Tiểu luận Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Thương mại ở Việt Nam

nµy, ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, cßn ®îc tr×nh bÇy theo c¸c ch¬ng sau : Ch¬ng I : C¬ së lý luËn chung vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i. Ch¬ng II : Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i ë ViÖt Nam. Ch¬ng III : Gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn gióp ®ì nhiÖt t×nh c« gi¸o Hoµng ThÞ Lan H¬ng trong qu¸ tr×nh lµm bµi. Do thêi gian cã h¹n trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu víi sù hiÓu biÕt vµ nh×n nhËn vÒ ng©n hµng cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái cã nh÷ng khiÕm khuyÕt. Em rÊt mong c¸c thÇy c« cïng c¸c b¹n quan t©m ®Õn ®Ò ¸n ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó em cã ®iÒu kiÖn bæ sung, n©ng cao kiÕn thøc vµ phôc vô tèt h¬n cho c«ng t¸c häc tËp vµ thùc tÕ sau nµy. Ch¬ng : I C¬ së lý luËn chung vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i 1. Kh¸i niÖm vÒ Ng©n hµng Th¬ng m¹i Sau h¬n 10 n¨m ®æi míi nÒn kinh tÕ, ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín trong mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi. ChØ sè GDP t¨ng æn ®Þnh, ®êi sèng cña nh©n d©n ®îc n©ng cao. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, nhiÒu m« h×nh doanh nghiÖp, nhiÒu lo¹i h×nh kinh doanh, trong ®ã cã kinh doanh ng©n hµng, ®îc tËp trung ®Çu t vµ ph¸t triÓn. Ngµnh kinh doanh ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng dÞch vô quan träng vµ rÊt cÇn thiÕt trong c¬ chÕ thÞ trêng ngµy nay. Theo luËt c¸c tæ chøc tÝn dông, Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®îc hiÓu lµ : - Lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông ®îc tham gia c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cã liªn quan. - Ho¹t ®éng ng©n hµng lµ lo¹i kinh h×nh kinh doanh tiÒn tÖ chñ yÕu lµ nhËn tiÒn göi vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay ®ång thêi thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô thanh to¸n cho kh¸ch hµng. Theo NghÞ §Þnh 49/2000 th× Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®îc ®Þnh nghÜa nh sau : Ng©n hµng Th¬ng m¹i lµ lo¹i h×nh ng©n hµng dîc tham gia thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cã liªn quan v× môc tiªu lîi nhuËn gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ x· héi. Ng©n hµng Th¬ng m¹i cã vÞ trÝ rÊt quan träng bëi v× chóng ho¹t ®éng nh c¸c trung gian tµi chÝnh gi÷a ngêi göi tiÒn vµ ngêi vay. Chóng khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm b»ng c¸c biÖn ph¸p thu hót vµ huy ®éng vån th«ng qua c¸c lo¹i h×nh tµi kho¶n kh¸c nhau trªn m¹ng líi réng kh¾p, ®ång thêi ®a vån vµo sö dông cã hiÖu qu¶. Ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i ¶nh hëng rÊt lín ®Õn c¸c ngµnh kh¸c, ®Õn hÇu hÕt mäi ngêi trong x· héi; dï cho hä lµ kh¸ch göi tiÒn, mét ngêi cho vay hay ®¬n gi¶n lµ ngêi ®ang lµm viÖc cho mét doanh nghiÖp cã vèn vµ sö dông c¸c dÞch vô ng©n hµng. Do vËy ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i lu«n ph¶i theo mét khu«n khæ chÆt chÏ vµ thêng xuyªn bÞ c¸c nhµ chøc tr¸ch kiÓm tra, xem xÐt ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cho ho¹t ®éng Ng©n hµng vµ æn ®Þnh cho nÒn kinh tÕ. 2. Chøc n¨ng cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i - Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®îc coi lµ tæ chøc tµi chÝnh trung gian. Nã lµ “ngêi dÉn vèn” cho nÒn kinh tÕ, tõ n¬i thõa sang n¬i thiÕu, gióp cho ngêi cã vèn vµ ngêi cÇn vèn gÆp nhau, thu ®îc lîng tiÒn nhµn rçi cho ®Çu t vµ ph¸t triÓn, gióp cho viÖc ®Çu t cña nhµ ®Çu t cã hiÖu qu¶ vµ gióp cho nÒn kinh tÕ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn ®îc. §Æc biÖt lµ trong t×nh h×nh kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay, lîng vèn nhµn rçi trong x· héi rÊt lín kh«ng ®îc ®a vµo ®Çu t x©y dùng, ph¸t triÓn kinh tÕ th× vai trß cña Ng©n hµng th¬ng m¹i cµng ®Æc biÖt quan träng. - Ng©n hµng th¬ng m¹i lµ thñ quü cña c¸c doanh nghiÖp. Ng©n hµng thùc hiÖn chøc n¨ng nµy th«ng qua nghiÖp vô thanh to¸n nh thu hé, chi hé cho doanh nghiÖp, chuyÓn kho¶n gi÷a c¸c doanh nghiÖp… gióp c¸c doanh nghiÖp n©ng cao ®îc vßng quay vèn, tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ trong lu th«ng vèn. Ngµy nay ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, c¸c kho¶n thu chi cña c¸ nh©n còng ®îc thùc hiÖn th«ng qua hÖ thèng Ng©n hµng th¬ng m¹i gióp gi¶m ®îc chi phÝ vËn chuyÓn, mÉu b¶o qu¶n tiÒn mÆt… vµ còng gióp Nhµ níc lý tèt h¬n dßng lu th«ng, æn ®Þnh t×nh h×nh tµi chÝnh tiÒn tÖ cña ®Êt níc. - Ng©n hµng th¬ng m¹i cã chøc n¨ng t¹o tiÒn, chøc n¨ng nµy th«ng qua nghiÖp vô tÝn dông cña hÖ thèng Ng©n hµng th¬ng m¹i trong mèi quan hÖ víi hÖ thèng dù tr÷ quèc gia. HÖ thèng tÝn dông n¨ng ®éng lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ theo hÖ sè t¨ng trëng v÷ng ch¾c. Môc ®Ých cña chÝnh s¸ch dù tr÷ quèc gia lµ ®a mét khèi lîng tiÒn cung øng phï hîp víi chÝnh s¸ch æn ®Þnh gi¸ c¶, t¨ng trëng kinh tÕ æn ®Þnh vµ t¹o ®îc viÖc lµm. C¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ®ãng vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy. 3. Vai trß cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i. - TËp trung c¸c nguån tiÒn nhµn rçi tõ mäi chñ thÓ trong x· héi ®Ó cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cho nÒn kinh tÕ. Cô thÓ nh trong lÜnh vùc tiªu dïng th× cã nguån tiÒn tiÕt kiÖm, tÝch luü c¸ nh©n, hé gia ®×nh. Cßn ë lÜnh vùc s¶n xuÊt th× cã nguån tiÒn t¹m thêi nhµn rçi, nguån tÝch luü cña doanh nghiÖp. Cã thÓ thÊy ho¹t ®éng thêng xuyªn chñ yÕu cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i lµ nhËn vµ kinh doanh tiÒn göi. ThÓ hiÖn ë trªn 2 khÝa c¹nh sau : Thø nhÊt, lµ ë b¶ng c©n ®èi tµi s¶n, tøc lµ 2 kho¶n môc chiÕm tû träng lín nhÊt trong b¶ng c©n ®èi lµ tæng d nî cho vay vµ tæng tiÒn göi huy ®éng. Thø hai, lµ ë b¸o c¸o thu nhËp vµ chi phÝ ( b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh) Thu nhËp _ l·i cho vay Chi phÝ _ l·i tiÒn göi phÝ dÞch vô l·i vay lîi tøc chi phÝ kh¸c - §¸p øng nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ: §èi víi doanh nghiÖp, vèn lu ®éng ®îc ®¸p øng qua cho vay ng¾n h¹n, cßn ®èi víi vèn cè ®Þnh th× ®îc ®¸p øng qua cho vay trung vµ dµi h¹n. Cã thÓ nãi, nhu cÇu vèn cña doanh nghiÖp lµ rÊt lín. Hä cÇn rÊt nhiÒu nguån vèn ®Ó ®Çu t cho s¶n xuÊt, c«ng nghÖ thiÕt bÞ bëi tÝnh c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Sù th¾ng hay b¹i trong ®µ c¹nh tranh trªn lµ sù kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña doanh nghiÖp quan t©m tíi tÝnh hiÖu qu¶ cña nã. - §èi víi c¸ nh©n, môc ®Ých sö dông vèn chñ yÕu cña hä lµ tiªu dïng. Do ®ã, nhu cÇu vèn nµy ®îc ®¸p øng qua cho vay ng¾n h¹n. - Lµm trung gian thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ, cung cÊp c¸c dÞch vô thanh to¸n. + Trong vai trß lµm trung gian thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ, ng©n hµng ®ãng vai trß lµm thñ quü cho kh¸ch, s½n sµng nhËn tiÒn, chi tiÒn vµ b¶o qu¶n tiÒn. + Ngoµi ra, ng©n hµng cßn cung cÊp c¸c dÞch vô thanh to¸n nh : thanh to¸n trong níc b»ng sÐc, uû nhiÖm thu, uû nhiÖm chi; thanh to¸n quèc tÕ. - T¨ng cêng viÖc thu hót vèn vµ më réng ®Çu t níc ngoµi, ®ång thêi cung cÊp c¸c dÞch vô tµi chÝnh cho nÒn kinh tÕ. ViÖc t¨ng cêng thu hót vèn, ®Çu t níc ngoµi ®îc thùc hiÖn th«ng qua h×nh thøc FDI, tøc lµ thu hót vèn trùc tiÕp. C¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i th«ng qua viÖc cung øng tèt c¸c dÞch vô ng©n hµng t¹o c¬ së h¹ tÇng tµi chÝnh v÷ng m¹nh. §©y chÝnh lµ yÕu tè khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi tham gia ®Çu t. Ng©n hµng Th¬ng m¹i th«ng qua viÖc më réng ho¹t ®éng kinh doanh ®èi ngo¹i sÏ cã kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c dÞch vô tµi chÝnh mét c¸ch tèt nhÊt, gióp cho c¸c nhµ ®Çu t cã thÓ më réng ®Çu t ra níc ngoµi. Ngoµi ra, c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i cßn cung cÊp c¸c dÞch vô tµi chÝnh kh¸c nh : dÞch vô t vÊn, dÞch vô uû th¸c, dich vô b¶o qu¶n vµ cho vay tµi s¶n, cung cÊp c¸c c«ng cô tµi chÝnh míi. Cã thÓ thÊy r»ng, c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i cã mét vai trß rÊt quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Nã lµ “ ngêi dÉn vån ” cho nÒn kinh tÕ, ®a ngêi cÇn vèn vµ ngêi cã vèn gÆp nhau, thu hót ®îc lîng tiÒn nhµn rçi trong d©n c cho ®Çu t vµ ph¸t triÓn. Tõ ®ã gióp cho kinh tÕ ®Êt níc kh«ng ngõng ngµy mét ®i lªn, tõng bíc hoµ nhËp víi xu thÕ kinh tÕ thÕ giíi. 4. NghiÖp vô cho vay cña NHTM: 4.1. NghiÖp vô cho vay: Cho vay lµ mét ho¹t ®éng kinh doanh chñ chèt cña ng©n hµng th¬ng m¹i ®Ó t¹o ra lîi nhuËn. chØ cã l·i suÊt thu ®îc tõ cho vay míi bï næi chi phÝ tiÒn göi, chi phÝ dù tr÷, chi phÝ kinh doanh vµ qu¶n lÝ chi phÝ vèn tr«i næi, chi phÝ thuÕ c¸c lo¹i vµ c¸c chi phÝ rñi ro ®Çu t. Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, lîng cho vay cña ng©n hµng th¬ng m¹i cµng t¨ng nhanh vµ lo¹i h×nh cho vay còng trë nªn v« cung ®a d¹ng. ë hÇu hÕt c¸c nøoc c«ng nghiÖp trong nhãm 10 vµ 15 níc hµng ®Çu trªn thÕ giíi, cho vay cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ®· chuyÓn dÇn tõ cho vay ng¾n h¹n sang cho vay dµi h¹n khu vùc vay ng¾n h¹n nhêng chç cho thÞ trêng tiÒn tÖ tµi chÝnh cung øng. Ngîc l¹i, ë hÇu hÕt c¸c nø¬c ®ang ph¸t triÓn cho vay ng¾n h¹n vÉn chiÕm bé phËn lín h¬n cho vay dµi h¹n, xuÊt ph¸t tõ chç thiÕu an to¸n cho kho¶n ®Çu t dµi h¹n ( trong ®ã cã nh÷ng t¸c nh©n chñ yÕu nh t×nh h×nh t¨ng trëng l¹m ph¸t ). ë mét sè níc ®ang ph¸t triÓn cho ®Õn hiÖn nay, khi mét ng©n hµng ®îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng, mèi quan t©m chÝnh vµ th¬ng xuyªn cña nã lµ sÏ cho ai vay, vµ sÏ ®Çu t vµo ®©u. ë nh÷ng níc nay, ®èi tîng ®©u t lµ ®iÒu lµm bÊt t©m nhiÒu h¬n, nÕu kh«ng nãi lµ vÊn ®Ò quan träng nhÊt. Trong khi ®ã, ë c¸c níc ®· ph¸t triÓn, tÝnh h×nh l¹i ngîc l¹i. vÊn ®Ò ®Æt ra cho c¸c ng©n hµng kh«ng ph¶i vÊn ®Ò ®Çu t vµo ®©y hay cho ai vay, mµ lµ lîi tøc cã cao kh«ng cßn v× h©ï hÕt hä ®· cã nh÷ng th©n chñ ch¾c ch¾n, vµ vÊn ®Ò ¸n to¸n cña vèn ®· cã ph¸p luËt b¶o ®¶m. ®iÒu hä quan t©m lµ lµm sao huy ®éng ®îc ngµy cµng nhiÒu tiÒn cho c¸c kho¶n ®Çu t cã s½n. Cho vay cña ng©n hµng th¬ng m¹i, nãi réng ra lµ tÝn dông cña ng©n hµng th¬ng m¹i, lµ mét lÜnh vùc phøc t¹p vµ th¬ng xuyªn cËp nhÊt theo nh÷ng biÕn chuyÓn cña m«i trêng kinh tÕ. ®Ó hiÓu nã, chóng ta cÇn t×m hiÓu nh÷ng nÐt ®Æc trng quan träng cña nã, th«ng qua c¸c ®Ò môc sau : kh¸i niÖm chung vÒ tÝn dông tÝnh chÊt ph¸p lý cña c¸c nghiÖp vô tÝn dông ng©n hµng ë c¸c lo¹i tÝn dông trong kinh doanh th«ng th¬ng cña c¸c ng©n hµng trung gian c¸c lo¹i cho vay ng¾n h¹n cña ng©n hµng th¬ng m¹i 4.2. Cho vay tiÒn: Cho vay tiÒn lµ nghiÖp vô tÝn dông, trong ®ã ngêi cho vay cam kÕt giao cho ngêi ®i vay mét kháan tiÒn vµ ngêi ®i vay cam kÕt sÏ hoµn tr¶ sau thêi gian nhÊt ®Þnh, gi¸ trÞ hoµn tr¶ lín h¬n gi¸ trÞ kháan vay, phÇn chªnh lÖnh ®ã lµ l·i cho vay. L·i cho vay tØ lÖ víi sè lîng tiÒn vµ thêi h¹n vay. Cho vay tiÒn còng ®îc gäi lµ lo¹i cho vay øng tríc. * cho vay øng tríc : vËn hµnh chñ yÕu th«ng qua sù tháa thuËn gi÷a ngêi ®i vay vµ ngêi cho vay, dùa trªn c¸c ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh do ngêi ®i vay tr×nh cho ngêi cho vay bªn c¹nh ®ã kháan vay cßn ®îc ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n cña ngêi ®i vay. Lo¹i cho vay nÇy cha ®ùng rñi ro cao, bëi lÖ nã thiÕu c¬ së ®¶m b¶o b»ng nh÷ng hµnh vi th¬ng m¹i ®· ®îc thùc hiÖn, nghÜa lµ kh¸ch hµng nhËn tiÒn vay sau ®ã míi ®a tiÒn ®ã vµo sö dông kh¸ch hµng trong trêng hîp nÇy cã thÓ sö dông tiÒn tr¸i víi môc ®Ých ghi trªn khÕ íc vay, do ®ã t¹o rñi ro cho ng©n hµng ( rñi ro ®¹o ®øc ). Lo¹i cho vay nµy dùa trªn 3 nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: a) tiÒn vay ph¶i ®îc hoµn tr¶ ®óng ®©u v× ®¹i bé phËn vèn cña ng©n hµng lµ nguån vèn huy ®éng cña kh¸ch hµng . §ã lµ mét bé phËn tµi s¶n cña c¸c së h÷ chñ mµ ng©n hµng t¹m thêi qu¶n lÝ vµ sö dông, ng©n hµng còng cã nghÜa vô ®¸p øng nhu cÇu rót vèn cña kh¸ch hµng khi hä yÕu cÇu. NÕu c¸c kháan tÝn dông kh«ng ®îc hoµn tr¶ cña ng©n hµng. §Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy, mçi lÇn cho vay ng©n hµng ph¶i ®Þnh kú h¹n nî phï hîp. Khi ®Õn kú h¹n nî, ngêi ®i vay ph¶i lËp tµi kháan tiÒn göi ngêi ®i vay ®Ó thu nî. NÕu tµi kháan tiÒn göi kh«ng ®ñ sè d th× chuyÓn nî qóa h¹n. sau mét thêi gian nÕu kh¸ch hµng vÉn kh«ng tr¶ nî, ng©n hµng sÏ ph¶i ph¹t m·i tµi s¶n ®¶m b¶o. nguyªn t¾c nµy h¹n chÕ rñi ro vÒ thanh kho¶n. b) Vèn vay ph¶i ®îc sö dông ®óng môc ®Ých: TÝn dông cung øng cho nÒn kinh tÕ ph¶i híng ®Õn môc tiªu vµ yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. ®è víi c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, tÝn dông còng ph¶i ®¸p øng c¸c môc ®Ých cô thÓ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. TÝn dông dóng môc ®Ých kh«ng nh÷ng lµ nguyªn t¾c mµ cßn lµ ph¬ng ch©m ho¹t ®éng cña tÝn dông, hiÖu qu¶ cña nã tríc hÕt lµ ®Èy m¹nh nhÞp ®é ph¶t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng hãa t¹o ra nhiÒu khèi lîng s¶n phÈm dÞch vô ®ång thêi t¹o ra nhiÒu tÝch luü ®Ó thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng. §Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c nay ng©n hµng yªu cÇu kh¸ch hµng vay vèn ph¶i sö dông tiÒn nay ®óng môc ®Ých ®· ghi trong ®¬n xin vay, bëi v× môc ®Ých ®ã ®· ®îc ng©n hµng thÈm ®Þnh. NÕu ph¸t hiÖn kh¸ch hµng vi ph¹m nguyªn t¾c nµy, ng©n hµng ®îc quyÒn thu håi nî tríc h¹n, nÕu kh¸ch hµng kh«ng cã tiÒn th× chuyÒn nî qu¸ h¹n. c) Vèn vay ph¶i cã tµi s¶n t¬ng ®¬ng lµm ®¶m b¶o: Trong qu¸ tr×nh cung øng vèn tÝn dông cña ng©n hµng th¬ng m¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ, th«ng kÕ ®îc thùc hiÖn díi h×nh thùc nµo, ®Òu lµm t¨ng lîng hµng hãa trªn thÞ trêng. Ngoµi ra, tÝnh chÊt vËn ®éng cña vèn tÝn dông lµ g¾n liªn víi sù vËn ®éng cña vËt t hµng hãa, g¾n liªn víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ. Do ®ã, cÇn thùc hiÖn nguyªn t¾c ®¶m b¶o b»ng gi¸ trÞ vËt t hµng hãa t¬ng ®¬ng cho nh÷ng kho¶n tÝn dông ®ang thùc hiÖn. Cho vay tiÒn: lµ hîp ®ång qua ®ã ngêi cho vay cam kÕt giao cho ngêi vay mét kháan tiÒn vµ ngêi vay cam kÕt hoµn tr¶ ngêi cho vay kháan tiÒn t¬ng øng víi sè tiÒn ®· cho vay ( vèn ). Kháan cho vay cã l·i lµ kháan vay khi ngêi ®i vay cam kÕt tr¶ th× lao cho ngêi cho vay, gäi lµ l·i, tû lÖ víi sè tiÒn vµ thêi h¹n vay. Cho vay lÊy laÜ ph¶i tuÇn thu mét sè ®iÒu kiÖn vÒ h×nh thøc qua quy t¾c chung. - §iÒu kiÖn vÒ h×nh thøc : hîp ®ång cho vay lÊy l·i ph¶i ®îc th¶o b»ng v¨n b¶n, ghi râ l·i tháa thuËn còng nh tæng sè thùc sù. Tæng l·i suÊt thùc sù cña mét kho¶n cho vay lµ l·i suÊt tháa thuËn céng víi mäi chi phÝ, thu lao hay thñ tôc phÝ mµ ngêi vay ph¶i chia. - §iÒu kiÖn c¬ b¶n: c¸c bªn ký kÕt hîp ®ång cho vay ph¶i tuÇn thñ 2 ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu, liªn quan ®Õn sè tiÒn l·i suÊt vµ viÖc nhËp l·i vµo vèn. 4.3. Cho vay dùa trªn viÖc chuyÓn nhîng tr¸i quyÒn: Cho vay dùa trªn viÖc chuyªn nhîng tr¸i quyÒn chñ yÕu dùa trªn c¬ së c¸c c«ng cô tµi chÝnh ( hèi phiÕu, lÖnh phiÕu, ký hãa phiÕu …) t¹o ra nghiÖp chiÕt kh©u th¬ng phiÕu cña ng©n hµng, tøc lµ mua nî tÝnh trªn kho¶ng thêi gian cßn l¹i cho ®Õn lóc ®¸o h¹n cña th¬ng phiÕu. Ch¬ng II thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i viÖt nam 1. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña hÖ thèng NHTM 1.1 Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn: A/ Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn : HÇu hÕt c¸c ng©n hµng ®îc ra ®êi dùa trªn sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt lu th«ng hµng ho¸, khi lu th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn th× tiÒn tÖ thùc hiÖn ®Çy ®ñ chøc n¨ng cña m×nh. Qua ®ã th× h×nh thµnh lªn c¸c tæ chøc chuyªn kinh doanh tiÒn tÖ. Ban ®Çu c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i chØ lµ thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô nhËn tiÒn göi vµ ngêi göi tiÒn ( ban ®Çu lµ göi tiÒn cho nh÷ng chñ vµng ) ph¶i tr¶ lÖ phÝ, sau nµy do sù ph¸t triÓn cña nhu cÇu göi tiÒn ®· h×nh thµnh nhu cÇu cho vay. Khi c¸c ng©n hµng nhËn tiÒn göi sö dông mét phÇn dù tr÷ cña hä ®Ó vay th× ®ã chÝnh lµ Ng©n hµng Th¬ng m¹i. Giai ®o¹n ®Çu th× sè lîng ng©n hµng cßn Ýt, do ®ã chóng ho¹t ®éng riªng rÏ, ®éc lËp víi nhau, cha t¹o thµnh hÖ thèng. Mçi ng©n hµng ®Òu thùc hiÖn mäi nghiÖp vô , bao gåm : nhËn tiÒn göi, cho vay, thanh to¸n, ph¸t hµnh tiÒn. Do c¸c ng©n hµng ®Òu cã quyÒn ph¸t hµnh tiÒn nªn cã qu¸ nhiÒu lo¹i tiÒn lu th«ng, ®· g©y khã kh¨n cho viÖc trao ®æi mua b¸n. ChÝnh v× vËy, ChÝnh Phñ ®· can thiÖp vµ h×nh thµnh lªn 2 lo¹i h×nh ng©n hµng : ng©n hµng ph¸t hµnh, ng©n hµng trung gian. Tõ ®ã ®Õn nay, c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i cã xu híng chuyÓn dÇn tõ chuyªn m«n ho¸ sang ®a n¨ng, kh«ng ngõng më réng cung øng hµng ho¸ dÞch vô cho kh¸ch hµng. Nãi ®Õn ngµnh ng©n hµng, ai còng h×nh dung ®ã lµ nh÷ng ngêi n¾m trong tay rÊt nhiÒu tiÒn b¹c. Nhng thùc tÕ kh«ng ph¶i ®¬n gi¶n nh vËy. NhiÖm vô cña ngêi lµm nghÒ ng©n hµng chØ lµ qu¶n lý tiÒn vèn cña kh¸ch hµng mµ th«i. ChÝnh v× cha nhËn thøc ®îc ®Çy ®ñ vÊn ®Ò nµy, nªn thêi gian gÇn ®©y, ngµnh ng©n hµng ®· ph¶i tr¶ gi¸ kh¸ ®¾t cho nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm trong c¬ chÕ thÞ trêng. Ngoµi phÈm chÊt ®¹o ®øc cña ngêi c¸n bé ng©n hµng, yÕu tè quyÕt ®Þnh ë ®©y cßn lµ vÊn ®Ò tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn m«n cña anh ta nh thÕ nµo. Cã thÓ m¹nh d¹n nãi r»ng, tõ khi ra ®êi 2 ph¸p lÖnh ng©n hµng, chóng ta míi thùc sù cã mét hÖ thèng ng©n hµng víi ®óng nghÜa cña tõ “ kinh doanh tiÒn tÖ”. Do kinh nghiÖm cßn rÊt thiÕu, cho nªn nÕu muèn mét ngµy nµo ®ã cã thÓ “ ®em chu«ng ®i ®Êm níc ngêi ” hay Ýt nhÊt lµ theo kÞp tr×nh ®é ph¸t triÓn chung, chóng ta ph¶i häc hái rÊt nhiÒu ë nh÷ng ngêi ®i tríc. T×m hiÓu ®Ó “ biÕt m×nh, biÕt ngêi ’’, tiÕp thu c¸i hay c¸i tèt, g¹t bá c¸i dë c¸i xÊu lµ con ®êng tÊt yÕu ®Ó ®i lªn. Trong c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay, ngµnh ng©n hµng ngµy cµng tá râ vÞ trÝ hµng ®Çu cña m×nh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Nh ngêi ta thêng nãi, ng©n hµng lµ huyÕt m¹ch cña nÒn kinh tÕ. §Ó cã ®îc mét hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng tèt, chóng ta cÇn cËp nhËt c¸c kiÕn thøc míi, th«ng tin míi ®Ó n©ng cao chÊt lîng dÞch vô ng©n hµng, theo kÞp sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, theo kÞp c¸c yªu cÇu vµ tiªu chuÈn quèc tÕ. B/ C¸c lo¹i h×nh dÞch vô vµ c«ng cô thanh to¸n c¬ b¶n : + C¸c lo¹i h×nh dÞch vô : DÞch vô chuyÓn tiÒn : Kh¸ch hµng cã thÓ sö dông dÞch vô nµy ®Ó thanh to¸n cho c¸c nhµ cung cÊp vµ c¸c chñ nî. Trong trêng hîp nµy ng©n hµng ®ãng vai trß lµ ngêi trung gian, chuyÓn tiÒn theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng ®Õn ngêi thô hëng. DÞch vô b¶o qu¶n vµ ký göi : Cæ phiÕu vµ chøng chØ quü ®Çu t, c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm, di chóc, c¸c chøng th tµi s¶n vµ c¸c ®å quý gi¸ kh¸c cã thÓ göi ë ng©n hµng ®Ó b¶o qu¶n. Nh÷ng thø nµy cã thÓ ®îc b¶o qu¶n theo ph¬ng thøc “më”, trong ®ã biªn lai sÏ ghi chi tiÕt nh÷ng g× ®îc göi gi÷; ngîc l¹i, lµ trêng hîp mét chiÕc hép kho¸ kÝn hay mét phong b× g¾n kÝn, mét gãi hay vali kÝn cã thÓ ®îc göi l¹i mµ ng©n hµng sÏ kh«ng hÒ biÕt g× trong ®ã cã g×. DÞch vô t vÊn : Mét sè c¸c ng©n hµng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· tËp trung vµo cung cÊp dÞch vô t vÊn ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu t vÊn tµi chÝnh vµ qu¶n lý mµ c¸c c¸ nh©n, doanh nghiÖp võa vµ nhá gÆp ph¶i. C¸c nhµ chuyªn gia qu¶n lý ®îc ng©n hµng ph©n c«ng thùc hiÖn dÞch vô nµy cung cÊp t vÊn vµ híng dÉn vÒ mét lo¹t c¸c hÖ thèng ho¹ch ®Þnh tµi chÝnh vµ kiÓm so¸t nh : nªn mua chøng kho¸n víi gi¸ nµo, lóc nµo, sè lîng bao nhiªu; dù b¸o nguån thu nhËp, lËp ng©n s¸ch… DÞch vô b¶o hiÓm : C¸c ng©n hµng cung cÊp mét lo¹t c¸c dÞch vô b¶o hiÓm cho c¸c kh¸ch hµng t nh©n vµ còng cã b¶o hiÓm chuyªn dông cho c¸c kh¸ch hµng doanh nghiÖp. B¶o hiÓm nh vËy cã thÓ dµn xÕp qua mét c«ng ty b¶o hiÓm cña ng©n hµng hoÆc qua c¸c nhµ m«i giíi b¶o hiÓm. Cã c¸c lo¹i b¶o hiÓm sau : b¶o hiÓm nh©n thä, b¶o hiÓm tÝn dông, b¶o hiÓm vÒ c¸c tai n¹n nh ho¶ ho¹n, trém c¾p, lò lôt… Dich vô qu¶n lý ®Çu t : §«i khi c¸c doanh nghiÖp còng cã c¸c nguån vèn thÆng d ®Ó ®Çu t vµ ng©n hµng cã thÓ cung cÊp mét sè c¸c c¬ héi ®Çu t. Cßn ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng t nh©n nµo ®· cã ®Çu t vµo thÞ trêng chøng kho¸n hoÆc nh÷ng ai muèn ®Çu t theo c¸ch nµy th× dich vô nµy ®Æc biÖt phï hîp. C¸c kho¶n ®Çu t do ng©n hµng tiÕp nhËn thêng ®îc ng©n hµng ®øng tªn ®Ó thuËn tiÖn trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò : nhËn cæ tøc vµ l·i, th«ng b¸o vÒ viÖc ph¸t hµnh c¸c chøng quyÒn vµ c¸c vÊn ®Ò t¬ng tù. §¬ng nhiªn c¸c kho¶n ®Çu t nµy cã thÓ ®îc tr¶ l¹i theo tªn cña kh¸ch hµng khi cã yªu cÇu + C¸c c«ng cô thanh to¸n : SÐc : sÐc ®îc hÇu hÕt mäi ngêi biÕt ®Õn vµ lµ mét ph¬ng ph¸p thanh to¸n thuËn tiÖn. Nã ®îc thanh to¸n khi tµi kho¶n cña ngêi ký ph¸t cã ®ñ tiÒn vµ xÐt vÒ mÆt nghiÖp vô sÐc ®ã ph¶i hîp lÖ. NÕu sÐc ®îc söa ®æi hay thay ®æi, ngêi ký ph¸t ph¶i ký vµo c¸c chç söa ®æi ®ã ngoµi viÖc ký sÐc theo c¸ch th«ng thêng. Hèi phiÕu ng©n hµng : lµ c«ng cô thanh to¸n, t¬ng tù nh sÐc, ®îc mét ng©n hµng chi nh¸nh ký ph¸t theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng ®Ó thùc hiÖn mét kho¶n thanh to¸n ®îc ®¶m b¶o, tøc lµ nã ®îc sö dông trong trêng hîp ngêi thô hëng yªu cÇu ®¶m b¶o ch¾c ch¾n sÐc sÏ ®îc thanh to¸n khi xuÊt tr×nh. Hèi phiÕu ng©n hµng lµ ph¬ng tiÖn thanh to¸n h÷u hiÖu sau tiÒn mÆt v× nã gióp tr¸nh ph¶i mang mét lîng tiÒn ®i thanh to¸n. Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu : ®îc ¸p dông trong thanh to¸n cïng hoÆc kh¸c ®Þa ph¬ng, trong hoÆc ngoµi hÖ thèng vÒ nh÷ng kho¶n tiÒn hµng ®· giao hoÆc dÞch vô ®· cung øng khi hai bªn mua b¸n tho¶ thuËn dïng h×nh thøc nµy. Uû nhiÖm chi : lµ lÖch chi tiÒn ®îc chñ tµi kho¶n lËp theo mÉu cña ng©n hµng Ên hµnh, yªu cÇu ng©n hµng trÝch tµi kho¶n cña m×nh ®Ó chi tr¶ cho bªn thô hëng. Th tÝn dông : th tÝn dông ®îc sö dông trong ký kÕt hîp ®ång mua b¸n khi ngêi b¸n muèn ®îc chi tr¶ ngay trÞ gi¸ sè hµng ®· giao. Th tÝn dông chØ ®îc tr¶ b»ng chuyÓn kho¶n. Møc tiÒn tèi thiÓu cña mét th tÝn dông lµ 5 triÖu ®ång. TiÒn göi më th tÝn dông kh«ng ®îc hëng l·i. Thêi h¹n hiÖu lùc cña mét th tÝn dông lµ 3 th¸ng kÓ tõ ngµy ng©n hµng bªn mua nhËn më th tÝn dông. Ng©n phiÕu thanh to¸n : lµ c«ng cô thanh to¸n do Nhµ níc ph¸t hµnh, cã mÖnh gi¸ vµ thêi h¹n thanh to¸n ®îc in s½n trªn tõng tê. Ng©n phiÕu thanh to¸n kh«ng ký danh vµ chuyÓn nhîng ®îc. MÖnh gi¸ cña nã do Thèng ®èc ng©n hµng Nhµ níc quy ®Þnh theo tõng khèi lîng cô thÓ. Ng©n phiÕu thanh to¸n ®îc ¸p dông cho kh¸ch hµng ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô, tr¶ nî ng©n hµng, nép ng©n s¸ch, göi vµo tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng, göi tiÕt kiÖm víi gi¸ trÞ ngang b»ng víi gi¸ trÞ tiÒn mÆt mµ kh«ng bÞ hao hôt. Tuy nhiªn, b¾t ®Çu tõ th¸ng 4 n¨m 2002 Ng©n hµng Nhµ níc kh«ng cho lu th«ng ng©n phiÕu thanh to¸n trong thÞ trêng tiÒn tÖ. 1.1 Ho¹t ®éng cña hÖ thèng Ng©n hµng Th¬ng m¹i ViÖt Nam : A/ Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc : HÇu hÕt ®îc thµnh lËp sau n¨m 1986, hÖ thèng Ng©n hµng Th¬ng m¹i ViÖt Nam cßn rÊt non trÎ, s¬ khai víi tæng vèn tù cã chØ ®¹t kho¶ng trªn 1,1 tû USD. Tõ n¨m 1990, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®· thùc hiÖn nh÷ng bíc ®æi míi c¨n b¶n khiÕn cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i còng ph¸t triÓn m¹nh vµ ®a d¹ng víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh, ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn, ng©n hµng liªn doanh vµ chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi. Trong ®ã, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh vÉn tiÕp tôc gi÷ vai trß quan träng, tuy thÞ phÇn tÝn dông ®ang cã xu híng bÞ thu hÑp. C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn trong thêi gian qua còng cã nh÷ng chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ, nhiÒu ng©n hµng níc ngoµi vµ ng©n hµng liªn doanh ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn ë nhiÒu m¶ng ho¹t ®éng. Ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i cã rÊt nhiÒu nghiÖp vô, nhng nghiÖp vô tÝn dông ®îc coi lµ nghiÖp vô kinh doanh c¬ b¶n cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, tÝn dông ng©n hµng gi÷ vai trß hÕt søc quan träng vµ ®èi víi ng©n hµng th× nghiÖp vô tÝn dông lµ nghiÖp vô chñ yÕu.TÊt c¶ c¸c nghiÖp vô kh¸c cña ng©n hµng ®Òu cã tÝnh chÊt bæ xung cho nghiÖp vô tÝn dông vµ ®©y chÝnh lµ nghiÖp vô quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn ng©n hµng. ë ®©y, ng©n hµng thùc hiÖn chøc n¨ng lµm m«i giíi tµi chÝnh: nhËn tiÒn göi cña c¸ nh©n hoÆc ®¬n vÞ nµy vµ ®em l¹i cho c¸ nh©n hoÆc ®¬n vÞ kh¸c vay. Hay cßn gäi lµ huy ®éng vµ sö dông vèn. Tríc hÕt ta h·y xem xÐt vÊn ®Ò huy ®éng vèn. §©y lµ nghiÖp vô quan träng v× nã lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cña nghiÖp vô cho vay. Kh«ng cã nghiÖp vô huy ®éng vèn th× sÏ kh«ng cã nghiÖp vô cho vay. §Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi ®Êt níc ®ang trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, nhu cÇu vèn ®Çu t cho nÒn kinh tÕ ®Êt níc rÊt lín th× viÖc huy ®éng vèn cµng trë thµnh nhiÖm vô nÆng nÒ cÊp b¸ch víi hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i. Thùc tÕ trong thËp kû 90, lîng vèn huy ®éng qua hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i t¨ng trëng kh«ng ngõng víi tèc ®é nhanh vµ v÷ng ch¾c. Do sù æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång ViÖt Nam cïng víi viÖc gi¶m møc l¹m ph¸t tõ phi m· xuèng cßn mét con sè, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam®· ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶ trong chiÕn lîc huy ®éng vèn tõ d©n chóng. Lîng vèn huy ®éng cña toµn hÖ thèng qua c¸c n¨m ®Òu t¨ng víi møc trung b×nh tõ 25-30%/n¨m. Tõ n¨m 1991, khi ViÖt Nam b¾t ®Çu chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ bíc vµo c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc th× nhu cÇu thu hót vèn ®¸p øng cho ®Çu t ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ lµ rÊt lín. Trong thêi gian tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 1999, sè vèn huy ®éng cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i t¨ng tõ 4-7 lÇn so víi sè vèn tù cã cña nã. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1999, sè tiÒn göi huy ®éng cña c¸c ng©n hµng ®· ®¹t 146,2 ngh×n tû VND, t¨ng trªn 27,96% so víi ®Çu n¨m. §Õn n¨m 2000, huy ®éng vèn ®· t¨ng 29%, vît møc so víi kÕ ho¹ch ®Æt ra lµ tõ 20-22%. C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh lu«n lµ lùc lîng dÉn ®Çu trong lÜnh vùc huy ®éng tõ bé phËn d©n chóng vµ b»ng néi tÖ, chiÕm 70% tæng huy ®éng vèn. ( §¬n vÞ : ngh×n tû ) C¸c lo¹i h×nh ng©n hµng th¬ng m¹i 1991 1993 1995 1997 1998 1999 1. Ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh 18,1 25,9 32,6 58,2 75,1 99,2 2. Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn, quü tÝn dông 1,7 2,1 16,1 11,8 12,9 18,2 3. Chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi vµ liªn doanh 0,7 2,1 11,8 20,2 26,8 ( Nguån : B¸o c¸o thêng niªn cña NHNN ) Do ®ã, quan hÖ tÝn dông gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng thêng diÔn ra theo chiÒu: kh¸ch hµng- ng©n hµng trong viÖc huy ®éng vèn vµ ng©n hµng- kh¸ch hµng trong viÖc sö dông vèn. §©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt so víi hÖ thèng c¸c ng©n hµng liªn doanh vµ ng©n hµng níc ngoµi, n¬i c¸c doanh nghiÖp cã quan hÖ tÝn dông chØ víi tõng ng©n hµng nhÊt ®Þnh. Kh«ng chØ ®¹t nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan trong huy ®éng vèn, viÖc sö dông vèn còng thu ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. Trong thêi gian qua, ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ®· ®îc më réng tíi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, díi c¸c h×nh thøc cho vay ngµy mét ®a d¹ng: cho vay vèn lu ®éng, cho vay vèn cè ®Þnh, tÝn dông thuª mua… §Æc biÖt viÖc chuyÓn híng më réng cho vay tiªu dïng thùc sù lµ 1 híng kÝch cÇu cã hiÖu qu¶. Th«ng qua quan hÖ tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh víi c¸c tæ chøc tÝn dông trong níc thÓ hiÖn chñ yÕu ë sù biÕn ®éng cña kho¶n môc cho vay, cã thÊy sè lîng giao dÞch gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông t¨ng lªn liªn tôc tõ n¨m 1995 ®Õn 1999 vµ kho¶ng c¸ch gi÷a 2 kho¶n môc thu hÑp l¹i 1 c¸ch ®¸ng kÓ. Tû träng cho vay c¸c tæ chøc tÝn dông chiÕm trong tæng d nî ccho vay còng t¨ng tõ 2,4% n¨m 1995 lªn 3,1% n¨m 1999. §Õn hÕt th¸ng 12-2000, d nî cho vay t¨ng 25% so víi kÕ ho¹ch lµ 18-20% Nh×n chung trong c¶ n¨m 2000 cã thÓ thÊy tÝn dông t¨ng trëng c¶ vÒ quy m« vµ tèc ®é. MÆc dï duy tr× ®îc møc t¨ng trëng d nî trong n¨m cao song c¸c ng©n hµng vÉn kiÓm so¸t ®îc rñØ ro ë møc ®é an toµn. Tû lÖ nî qu¸ h¹n lu«n ®îc kiÒm chÕ ë møc thÊp. N¨m 2000, tû lÖ nî qu¸ h¹n cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng gi¶m h¬n 1,1% so víi n¨m 1999. Nh vËy, cã thÓ nãi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®· ho¹t ®éng tÝch cùc, ®¸p øng tèt nhu cÇu vèn cho ho¹t ®éng c¸c doanh nghiÖp, ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän, t¹o ®iÒu kiÖn më réng s¶n xuÊt kinh doanh, vµ ®Æc biÖt lµ t¨ng cêng ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng nãi riªng ngµy cµng cã vÞ trÝ quan träng trong qua tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®· ®îc ®æi míi vµ ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. XÐt c¬ cÊu thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu, ®Õn n¨m 1997, kim ng¹ch bu«n b¸n víi thÞ trêng Ch©u ¢u lµ 20%. Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y chñ yÕu ®îc trao ®æi víi c¸c níc t b¶n chñ nghÜa theo ph¬ng thøc sßng ph¼ng trong quan hÖ thanh to¸n. V× thÕ viÖc thanh to¸n quèc tÕ còng ph¶i chuyÓn híng theo ®Ó phôc vô. NghÞ ®Þnh sè 49 ngµy 12-9-2000 cña ChÝnh phñ cho phÐp ng©n hµng th¬ng m¹i thùc hiÖn toµn bé c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng vµ ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan ®Õn môc tiªu lîi nhuËn gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ cña Nhµ níc. Nhê ®ã c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ngµy cµng ®a d¹ng: dÞch vô thanh to¸n, b¶o l·nh,… Trong n¨m 2000, tæng ph¬ng tiÖn thanh to¸n ®· t¨ng 26,5% so víi n¨m 1999 vµ vît møc kÕ ho¹ch ®Ò ra lµ tõ 19-20%. Tõ n¨m 1999 ®Õn nay, ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕcña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam ®· b×nh thêng nh ng©n hµng th¬ng m¹i ë bÊt cø níc ph¸t triÓn nµo. HÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam còng ®· t¹o ®îc niÒm tin ®èi víi thÕ giíi. Ngay c¶ trong thêi kú phøc t¹p nhÊt cña L/C tr¶ chËm ë ViÖt Nam, nh÷ng n¨m 1997-1998, thÕ giíi vÉn chÊp nhËn L/C do ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam më, tuy r»ng mét sè trêng hîp ph¶i x¸c nhËn. Trong khi ®ã ë mét sè níc còng cã qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nh ë ViÖt Nam, Ng©n hµng Nhµ níc kh«ng d¸m nhËn L/C xuÊt cho ng©n hµng th¬ng m¹i c¸c níc nµy më. Cã thÓ nãi, trong nh÷ng n¨m ®æi míi, cïng víi c¶ níc ngµnh ng©n hµng ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng lín m¹nh vµ ®¹t ®îc nh÷ng thµnh qu¶ rÊt ®¸ng khÝch lÖ. Ho¹t ®éng tÝn dông vµ dÞch vô ng©n hµng trong mÊy n¨m liÒn ®· h×nh thµnh vµ vît møc chi tiªu kÕ ho¹ch. TÝnh chung trong toµn hÖ thèng, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n vèn huy ®éng lµ 25-26%/n¨m. TÝn dông cho vay còng t¨ng b×nh qu©n 22-23%/n¨m. §©y lµ mét trong nh÷ng nghÞ lùc chñ yÕu ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cho nÒn kinh tÕ nãi chung vµ cho viÖc thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh kinh tÕ quan träng cña §¶ng vµ Nhµ níc, gãp phÇn to lín vµo nh÷ng thµnh tùu chung cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc. B/ Nh÷ng h¹n chÕ vµ tån t¹i : Bªn c¹nh nh÷ng u ®iÓm vµ kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc, ta còng kh«ng thÓ bá qua nh÷ng yÕu kÐm bÊt cËp ®ang béc lé trong hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i VuÖt Nam. MÆc dï sè vèn huy ®éng ngµy cµng t¨ng, song trªn thùc tÕ nguån vèn trong d©n cßn rÊt lín mµ c¸c ng©n hµng cha khai th¸c hÕt. §©y lµ mét sù l·ng phÝ nguån lùc rÊt lín trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam. Thªm vµo ®ã, víi nhu cÇu vÒ vèn ®Ó ®Çu t liªn tôc t¨ng nh hiÖn nay th× ng©n hµng kh«ng chØ thu hótvèn trong níc mµ cßn ph¶i cã biÖn ph¸p huy ®éng khai th¸c nguån vèn níc ngoµi. §¶ng ta còng ®· x¸c ®Þnh: “Ph¶i coi nguån vèn trong níc lµ quyÕt ®Þnh vµ nguån vèn bªn ngoµi lµ quan träng”. ThÕ nhng trong nh÷ng n¨m qua lîng vèn huy ®éng tõ níc ngoµi qua ng©n hµng kh«ng nh÷ng kh«ng t¨ng mµ cßn cã phÇn gi¶m sót, t¬ng øng víi viÖc gi¶m sót vÒ khèi lîng vèn ®Çu t níc ngoµi nãi chung vµo ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ tõ sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc Ch©u ¸ n¨m 1997. N¨m 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Sè lîng ( tû VN§ ) 2.458 3.270 5.053 7.400 7.500 6.000 4.200 Tèc ®é t¨ng, gi¶m ( % ) 26 33 54,5 46,4 1,3 -20 -30 (Nguån : B¸o c¸o thêng niªn cña NHNN ) V× vËy, hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam ®· ®Æt ra môc tiªu huy ®éng vèn trong nh÷ng n¨m tõ 2000 - 2010 lµ: ®Õn n¨m 2005, phÊn ®Êu t¨ng vèn huy ®éng b×nh qu©n lªn 30-32%/n¨m t¬ng ®¬ng víi 406,2 ngh×n tû VN§ vµ ®Õn n¨m 2010 th× phÊn ®Êu møc t¨ng vèn huy ®éng b×nh qu©n lµ 35-40%/n¨m, t¬ng ®¬ng víi 1218,6 ngh×n tû VN§. §©y thùc sù lµ mét th¸ch thøc to lín víi c¸c ng©n hµng trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. Kh«ng chØ cã vËy, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, hiÖn nay c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam cßn kh«ng sö dông hÕt nguån vèn huy ®éng, trong khi c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh th× l¹i thiÕu vèn, ®Æc biÖt lµ vèn trung vµ dµi h¹n. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ do c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam cã vèn tù cã qu¸ nhá, ®Æc biÖt lµ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn. Nõu quy ®æi ra USD, vèn tù cã cña ng©n hµng th¬ng m¹i lín nhÊt lµ 160 triÖu USD, mét sè ng©n hµng th¬ng m¹i lín kh¸c cã kho¶ng 80 triÖu USD, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn trung b×nh chØ ®¹t 3 triÖu USD. Do ®ã, hä ph¶i sö dông mét phÇn vèn ng¾n h¹n ®Ó cho vay trung vµ dµi h¹n. BiÖn ph¸p nµy kh«ng thÓ kÐo dµi v× nã rÊt nguy hiÓm vµ cã thÓ g©y nguy h¹i ®Õn kh¶ n¨ng ®¶m b¶o thanh to¸n cña hÖ thèng. Ngoµi ra, mét sè ng©n hµng cã vèn tån ®äng t¹m thêi l¹i kh«ng t×m ®îc kh¸ch hµng ®ñ tiªu chuÈn do hä qu¸ chó träng ®Õn tµi s¶n thÕ chÊp ®¶m b¶o mãn vay. §ång tthêi còng cã mét sè ng©n hµng cã chñ tr¬ng cho vay cÇm chõng ®Ó tr¸nh rñi ro. Ngîc l¹i ë mét sè ng©n hµng kh¸c th× l¹i kh«ng coi träng ®óng møc tµi s¶n ®¶m b¶o. Ng©n hµng sÏ cã nh÷ng kho¶n lîi nhuËn lín h¬n møc th«ng thêng do møc ®é rñi ro cao. Nhng sè lîi nhuËn ®ã ch¾c ch¾n kh«ng thÓ bï ®¾p ®îc nh÷ng tæn thÊt mµ ng©n hµng sÏ ph¶i g¸nh chÞu khi kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®îc nî. MÆt kh¸c, c¬ cÊu cho vay cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i cßn cha hîp lý, s¶n phÈm tÝn dông cßn ®¬n ®iÖu. Trong nh÷ng n¨m qua c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vÉn duy tr× mét c¬ cÊu cho vay thiªn vÒ vèn ng¾n h¹n (chiÕm tíi 70%) vµ tËp trung chñ yÕu vµo c«ng nghiÖp (40,6%) vµ x©y dùng c¬ b¶n (30%), trong khi n«ng nghiÖp chØ cã 2,6%. Cho vay trung vµ dµi h¹n chØ ®¹t 30% phôc vô chñ yÕu cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi hoÆc cã ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i thêng xuyªn. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n lµm gi¶m hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, chÊt lîng ho¹t ®éng tµi s¶n cã cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i thÊp vµ nî khã ®ßi lín. ChÊt lîng tÝn dông thÓ hiÖn râ nhÊt ë chØ tiªu nî qóa h¹n. TÝnh chung, tû lÖ nî qu¸ h¹n trªn tæng d nî cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i lín h¬n møc 5% - møc coi lµ b¸o ®éng theo th«ng lÖ quèc tÕ. Tû lÖ nî qu¸ h¹n ë ®©y bao gåm c¶ nî qu¸ h¹n cho vay vµ b¶o l·nh L/C tr¶ chËm. §Æc biÖt, hÖ thèng NHTM cæ phÇn cã lóc tû lÖ nî qu¸ h¹n lªn ®Õn møc b¸o ®éng 20%. §©y lµ ®iÒu hÕt søc nguy hiÓm. V× theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ nghiªn cøu kinh tÕ thÕ giíi th× chÊt lîng tÝn dông ®Çy t thÊp vµ vay ng¾n h¹n níc ngoµi qu¸ lín lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n g©y ra cuéc khñng ho¶ng kinh tÊ Ch©u ¸ n¨m 1997. Mét tån t¹i n÷a trong hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam, ®ã lµ dÞch vô thanh to¸n qua ng©n hµng cßn chËm ph¸t triÓn. Ho¹t ®éng thanh to¸n vµ ph¸t hµnh thÎ ng©n hµng (thÎ thanh to¸n, thÎ tÝn dông) cßn kÐm xa so víi c¸c níc ph¸t triÓn kh¸c. PhÇn lín c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam ®Òu qu¸ non trÎ víi tuæi trëng thµnh chØ h¬n 10 n¨m so víi tuæi hµng tr¨m n¨m cña c¸c ng©n hµng níc ngoµi. MÆt kh¸c tríc n¨m 90, hÇu hÕt toµn bé giao dich thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam ®îc ®éc quyÒn thùc hiÖn qua ng©n hµng ngo¹i th¬ng ViÖt Nam. Do ®ã, so víi c¸c ng©n hµng níc ngoµi, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam cßn kÐm vÒ kinh nghiÖm còng nh kiÕn thøc trong thanh to¸n quèc tÕ. Doanh sè vµ c¬ cÊu thÞ phÇn thanh to¸n Trong hÖ thèng NHTM ViÖt Nam (§¬n vÞ: triÖu USD) ChØ tiªu 1994 1995 1996 1997 1998 1. Doanh sè thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu cña toµn hÖ thèng 9.880,1 13.604,3 18.398 20.777 20.888 NH Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam 6.823 8.415 9.161 9.479 9.151 NH C«ng th¬ng ViÖt Nam 680 1.146 2.596 1.801 2.856 NH §Çu t vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam 170 280 391 452 667 NH N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam 262 637 1.223 1.641 2.094 C¸c NHTM kh¸c 19,451 3.156,3 5.027 7.404 6.12 2. C¬ cÊu thÞ phÇn 100% 100% 100% 100% 100% 2.1 C¸c NHTM quèc doanh 80,7 76,8 72,6 66,2 71,2 NH Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam 69,0 61,8 49,8 47,0 44,1 NH C«ng th¬ng ViÖt Nam 7,0 8,4 14,1 8,9 13,8 NH §Çu t vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam 1,7 1,8 2,1 2,2 3,2 NH N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam 3,0 4,6 6,6 8,1 10,1 2.2 C¸c NHTM kh¸c 19,3 23,6 27,4 33,8 28,8 (Nguån : B¸o c¸o thêng niªn cña NHNN ) Nh vËy, cã thÓ thÊy hoËt ®éng thanh to¸n quèc tÕ hiÖn t¹i tËp trung chñ yÕu ë 4 NHTM quèc doanh chiÕm tíi 70% thÞ phÇn. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng nµy lµ do c¸c v¨n b¶n luËt ë ViÖt Nam vÒ c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu, thuÕ, h¶i quan… cha æn ®Þnh ®· gi¸n tiÕp ¶nh hëng ®Õn c«ng t¸c thanh to¸n quèc tÕ. C«ng nghÖ thanh to¸n cña ng©n hµng cßn l¹c hËu, kü n¨ng thanh to¸n vµ kiÓm so¸t cña ng©n hµng cha cao dÉn ®Õn thêi gian dµi vµ chi phÝ cao. Ngoµi nh÷ng tån t¹i trªn cßn mét sè tån t¹i kh¸c vÒ chÊt lîng ®éi ngò c¸n bé ng©n hµng cha cao, c¸c dÞch vô ng©n hµng cha ®a d¹ng kh«ng ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu cña kh¸ch hµng. §iÒu nµy ®ßi hái hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ph¶i nhanh chãng cã biÖn ph¸p ®æi míi n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, ph¸t huy nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc còng nh nh÷ng h¹n chÕ yÕu kÐm, bÊt cËp ®Ó phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Ch¬ng III gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th¬ng m¹i viÖt nam Nh ®· nãi ë trªn, hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ®ãng mét vai trß quan träng kh«ng thÓ thiÕu trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, ph¸t triÓn kinh tÕ v÷ng m¹nh, c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸ x· héi cña nh©n d©n. Bëi vËy trong ch¬ng tr×nh ®æi míi, t¸i c¬ cÊu vµ ph¸t triÓn ng©n hµng th¬ng m¹i hiÖn nay cÇn sím cã nh÷ng gi¶i ph¸p t×nh thÕ còng nh l©u dµi ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ, nhîc ®iÓm, ph¸t huy hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam. ë ®©y trong khu«n khæ h¹n hÑp cña bµi viÕt kh«ng thÓ tr×nh bÇy hÕt mäi vÊn ®Ò. V× vËy em xin nªu ra mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh sau : 1. N©ng cao chÊt lîng tÝn dung: Tríc hÕt lµ ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng th«ng tin toµn diÖn vµ cã hiÖu qu¶. Khi kh¸ch hµng ®Õn xin vay vèn, ng©n hµng cÇn cã nh÷ng th«ng tin liªn quan. C¸c th«ng tin nµy cÇn ph¶i cã ®é chÝnh x¸c cao, v× ®©y lµ c¬ së ®Ó ®¶m b¶o ®é an toµn cho nguån vèn bá ra cña ng©n hµng. Do ®ã, chóng nªn ®îc thu tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau vµ ph¶i ®îc ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan trªn nhiÒu ph¬ng diÖn. Tríc khi quyÕt ®Þnh cho vay, c¸n bé ng©n hµng cÇn n¾m râ th«ng tin vÒ kh¸ch hµng vµ c¬ b¶n x¸c ®Þnh ®îc r»ng cã nªn chÊp nhËn cho vay hay kh«ng, cho vay ®Õn møc nµo, thêi h¹n bao l©u. Trong qu¸ tr×nh theo dâi viÖc sö dông vèn cho vay vµ thu nî, c¸n bé tÝn dông ng©n hµng còng ph¶i thêng xuyªn “n»m vïng” m×nh phô tr¸ch, qua ®ã sím ph¸t hiÖn khã kh¨n, trôc trÆc ®Ó cïng ngêi vay vèn cã gi¶i ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi. Víi c¸c kh¸ch hµng hiÖn hµnh, c¸c ng©n hµng cÇn xem xÐt vÞ thÕ tÝn dông vµ h¹n møc tÝn dông trong tõng thêi kú. §Æc biÖt víi c¸c kh¸ch hµng tiÒm n¨ng hay hå s¬ tÝn dông ®ang ®îc xem xÐt, hoÆc kh¸ch hµng cha nép hå s¬ xin vay vèn nhng n»m trong chiÕn lîc Marketing cña ng©n hµng th× c¸c th«ng tin ban ®Çu l¹i cµng cÇn thiÕt gióp cho ng©n hµng cã nh÷ng ®èi s¸ch sao cho phï hîp. §ång thêi, l·nh ®¹o ng©n hµng cÇn thùc hiÖn thêng xuyªn viÖc kiÓm tra, giao c«ng viÖc cô thÓ cho c¸c kiÓm tra viªn, c¸c c¸n bé tÝn dông vµ ®iÒu chuyÓn lùc lîng kÞp thêi theo mïa vô vµ tÝn hiÖu cña thÞ trêng. ViÖc huy ®éng vèn còng lµ vÊn ®Ò rÊt ®¸ng quan t©m. Nã chÝnh lµ nguån chÝnh ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô cho vay - c¬ së ®Ó t¹o lîi nhuËn cho ng©n hµng. CÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó cã thÓ thu hót mét lîng lín nguån vèn nhµn rçi ®ang cßn trong d©n. §ã lµ viÖc æn ®Þnh ®ång tiÒn, cã c¬ chÕ l·i suÊt hîp lý, thùc hiÖn u ®·i phÝ dich vô, t¹o sù thuËn tiÖn trong giao dÞch, thùc hiÖn qu¶ng c¸o giíi thiÖu s¶n phÈm tíi tõng kh¸ch hµng… §ång thêi ph¶i híng m¹nh vµo chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi th«ng qua viÖc t¹o ra m«i trêng ph¸p lý ®Ó kÝch thÝch c¸c nhµ ®Çu t còng nh cã nh÷ng chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó t¨ng cêng xuÊt khÈu. Tuy nhiªn huy ®éng vèn cÇn ph¶i tu©n thñ mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: tho¶ m·n tèt nhÊt môc ®Ých cña kh¸ch hµng. kÕ thõa vµ ph¸t huy ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i vèn dùa trªn ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng thùc tÕ cña ng©n hµng trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi qu¸ tr×nh t¹o vèn VÒ b¶o ®¶m tiÒn vay, ChÝnh phñ cÇn chØnh söa bæ xung c¬ chÕ b¶o ®¶m tiÒn vay theo híng n©ng cao h¬n n÷a quyÒn cña ng©n hµng vµ kh¸ch hµng, lùa chän kh¸ch hµng cã uy tÝn, dù ¸n cã hiÖu qu¶ ®Ó cho vay cã b¶o ®¶m hoÆc ®îc b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n. Tr¸nh t×nh tr¹ng, mét sè ng©n hµng v× qu¸ chó träng ®Õn vÊn ®Ò tµi s¶n thÕ chÊp mµ cã vèn tån ®äng t¹m thêi l¹i kh«ng t×m ®îc kh¸ch hµng ®ñ tiªu chuÈn. Ngoµi ra, cßn mét vÊn ®Ò cÇn quan t©m lµ viÖc gi¶i to¶ tµi s¶n thÕ chÊp liªn quan ®Õn c¸c kho¶n nî ®äng. ThÞ trêng bÊt ®éng s¶n s«i ®éng, LuËt ®Êt ®ai ®îc chØnh söa, chÝnh phñ quyÕt t©m chØ ®¹o c¸c ngµnh c¸c cÊp ph¶i cã tr¸ch nhiÖm thùc sù trong vÊn ®Ò nµy, ®ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi quan träng cho viÖc nhanh chãng chuyÓn c¸c tµi s¶n n¾m gi÷ thµnh tiÒn. Song vÉn cßn tån t¹i nh÷ng víng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn mµ chóng ta cÇn ph¶i kh¾c phôc, nh: c«ng chøng x¸c nhËn hå s¬ chuyÓn giao tµi s¶n mçi n¬i thùc hiÖn mét kh¸c, cè ý chËm chÔ lµm thñ tôc ®¨ng ký së h÷u tµi s¶n cho c¸c NHTM, phiÒn hµ trong tæ chøc ®Êu gi¸, ph¸t m¹i vµ chuyÓn quyÒn së h÷u tµi s¶n… Do ®ã, hiÖn nay cßn mét lîng lín (kho¶ng trªn 17.000 tû ®ång) nî ®äng cña c¸c NHTM cha gi¶i to¶ ®îc, ®iÒu nµy thùc sù lµ mèi lo vÒ xu thÕ c¹nh tranh trong ho¹t ®éng tiÒn tÖ vµ dich vô ng©n hµng trong thêi gian tíi. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t tÝn dông theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, nh: Cho vay kh«ng ph©n biÖt c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Më réng cho vay ®Çu t kh«ng chØ trong ph¹m vi c¶i tiÕn kü thuËt, më réng s¶n xuÊt mµ cßn cho vay ®Çu t thiÕt bÞ cã gi¸ trÞ lín, thêi gian sö dông dµi cho c¸c ngµnh then chèt. Thùc hiÖn tÝn dông thuª mua vÒ m¸y mãc vµ kü thuËt. Më réng nghiÖp vô b¶o l·nh cho doanh nghiÖp vay vèn trong vµ ngoµi níc. 2. §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô: H¬n lóc nµo hÕt, c¸c NHTM cÇn khÈn tr¬ng n©ng cao søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm, c¸c dÞch vô ng©n hµng, coi ®©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó chñ ®éng héi nhËp, ph¸t triÓn th¾ng lîi. Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nh hiÖn nay, c¸c ng©n hµng cÇn chó träng quan t©m tíi viÖc liªn tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn c¸c dÞch vô ng©n hµng trong nhiÒu n¨m tíi. X©y dùng hÖ thèng th«ng tin kh¸ch hµng réng kh¾p, mang tÝnh quèc gia ( Country Wide ) lµm c¬ së cho mét lo¹t c¸c øng dông kh¸c, nhÊt lµ c¸c hÖ thèng qu¶n lý mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng. ¸p dông hÖ thèng ng©n hµng b¸n lÎ cã tÝnh tiªu chuÈn cao, cho phÐp xö lý trùc tuyÕn (Online) lµm nÒn t¶ng cho viÖc më réng c¸c dÞch vô trùc tuyÕn th«ng qua c¸c lÖnh ph©n phèi dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. Cïng víi viÖc hoµn thiÖn vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c dÞch vô ng©n hµng truyÒn thèng, c¸c NHTM cÇn ph¶i ph¸t triÓn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô, tiÕp tôc n©ng cÊp hÖ thèng giao dÞch t¹i ng©n hµng chñ (Branch Service Delivery Chanel). Ph¸t triÓn hÖ thèng ph¸t hµnh vµ thanh to¸n thÎ c¸c lo¹i, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i thÎ ph¸t hµnh nh thÎ néi ®Þa, thÎ ghi nî, thÎ liªn kÕt… H×nh thµnh hÖ thèng chi nh¸nh ng©n hµng tù ®éng sö dông c¸c thiÕt bÞ ATM, KIOS Banking cho phÐp kh¸ch hµng trùc tiÕp giao dÞch, ho¹t ®éng suèt ngµy. Tõng bíc ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng giao dÞch t¹i nhµ, qua ®iÖn tho¹i. 3. T¨ng cêng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ phßng ngõa rñi ro: Cã thÓ nãi, rñi ro g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng hay cã bao nhiªu ho¹t ®éng th× ng©n hµng sÏ cã bÊy nhiªu rñi ro. Do ®ã, c«ng t¸c n©ng cao kh¶ n¨ng qu¶n lý rñi ro cÇn ph¶i ®îc t¨ng cêng. C«ng viÖc nµy cÇn ®îc tiÕn hµnh trªn c¬ së ph©n lo¹i c¸c rñi ro theo thø tù u tiªn sau: rñi ro tÝn dông, rñi ro l·i suÊt, rñi ro hèi ®o¸i, rñi ro thanh kho¶n vµ c¸c lo¹i rñi ro kh¸c. Muèn lµm ®îc viÖc ®ã, c¸c NHTM cÇn t¨ng cêng kiÓm tra gi¸m s¸t ®Ó kÞp thêi ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p phßng ngõa, h¹n chÕ rñi ro. Tríc hÕt lµ, c¸c ng©n hµng cÇn nghiªn cøu t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi trong vµ ngoµi níc nh vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, sù vËn ®éng cña chu kú kinh tÕ, sù t¸c ®éng cã thÓ x¶y ra cña thÞ trêng quèc tÕ… mét c¸ch thêng xuyªn ®Ó kÞp thêi ®a ra nh÷ng chÝnh s¸ch tÝn dông hîp lý, c¸c thÓ lÖ, chÕ ®é cho vay tr¸nh sao cho kh«ng cã nh÷ng s¬ hë ®Ó kh¸ch hµng cã thÓ lîi dông vµ chiÕm ®o¹t vèn cña ng©n hµng. Ngoµi ra, ng©n hµng ph¶i ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ toµn diÖn kh¸ch hµng tríc khi cho vay, ®ång thêi ph¶i thùc hiÖn kiÓm tra gi¸m s¸t mét c¸ch chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn tiÒn vay cña kh¸ch khi ®· ph¸t tiÒn vay ra. Thùc tÕ lµ mÊy n¨m qua ®· cã mét sè ng©n hµng kh«ng thùc hiÖn tèt c«ng t¸c nµy, ®Ó dÉn ®Õn viÖc ng©n hµng bÞ chiÕm ®o¹t vèn, kh«ng thu håi ®îc hÕt nî hoÆc thu Ýt nh mÊy vô: Epco-Minh Phông, Mai V¨n Huy… MÆt kh¸c, c¸c ng©n hµng cßn ph¶i t¨ng cêng kiÓm tra gi¸m s¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó phßng ngõa rñi ro l·i suÊt, hèi ®o¸i, thanh kho¶n. Rñi ro l·i suÊt lµ nh÷ng tæn thÊt tiÒm tµng mµ ng©n hµng cã thÓ g¸nh chÞu khi l·i suÊt thÞ trêng cã sù biÕn ®éng. Ng©n hµng cÇn ph¶i chñ ®éng cã nh÷ng biÖn ph¸p ®èi phã víi sù biÕn ®éng cña l·i suÊt thÞ trêng nhng bªn c¹nh ®ã ph¶i cã sù gi¸m s¸t vÒ c¸c nhãm tµi s¶n cã nh¹y c¶m víi l·i suÊt, ®Ó kÞp thêi c©n xøng vÒ kú h¹n tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî cña ng©n hµng. VÒ rñi ro hèi ®o¸i, c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i thêng xuyªn kiÓm tra, ®iÒu chØnh sù c©n ®èi gi÷a tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî vÒ mét lo¹i ngo¹i tÖ nµo ®ã hoÆc kh«ng cã sù ¨n khíp vÒ mÆt thêi gian gi÷a huy ®éng vµ cho vay b»ng ngoaÞ tÖ. Tõ ®ã, nÕu tû gi¸ hèi ®o¸i trªn thÞ trêng cã biÕn ®éng th× rñi ro hèi ®o¸i cho ng©n hµng ®· ®îc h¹n chÕ. Cßn rñi ro thanh kho¶n, ng©n hµng cÇn cã c¬ cÊu tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî hîp lý, cã møc dù tr÷ ®¸p øng ®ñ yªu cÇu vay, rót tiÒn cña kh¸ch. Gi¸m s¸t chÆt chÏ ho¹t ®éng cho vay, tr¸nh ®Ó vèn cho vay cña ng©n hµng bÞ ø ®äng hoÆc mÊt, bëi ®©y lµ lý do lµm ®e däa kh¶ n¨ng thu nî cña ng©n hµng. 4. KiÖn toµn, c¬ cÊu l¹i vµ hiÖn ®¹i ho¸ toµn hÖ thèng: §Ó phÊn ®Êu trë thµnh ng©n hµng cã tr×nh ®é tiªn tiÕn trong khu vùc, sím tham gia qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ th× c¸c NHTM cÇn ph¶i ®æi míi h¬n n÷a m« h×nh tæ chøc, c«ng nghÖ ng©n hµng hiÖn ®¹i. Cã thÓ thÊy, mét vµi m« h×nh tæ chøc cña c¸c NHTM hiÖn nay vÉn cßn lµ m« h×nh tæ chøc truyÒn thèng, ho¹t ®éng víi quy m« nhá, tÝnh chÊt ®¬n gi¶n th× phï hîp møc ®é tËp trung quyÒn lùc cao. Song víi ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, khi ng©n hµng ph¸t triÓn víi quy m« ngµy cµng lín, sè lîng chi nh¸nh ngµy cµng më réng, khèi lîng vµ tÝnh chÊt c«ng viÖc ngµy cµng nhiÒu vµ phøc t¹p th× quy m« ®ã béc lé mét sè ®iÓm bÊt hîp lý cÇn ®îc kh¾c phôc. §ã lµ m« h×nh tæ chøc nghiÖp vô cha chó träng qu¶n trÞ theo thÞ trêng vµ ®èi tîng kh¸ch hµng; m¹ng líi dµn tr¶i; cha cã bé phËn chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc thu thËp vµ qu¶n lý th«ng tin phôc vô viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c rñi ro vµ c¸c t¸c ®éng cña rñi ro ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng. Do vËy viÖc kiÖn toµn, c¬ cÊu l¹i vµ hiÖn ®¹i ho¸ toµn hÖ thèng lµ mét viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt, lµ ch×a kho¸ cña sù ph¸t triÓn. Tríc hÕt lµ c¬ cÊu l¹i tµi chÝnh: t¨ng vèn ®iÒu lÖ cña c¸c NHTM quèc doanh, NHTM cæ phÇn, h¹ch to¸n chÝnh x¸c c¸c kho¶n nî xÊu, trÝch lËp ®Çy ®ñ quü dù phßng rñi ro, gi¶m thÊp tû lÖ nî qu¸ h¹n vµ cho ngõng ho¹t ®éng nh÷ng NHTM yÕu kÐm. Ngoµi ra, c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i tiÕp tôc cñng cè tæ chøc, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n trÞ ®iÒu hµnh vµ hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ. Trong xu thÕ ph¸t triÓn ®Õn chãng mÆt cña ngµnh c«ng nghÖ hiÖn nay th× viÖc c¸c ng©n hµng ph¶i hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ lµ mét viÖc lµm tÊt yÕu. Nã ¶nh hëng kh«ng nhá tíi viÖc ph¸t triÓn, më réng ho¹t ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña ng©n hµng. Cã thÓ nãi, ng©n hµng nµo sím x©y dùng chiÕn lîc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng, coi ®ã lµ nÒn t¶ng quan träng cho viÖc t¸i c©u tróc thµnh c«ng ho¹t ®éng cña ng©n hµng m×nh th× sÏ cã ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh tèt. Hä nªn øng dông hÖ thèng nghiÖp vô ng©n hµng lâi (Core Banking Application), nh÷ng c«ng nghÖ ng©n hµng mµ c¸c níc kh¸c ®· ¸p dông tèt ®Ó liªn tôc ®æi míi ph¸t triÓn ng©n hµng trong nhiÒu n¨m tíi. 5. §µo t¹o, n©ng cao chÊt lîng c¸n bé vµ nh©n viªn ng©n hµng: Cã thÓ nãi, vÊn ®Ò cuèi cïng ®Æc biÖt quan träng lµ c«ng t¸c båi dìng, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, cã kiÕn thøc chuyªn m«n v÷ng vµng, nh¹y c¶m víi c¸i míi, nhanh chãng lµm chñ tiÕn tr×nh héi nhËp. Trong mÊy n¨m qua, t×nh h×nh xuèng cÊp cña mét sè ®éi ngò c¸n bé ng©n hµng ®· cho chóng ta thÊy râ ®îc ¶nh hëng cña vÊn ®Ò nµy ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng nh thÕ nµo. Mét mÆt do tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸n bé nh©n viªn ng©n hµng yÕu kÐm dÉn ®Õn lµ s¬ hë ®Ó kÎ xÊu lîi dông lõa ®¶o chiÕm ®o¹t vèn, mÆt kh¸c cßn lµ do mét sè c¸n bé ng©n hµng ®· v× lîi Ých c¸ nh©n mµ lµm sai lÖch th«ng tin, sè liÖu. Do ®ã viÖc ®µo t¹o vµ n©ng cao chÊt lîng c¸n bé lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt. Tríc hÕt ph¶i thêng xuyªn båi dìng t tëng chÝnh trÞ cña §¶ng, lo¹i bá nh÷ng ®¶ng viªn yÕu kÐm, biÕn chÊt. Ngoµi ra ph¶i tËp trung x©y dùng, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé v÷ng m¹nh vÒ kü thuËt, nh¹y bÐn vÒ trùc gi¸c, ®ång thêi kh«ng ngõng tao ®iÒu kiÖn cho c¸n bé n©ng cao, trau dåi, häc hái kinh nghiÖm cña c¸c ng©n hµng ë c¸c níc ph¸t triÓn. KÕt LuËn Cã thÓ nãi, hÖ thèng ng©n hµng vµ ®Æc biÖt lµ c¸c NHTM ë ViÖt Nam ®ang dÇn dÇn thÓ hiÖn tÇm quan träng cña m×nh ®èi víi nÒn kinh tÕ. Trong nh÷ng n¨m qua c¸c NHTM ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, víi sù non trÎ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nªn c¸c NHTM ë ViÖt Nam vÉn cßn nhiÒu víng m¾c, nh÷ng víng m¾c nµy tån t¹i trong c¶ kinh nghiÖm ho¹t ®éng cña ng©n hµng lÉn hÖ thèng v¨n b¶n híng dÉn. Víi kiÕn thøc ®· häc ®îc vµ kh¶ n¨ng giíi h¹n cña b¶n th©n, em xin ®a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM ë ViÖt Nam. Do sù giíi h¹n cña m«n häc vµ kh¶ n¨ng h¹n hÑp vÒ lý luËn còng nh thùc tiÔn cña b¶n th©n, bµi tiÓu luËn nµy vÉn cßn nhiÒu thiÕu sãt, em rÊt mong nhËn ®îc sù chØ b¶o vµ gióp ®ì cña thÇy c« vµ c¸c b¹n. Tµi liÖu tham kh¶o Giao tr×nh m«n häc lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ TiÒn tÖ Ng©n hµng vµ thÞ trêng tµi chÝnh cña Pridric S, Mishkin T¹p chÝ khoa häc vµ ®µo t¹o Ng©n hµng sè 4/2000; 1/2001 Giao tr×nh NHTM cña GS. TS. Lª V¨n T, Lª Nam H¶i, Lª Tïng V©n Môc lôc Lêi nãi ®Çu…………………………………………………………..… 1 Ch¬ng I C¬ së lý luËt chung vÒ ho¹t ®éng kinh däng cña NHTM 1. Kh¸i niÖm vÒ NHTM…………………………………………………... 3 2. Chøc n¨ng cña NHTM………………………………………………..... 4 3. Vai trß cña NHTM……………………………………………………... 5 4. NghiÖp vô cña NHTM………………………………………………….. 6 4.1. NghiÖp vô cho vay………………………………………………….... 6 4.2. Cho vay tiÒn………………………………………………………….. 8 4.3. Cho vay dùa trªn viÖc chuyÓn nhîng tr¸i quyÒn…………………… 10 ch¬ng II thùc tr¹ng vµ giai ph¸p nh»m n©nh cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña NHtm ë viÖt nam 1. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña hÖ thèng NHTM ë ViÖt Nam ……................ 11 1.1. Qóa tr×nh h×nh thanh, ph¸t triÓn…………………………………….... 11 1.2. Ho¹t ®éng cña hÖ thèng NHTM ViÖt Nam…………………………... 15 ch¬ng III gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th¬ng m¹i viÖt nam 1. N©ng cao chÊt lîng tÝn dông………………………………………….. 23 2. §a d¹ng hoa c¸c lo¹i h×nh dÞch vô……………………………………... 25 3. T¨ng cêng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¶m s¸t vµ phßng ngêc rñi ro………... 26 4. Kiªn toµn, c¬ cÊu lai vµ hiÖn ®¹i hãa toµn hÖ thèng……………………. 27 5. §¹o t¹o, n©ng cao chÊt lîng c¸n bé vµ nh©n viªn Ng©n hµng………… 27 kÕt luËn………………………………………………...………….… 28 tµi liÖu tham kh¶o……………………………..……………..… 29