h¬n trong viÖc vay vèn tÝn dông, ­u ®·i vÒ gi¸ thuª ®Êt lµ nhµ x­ëng chÕ biÕn c¸c mÆt hµng gia vÞ kh¸c nh»m n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu, ®ång thêi khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n tham gia l­u th«ng nhãm hµnh nµy trong n­íc vµ xuÊt khÈu. 3. Trong xuÊt khÈu. §a d¹ng ho¸ s¶n phÈm gia vÞ xuÊt khÈu theo nhu cÇu thÞ tr­êng. S½n sµng ®¸p øng mäi nhu cÇu gia vÞ cña kh¸ch hµng vÒ chñng lo¹i, phÈm cÊp, quy m«… Ngoµi ra, cÇn chó ý s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng gia vÞ cã gi¸ trÞ cao. §Èy m¹nh ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr­êng ®Ó cã nh÷ng ®Þnh h­íng cô thÓ cho ng­êi s¶n xuÊt gia vÞ. T¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu trªn quy m« quèc gia nh»m t×m kiÕm c¬ héi xuÊt khÈu. T¨ng c­êng héi nhËp thÞ tr­êng thÕ giíi, tiÕp thu c¸c th«ng lÖ bu«n b¸n quèc tÕ cña ngµnh hµng, duy tr× sù cã mÆt th­êng trùc trªn thÞ tr­êng, t¨ng thÞ phÇn gia vÞ cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, xóc tiÕn më réng thÞ tr­êng h¹t tiªu. Trªn c¬ së c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng ®­îc ký gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam víi c¸c n­íc Mü, Trung Quèc. ChÝnh phñ t¹o cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng ®èi s¸ch khai th¸c triÖt ®Ó c¸c thÞ tr­êng nµy. §ång thêi ph¸t triÓn xuÊt khÈu sang nh÷ng thÞ tr­êng tiªu thô gia vÞ lín nh­ EU, NhËt B¶n… II. Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam ra thÞ tr­êng thÕ giíi. 1. Tæ chøc l¹i s¶n xuÊt theo h­íng kinh tÕ trang tr¹i, quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt tËp trung ®èi víi mét sè gia vÞ chÝnh cho chÕ biÕn xuÊt khÈu: §Ó cã thÓ xuÊt khÈu gia vÞ víi khèi l­îng lín, chÊt l­îng æn ®Þnh vµ thuËn tiÖn trong øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ th× nªn tiÕn hµnh tæ chøc l¹i c¸c vïng s¶n xuÊt gia vÞ tËp trung trªn c¬ së 7 vïng sinh th¸i ®· ®­îc x¸c ®Þnh ë n­íc ta vµ trªn c¬ së c¸c vïng chuyªn canh c¸c c©y gia vÞ ®· h×nh thµnh, nghiªn cøu, øng dông c¸c m« h×nh trång trät c©y gia vÞ phï hîp (n«ng tr¹i, hîp t¸c x·…) ®Ó tiÖn cho viÖc th©m canh c©y gia vÞ: ®­a gièng míi, øng dông khoa häc kü thuËt trong ch¨m sãc, thu ho¹ch vµ b¶o qu¶n gia vÞ.. Nghiªn cøu ®Ò ra chiÕn l­îc c¹nh tranh. C¹nh tranh b»ng gi¸ c¶: phÊn ®Êu gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt b»ng qu¶n lý tèt, chän gièng vµ s¶n xuÊt tèt, kh«ng ®Ó h­ háng do s¶n xuÊt kÐm g©y nªn. C¹nh tranh b»ng chÊt l­îng: lµ néi dung rÊt quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn. Doanh nghiÖp chØ cã thÓ ph¸t triÓn vµ kh«ng bÞ ph¸ s¶n khi b¶o ®¶m chÊt l­îng s¶n phÈm ngµy cµng tèt h¬n, c¶i tiÕn b¶o qu¶n b»ng c¸c c«ng nghÖ thÝch hîp. C¹nh tranh b»ng quan hÖ víi kh¸ch hµng vµ thÞ tr­êng: gi÷ uy tÝn, tÝn nhiÖm ®Ó æn ®Þnh tiªu thô, tranh thñ ®­îc thêi c¬ khi cÇn kh¸ch hµng vµ thÞ tr­êng æn ®Þnh t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu yªn t©m, ®i s©u vµo kh©u tiªu thô. C¹nh tranh b»ng xóc tiÕn th­¬ng m¹i: qu¶ng c¸o ®Ó gi÷ ®­îc mèi quan hÖ víi thÞ tr­êng vµ ®¶m b¶o viÖc tiªu thô æn ®Þnh c¶ lóc khã kh¨n. Trong n­íc cÇn h×nh thµnh ngay hÖ thèng b¶o hÓm kinh doanh ®Ó ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi kinh doanh cã ®iÒu kiÖn phÊn ®Êu n©ng cao s¶n l­îng vµ chÊt l­îng. Qu¶ng c¸o cÇn xóc tiÕn c¶ trong vµ ngoµi n­íc, ®¶m b¶o mèi quan hÖ g÷a thÞ tr­êng vµ kh¸ch hµng. C¹nh tranh b»ng c¸c biÖn ph¸p marketing: nghiªn cøu thÞ tr­êng, dù b¸o ®Ó cã c¸c chñ tr­¬ng thÝch hîp tr­íc khi s¶n xuÊt vµ kinh doanh kh«ng bÞ ®éng. Ph©n tÝch hÖ Thèng SWOT ®Ò phßng vµ ph¸t huy søc m¹nh. KÞp thêi d¨ng ký nh·n hiÖu, th­¬ng phÈm ®Ó ®¶m b¶o uy tÝn, æn ®Þnh trªn thÞ tr­êng trong n­íc còng nh­ quèc tÕ. 3. Gi¶i ph¸p ®Çu t­ vµ tµi chÝnh. Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, ­u ®·i ®Çu t­ ®èi víi s¶n xuÊt, xuÊt khÈu c¸c gia vÞ vµ t¨ng c­êng xóc tiÕn, thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, chÕ biÕn gia vÞ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam 4. Gi¶i ph¸p chÕ biÕn æn ®Þnh sè l­îng vµ chÊt l­îng. HiÖn nay, gia vÞ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ d­íi d¹ng nguyªn liÖu th«, gia vÞ hçn hîp hoÆc gia vÞ nghiÒn vµ c¸c d¹ng gia vÞ chÕ biÕn kh¸c ta hÇu nh­ ch­a xuÊt khÈu ®­îc. Mét sè gi¶i ph¸p chÕ biÕn: B¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®i s©u vµo chuyªn m«n ho¸ ®Ó t¨ng gi¸ trÞ hµng ho¸. §iÒu nµy ®ßi hái c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vÒ b¶o qu¶n. VËy c¸c doanh nghiÖp cÇn hÕt søc b¸m s¸t nhu cÇu thÞ tr­êng ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ cña m×nh. Ngoµi ®ßi hái hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ, c¸c doanh nghiÖp cÇn ®Æc biÖt chó ý ®Õn ®µo t¹o nguån nh©n lùc. C«ng nh©n cÇn ®­îc ®µo t¹o phï hîp víi tr×nh ®é c«ng nghÖ cña nhµ m¸y vµ cã b¶n n¨ng s½n sµng ¸p dông c¸c c«ng nghÖ míi. Ngoµi ra, c«ng nh©n cÇn cã nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt c¬ b¶n vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm tõ kh©u thu mua, vËn chuyÓn cho ®Õn b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn. C¸c doanh nghiÖp cÇn chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó s½n sµng ¸p dông qu¶n lý chÊt l­îng theo HACCP, ISO, vµ c¸c tiªu chuÈn vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm kh¸c. Cã ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái vÒ chÊt l­îng th× s¶n phÈm míi cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ N©ng cÊp chÊt l­îng nguyªn liÖu, gi¶m gi¸ ®Çu vµo, hç trî ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu gia vÞ lµ mét ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn nghµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn vÒ l©u dµi. T¨ng c­êng hoµn thiÖn nh©n lùc vµ ho¹t ®éng cña c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn vÒ kiÓm tra vµ chøng nhËn an toµn vÖ sinh thùc phÈm, kiÓm nghiÖm, kiÓm dÞch hiÖn nay. T¨ng c­êng ®µm ph¸n quèc tÕ song biªn vµ ®a biªn ®Ó ®¶m b¶o cã sù c«ng nhËn lÉn nhau vÒ b»ng cÊp, c¸c chøng chØ vÖ sinh vÒ an toµn thùc phÈm, chøng nhËn kiÓm nghiÖm, kiÓm dÞch. 5. Gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng: Më réng ®µm ph¸n c¸c cÊp víi c¸c quèc gia, khu vùc ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cña ViÖt nam nãi chung vµ xuÊt khÈu rau qu¶ vµ gia vÞ nãi riªng: §Ò nghÞ ChÝnh phñ tiÕp tôc ®µm ph¸n c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, ®µm ph¸n tr¶ nî n­íc ngoµi b»ng hµng n«ng s¶n, thùc phÈm (Trong ®ã cã rau qu¶, gia vÞ) nh»m më réng h¬n n÷a ®iÒu kiÖn tiÕp cËn thÞ tr­êng n­íc ngoµi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam C¸c Bé, Ngµnh cã nhu cÇu nhËp m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc, khi ®µm ph¸n víi c¸c n­íc cÇn tranh thñ c¸c c¬ héi g¾n nhËp khÈu víi xuÊt khÈu, kÓ c¶ xuÊt khÈu gia vÞ nÕu thÊy phï hîp. §Èy m¹nh ho¹t ®éng ®µm ph¸n víi c¸c n­íc ®Ó ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh tho¶ thuËn chung vÒ tiªu chuÈn vÖ sinh, an toµn thùc phÈm, kiÓm tra chÊt l­îng, giÊy chøng nhËn kiÓm dÞch, b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ… T¨ng c­êng c«ng t¸c th«ng tin thÞ tr­êng, ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®Ó më réng h¬n n÷a thÞ tr­êng xuÊt khÈu gia vÞ cu¶ ViÖt Nam: §èi víi c¸c doanh nghiÖp, tr­íc hÕt cÇn t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ t×m c¸c thÞ tr­êng ngh¸ch cho s¶n phÈm gia vÞ ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp còng cÇn chñ ®éng t×m kiÕm b¹n hµng vµ chó träng x©y dùng quan hÖ lµm ¨n l©u dµi, g¾n bã víi ®èi t¸c ngay tõ khi trång trät, chÕ biÕn th«ng qua c¸c quan hÖ liªn doanh, ®Çu t­… C¸c doanh nghiÖp d­íi sù chØ ®¹o vµ ®iÒu phèi thèng nhÊt cña Nhµ n­íc, ®­îc sù hç trî gióp ®ì kü thuËt vµ tµi chÝnh cña Nhµ n­íc, cÇn chñ ®éng trong x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc kinh doanh cña m×nh nh­ chiÕn l­îc ph¸t triÓn s¶n phÈm, chiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng, th©m nhËp kªnh ph©n phèi, gi¸ c¶ vµ xóc tiÕn b¸n hµng C¸c doanh nghiÖp cÇn chñ ®éng vµ tham gia tÝch cùc vµo c¸c HiÖp héi rau qu¶ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. HiÖp héi h¹t tiªu ViÖt Nam, nhµ n­íc sÏ hç trî x©y dùng n¨ng lùc cña tæ chøc hiÖp héi nµy ph¸t huy tèt vai trß vµ chøc n¨ng trong viÖc hç trî doanh nghiÖp vµ tiÕn hµnh xóc tiÕn th­¬ng m¹i… §èi víi nhµ n­íc viÖc cÊp b¸ch lµ hoµn thiÖn m¹ng l­íi th«ng tin vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i quèc gia hµng n«ng s¶n thùc phÈm ®Ó ®¸p øng nhu cÇu th«ng tin vµ hç trî c¸c doanh nghiÖp më réng thÞ tr­êng tiªu thô. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch vµ khuyÕn c¸o c¸c doanh nghiÖp chó träng ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng xuÊt khÈu s¶n phÈm gia vÞ ®Ó h¹n chÕ nh÷ng rñi ro vµ tæn thÊt cã thÓ x¶y ra do nh÷ng biÕn ®éng lín cña thÞ tr­êng g©y ra, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Nhµ n­íc phèi hîp víi c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i vµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh së giao dÞch trung t©m giao dÞch, n«ng s¶n x©y dùng m« h×nh së giao dÞch, trung t©m giao dÞch, trung t©m giao dÞch vµ n«ng s¶n x©y dùng thÝ ®iÓm m« h×nh nµy ë vïng nguyªn liÖu n«ng s¶n, vïng gia vÞ träng ®iÓm ®Ó rót kinh nghiÖm, hoµn thiÖn vµ nh©n réng ra c¸c vïng s¶n xuÊt lín kh¸c. Nhµ n­íc phèi hîp víi c¸c tæ chøc hç trî th­¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp tham gia c¸c héi chî quèc tÕ chuyªn ngµnh thùc phÈm nh­ ANUGA (§øc), SIAL (Ph¸p), AGF-Total (Hµ lan), FOODEX (NhËt b¶n)… ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn xóc tiÕn th­¬ng m¹i, më réng thÞ tr­êng. Nhµ n­íc phèi hîp víi c¸c tæ chøc hç trî th­¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp xóc tiÕn viÖc x©y dùng c¸c trung t©m tr­ng bµy, giíi thiÖu s¶n phÈm vµ Trung t©m th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ ë c¸c thÞ tr­êng Mü, EU, Nga, Trung ®«ng, NhËt b¶n… trong ®ã cã tr­ng bµy, giíi thiÖu c¸c s¶n phÈm gia vÞ cña ViÖt Nam…. 6. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn vµ øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt, chÕ biÕn gia vÞ xuÊt khÈu. Nghiªn cøu, chän lùa ®Ó nhËp khÈu nh÷ng c«ng nghÖ chÕ biÕn tiªn tiÕn phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ vÒ nguån nh©n lùc vµ ®iÒu kiÖn tµi nguyªn n­íc nhµ. T¨ng c­êng ®Çu t­ cho nghiªn cøu øng dông vµ c¶i tiÕn c«ng nghÖ trong trång trät, chÕ biÕn, b¶o qu¶n s¶n phÈm gia vÞ… ®Æc biÖt trong c¸c vÊn ®Ò vÒ gièng. C«ng nghÖ vËt liÖu bao b× còng cÇn ®­îc ®Æc biÖt chó träng ®Ó lµm sao khuyÕn khÝch sö dông vµ s¶n xuÊt bao b× trong n­íc, ®¶m b¶o h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm chÕ biÕn…. III. Mét sè kiÕn nghÞ víi Nhµ n­íc. 1. C¸c biÖn ph¸p tÝn dông. 1.1. TÝn dông xuÊt khÈu vµ b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu. MÆc dï cã tªn gäi lµ tÝn dông xuÊt khÈu, nh­ng ®©y lµ kho¶n tÝn dông mµ n­íc xuÊt khÈu dµnh cho c¸c doanh nghiÖp cña n­íc nhËp khÈu ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp nµy cã ®iÒu kiÖn mua hµng cña n­íc xuÊt khÈu. §©y lµ tÝn dông trung vµ dµi h¹n, th­êng tõ 2 ®Õn 10 n¨m. Trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt cã thÓ ng¾n h¬n nh­ng kh«ng d­íi 360 ngµy nhu cÇu tÝn dông xuÊt khÈu vµ b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu ®· vµ ®ang xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu t¹i ViÖt Nam. §Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t, nhiÒu doanh nghiÖp ®· ®Ò nghÞ nhµ n­íc viÖt Nam cho phÐp hä ®­îc b¸n hµng theo ph­¬ng thøc thanh to¸n chËm. NÕu tiÒm lùc tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®ñ m¹nh, hä cã thÓ chê ®Õn khi ®­îc kh¸ch hµng thanh to¸n , nh­ng nÕu tiÒm lùc tµi chÝnh yÕu, th× hä th­êng ®Ò nghÞ Nhµ n­íc hç trî b»ng c¸ch “mua l¹i” kho¶n nî nµy hoÆc b¶o l·nh cho c¸c kho¶n nî nµy ®Ó hä cã thÓ chiÕt khÊu chøng tõ t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. §©y lµ biÖn ph¸p hç trî cÇn thiÕt ®Ó hµng gia vÞ ViÖt Nam cã thÓ më nèi sang c¸c n­íc Ch©u Phi, n¬i cã nhiÒu tiÒm n¨ng trong tiªu thô nhãm hµng ngµy nh­ng ®ang bÞ v­íng trong kh©u thanh to¸n. 1.2. B¶o hiÓm rñi ro kh«ng thanh to¸n Khi tiÕp cËn thÞ tr­êng míi hoÆc b¹n hµng míi, ng­êi xuÊt khÈu th­êng rÊt quan t©m tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña b¹n hµng. Cã thÓ nãi rñi ro trong thanh to¸n lµ rñ ro chÝnh c¶n trë c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu tiÕp cËn víi thÞ tr­êng míi vµ b¹n hµng míi. V× vËy, nhiÒu c«ng ty b¶o hiÓm trªn thÕ giíi ®· thiÕt kÕ c¸c s¶n phÈm riªng ®Ó b¶o hiÓm cho rñ do lo¹i nay. VÝ dô nh­: V­¬ng quèc Anh cßn lËp ra mét tæ chøc c«ng (Export Credits Guarantee Depertment) ®Ó cung øng dÞch vô b¶o hiÓm rñ ro kh«ng thanh to¸n cho c¸c nhµ xuÊt khÈu. Nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng th©m nhËp c¸c thÞ tr­êng míi cho hµng xuÊt khÈu nãi chung vµ hµng gia vÞ ViÖt Nam nãi riªng, nªn ch¨ng ViÖt Nam cÇn xem xÐt thµnh lËp mét tæ chøc nh­ vËy hoÆc khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam tiÕp thÞ c¸c s¶n phÈm t­¬ng tù. Tuy nhiªn, cã mét ®iÒu cÇn l­u ý: dï nhµ cung øng dÞch vô lµ tæ chøc c«ng (phi lîi nhuËn) hay doanh nghiÖp th× c¸c nguyªn t¾c chñ ®¹o cña kinh doanh b¶o hiÓm vÉn ph¶i ®­îc tu©n thu triÖt ®Ó. Kh«ng nªn coi ®©y lµ c«ng cô bao cÊp hoÆc ­u ®·i bëi lµm nh­ vËy rÊt dÔ g©y t©m lý û l¹i cho c¸c doanh nghiÖp. 2. Mét sè biÖn ph¸p vÒ thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn. 2.1. §Èy m¹nh sù ra ®êi cña c¸c sµn giao dÞch hµng ho¸. Trong thêi gian chê ®îi héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó thiÕt lËp thÞ tr­êng hµng ho¸ giao sau, chÝnh phñ cã thÓ xem xÐt h×nh thµnh ngay mét sè sµn giao dÞch hµng ho¸ ®Ó gióp n«ng d©n vµ doanh nghiÖp cã ®­îc sù b¶o ®¶m ch¾c ch¾n h¬n vÒ gi¸ c¶ vµ c¬ héi tiªu thô hµng ho¸ trong t­¬ng lai gÇn. Thuû s¶n vµ h¹t ®iÒu ®· ®i ®Çu trong lÜnh vùc nµy th«ng qua viÖc thµnh lËp Trung t©m giao dÞch thuû s¶n CÇn Giê vµ m¹ng giao dÞch h¹t ®iÒu. Hµng gia vÞ, nhÊt lµ h¹t tiªu nªn tham kh¶o kinh nghiÖm cña c¸c sµn giao dÞch nµy ®Ó thiÕt lËp sµn giao dÞch cho riªng m×nh , gãp phÇn gi¶m thiÓu rñi ro cña thÞ tr­êng hµng ho¸ giao ngay. 2.2. N©ng cao kh¶ n¨ng nhËn biÕt víi c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan. H×nh thøc biÓu hiÖn cña c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi ngµy cµng trë nªn tinh vi. C¸c tiªu chuÈn kh«ng liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i nh­ tiªu chuÈn lao ®éng, tiªu chuÈn vÖ sinh m«i tr­êng… ®­îc sö dông ngµy cµng nhiÒu. VÊn ®Ò an toµn thùc phÈm, nh·n m¸c hµng ho¸ nhiÒu khi ®­îc vËn dông mét c¸ch th¸i qu¸ ®Ó t¹o thªm rµo c¶n cho th­¬ng m¹i quèc tÕ. MÆt hµng gia vÞ xuÊt khÈu còng kh«ng ph¶i lµ tr­êng hîp ngo¹i lÖ. V× vËy thêi gian tíi cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c cÊp, c¸c ngµnh, nhÊt lµ gi÷a c¸c HiÖp héi ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng nhËn biÕt vµ ®èi phã víi c¸c hµng rµo phi quan thuÕ kiÓu míi. HiÖp héi h¹t tiªu cÇn cã lùc l­îng t­ vÊn riªng. Khi cÇn thiÕt, cã thÓ ®ãng gãp ®Ó thuª t­ vÊn n­íc ngoµi. VÒ l©u dµi, cÇn n©ng cao h¬n chÊt l­îng ®µo t¹o luËt s­ ®Ó cã ®­îc mét ®éi ngò luËt s­ ®¹t tr×nh ®é, hiÓu biÕt s©u réng vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó t­ vÊn vµ hç trî cho c¸c doanh nghiÖp. 2.3. chÝnh s¸ch thÞ tr­êng ®èi víi hµng gia vÞ xuÊt khÈu. ChÝnh phñ cÇn cã chñ tr­¬ng vµ c¬ chÕ ®Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ viÖc xóc tiÕn thÞ tr­êng theo h­íng: Ph©n lo¹i ®Ó thÝch øng, gi÷ v÷ng thÞ tr­êng truyÒn thèng, ph¸t triÓn thÞ tr­êng míi, chó ý thÞ tr­êng ng¸ch. §Ò nghÞ ChÝnh phñ tÝch cùc t×m kiÕm vµ xóc tiÕn ký kÕt hîp ®ång chÝnh phñ vÒ b¸n bu«n hµng n«ng s¶n, trong ®ã cã hµng gia vÞ. T¹o c¬ chÕ vµ hç trî doanh nghiÖp ®ñ ®iÒu kiÖn v­¬n ra tiÕp cËn thÞ tr­êng kú h¹n, nh»m gãp phÇn lo¹i bá nh÷ng rñi ro, nh÷ng biÕn ®éng cña gi¸ c¶ trong ng¾n h¹n g©y ra, th«ng qua tho¶ thuËn tr­íc vÒ møc gi¸ cho s¶n phÈm sÏ ®­îc giao trong t­¬ng lai. §©y lµ mét biÖn ph¸p ph©n t¸n rñi ro, h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt rñi ro vÒ gi¸ cho ng­êi s¶n xuÊt, kinh doanh trong n­íc. Tuy nhiªn, muèn thùc hiÖn tèt biÖn ph¸p nµy, ®ßi hái c«ng t¸c dù b¸o, dù ®o¸n ph¶i chÝnh x¸c. 3.ChÝnh s¸ch thuÕ trong n«ng nghiÖp. Tõ tr­íc ®Õn nay, Nhµ n­íc ch­a coi nh÷ng c©y hå tiªu thuéc danh môc nh÷ng c©y trång cÇn ®­îc chó träng ph¸t triÓn, v× vËy ch­a cã nh÷ng khuyÕn khÝch tho¶ ®¸ng. Tr­íc hÕt cÇn nhËn thøc vµ t¨ng c­êng biÖn ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng gia vÞ, coi ®ã lµ c©y xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, lµ c©y ph¸t triÓn kinh tÕ, æn ®Þnh chÝnh trÞ khu vùc miÒn nói, vïng s©u vïng xa, ®ång thêi lµ lo¹i hµng ho¸ gãp phÇn vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc lÉn c«ng nghiÖp ho¸. Trong nh÷ng n¨m tíi, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thuËn lîi cho ngµnh hå tiªu vµ c¸c mÆt hµng gia vÞ, cÇn miÔn gi¶m thuÕ 2-3 n¨m cho vïng khai hoang trång míi, ®Æc biÖt lµ c¸c vïng kinh tÕ míi, vïng d©n téc Ýt ng­êi… ë nh÷ng n¬i cÇn c¶i t¹o v­ên tiªu cò, nÕu sè näc tiªu cÇn c¶i t¹o v­ît qu¸ 50% sè näc cã trong v­ên th× còng cÇn miÔn gi¶m thuÕ n«ng nghiÖp 1-2 n¨m. MiÔn gi¶m thuÕ n«ng nghiÖp cho ®Êt trång hå tiªu trong thêi gian kiÕn thiÕt c¬ b¶n v­ên tiªu lµ hîp lý v× suÊt ®Çu t­ trång tiªu rÊt cao so víi c¸c c©y trång kh¸c vµ phÇn lín ng­êi trång tiªu thuéc diÖn nghÌo, Ýt vèn ®Çu t­. KÕt luËn Trong thêi gian võa qua, s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt nam ®· v­ît qua nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc ®Ó kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc lµ rÊt kh¶ quan. Nh÷ng lîi thÕ ph¸t triÓn gia vÞ cña ViÖt nam rÊt lín cho phÐp chóng ta n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm vµ thùc hiÖn môc tiªu më réng thÞ phÇn vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Thùc hiÖn tèt c¸c gi¶i ph¸p trªn ®©y, trong nh÷ng n¨m tíi gia vÞ cña ViÖt nam cã thÓ trë thµnh mét trong nh÷ng ngµnh hµng n«ng s¶n ph¸t triÓn æn ®Þnh, bÒn v÷ng, mang l¹i hiÖu qu¶ cao c¶ vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr­êng. Trong khu«n khæ cña luËn v¨n tèt nghÞªp, víi thêi gian cã h¹n vµ nhiÒu mÆt cßn h¹n chÕ nªn nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu ë ®©y kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña thÇy c«, b¹n bÌ cïng nh÷ng ng­êi quan t©m ®Ó ®Ò tµi trë nªn hoµn thiÖn h¬n. Cuèi cïng, Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy gi¸o PGS.TS TrÇn V¨n Chu vµ c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa, cïng víi sù gióp ®ì t¹o ®iÒu kiÖn cña tËp thÓ c¸n bé ViÖn nghiªn cøu th­¬ng m¹i ®Æc biÖt lµ Tr­ëng phßng hîp t¸c Quèc tÕ thÇy Vò TiÕn D­¬ng ®· gióp em hoµn thµnh luËn v¨n nµy. Danh s¸ch tµi liÖu tham kh¶o V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng IX, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam 2001 – 2010. NXB trÞ quèc gia (2001). 2. Gi¸o tr×nh ngo¹i th­¬ng – Tr­êng §¹i häc Qu¶n lý Kinh doanh. 3. Gi¸o tr×nh th­¬ng m¹i quèc tÕ – Tr­êng §¹i häc Qu¶n lý Kinh doanh. 4. Gi¸o tr×nh marketing– Tr­êng §¹i häc Qu¶n lý Kinh doanh. 5. Dù ¸n n©ng cao n¨ng lùc nghiªn cøu chÝnh s¸ch Th­¬ng m¹i do SIDA tµi trî 2003. 6. TËp san th«ng tin Th­¬ng m¹i c¸c sè 1, 2, 3, 4, 5, 6 n¨m 2003 cña ViÖn nghiªn cøu Th­¬ng m¹i. 7. Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2002 – Tæng côc thèng kª. 8. Vô n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­. 9. B¸o th­¬ng m¹i th¸ng 8/2003. 10. B¸o ®Çu t­ th¸ng 9/2003. môc lôc Lêi më ®Çu 1 Ch­¬ng I. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ 2 1. Kh¸i niÖm, vai trß vµ t¸c dông cña gia vÞ 2 2. Thµnh phÇn c¬ cÊu gia vÞ vµ nhu cÇu vÒ gia vÞ 2 3. Dù b¸o nhu cÇu gia vÞ hiÖn nay vµ trong thêi gian tíi 3 4. VÞ trÝ, vai trß s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ 4 5. Nh÷ng lîi thÕ cña ViÖt Nam trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ 4 Ch­¬ng II. Thùc tr¹ng thÞ tr­êng gia vÞ thÕ giíi vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt, xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam trong thêi gian võa qua 6 I. Thùc tr¹ng thÞ tr­êng gia vÞ thÕ giíi 6 1. NhËp khÈu vµ tiªu thô gia vÞ trªn thÕ giíi 6 2. XuÊt khÈu vµ cung cÊp gia vÞ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi 7 3. DiÔn biÕn gi¸ c¶ quèc tÕ c¸c lo¹i gia vÞ trong thêi gian qua 8 4. Kªnh ph©n phèi gia vÞ thÞ tr­êng thÕ giíi 10 5. C¸c ph­¬ng thøc bu«n b¸n, ®ãng gãi vµ vËn chuyÓn hµng gia vÞ 10 5.1. Ph­¬ng thøc bu«n b¸n 10 5.1.1. Bu«n b¸n th«ng th­êng 11 5.1.2. Giao dÞch t¸i xuÊt 11 5.2. C¸c ph­¬ng thøc ®ãng gãi hµng gia vÞ 11 5.3. C¸c ph­¬ng thøc vËn chuyÓn hµng gia vÞ 12 6. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn nhËp khÈu gia vÞ cña c¸c n­íc 12 II. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam 13 1. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn gia vÞ cña ViÖt Nam 13 1.1. H¹t tiªu 13 1.2. Nhãm gia vÞ cã chøa tinh dÇu (quÕ, håi, gõng, nghÖ, ít, tái) 14 2. T×nh h×nh xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam 15 2.1. Kh¸i qu¸t chung t×nh h×nh xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam 15 2.2. T×nh h×nh xuÊt khÈu h¹t tiªu cña ViÖt Nam 16 3. Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam 17 3.1. DiÖn tÝch c©y trång kh«ng æn ®Þnh 17 3.2. ThiÕu dù b¸o chÝnh x¸c vÒ thÞ tr­êng 18 3.3. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm n«ng s¶n cßn h¹n chÕ 18 3.4. Ch­a cã hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm hoÆc tÝnh kh¶ thi trong thùc hiÖn hîp ®ång cßn thÊp gi÷a ng­êi s¶n xuÊt vµ doanh nghiÖp xuÊt khÈu 19 3.5. ë thÕ bÞ ®éng trong ho¹t ®éng kinh doanh 19 3.6. ThiÕu c¸c c¬ së chÕ biÕn 20 4. Ph©n tÝch c¸c ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¸c nguy c¬ vµ c¬ héi xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam 20 4.1. §iÓm m¹nh 20 4.2. §iÓm yÕu 20 4.3. C¬ héi 21 4.4. Th¸ch thøc 21 Ch­¬ng III. Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi 22 I. Mét sè ®Þnh h­íng ph¸t triÓn gia vÞ cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi 22 1. Trong s¶n xuÊt 22 2. Trong chÕ biÕn, b¶o qu¶n 22 3. Trong xuÊt khÈu 23 II. Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu gia vÞ cña ViÖt Nam ra thÞ tr­êng thÕ giíi 23 1. Tæ chøc l¹i s¶n xuÊt theo h­íng kinh tÕ trang tr¹i, quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt tËp trung ®èi víi mét sè gia vÞ chÝnh cho chÕ biÕn xuÊt khÈu 23 2. Nghiªn cøu ®Ò ra chiÕn l­îc c¹nh tranh 24 3. Gi¶i ph¸p ®Çu t­ vµ tµi chÝnh 24 4. Gi¶i ph¸p chÕ biÕn æn ®Þnh sè l­îng vµ chÊt l­îng 24 5. Gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng 25 6. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn vµ øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt, chÕ biÕn gia vÞ xuÊt khÈu 26 III. Mét sè ý kiÕn nghÞ víi Nhµ n­íc 26 1. C¸c biÖn ph¸p tÝn dông 1.1. TÝn dông xuÊt khÈu vµ b¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu 26 1.2. B¶o hiÓm rñi ro kh«ng thanh to¸n 27 2. Mét sè biÖn ph¸p vÒ thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn 27 2.1. §Èy m¹nh sù ra ®êi cña c¸c sµn giao dÞch hµng ho¸ 27 2.2. N©ng cao kh¶ n¨ng nhËn biÕt víi c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan 27 2.3. ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng ®èi víi hµng gia vÞ xuÊt khÈu 28 3. ChÝnh s¸ch thuÕ trong n«ng nghiÖp 28 KÕt luËn 29 Tµi liÖu tham kh¶o 30