Tiểu luận Vai trò của báo chí trong xã hội hiện đại

TIỂU LUẬN c……………….d Đề tài: Vai trò của báo chí trong xã hội hiện đại Hà Nội, tháng 6, 2012 MỞ ĐẦU Toàn bộ các yếu tố kinh tế, văn hóa, chính trị, xã hội là động cơ thôi thúc việc truyền bá rộng rãi và thường xuyên các thông tin văn hóa, khoa học, thương mại cũng như thông tin chính trị về tình hình trong nước và quốc tế. Những khả năng kỹ thuật xuất bản thông tin đã thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển nhanh chóng các mối quan hệ toàn diện giữa các nước. Đó chính là thời kỳ bước lên vũ đài lịch sử của giai cấp tư sản cùng với những lợi ích kinh tế của mình, còn sau đó với những kỳ vọng chính trị đã kéo theo sự hình thành và phát triển báo chí.Vào thế kỉ 19,báo chí Châu Âu đã trở thành một lĩnh vực quan trọng và phát triển năng động của đời sống văn hóa, kinh tế, chính trị-xã hội. Nó đáp ứng quyền lợi và nhu cầu của độc giả trong một phạm vi lớn nên ảnh hưởng của báo chí ngày một tăng nhanh, nó bắt đầu tích cực can thiệp vào các cuộc đấu tranh chính trị nội bộ và các mối quan hệ quốc tế. Vào thời kỳ chuyển giao giữa thế kỉ 19 và 20 đã phát minh ra phát thanh và truyền hình. Đến những năm 1980 sự phát triển cả 3 loại hình của các kênh thông tin đại chúng nhờ thành tựu của vô tuyến điện tử đã dẫn đến việc tạo ra một hệ thống báo chí thống nhất. Nếu như trước đây trong các điều kiện đối đầu về tư tưởng-chính trị, báo chí được gọi là “cường quốc vĩ đại thứ năm” hay là “lực lượng thứ ba” thì ngày nay người ta càng thường xuyên hơn, gọi nó là “quyền lực thứ tư” (sau lập pháp hành pháp và tư pháp), nhờ có vai trò đáng kể trong xã hội thông qua việc hình thành ý thức đại chúng trên phạm vi thế giới. Sức mạnh này của báo chí có được là do ý nghĩa thông tin trong đời sống xã hội hiện đại. Và vai trò của nó sẽ tiến lên của nhân loại để đạt đến một xã hội thông tin phát triển. Bải tiểu luận sau đây xin được làm rõ vai trò của báo chí trong xã hội hiện đại ngày nay thông qua việc tìm hiểu các tư liệu tham khảo cũng như khảo sát thực tế từ báo in Kinh tế và Đô thị từ số 57 đến số 106 năm 2012 .Bởi nếu chỉ thông qua lý thuyết, không thể làm rõ được vai trò của báo chí mà phải thông qua khảo sát thực tế về định hướng hoạt động của một tở báo cụ thể mới có thể nêu bật được vai trò của báo chí. Báo chí vốn có tính đa chức năng, và chúng ta cần phải phân tách những vai trò căn bản của nó. NỘI DUNG A)Khái niệm vai trò và vai trò của báo chí Theo từ điển tiếng việt thì vai trò chỉ tác dụng, chức năng, vị thế hoạt động,việc thực hiện nhiệm vụ. Vậy vai trò của báo chí là chỉ toàn bộ các trách nhiệm, các nhiệm vụ, chức năng nó thực hiện, là khả năng hoạt động sống trong xã hội. Vai trò của báo chí trong xã hội hiện đại ngày nay là cả một “không gian chức năng”. “Không gian chức năng” này rất rộng lớn và còn tiếp tục mở rộng ,do gắn với việc nâng cao vai trò thông tin trong đời sống xã hội đang bước vào “kỷ nguyên thông tin” và sự tăng nhanh ý nghĩa của thông tin đại chúng. Vậy vấn đề đặt ra là : báo chí có những vai trò gì? B)Các vai trò của báo chí Theo rất nhiều các ý kiến, thì vai trò của báo chí,như một loại hình hoạt động của con người, là rất khác nhau, Vai trò của báo chí trong nhận thức thế giới xung quanh, trong khám phá định hướng giá trị, xã hội nhân cách hóa, giáo dục và đạo tạo, truyền bá văn hóa cũng như điều tiết, kiểm soát, quản lý tiến trình xã hội, bảo vệ xã hội . Và chúng ta không thể không kể tới chức năng “xuyên suốt” cúa báo chí là giải trí, chức năng này có tác động điều hòa hoạt động căng thẳng, điều tiết tâm lý,…. Về mặt lý luận trong hoạt động báo chí có thể và cần phải phân chia các chức năng tư tưởng, giáo dục văn hóa, hướng dẫn-quảng cáo, giải trí và chức năng tổ chức trực tiếp về mặt thực tiễn chúng được thực hiện trong sự thông nhất đồng bộ. Minh chứng rõ ràng nhất cho điều này là các số báo, trong đó các tác phẩm được sử dụng đã thể hiện tất các các chức năng. Bởi vậy hệ thống chức năng có thể hình dung theo một sơ đồ như sau: Chức năng giải trí Hỏi đáp-Quảng Cáo Trau dồi văn hóa Chức năng tư tưởng Chức năng tổ chức-trực tiếp Chức năng giao tiếp của nhà báo Tất nhiên, từ góc độ chức năng của từng tác phẩm riêng biệt, có thể mang tính chất khác nhau. Mỗi tác phẩm ció thể đơn chức năng, hoặc cũng có thể đa chức năng. Các chức năng của báo chí là những cơ sở hoạt động chung đối với tất cả các phương tiện thông tin đại chúng. Và sau đây, xin điểm qua các nhóm chức năng của báo chí để làm rõ nên vai trò quan trọng của báo chí trong xã hội hiện nay cùng với vấn đề đặt ra là 2 chức năng mới của báo chí là phản biện xã hội và kinh doan dịch vụ. I.Nhóm chức năng tư tưởng:mục tiêu-định hướng-giáo dục chính trị,tư tưởng 1.Chức năng mục tiêu Hoạt động tư tưởng là hoạt động tác động vào thế giới tinh thần của con người hình thành hệ tư tưởng, ý thức xã hội cho phù hợp với những mục tiêu đã xác định. Hệ tư tưởng là hệ thống những quan điểm, trong đó có nhận thức và đánh giá các mối quan hệ của con người với hiện thực và giữa con người với con người về các vấn đề xã hội và những khả năng giải quyết chúng. Các quan điểm tư tưởng đóng vai trò rất quan trọng trong ý thức quần chúng nên từ lâu nay buộc người ta phải can thiệp vào quá trình hình thành chúng một cách tự phát. Vì vậy xuất hiện tiền báo chí và báo chí đã xác định cho mình nhu cầu xã hội trong việc thành lập “địa bàn” cho hoạt động hệ tư tưởng. Đảng ta trong quá trình lãnh đạo cách mạng luôn coi trọng công tác tư tưởng, coi công tác tư tưởng là một trong số những công tác quan trọng nhất, song song với công tác tổ chức và công tác kiểm tra. Trong số các công cụ tư tưởng của Đảng thì báo chí đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Chính vai trò, tác dụng của báo chí trong việc giáo dục chính trị, lãnh đạo tư tưởng đối với quần chúng nhân dân đã tạo thành nhóm chức năng tư tưởng của báo chí. Báo chí là công cụ tư tưởng quan trọng bởi lẽ báo chí hàng ngày hàng giờ thông qua hoạt động chuyển tải thông tin truyền bá hệ tư tưởng của Đảng vào quần chúng nhân dân, hướng tính tích cực xã hội của quần chúng nhân dân vào việc thực hiện những mục tiêu mà Đảng và Nhà nước đặt ra. Báo chí làm nhiệm vụ khách quan là chuyển tải thông tin một cách nhanh chóng, toàn diện và có định hướng. Cũng như mọi hoạt động khác của con người, hoạt động báo chí bao giờ cũng hướng tới những mục tiêu xác định. Mục tiêu của hoạt động báo chí là nâng cao tính tự giác cho đối tượng công chúng. Để nâng cao tính tự giác cho công chúng, báo chí phải nâng cao nhận thức và tự nhận thức cho họ. Sự tự giác là kết quả của nhận thức và tự nhận thức. Tự giác là động lực mạnh mẽ của hành vi, nó quy định tính tích cực xã hội của con người. Chính vì vậy,bản chất các chức năng tư tưởng của báo chí thể hiện ở chỗ nó thường xuyên thúc đẩy sự tăng cường và phát triển ý thức tự giác của quần chúng bằng định hướng toàn diện trong thực tiễn, được thể hiện trong quá trình hình thành các thành tố của ý thức đại chúng,trong đó đặc biệt chú ý đến những nhiệm vụ phát triển và nâng cao tính tích cực của dư luận xã hội. Ví dụ như trong số 74 ra ngày 17-4-2012 có bài viết trên trang 4: Kiềm chế lạm phát và giải quyết đình đốn sản xuất-Linh hoạt chính sách tài khóa và tiền tệ. Bài viết đã chỉ rõ cần cân bằng giữa mục tiêu kiềm chế lạm phát và tăng trưởng kinh tế để tháo gỡ tình trạng đình đốn trong sản xuất. Bài viết này đã giúp cho những người dân có những cái nhìn tích cực hơn về tình trạng lạm phát hiện nay khi mà các chuyên gia đã có các hướng giải quyết vấn đề bằng việc nới lỏng chính sách tiền tệ, nhưng phải thắt chặt chính sách tài khóa thay vì cứ mãi điệp khúc thắt chặt chống lạm phát sau đó lại kích thích, kích cầu, để duy trì tăng trưởng, tránh đình đốn sản xuất, rồi lại tiếp tục thặt chặt giải quyết hệ quả từ kích cầu,….Đồng thời cũng giúp người dân nhận thức được những định hướng giải quyết các vấn đề cấp thiết trong xã hội . 2.Chức năng định hướng Định hướng xã hội - là tác động, giáo dục, giúp đỡ cho công chúng hiểu và đánh giá đúng các sự kiện, hiện tượng của đời sống xã hội để từ đó họ xác định được mục tiêu, khuynh hướng và đặc điểm hành vi của mình. Định hướng của báo chí trong thực tế có thể toàn diện, sâu sắc và đúng đắn; có thể toàn diện nhưng không sâu sắc và đúng đắn; và cũng có thể là rất yếu kém. Báo chí cách mạng - với bản chất giai cấp và vai trò lịch sử của mình - phải định hướng một cách sâu sắc, toàn diện và đúng đắn, hình thành ý thức khoa học và tiến bộ cho công chúng xã hội, làm sao để công chúng báo chí nhận thức đúng về thế giới xung quanh, hiểu được vị trí và vai trò của mình để lựa chọn thái độ và hành vi cho phù hợp. Định hướng xã hội toàn diện, sâu sắc, đúng đắn và khách quan sẽ tác động trực tiếp tới hoạt động của công chúng trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ xã hội đã đề ra. Báo chí thực hiện chức năng mục tiêu, hình thành tính tự giác thông qua định hướng xã hội một cách toàn diện, sâu sắc, đúng đắn và khách quan - mang đặc điểm tổng hợp; có nghĩa là báo chí phải tác động tới các mặt của thế giới tinh thần, tới toàn bộ các bộ phận cấu thành của cấu trúc ý thức xã hội: Thế giới quan; Ý thức lịch sử, văn hóa và Dư luận xã hộ Dư luận xã hội Nhân sinh quan Thế giới quan Nhận thức lịch sử Các thành tố của ý thức xã hội nằm trong mối liên hệ chặt chẽ, vận động một cách linh hoạt dưới sự tác động của thực tiễn. Việc đề ra và áp dụng vào thực tiễn báo chí những tư tưởng thế giới quan mới đáng vấp phải những khó khăn lớn, diễn ra trong cuộc đấu tranh tư tưởng , trong các cuộc luận chiến và thảo luận. Tham gia vào các cuộc tranh luận này còn có cả độc giả, nên những tư tưởng mới, mang tính chất thiết thực, có thể được phát triển và thấm nhuần chỉ bằng tranh luận. Trong số 72 ra ngày thứ bảy 14-4-2012 ở chuyên mục Pháp luật và bạn đọc có bài viết “Bùi Thị Minh Hằng-Sự thật về một nhân vật đang bị lợi dụng-Bafi3: Dư luận lên án những hành động quá khích”. Thông qua bài viết đã phản ánh quan điểm rất rõ ràng của nhân dân: “Yêu nước trước hết là yêu chính những người thân trong gia đình, rồi bạn bè, láng giềng,…” Hay “ Chúng tôi không biết lòng yêu nước của chị Hằng ở chỗ nào. Yêu nước mà lai làm cho đứa con của mình rứt ruột đẻ ra khổ đau trong tù? Yêu nước mà trở thành nhân vật bị lợi dụng để chống lại cuộc sống bình an của người dân Việt Nam, thì thử hỏi, bà ấy có yêu nước hay không?” Câu hỏi đặt ra à dường như đã có ngay câu trả lời. Sự tranh luận,tác động qua lại này đã phản ánh phần nào thực trạng các thế lực thù địch vẫn luôn ẩn nấp mà “cổ súy” những người dân có nhận thức kém, làm ảnh hưởng đến cuộc sống bình yên của nhân dân, nhưng cũng qua đó mà phản ánh được nhận thức của phần đông dân chúng còn khi vẫn luôn tỉnh táo để điều chỉnh hành vi của mình mà làm theo các chính sách của Đảng và nhà nước, thực hiện theo các mục tiêu đường lối mà Đảng và nhà nước đã đề ra. Và để có được điều đó, chúng ta không thể không kể tới công tác tuyên truyền , và báo chí có công không nhỏ. Hay như trong số 66 ra ngày thứ bảy 7-4-2012 ó bài “Các dự án phát triển nhà ở-Cấp sổ đỏ ngay nếu không có sai phạm”. Bài viết tường thuật lại buổi đối thoại trực tuyến với nhân dân trên Cổng thông tin điện tử Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài Nguyên và Môi Trường Nguyễn Minh Quang đã nhận trách nhiệm trong việc để thất thoát phôi Giấy Chứng nhận quyền sử dụng đất tại thị xa Sơn Tây Hà nội khi mà tình trạng khiếu kiện đất đai nhiều và kéo dài thời gian qua được nhân dân phản ánh lại. Từ bài viết cho hay, văn bản liên quan tới pháp luật đất đai rất nhiều khiến cán bộ quản lý khó nắm vững. Từ đó nảy sinh tình trạng cán bộ địa phương” có vấn đề” khi thực thi công vụ. Lúc này công luận nhảy vào phản ánh tiếng nói của dân, bên lại bao biện cho cán bộ địa phương. Tranh luận một hồi mới thấy, ngoài việc các cán bộ địa phương sai sót, thì trong quá trình sử dụng, người dân cũng có những cái sai. Thế mới thấy, báo chí bây giờ không chỉ một bên nói, một bên nghe, mà còn phải nghe xong thì còn phản ánh lại, phản ánh xong lại tiếp tục lắng nghe. 3. Chức năng giáo dục chính trị tư tưởng. Chức năng giáo dục chính trị tư tưởng của báo chí được thể hiện ở sự giáo dục, bao gồm giáo dục thường xuyên và giáo dục lại đối với công chúng báo chí. Giáo dục - là hoạt động nhằm hình thành ý thức ở đối tượng. Khi nhận được những thông tin (về quá khứ và hiện tại, về những quy luật vận động và phát triển của xã hội, về những giá trị và chuẩn mực của cuộc sống ...) tạo ra sự thay đổi về chất trong mỗi con người. Nếu những thông tin tiếp nhận ấy là chân thực và khách quan thì quan điểm riêng được hình thành sẽ là tích cực (và ngược lại). Để đạt được hiệu quả giáo dục, báo chí khi truyền bá những thông tin về thực tiễn phải giúp cho công chúng hiểu biết được những quy luật, những sự kiện, hiện tượng, những quá trình của đời sống xã hội, phải quan tâm đến việc tạo ảnh hưởng tư tưởng mạnh mẽ tới họ, phải phối hợp và gắn với những giá trị, những chuẩn mực, những tư tưởng hiện hành, có nghĩa là gắn với chức năng mục tiêu của hoạt động thông tin, với toàn bộ các hình thức định hướng xã hội. Nội dung quan trọng nhất của giáo dục là hình thành tư duy kinh tế, giáo dục ý thức chính trị, ý thức lao động, ý thức đạo đức, ý thức luật pháp, tinh thần yêu nước ... và đấu tranh chống lại những tư tưởng và những chuẩn mực đạo đức xa lạ. Hoạt động giáo dục trong báo chí góp phần tạo ra niềm tin của công chúng. Sự xuất hiện của niềm tin đối với báo chí - đó là kết quả của việc tiếp thu thông tin cá nhân, hình thành từ sự tin tưởng vào những phản ánh, phân tích và đánh giá, đề xuất, kiến nghị và kết luận của báo chí. Niềm tin đối với báo chí khác với đức tin trong tôn giáo. Đức tin trong tôn giáo là sự ngộ nhận thiếu bằng chứng ... còn niềm tin đối với báo chí được hình thành từ báo chí và do báo chí - thông qua những bằng cớ xác thực của thực tiễn. (Thông qua kỹ năng phản ánh, phân tích, đánh giá các sự kiện, hiện tượng, các quá trình, các khuynh hướng ... hàng ngày của báo chí). Do vậy, để hình thành niềm tin của công chúng, đòi hỏi báo chí phải sử dụng một cách linh hoạt và sáng tạo các phương pháp tái tạo thực tiễn trong các tác phẩm báo chí, vận dụng một cách linh hoạt và sáng tạo những đặc điểm, những quy luật của hoạt động tuyên truyền, cổ động và tổ chức mà nhờ những phương pháp này thực hiện một cách hiệu quả nhiệm vụ giáo dục của báo chí. II. Chức năng giám sát - quản lý xã hội của báo chí Một mặt, với khả năng nhanh chóng, kịp thời, chính xác và rộng khắp, báo chí (gồm tất cả các loại hình: báo in; phát thanh; truyền hình; báo mạng điện tử) là những phương tiện có ưu thế tuyệt đối trong việc chuyển đến khách thể quản lý những thông tin dưới dạng các quyết định quản lý. Mặt khác, báo chí phản ánh thực trạng tình hình không chỉ của đối tượng quản lý một cách đa dạng, phong phú, chính xác và kịp thời ... tới xã hội, tới chủ thể quản lý, giúp cho chủ thể quản lý có thêm những nguồn thông tin để soạn thảo và tổ chức thực hiện các quyết định quản lý. Trên cơ sở ý kiến của người dân, báo chí đã đề xuất nhiều thay đổi trong bộ máy quản lý cơ quan quản lý nhà nước,Đảng. Trên thực tế,nhiều khi lý do khiến lãnh đạo không quan tấm đúng mức tới báo chí chính vì không đủ thông tin cần thiết về tiềm năng,cách thức phát triển và ứng dụng truyền thông. Chính vì lẽ đó,chính báo chí sẽ điều chỉnh hành vi,thái độ ngược lại vào bộ máy quản lý. Chẳng hạn: +Tại Hội nghị tổ chức nhà nước, báo chí chỉ rõ nhiệm vụ của các bộ,ngành ở Trung ương,các cơ sở,ngành,ở tỉnh tuy đã được điều chỉnh một bước nhưng tình trạng trùng lặp vẫn còn ,trách nhiệm giữa tập thể và người đứng đầu cơ quan hành chính chưa được xác định. + Trước thực trạng hoạt động dịch vụ văn hóa diễn ra phức tạp kéo dài và có chiều hướng bất ổn,mới đây hội nghị “Trao đổi kinh nghiệm quản lý nhà nước các hoạt động dịch vụ văn hóa” đã được tổ chức nhằm tìm giải pháp hữu hiệu chấn chỉnh thực trạng này. Đây là một động thái kịp thời và cần thiết của chính quyền nhằm tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước, củng cố các định chế pháp luật, giữ vững trật tự kỷ cương nhân dịp năm hết tết đến vốn thường nở rộ các hoạt động vui chơi giải trí, kéo theo mặt trái khó lường của hoạt động kinh doanh văn hóa. +Trong năm 2012,báo chí sẽ góp phần tiếp tục đẩy mạnh xã hội hóa một số dịch vụ công gắn với tinh giản bộ máy. Nâng cao chất lượng cải cách thủ tục hành chính, tập trung vào công tác đơn giản hóa và hiện đại hóa thủ tục như thực hiện mô hình chính quyền điện tử, thủ tục một cửa điện tử, đổi mới phương thức điều hành, tạo sự công khai minh bạch trong quản lý nhà nước. Trong năm nay cũng đã tiếp tục đẩy mạnh giải quyết khiếu nại tố cáo tăng cường thanh tra, kiểm tra công tác quản lý nhà nước, quản lý xã hội của các cơ quan, ban, ngành và UBND quận, huyện, tập trung vào các nội dung quản lý đầu tư xây dựng, quy hoạch và phát triển đô thị, quản lý tài chính ngân sách, đầu tư mua sắm công, nhất là sẽ thanh tra việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở một số địa phương. +Trong số 65 ra thứ tư ngày 6-4-2012 có bài viết về Kỳ họp thứ tư, HĐnD TP khóa 14 thành công tốt đẹp trong việc xác định rõ diện mạo kinh tế-xã hội Thủ đô thời kỳ mới. Trong bài viết đã chỉ ra rõ hướng đi bài bản hơn nhằm khơi dậy phát huy tiềm năng, thế mạnh, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa của thủ đô. +Báo chí chống tiêu cực, tham nhũng sẽ tạo sức ép lên những cơ quan, đơn vị, cá nhân có hiện tượng tham nhũng, thậm chí đụng đến những người có chức, có quyền. Rất nhiều trường hợp khi tổ chức, cá nhân có tiêu cực, tham nhũng bị báo chí phanh phui do sợ dư luận xã hội và sợ pháp luật “rờ” tới mình nên họ tìm cách để tác động đến các cơ quan quản lý cấp trên, cá nhân lãnh đạo cấp trên của cơ quan báo chí để tạo sức ép hoặc tác động theo hướng ngăn cấm báo chí chống tiêu cực, tham nhũng.Nhưng ngược lại, việc hình thành và thể hiện dư luận xã hội trong quá trình đấu tranh chống tham nhũng thường xuất phát từ nhu cầu của công chúng báo chí – truyền thông. Nếu không có sự phát hiện và “áp lực” từ phía công chúng báo chí thì những vụ tiêu cực nổi cộm như Epco Minh Phụng, Vũ Xuân Trường, Năm Cam, Thuỷ cung Thăng Long, Lã Thị Kim Oanh… khó được đưa lên công luận và cũng từ sức mạnh của dư luận nó đã đi đến việc xử lý triệt để. Công tác giám sát, kiểm tra cũng sẽ được báo chí đẩy mạnh trong lĩnh vực quản lý, sử dụng nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước, việc chấp hành chủ trương, chính sách, pháp luật trong hoạt động sản xuất, kinh doanh tại các doanh nghiệp nhà nước. Tăng cường hiệu quả và chất lượng công tác kiểm tra văn bản, tập trung vào một số lĩnh vực pháp luật điều chỉnh các quan hệ thị trường, quan hệ hành chính liên quan đến bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức trong lĩnh vực đất đai, xây dựng, bảo vệ môi trường. Chẳng những vậy mà chúng ta có thể thấy người dân luôn theo rất sát các cơ quan công quyền rồi được phản ánh thông qua báo chí như: +Kiểm tra tra, phát hiện các công trình này đều xảy ra hư hỏng, khiếm khuyết; trong đó, nhà thầu thi công, tư vấn giám sát chưa thực hiện đúng yêu cầu kỹ thuật của dự án. Quá trình thi công, nhiều nhà thầu thi công ở các phân đoạn, thiết bị không đồng đều, không kiểm soát được độ bằng phẳng. Các đoạn nền đường thi công trên vùng đất yếu, chưa có giải pháp khắc phục, xử lý triệt để, trừ áp dụng giải pháp làm cầu vượt. Trong giai đoạn thiết kế, thi công và chuyển giao công nghệ, khâu lựa chọn, sử dụng kết cấu chưa phù hợp, xử lý thoát nước không đồng bộ, dẫn đến đọng nước, làm hỏng mặt đường. Ở dự án sửa chữa mặt cầu Thăng Long, nhận thức về công tác chuyển giao công nghệ chưa đúng, bản chất là thuê chuyên gia hướng dẫn thiết kế và thi công. + Báo chí đã truyền tải ý muốn của người dân cần giám sát,kiểm tra chất lượng xăng dầu khi mà liên tục trong những tháng vừa qua có các vụ cháy,nổ xe máy,ôtô mà vẫn không có lý do gây hoang mang cho người dân. Không những vậy còn đặt ra vấn đề giá xăng dầu trong nước thời gian vừa qua. Như trong số 106 ra hôm thứ 5 ngày 24-5-2012 có chỉ ra vấn đề “Giảm giá xăng dầu-Việc làm cấp thiết”. Trong khi giá xăng dầu của thế giới liên tục giảm trong thời gian qua thì giá xăng dầu trong nước vẫn rất cao. Báo chí phản ánh lại mối quan tâm của người dân với mong muốn nhà nước nên giảm giá xăng cho dân mới công bằng. Sau đó, bài viết cũng thẳng thắn chỉ ra quan điểm rằng “Đáng lẽ việc giảm giá xăng phải sớm hơn.Thực tế,thời gian qua ,khi giá xăng dầu trên thế giới liên tục giảm, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đã kịp bỏ túi một khoản lãi lớn mỗi ngày.” Và để cho bài viết thuyết phục hơn, tác giả đã lấy dẫn chứng là các doanh nghiệp này mới đây đã đồng loạt tăng mức chiết khấu cho các đại lý bán lẻ. Rồi sau, đó giá xăng có giảm. Nhưng người dân vẫn cứ hững hờ bởi nhận thấy việc tồn đọng vấn đề đáng buồn là Giảm chậm, tăng nhanh, giảm thấp, tăng cao của giá dầu trong nước thời gian qua. III. Nhóm chức năng trau dồi văn hóa: khai sáng,hướng dẫn-quảng cáo,giải trí Trong mối quan hệ trực tiếp với chức năng tư tưởng, báo chí còn có chức năng trau dồi văn hóa. Và trong một phương diện nào đó, hoạt động tư tưởng của báo chí tạo thành bộ phận trau dồi văn hóa. Chức năng trau dồi văn hóa của báo chí, là phấn đấu để trở thành một trong những cơ quan văn hóa của xã hội, tham gia vào việc tuyên truyền, phổ biến những giá trị vă hóa cao trong xã hội, giáo dục con người những kiểu mẫu văn hóa chung của thế giới, bằng cách đó thúc đẩy sự phát triển toàn diện con người. Chức năng khai sáng Chức năng trau dồi văn hóa của báo chí không có tính định hướng hữu dụng khắt khe cứng nắc, mục đích của nó là làm giàu thêm thế giới nội tâm của con người như là một nhân cách đánh giá. Đồng thời mở rộng nguyên tắc tự lựa chọn những giá trị văn hóa của mỗi người, tôn trọng suy nghĩ và sự lĩnh hội của họ cũng có nghĩa là “sự gia nhập” vào thế giới nhân cách. Điều đó sẽ đặt ra vấn đề là buộc nhà báo phải biết tới các lĩnh vực mà công chúng mình say mê, ham thích để cung cấp cho họ những thông tin phù hợp. Ví dụ trong số Kinh tế và Đô thị ra ngày thứ tư 18-4-2012 có bài biết “Văn học Việt-Dò dẫm tìm đường xuất ngoại” có nói về vấn đề văn chương Việt đã có thử nghiệm, đã có nỗ lực mở cánh cửa ra thế giới,nhưng ước mơ xuất khẩu văn chương vẫn chưa thành hiện thực. Bởi vấn đề đặt ra là từ khâu dịch thuật. Dịch thuật không giỏi, không sắc thì một tác phẩm hay cũng khó mà hòa nhập với bạn bè quốc tế bởi nó đã không hoàn thành nhiệm vụ chuyển tải ý tứ của tác giả đã đành, lại còn không phô diễn được phong thái và độ sâu của văn hóa Việt. Sẽ thật tiếc cho những người yêu văn học Việt Nam khi không thể đưa được tinh hoa văn học nước nhà đến với bạn bè năm châu. Khi quan tâm đến sự phát triển tin thần của con người, báo chí có khả năng chống lại những tác động phá hoại gọi là “văn hóa đại chúng”, những biểu tượng phô chương, những chế phẩm nghệ thuật dành cho những sở thích lạc hậu và đồn đại. Đồng thời, nhiệm vụ quan trọng nhất của báo chí là hình thafnvawn hóa đại chsung thực thụ,có nghĩa là sự giao tiếp của đông đảo quần chúng với nền văn hóa đích thực. Để làm điều đó thì đòi hỏi nhà báo không chỉ nhận thức được tầm quan trọng của nhiệm vụ đã đề ra, mà còn phải có kỹ năng nghề nghiệp. Để nói về việc chống lại những tác động phá hoại văn hóa đại chúng, bài viết “Báo động văn hóa fan” đăng trên Kinh tế và Đô thị số ra ngày thứ ba 17-4-2012 đã chỉ rõ những hành động phấn khích và những câu chuyện phản cảm của câu lạc bọ những người hâm mộ nghệ sĩ(fanclub) đang nóng trong dư luận. Văn hóa của fan, xu hướng hoạt động của giới trẻ đang làm vấn đề đáng báo động. Bài viết chỉ rõ những tiêu cực thấy rõ trong những suy nghĩ của một cộng đồng fan, từ việc sẵn sàng ngủ với người lạ chỉ để kiếm tiền mua vé xem thần tượng, hay là cuộc chiến giữa các fan với nhau khi mà fan của Mỹ Tâm đã la ó,phản đối trong màn trao giải thưởng của Hồ Ngọc Hà. Trong khi giáo dục ý thức tôn trọng đối với văn hóa, sự ham mê thâm nhập vào kho tàng văn hóa cũng như khi phát triển quá trình chuyển tải những giá trị văn hóa và các hình thức giới thiệu, bình luận khác nhau (từ việc giải nghĩa các thuật ngữ đến việc kêu gọi những khả năng tự nhiên của các nhà sáng tạo ,từ việc thông tin chi tiết về tiểu sử của những con người nổi tiếng đến những ý định dự báo tương lai…) báo chí đạt được những kết quả lớn lao trong lĩnh vực nâng cao trình độ văn hóa chung cho dân chúng, và khơi dậy những tiềm năng văn hóa nói chung. Trong số 106 ra ngày thứ năm 24-5-2012 có bài viết “Chờ luồng gió mới”. Bài viết chỉ ra sự mong chờ từ các thí sinh trong chương trình Sao Mai Điểm hẹn 2012. Nhưng trước hết, sự thay đổi về nội dung của vòng chung kết Sao Mai Điểm Hẹn từ năm 2004 đã khiến cho cuộc thi trở nên hấp dẫn hơn nhưng bây giờ nó đã không còn “một mình một chiếu” nữa mà bên cạnh đó đã có Vietnam Idol và The Voice nên cần phải thay đổi thêm nhiều nữa mới có thể cạnh tranh nhằm thu hút cả giả cũng như các thí sinh. Một chương trình không thu hút bởi giám khảo là ai, mà thu hút bởi thí sinh là ai, nếu các thí sinh không thật sự xuất sắc,cũng không thể kéo người xem lại. Chính vì lẽ đó, báo chí đã chỉ ra những mặt thiếu sót, như một cách góp ý nhẹ nhành cho nhà tổ chức Sao Mai Điểm Hẹn. 2) Chức năng hướng dẫn-quảng cáo Rõ ràng, chức năng trau dồi văn hóa còn có nhiệm vụ hướng dẫn, quảng cáo. Đó chính là làm thỏa mãn sự quan tâm của công chúng với thông tin chỉ dẫn về trau dồi ngôn ngữ và văn hóa ẩm thực cũng như những quy tắc vệ sinh phòng bệnh, những biện pháp thư giãn và các công việc thủ công,… Tất cả các cái đó đều tham gia vào quá trình phát triển văn hóa ở cấp độ sinh hoạt đời thường. Trong báo chí, chức năng hướng dẫn tương tự như quảng cáo. Quảng cáo là thông tin về các hàng hóa và dịch vụ, giúp cho việc tạo nên hình ảnh có sức lôi cuốn công chúng. Ví như trong số 72 ngày 14-4-2012 có bài viết “Khoai lang-món ăn ,bài thuốc” đã nêu các công dụng của khoai lang làm các bài thuốc chữa bệnh kiết lỵ,táo bó, cảm cúm, thanh nhiệt, giải độc, sản phụ thiếu sữa hay giúp giảm cân trong dân gian, cùng với đó là các cách chế biến đơn giản. Hay như trong số 66 có bài “Đàn ông không nên ăn cao trăn” chỉ rõ cao trăn có tác dụng đau nhức xương khớp mãn tính , lở ghẻ nhưng chưa hề có sách vở hay tài liệu nào nói rằng cao trăn chữa bệnh cho nam giới mà ngược lại, thậm chí sẽ gây hỏng chức năng nam giới, bởi khả năng gây liệt dương của cao trăn, thịt trăn còn cao hơn nhiều so với tam thất. Bài viết khuyên nếu muốn nâng cao khả năng “nam tính” của mình thì các quý ông nên đến các bác sĩ, chuyên gia nhờ tư vấn thay vì nghe theo các ý kiến không rõ nguồn gốc chiều gây phản tác dụng. 3)Chức năng giải trí Báo chí còn có chức năng giải trí. Mục đích của nó là tạo điều kiện nghỉ ngơi,thực hiện việc hưởng thụ lý thú, lấp chỗ trống thời gian một cách dễ chịu,tăng cường sự tĩnh tâm và giữ sự thăng bằng. Các tác phẩm thực hiện chức năng này là các chương trình ca nhạc nhẹ, các buổi truyền hình sân khấu,….trong phát thanh và truyền hìn. Còn trong báo in thì có thể là các bức tranh biếm họa, các câu chuyện cười nhe nhàng, các cuộc thi ô chữ, ….. Mặt khác, giải trí không đơn thuần là nghỉ ngơi ,duy trì sự hưng phấn về mặt tâm lý, sự thăng bằng tin thần, xóa bỏ căng thẳng mà còn thúc đẩy sự phát triển trí tuệ, hoạt động tư duy. IV. Chức năng tổ chức-trực tiếp. Trong khi báo chí hướng đến công chúng, có tác động đến các thiết chế xã hội thì các nhà báo muốn định hướng cho công chúng những sự kiện đnag diễn ra thì nên ohaan tích hoạt động các thiết chế xã hooikhasc nhau, tùy theo cấp độ khác nhau, đồng thời đưa ra các kết luận tương ứng với đánh giá và các kiến nghị.Tất cả các cái đó đều rất cần thiết để hình thành ý thức đại chúng. Còn về phía công chúng cũng phản ánh lại thái độ của mình với hoạt động của các cơ quan, công sở, tổ chứ. Ban biên tập thong qua việc sử dụng các tư liệu được đăng tải, cố gắng tiếp thu và công bố những quan điểm, xin ý kiến từ các chuyên gia.Trước tình hình diễn biến phức tạp, báo chí cần có đủ bản lĩnh để thực hiện chức năng của mình, tạo làm sóng phản hồi có cả mặt tích cực lẫn tiêu cực để phê phán hay đề xuất quyết định,… Nếu chỉ có một bài báo duy nhất mà lại không có tác đọng rõ ràng thì lượng tư tưởng thực tế khi đến với công chúng có thể bị thất thoát hoàn toàn. Bởi vậy mới cần phải có sự tác động trực tiếp của các nhà báo,. Ngoài áp lực của dư luận đến các thiết chế xã hội, báo chí còn tiến hành tác động trực tiếp đến chúng.Các tiểu bộ phận của các thiết chế xã hội đã dùng cả hai yếu tố-chính trị và thực tiễn- để phối hợp với các phương tiện thông tin đại chúng nhằm lập ra dịch vụ thu thập và phân tích các bài phát biểu của báo chí đã đụng chạm đến hoạt động. Kết quả này tạo ra tin tức của các cơ quan tương ứng và các nhà chức trách,những người đã phản ứng với các bài phát biểu của báo chí. Còn phản ứng của cơ quanbáo chí đối với những bài viết của các nhà báo có thể là cảm ơn vì có thông tin quan trọng hoặc có thể phản ứng gay gắt với lời trách móc vì sự thiếu hiểu biết hoặc buộc tội về những thông tin không chuẩn xác hay sai lạc trong phân tích… Tất nhiên cũng có khi nhưng hiếm xảy ra là ác ý kiến nêu ra của các nhà báo bị ỉm đi hoặc đưa ra câu trả lời lấy lệ. Thẩm quyền của nhà báo khác với thẩm quyền của một chuyên gia, bởi lẽ, trong báo chí, bất kỳ tình huống nào của các thiest chế xá hội được xem xét trong cuojc sống không phải ở bình diện hẹp mà ở bình diện rất rộng. Nên cách nhìn nhận của một nhà báo rất quan trọng, nó phải kết hợp cả hai cách tiếp cận chuyên môn và xã hôi. Cũng có nghĩa việc phân tích hoạt động của các thiết chế xã hội do báo chí tiến hành vì sự hình thành, phát triển và hoàn thiện của hệ thống các thiết chế xã hội. V. Chức năng phản biện xã hội của báo chí Ngoài các chức năng thông tin, chức năng giáo dục, chức năng tổ chức-trực tiếp và báo chí cũng có chức năng phản biện xã hội, với mục tiêu chung là phục vụ sự phát triển đất nước, trong giai đoạn này là phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Chủ trương tái cơ cấu nền kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng nâng cao hiệu quả, năng suất và năng lực cạnh tranh là một chủ trương lớn, cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội XI của Đảng cũng như nghị quyết về phát triển kinh tế - xã hội của Quốc hội. Với chức năng của mình, báo chí có thể tham gia từ khâu thông tin về chủ trương, nội dung Đề án, giới thiệu sâu rộng tới mọi thành phần xã hội để tạo sự đồng thuận của xã hội trong thực hiện chủ trương này, đồng thời thực hiện chức năng phản biện xã hội, chuyển tải các ý kiến của công chúng, của các chuyên gia kinh tế, các nhà nghiên cứu để cung cấp đầy đủ thông tin nhiều chiều cho Chính phủ cũng như các cơ quan tổ chức thực hiện có hiệu quả. Khi đất nước bước vào thời đổi mới và hội nhập, các phương tiện truyền thông đại chúng ngày càng phát triển trở thành một công cụ hữu hiệu góp phần tích cực vào sự nghiệp xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Ngòi bút của nhà báo, nhà văn, nhà khoa học, nhà quản lý và bao bạn đọc vô danh khác đã thực sự trở thành lưỡi dao giải phẫu những bệnh trạng xã hội, khắc tinh của tham nhũng, cường quyền, gian lận, bất công và chệch hướng. Báo chí đã đóng vai trò lương tri xã hội với biết bao phản biện nhanh nhạy, sắc sảo và đầy dũng khí. Song, những phản biện văn hóa, xã hội trên báo chí cũng đầy rẫy những điều thái quá hay bất cập, thậm chí có lúc trở thành con ngựa thành Troy của những chiến dịch phản thông tin. Nhưng nhìn chung,thời gian qua, báo chí chúng ta, có nhiều bài báo thông tin về nội dung Đề án , về 3 nội dung chính là tái cơ cấu đầu tư công; tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước và tái cơ cấu ngân hàng thương mại. Báo chí đã phản ánh những thông tin, ý kiến đóng góp vào nội dung Đề án, giải pháp thực hiện, kể cả những ý kiến trái chiều. VI. Chức năng kinh doanh Cũng như bất kỳ hoạt động kinh doanh nào khác, để hoạt động kinh doanh báo chí đạt hiệu quả cần tăng thu đồng thời với giảm chi trong toàn bộ hoạt động báo chí, trong từng bước của hoạt động báo chí. - Nguồn thu của báo chí: doanh số bán báo; quảng cáo; các loại hình dịch vụ có thể ... - Nguồn chi của báo chí: cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật; lao động sống (tiền lương, nhuận bút); các chi phí cho quá trình sản xuất ... Trước đây ở thời bao cấp, mọi hoạt động báo chí tại các tòa soạn đều được chu cấp. Nhưng khi nhà nước thực hiện chế độ chính sách đổi mới từ năm 1986, thoát khỏi chế độ bao cấp đã đặt ra cho báo chí một vấn đề tự hoạch thu chi. Và chính vì vậy mà tính cạnh tranh trong báo chí cũng tăng, khi đó các tác phẩm báo chí cũng càng ngày càng gần gũi với quần chúng nhân dân hơn,đáp ứng được các nhu cầu của nhân dân hơn. Nhưng để thực hiện tốt chức năng kinh doanh của báo chí cần: - Nâng cao chỉ số phát hành, cũng đồng nghĩa với việc tổ chức và thực hiện có hiệu quả toàn bộ những chức năng xã hội vốn có của báo chí. - Tổ chức đa dạng các loại hình dịch vụ mà mỗi cơ quan báo chí có ưu thế và có khả năng. KẾT THÚC Các chức năng của báo chí là những cơ sở hoạt động chung đối với tât cả các phương tiện thông tin đại chúng. Tuy nhiên, chúng được thực hiện một cách độc đáo theo nội dung,phụ thuộc vào quan điểm xã hội mà các nhà báo tiến hành và thực hiện trong các phương tiên thông tin đại chúng thuộc các định hướng chính trị-xã hôi khác nhau. PHỤ LỤC: CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO Cơ sở lý luận báo chí- E.P.Prokhorop (Nhà xuất bản văn hóa thông tin) Hà Nội 2004