Tiệm cận công lý: cải cách tư pháp

Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 Tiệm cận công lý: Cải cách tư pháp L22-24: 31/12/2019-02/01/2020 Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 Ngày Nội dung Bài tập BT 22/10/2019 Giới thiệu môn học: Hình thành 06 nhóm 24/10/2019 Pháp luật: Khái niệm và mối quan hệ Pháp luật & Chính sách công 29/10/2019 Phân quyền giữa TW và địa phương: Vai trò của Hiến pháp 31/10/2019 Xác lập ưu tiên lập quy, lập pháp: Giới thiệu ưu tiên của 06 nhóm 5/11/2019 Vận động chính sách (advocacy) Vận động hành lang (lobbying) 7/11/2019 Thực hành vận động hành lang: Thương lượng nhằm ưu tiên soạn thảo và thông qua 02 Dự thảo nghị quyết HĐND BT.1 12/11/2019 Lập quy địa phương: Các nhân tố và quy trình 14/11/2019 Lập pháp ở TW: Các nhân tố và quy trình Ý tưởng 0 Sự khác biệt: Giới quyền thế và ảnh hưởng tới lập pháp ở Việt Nam 19/11/2019 Các tiêu chí đánh giá các dự án luật: ROCCIPI 21/11/2019 Các tiêu chí đánh giá các dự án luật: RIA Quy trình nghị viện: QH/HĐND hoạt động trên quy tắc nào? BT.2 26/11/2019 8:30-10:15 Thi giữa kỳ (90 phút): Exam 10:30-11:45 Các nhóm bầu trưởng ban & Xác lập quy tắc Phiên họp thẩm định dự án luật/nghị quyết (hearing) Phác thảo hồ sơ 3/12/2019 Quy trình nghị viện: Cơ quan dân cử hoạt động như thế nào? Khách mời dự kiến: TS Nguyễn Sĩ Dũng 5/12/2019 Giám sát nghị viện: Giám sát thực hiện pháp luật, pháp quy 9/12/2019 Luật và Phát triển: Các con đường đi đến chế độ PQ ở Đông Á ĐC1 10/12/2019 Luật và Phát triển: Gợi ý mô hình lý thuyết cho các QG chuyển đổi 17/12/2019 Luật và Phát triển: Các thách thức trong xây dựng chế độ pháp quyền BT.3 19/12/2019 Nghiên cứu tình huống 1: Luật đất đai 24/12/2019 Nghiên cứu tình huống 2: Luật cạnh tranh 26/12/2019 Nghiên cứu tình huống 3: Luật hình sự 31/12/2019 Tiệm cận công lý (1): Cải cách tư pháp ở Đông Á 02/01/2020 Tiệm cận công lý (2): Cải cách tư pháp ở Việt Nam BT.4 07/01/2020 Tham vấn chính sách: Kinh nghiệm tham gia lập pháp của các hiệp hội (Thảo luận: Tăng cường tiệm cận công lý cho người dân) 09/01/2020 Tổng kết khóa học: Khái quát các lý thuyết, Hỏi đáp 8:30 -16.45 17/01/2020 Phiên họp thẩm định Dự thảo Nghị quyết (1) HĐND chủ trì Tranh luận, biểu quyết (thông qua, hoặc không thông qua Nghị quyết) ĐC 2 Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 ❖ Tranh chấp pháp lý & các hình thức tài phán ▪ Tranh chấp mang tính hiến pháp => Luật HP ▪ Tranh chấp hình sự => Luật HS ▪ Tranh chấp hành chính => Luật HC ▪ Tranh chấp dân sự, kinh tế => Luật DS ▪ Tranh chấp lao động, an sinh xã hội => Bảo hiểm, ASXH ▪ Tranh chấp khác (ví dụ vị thành niên, bảo vệ môi trường, phá sản, đạo đức) ❖ Các tranh chấp xã hội và thiết chế giải quyết xung đột khác ▪ Tranh chấp giữa các cộng đồng, sắc tộc, tôn giáo, niềm tin, ý thức hệ, thế hệ ▪ Các thể chế phi chính thức Phân loại tố tụng Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 ❖ Xung đột lợi ích giữa các cơ quan nhà nước TW, TW- Địa phương, tranh chấp giữa các địa phương ❖ Tranh chấp giữa nhà nước, người dân, xã hội dân sự về các quyền quy định tại HP (bảo hiến) ❖ Tranh chấp giải thích HP ❖ HP 2013 còn bỏ ngỏ mô hình cơ quan tài phán Hiến pháp Hiến pháp & Cơ chế bảo hiến Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 ❖ Truyền thống hình luật ở Việt Nam ❖ Tội, Tội danh, Khung hình phạt ❖ Trách nhiệm hình sự ❖ Tố tụng hình sự (suy đoán vô tội): - Điều tra (Nghi can) - Khởi tố vụ án (Bị can) - Khởi tố (Bị cáo) - Công tố (Buộc tội) - Luật sư (Bào chữa) - Tranh luận (Tranh tụng đối kháng) - Xét xử hai cấp => Thi hành án Hình sự & Tố tụng hình sự Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 Cải cách tư pháp ở Việt Nam ❖ 1945-1953 ▪ Tòa sơ cấp, tòa đệ nhị cấp, tòa phúc thẩm, tòa tối cao, HP 1946 § 11, 63-69 ❖ 1953-1960 ▪ Sắc lệnh 85 ngày 22/05/1950 về cải cách tư pháp => Tòa án nhân dân ❖ 1960-1981: Giải tán Bộ Tư pháp ▪ VNCH: Hệ thống tòa án theo mô hình thực dân Pháp được duy trì ❖ 1960-1992: Thay chương tư pháp bằng “Tòa án nhân dân và VKSND” => chỉnh sửa 2001 ❖ Cải cách tư pháp theo Nghị quyết 49/NQ-TW ngày 02/06/2005 Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 Chủ quyền nhân dân (Nhà nước CHXHCN VN là nhà nước của dân, do dân, vì dân Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo nhà nước và xã hội Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân C h ủ tị c h n ư ớ c đ ứ n g đ ầ u n h à n ư ớ c C h ín h p h ủ là c ơ q u a n c h ấ p h à n h C ơ q u a n h à n h c h ín h c a o n h ấ t V iệ n k iể m s á t n h â n d â n th ự c h à n h c ô n g tố V à k iể m s á t tư p h á p H ệ th ố n g tò a á n n h â n d â n B ộ C ô n g a n B ộ T ư p h á p Đ iề u t ra , tr ạ i g ia m B ộ Q u ố c p h ò n g V iệ n K S , tò a á n q u â n s ự Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 TÒA ÁN NHÂN DÂN TỐI CAO 17 Thẩm phán TANDTC TAND cấp cao Tòa án nhân dân tỉnh Tòa án quân sự trung ương Tòa án nhân dân huyện (tòa khu vực?) Tòa án quân sự quân khu Tòa án quân sự khu vực Ủy ban thẩm phán THS TDS TKT TLĐ THC HS DS KT LĐ HC Hệ thống tòa án nhân dân, vẽ giản lược theo Luật Tổ chức tòa án nhân dân 2015 TAND cấp cao TAND cấp cao Gia đình & vị thành niên Gia đình & vị thành niên Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 Tổng quan về luật tố tụng Tố tụng hình sự Tố tụng hành chính Tố tụng dân sự Nhà nước => Người dân (DN?) => có năng lực chịu TNHS Người dân/DN => CQNN Chủ thể dân sự (người) Suy đoán vô tội CQNN chỉ được làm điều mà pháp luật cho phép Người dân được làm những gì mà pháp luật không cấm Nghĩa vụ chứng minh: Nhà nước Nghĩa vụ chứng minh: Bên yêu cầu (Nhà nước: Đảo ngược) Nghĩa vụ chứng minh: Bên yêu cầu Quyền bào chữa Nguyên tắc: mệnh lệnh, song phải đối xử công bằng Nguyên tắc tự định đoạt Thời hiệu (5,10,15,20 năm) loại trừ Ch XI, XXIV BLHS 2009 Trước đây: 40-45 ngày, nay tùy theo nội dung ( 5 ngày – 1 năm) Nguyên tắc chung: 02 năm Chiếm hữu: § 247.1 BLDS - Bị can, bị cáo thuê bào chữa - Bào chữa chỉ định Án phí Án phí Không thể hòa giải Hòa giải Hòa giải Án oan sai, trách nhiệm bồi thường của nhà nước Sơ thẩm, Phúc thẩm, GĐT, TT Đã quy định: Án đụng trần Sơ thẩm, Phúc thẩm, GĐT, TT Vấn đề thảo luận: Án đụng trần Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 Sức ép cải cách tố tụng hình sự ❖ Nghị quyết 388/2003/NQ-UBTVQH11 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về bồi thường thiệt hại cho người bị oan do người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự gây ra ❖ Luật trách nhiệm bồi thường của nhà nước ngày 18/06/2009, có hiệu lực từ 01/01/2010 ❖ Sự tham gia của luật sư (bắt đầu từ thủ tục điều tra) ❖ Quyền được bào chữa của bị can, bị cáo, cải thiện thủ tục tranh tụng tại phiên tòa Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 Thời hạn của các giai đoạn Tội ít nghiêm trọng <3 Tội nghiêm trọng <7 Tội rất nghiêm trọng < 15 Tội đặc biệt nghiêm trọng > 15 Thời hạn điều tra 60 90 120 120 Gia hạn điều tra 30 90 150 480 Thời hạn truy tố 20 20 30 30 Gia hạn truy tố 10 15 30 30 Trả hồ sơ, bổ sung 120 120 120 120 Gửi hồ sơ cho tòa 3 3 3 3 Chuẩn bị xử 30 45 60 120 Gia hạn chuẩn bị 15 15 15 15 Trả hồ sơ, bổ sung 60 60 60 60 Ra QĐ xét xử 15 15 15 15 Tổng cộng 363 473 618 1.008 Điều tra, xử lại Quay lại từ đầu Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 Cải cách tố tụng hành chính ❖ Luật tố tụng hành chính ❖ Luật khiếu nại ❖ Luật tố cáo ❖ Cơ chế bảo vệ hiến pháp (2013) Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 Cải cách tố tụng dân sự ❖ BLTTDS ▪ Việc lao động ▪ Việc hôn nhân, gia đình ▪ Việc dân sự (vụ kiện và vụ việc hành chính tư pháp) ❖ Thủ tục rút gọn ▪ Doing Business ❖ Thân thiện với DN/người dân ❖ Chuyên nghiệp, hiệu quả, có tính cạnh tranh Law & Public Policy ➢© Phạm Duy Nghĩa, Fall 2019 FSPPM-MPP’2021 Niềm tin vào các thể chế