Tình hình tội phạm vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ trên địa bàn miền Đông Nam Bộ và giải pháp phòng ngừa

HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP 74 TÌNH HÌNH TỘI PHẠM VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ ĐIỀU KHIỂN PHƯƠNG TIỆN GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ TRÊN ĐỊA BÀN MIỀN ĐÔNG NAM BỘ VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA Huỳnh Thị Hoa1 Tóm tắt: Khu vực miền Đông Nam Bộ là khu vực kinh tế năng động nhất của cả nước, cũng là khu vực có tình hình tội phạm vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ cao nhất cả nước. Bài viết của tác giả đề cập tới một số nguyên nhân và điều kiện làm gia tăng tình hình tội phạm này trên địa bàn, từ đó đề ra một số giải pháp phòng ngừa cơ bản. Từ khóa: Miền Đông Nam Bộ, tội vi phạm quy định về điều khiển giao thông đường bộ, tai nạn giao thông. Nhận bài: 05/5/2017; Hoàn thành biên tập:28/6/2017; Duyệt đăng: 01/8/2017 Abstrack: South-eastern is one of the most developing regions in economy in the country. However, it has the highest percentage of crime violating the rules of vehicle traffic control. In this article, the author mentions the reasons and conditions which increase the criminal situation in the region and also suggests some preventive solutions for this type of crime. Keywords: South-eastern, crime committing the rules of vehicle traffic control, traffic accident. Date of receipt: 05/5/2017; Date of revision: 28/6/2017; Date of approval: 01/8/2017 1. Tình hình tội phạm vi phạm quy định về phương tiện giao thông đường bộ trên địa bàn miền Đông Nam Bộ Miền Đông Nam Bộ (ĐNB) là khu vực phát triển kinh tế năng động với mức tăng trưởng cao, nơi tập trung nhiều trung tâm kinh tế, công nghiệp thương mại, dịch vụ, khoa học – kỹ thuật, đầu mối giao lưu các tỉnh phía Nam với cả nước và quốc tế. Trong xu thế phát triển nhiều mặt của xã hội, giao thông đường bộ đóng vị trí, vai trò quan trọng, đáp ứng được nhu cầu đi lại, giao thương của nhân dân, góp phần ổn định trật tự an toàn xã hội, phục vụ đắc lực và có hiệu quả cho công cuộc đổi mới kinh tế - xã hội của toàn khu vực. Tuy nhiên, với số dân tăng nhanh, cơ sở hạ tầng giao thông không đáp ứng được số lượng tăng đột biến, đa dạng của các loại phương tiện giao thông đường bộ thì vấn đề tai nạn giao thông đường bộ và tội phạm vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ có những chuyển biến phức tạp. Từ năm 2007 đến năm 2015, trên địa bàn miền Đông Nam Bộ xảy ra 63.082 vụ tai nạn giao thông, làm 35.567 người chết, 23.917 người bị thương, số vụ án xét xử sơ thẩm tội phạm vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ có 11.568 vụ với 11.152 bị cáo, gây thiệt hại nghiêm trọng về tính mạng, sức khỏe và tài sản của nhân dân, gây tâm lý hoang mang cho con người, cản trở sự phát triển của xã hội. Trước tình hình đó, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã đề ra nhiều biện pháp nhằm giảm thiểu tai nạn giao thông, đấu tranh phòng chống tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ trên phạm vi toàn quốc nói chung và miền ĐNB nói riêng nhưng số vụ vi phạm vẫn xảy ra ở mức cao. Để phòng ngừa có hiệu quả tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ trên địa bàn miền ĐNB cần phải loại trừ các nguyên nhân và điều kiện (tức là các yếu tố làm phát sinh) tình hình tội phạm. Muốn làm được điều này, đòi hỏi phải nhận diện chính xác nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ trên địa bàn 1 Thạc sỹ, NCS Trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân II, Bộ Công an. Soá 4/2017 - Naêm thöù Möôøi Hai 75 miền ĐNB, trên cơ sở đó đề ra các giải pháp phòng ngừa có hiệu quả. Tình hình tai nạn giao thông nói chung và tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ nói riêng trên địa bàn miền ĐNB trong thời gian qua gia tăng do nguyên nhân sau đây: Thứ nhất, vùng ĐNB có vị trí địa lý rất thuận lợi: nằm ở vị trí địa lý kinh tế độc đáo, trên các trục giao thông quan trọng của cả nước, quốc tế và khu vực, có nhiều cửa ngõ vào - ra thuận lợi cả về đường sông, đường sắt, đường biển, đường hàng không rất thuận lợi để mở rộng giao lưu trong nước và quốc tế, phát triển nền kinh tế mở, nhất là khi cơ sở hạ tầng giao thông vận tải được nâng cấp, hiện đại hóa. Với vị trí phát triển vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, giao thông đường bộ luôn là vấn đề nóng, cấp bách cần giải quyết. Đó là: cơ sở hạ tầng giao thông đường bộ chưa đáp ứng được nhu cầu giao thông, còn bộc lộ nhiều thiếu sót, bất cập, số lượng phương tiện tăng nhanh, chủng loại đa dạng; không ít những phương tiện không đảm bảo chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường; tiềm ẩn những nguy cơ gây mất an toàn giao thông đường bộ. Từ năm 2007 đến năm 2015 số lượng phương tiện giao thông cơ giới đường bộ được đăng ký mới trên địa bàn miền ĐNB là: 6.052.453 xe mô tô; 485.394 xe ô tô. Sự gia tăng đột biến của các loại phương tiện xe ô tô và mô tô gây sức ép không nhỏ đến việc quản lý và kiểm soát phương tiện tham gia giao thông, đồng thời cơ sở hạ tầng giao thông xuống cấp nhanh chóng, không kịp đáp ứng với sự gia tăng số lượng phương tiện đó. Thứ hai, khu vực ĐNB bao gồm 101 khu công nghiệp, khu chế xuất, cùng những cảng sông, cảng biển, cảng cạn, nhà ga, bến bãi với mật độ dày đặc tại thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, Tây Ninh, Bình Phước... cần một lượng phương tiện vận tải tập trung tại khu vực này để vận chuyển hàng hoá, trong đó, xe container, xe tải ben chiếm một số lượng tương đối lớn. Ngoài ra, khu vực còn thu hút số lượng lao động không nhỏ là những người nhập cư. Tính đến cuối năm 2015, tổng số lao động trong các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế cụm miền Đông Nam Bộ là 892.559 lao động, đơn vị có số lao động nhiều nhất là Đồng Nai (447.419 lao động). Đa số họ là lao động phổ thông, thu nhập thấp, chịu nhiều áp lực công việc, trình độ học vấn thấp, kiến thức về pháp luật giao thông hạn hẹp và ý thức chấp hành pháp luật chưa cao đã có hành vi vi phạm quy định khi điều khiển phương tiện dẫn tới các vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng, gây thiệt hại về người và tài sản của người dân. Mặt khác, nhiều người chỉ biết được một số quy định về pháp luật giao thông, song một số quy định cụ thể của các văn bản dưới luật thì không nắm được. Có thể dẫn chứng ra một số trường hợp như: mặc dù biết mua xe là phải làm thủ tục đăng ký và cấp biển số ở cơ quan Công an, nhưng vì không nắm được các quy định cụ thể nên một số người mua xe đã qua sử dụng nhưng không làm thủ tục sang tên đổi chủ xe theo quy định của pháp luật Hoặc cố tình không chấp hành pháp luật giao thông, biểu hiện bằng các hành vi như: coi thường các quy định của pháp luật; chủ quan, quá tự tin vào tay lái, khả năng xử lý tình huống của bản thân, chủ quan cho rằng có thể ngăn ngừa các hậu quả; thực hiện các quy định một cách đối phó; thể hiện mình bằng các hành vi vi phạm trật tự an toàn giao thông. Theo thống kê trong số 1.191 vụ án vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ xảy ra từ năm 2007 đến năm 2015 cho thấy, có đến 658 bị cáo cố tình không chấp hành pháp luật giao thông (chiếm tỷ lệ 54,6%). Thứ ba, tai nạn giao thông do phương tiện “siêu xe” và mô tô phân khối lớn gia tăng trong điều kiện kinh tế phát triển, đó cũng là nguồn nguy hiểm báo động tai nạn giao thông nghiêm trọng gia tăng. Những điều kiện quy định về đối tượng điều khiển xe mô tô được nới lỏng, HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP 76 giá nhập xe mô tô giảm, khiến cho một bộ phận lớn thanh niên, giới trẻ có cơ hội được tiếp cận với những chiếc siêu xe, mô tô phân khối lớn ngày càng nhiều. Bên cạnh đó, Luật giao thông đường bộ chưa điều chỉnh và chưa có làn đường riêng dành cho xe mô tô phân khối lớn. Trình độ nhận thức và kỹ năng điều khiển xe của lái xe chưa được trang bị một cách đầy đủ, ý thức chấp hành pháp luật kém, những chiếc siêu xe và mô tô phân khối lớn tiềm ẩn nguy cơ tiếp tục gia tăng số vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng. Điển hình như vụ một thành viên đoàn bảo vệ cuộc đua xe đạp nữ quốc tế Bình Dương bị những người điều khiển mô tô phân khối lớn chạy tốc độ cao đâm tử vong ngày 01/ 3/ 2015; vụ tai nạn giao thông do mô tô phân khối lớn gây ra tại giao lộ Đinh Tiên Hoàng - Điện Biên Phủ (quận 1, TP. Hồ Chí Minh) vào tháng 9/2014, khiến 1 người chết và 2 người bị thương... Thứ tư, cảnh sát giao thông là lực lượng chủ công, trọng yếu thực hiện công tác giữ gìn trật tự an toàn giao thông. Lực lượng cảnh sát giao thông phối hợp với các lực lượng khác như thanh tra giao thông, cảnh sát trật tự,nhằm phát hiện và xử lý rất nhiều người có hành vi vi phạm trật tự an toàn giao thông. Tuy nhiên, lực lượng cảnh sát giao thông làm nhiệm vụ vừa mỏng lại vừa thiếu cả về quân số và trang thiết bị cần thiết như: máy thử nồng độ cồn, máy đo tốc độ Trên 6 tỉnh và thành phố miền ĐNB có 3346 cán bộ, chiến sĩ lực lượng cảnh sát giao thông công tác trên địa bàn rộng lớn 23590 km2 và có số dân 15.790.400 người, lực lượng mỏng không thể hoạt động liên tục và khó có thể khép kín địa bàn công tác vừa hỗ trợ các địa bàn lân cận khi cần thiết. Bên cạnh đó, vấn đề phân công, phân cấp cảnh sát giao thông cấp tỉnh với cảnh sát giao thông cấp huyện thành phố vẫn còn nhiều bất cập, chưa mạnh dạn phân công cho cơ sở dẫn đến nhiều nơi, nhiều điểm bỏ trống địa bàn hoặc có tình trạng chồng chéo, cùng trên một địa bàn lại có nhiều lực lượng cảnh sát giao thông, đặc biệt là tuyến quốc lộ, vai trò của lực lượng cảnh sát giao thông Công an cấp huyện chưa được phát huy. Hơn nữa, phương thức tuần tra nặng về cắm chốt, kế hoạch thực hiện chưa khép kín thời gian và địa bàn. Do đó những đối tượng vi phạm, nhất là người điều khiển xe đường dài nắm được quy luật tuần tra của cảnh sát giao thông, thanh tra giao thông nên lái xe dễ dàng tránh né, đối phó với lực lượng chức năng. Thứ năm, những biểu hiện tiêu cực của lực lượng làm nhiệm vụ cảnh sát giao thông đã làm cho người tham gia giao thông mất niềm tin vào lực lượng chức năng, coi thường pháp luật. Vấn đề nhạy cảm, tế nhị đó là hiện tượng “làm luật”, “mãi lộ’ cũng đang là mối quan tâm của công luận và cơ quan quản lý các cấp. Việc bỏ qua các hành vi vi phạm trật tự an toàn giao thông của cảnh sát giao thông vẫn còn xảy ra, có những loại hành vi vi phạm như: không có giấy phép lái xe theo quy định; điều khiển phương tiện chạy quá tốc độ; thiết bị an toàn không đảm bảo; không đội mũ bảo hiểm; xe mô tô chở quá số người quy định; xe không gắn biển số; điều khiển xe chạy lạng lách, đánh võng, chở hàng quá tải trọng,... vẫn chưa được phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm minh. Từ đó tạo ra dư luận không tốt đối với lực lượng cảnh sát giao thông nên một bộ phận không nhỏ quần chúng nhân dân không có thiện cảm, không sẵn sàng ủng hộ, giúp đỡ lực lượng cảnh sát giao thông hoàn thành nhiệm vụ của mình, cá biệt có một số quần chúng không phải là đối tượng xấu nhưng cũng có những hành động quậy phá, gây cản trở lực lượng chức năng thực hiện nhiệm vụ. 2. Giải pháp phòng ngừa Trên cơ sở nghiên cứu tình hình tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ trên địa bàn các tỉnh và thành phố miền ĐNB dưới góc độ tội phạm học, làm rõ những nguyên nhân của tình hình đó, tác giả đưa ra những giải pháp cụ thể hiệu quả nhằm loại trừ và ngăn chặn tình hình tội phạm này trên địa bàn miền ĐNB như sau: Soá 4/2017 - Naêm thöù Möôøi Hai 77 Thứ nhất, giải pháp về kinh tế - xã hội thời gian tới đòi hỏi giải quyết tốt giữa việc phát triển các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao đi với phát triển cơ sở hạ tầng giao thông đô thị, môi trường; đảm bảo nơi ở, nơi làm việc, học hành, khám chữa bệnh, vui chơi giải trí cho người dân; xây dựng môi trường văn hóa giao thông lành mạnh, với mục tiêu “Tính mạng con người là trên hết”. Từng bước giảm thiểu những yếu tố tiêu cực phát sinh từ nền kinh tế thị trường trên địa bàn miền ĐNB là một trong những nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ. Thứ hai, phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị, đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật giao thông trong cộng đồng dân cư, đặc biệt là đối với những người từ nông thôn ra thành phố làm việc: chấp hành nghiêm túc hệ thống báo hiệu đường bộ, đi đúng phần đường, làn đường quy định; thay đổi thói quen cố hữu của con người miền đông, đó là không sử dụng rượu, bia trước khi điều khiển phương tiện tham gia giao thông, không điều khiển xe chạy quá tốc độ quy định; có thái độ hợp tác, hành vi ứng xử văn minh, lịch sự khi xảy ra tai nạn giao thông; có trách nhiệm phản ánh và lên án các hành vi tiêu cực; tích cực đề xuất các sáng kiến trong lĩnh vực giao thông; có trách nhiệm tuyên truyền, vận động các thành viên trong gia đình tự giác chấp hành pháp luật giao thông... Thứ ba, hạn chế tiến tới xóa bỏ những thói quen lạc hậu, tình trạng lái xe đi lại tự do, tùy tiện, không theo quy tắc giao thông mà theo tác phong đi lại trên đường làng, coi thường pháp luật, coi rẻ tính mạng, sức khỏe, tài sản của người khác đối với những người lái xe ôtô và môtô, xe gắn máy, bộc lộ rõ nét nhất ở đối tượng đi bộ và người điều khiển xe thô sơ như: nhiều người thường đi ngang rẽ tắt thoải mái, ngang nhiên đi vào đường cấm, vượt đèn đỏ, đi vào đường dành cho xe cơ giới. Thứ tư, tăng cường đầu tư mua sắm thêm các phương tiện (xe ô tô và mô tô) và thiết bị kỹ thuật nghiệp vụ phục vụ cho công tác thanh tra kiểm sát. Cụ thể, cần trang bị thêm máy đo tốc độ có ghi hình cho các đơn vị cảnh sát giao thông cấp Phòng đảm bảo đủ về số lượng và chất lượng, đặc biệt là loại máy hoạt động được vào ban đêm. Đối với đơn vị cảnh sát giao thông cấp huyện lại cần phải trang bị thêm máy kiểm tra nồng độ cồn bởi vì một thực tế hiện nay đang xảy ra ở các tuyến đường tỉnh lộ, đường huyện và đường xã của miền ĐNB đó là hành vi người đăng ký phương tiện xe mô tô sử dụng rượu bia vượt quá tiêu chuẩn cho phép sau đó đăng ký phương tiện tham gia giao thông gây tai nạn đang gia tăng trong thời gian qua và đây là đối tượng chủ yếu gây ra các vụ án vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ. Ngoài ra, lực lượng cảnh sát giao thông cần phải thay đổi chiến thuật thanh tra kiểm sát, cần triệt để áp dụng hình thức thanh tra kiểm sát công khai kết hợp hóa trang nhằm nâng cao hiệu quả việc sử dụng các phương tiện kỹ thuật như máy đo tốc độ có ghi hình ảnh. Cần hạn chế sử dụng hình thức thanh tra kiểm sát cắm chốt mà phải kết hợp thanh tra kiểm sát lưu động để đảm bảo quán xuyến, khép kín về thời gian được địa bàn. Cần phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm minh đối với hành vi vi phạm pháp luật về giao thông đường bộ. Đối với người điều khiển phương tiện có hành vi vi phạm nhiều lần hoặc tái phạm thì các lực lượng chức năng phải chú ý phát hiện để xử phạt thật nghiêm minh. Cần áp dụng mức phạt tăng nặng đối với các đối tượng này nhằm răn đe, phòng ngừa chung nhằm tránh gây tâm lý “nhờn luật” đối với đội ngũ lái xe. Thứ năm, trong thời gian tới các cơ quan chức năng cần phải làm tốt công tác thanh tra, kiểm tra xử lý nghiêm minh những cán bộ làm nhiệm vụ thanh tra kiểm sát có những biểu hiện sai phạm, tiêu cực trong công tác đã làm cho người tham gia giao thông mất niềm tin vào lực lượng chức năng, coi thường pháp luật. Bởi vì có một thực tế là do hiện tượng tiêu cực của lực lượng cảnh sát giao thông và thanh tra giao HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP 78 thông miền ĐNB trong thời gian qua đang còn tồn tại nên những hành vi vi phạm trật tự an toàn giao thông như hành vi chạy quá tốc độ, sử dụng nồng độ cồn vượt quá mức cho phép, xe chở quá tải, quá số người quy định, đưa xe hết niên hạn sử dụng vào lưu thông, không có giấy phép lái xe, tất cả những yếu tố này là nguyên nhân hàng đầu gây ra tai nạn giao thông nói chung và tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ trên địa bàn miền ĐNB trong thời gian qua nhưng không được ngăn chặn, xử lý kịp thời dẫn đến tiềm ẩn nguy cơ gây ra các thiệt hại cho người và phương tiện khác./. 4. Một số giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật về tội trộm cắp tài sản Từ vấn đề lý luận và thực tiễn đã nêu trên, để góp phần hoàn thiện các quy định pháp luật về tội trộm cắp tài sản, thiết nghĩ cần phải tiến hành đồng bộ một số giải pháp cơ bản sau: Thứ nhất, bổ sung thêm các quy định về các hành vi phạm tội mới phát sinh từ thực tiễn xử lý tôi trộm cắp tài sản như đã phân tích ở mục 3. Cũng cần phải lưu ý rằng việc xác định chủ sở hữu tài sản bị trộm cắp là vô cùng quan trọng, nếu không, hành vi lén lút trộm cắp chiếm đoạt tài sản sẽ chỉ là hành vi chưa đủ điều kiện để chứng minh người có hành vi lén lút đã đủ cấu thành tội trộm cắp. Thứ hai, trong thực tiễn xử lý tội trộm cắp, nhiều khi để lại nhiều quan điểm khác nhau do mức độ phức tạp của vụ án. Chẳng hạn, lén lút đột nhập nhà hàng xóm để trộm đồ nhưng bị chủ nhà phát hiện khi đã lấy được tài sản, chủ nhà và kẻ trộm giằng co nhưng kẻ trộm đã lấy được tài sản và bỏ chạy. Vậy liệu hành vi lén lút và đã lấy được tài sản đã đủ cấu thành tội trộm cắp hay là hành vi cố tình cướp giật tài sản, có nghĩa là dùng bạo lực nhằm chiếm đoạt tài sản được xử lý theo tội cướp. Vì vậy cần có những quy định cụ thể hướng dẫn xử lý các vụ án có sự phức tạp do có sự chuyển hóa về hành vi trong quá trình thực hiện tội phạm. Thứ ba, là loại tội cấu thành vật chất nhưng trong thực tiễn xét xử, đối tượng tội phạm bị xử lý hình sự, truy tố bị can theo quy định của tội trộm cắp mặc dù đã bị bắt ngay trong khi đột nhập. Vấn đề này xét về mặt lý luận chưa đủ yếu tố để cấu thành tội trộm cắp tài sản. Vì vậy, cần thiết phải có quy định cụ thể và chi tiết hơn nữa hướng dẫn các cơ quan tố tụng trong công tác xử lý loại tội này nhằm đảm bảo xét xử đúng người đúng tội. Tóm lại, tội trộm cắp tài sản là loại hình tội phạm xảy ra rất phổ biến trong xã hội hiện nay. Trong thực tiễn áp dụng pháp luật thời gian qua, về cơ bản những bản án đã tuyên là đúng người đúng tội, phù hợp với mức độ, tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội. Tuy vậy, trong quá trình xét xử vẫn còn một số điểm mà theo chúng tôi Tòa án đã áp dụng pháp luật chưa thực sự chính xác. Thiết nghĩ, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần có điều chỉnh kịp thời, hướng dẫn cụ thể để các cơ quan chức năng áp dụng đảm bảo đúng người, đúng tội, phù hợp với tính chất mức độ nguy hiểm của hành vi, góp phần đấu tranh một cách có hiệu quả với loại hình tội phạm này./. HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI TRỘM CẮP TÀI SẢN (Tiếp theo trang 73)