Xây dựng quy trình kỹ thuật nuôi và bảo quản muỗi ở phòng thí nghiệm

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013 Chuyên Đề Ký Sinh Trùng 240 XÂY DỰNG QUY TRÌNH KỸ THUẬT NUÔI VÀ BẢO QUẢN MUỖI Ở PHÒNG THÍ NGHIỆM Lê Thành Đồng*, Huỳnh Kha Thảo Hiền* TÓM TẮT Đặt vấn đề: Nhằm đáp ứng nhu cầu nghiên cứu khoa học và thực hiện các thử nghiệm, khảo nghiệm đánh giá hiệu lực của các hóa chất, chế phẩm xua, diệt côn trùng sử dụng trong y tế và gia dụng, đồng thời phục vụ cho công tác giảng dạy, Viện Sốt rét - KST - CT TP. Hồ Chí Minh tiến hành nghiên cứu đề tài “Xây dựng quy trình kỹ thuật nuôi và bảo quản muỗi ở phòng thí nghiệm”. Đối tượng và phương pháp: Đối tượng nghiên cứu là muỗi Anopheles dirus, Anopheles epiroticus (truyền bệnh sốt rét), muỗi Aedes aegypti (truyền bệnh sốt xuất huyết). Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm. Quan sát các thao tác kỹ thuật, phân tích, bổ sung hoàn thiện các nội dung kỹ thuật, các thành phần, tiêu chuẩn, điều kiện nuôi, bảo quản và tổ chức biên soạn thành tài liệu hướng dẫn kỹ thuật. Kết quả: Đã hoàn thiện 3 quy trình kỹ thuật nuôi, bảo quản muỗi An. dirus, An. epiroticus và Ae. Aegypti. Trong đó có các phần quy định về điều kiện phòng nuôi, dụng cụ, vật tư và thức ăn, nước nuôi bọ gậy và muỗi, về kỹ thuật nuôi, kỹ thuật lấy trứng và bảo quản trứng, kỹ thuật nuôi và chăm sóc bọ gậy, kỹ thuật chăm sóc muỗi. Kết luận: Việc nghiên cứu, xây dựng các tiêu chuẩn, các điều kiện, các bước kỹ thuật và biên soạn thành tài liệu hướng dẫn kỹ thuật đã đáp ứng nhu cầu đặt ra của đề tài, làm cẩm nang cho việc nuôi, bảo quản muỗi ở phòng thí nghiệm. Từ khóa: nuôi muỗi sốt rét, nuôi muỗi sốt xuất huyết. ABSTRACTS DEVELOP A TECHNICAL PROCESS OF FEEDING AND STORING MOSQUITOES IN LABORATORY Le Thanh Dong, Huynh Khao Thao Hien * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 - Supplement of No 1 - 2013: 240 - 245 Background: In order to meet demand of scientific research and conduct tests and experiments assessing validity of chemicals and products to eliminate malaria vectors used in health facilities and households as well as to develop training materials, Institute of Malariology - Parasitology - Entomology in HCM city has carried out a research titled "Develop a technical process of feeding and storing mosquitoes in Lab". Subjects and methodology: The research has been carried out on Anopheles dirus, Anopheles epiroticus (transmitting of malaria), and Aedes aegypti (transmitting of dengue fever) with field study methodology: observing technical operation, analyzing, and then developing techniques, standards, conditions of feeding and storing of mosquitoes in Lab. The research has resulted in a technical manual for feeding and storing mosquitoes in Lab. Outputs: 3 technical procedures of feeding and storing mosquitoes of An. dirus, An. epiroticus and Ae. Aegypt have been developed on specifi regulations of conditions, tools, materials, foods and water while feeding mosquito larva and mosquitoes, as well as regulations of techniques of picking up and storing mosquito eggs, and techniques of feeding mosquito larva and mosquitoes. Conclusion: The research has obtained a set of goals on developing standards, conditions and techniques of * Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng TPHCM Tác giả liên lạc: ThS Lê Thành Đồng, ĐT: 0912009217, Email : lethanhdong@gmail.com Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Ký Sinh Trùng 241 feeding and storing malaria and dengue transmitting mosquitoes in Lab and composed a technical written manual. Key words: feeding of malaria mosquito, feeding of dengue mosquito. ĐẶT VẤN ĐỀ Trong hoạt động phòng chống sốt rét, phòng chống sốt xuất huyết hiện nay chúng ta vẫn đang thực hiện 2 biện pháp, đó là vừa điều trị bệnh nhân vừa phòng chống muỗi truyền bệnh, do đó nhất thiết phải có các nghiên cứu, giám sát các quần thể muỗi truyền bệnh cũng như đánh giá hiệu lực của các hóa chất sử dụng để xua diệt muỗi(2,4,5). Để đáp ứng nhu cầu nghiên cứu khoa học và thực hiện các thử nghiệm, khảo nghiệm đánh giá hiệu lực của các hóa chất, chế phẩm xua, diệt côn trùng sử dụng trong y tế và gia dụng, đồng thời phục vụ cho công tác giảng dạy. Sau một thời gian dài thực hiện việc nuôi, bảo quản một số loài muỗi truyền sốt rét chính, muỗi truyền sốt xuất huyết, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TP. Hồ Chí Minh đã nghiên cứu, bổ sung hoàn thiện các nội dung kỹ thuật, các thành phần, tiêu chuẩn, điều kiện nuôi, bảo quản và tổ chức biên soạn thành tài liệu hướng dẫn kỹ thuật nuôi và bảo quản muỗi ở phòng thí nghiệm(1,3). Tài liệu này đã được Hội đồng Khoa học kỹ thuật và các chuyên gia, các nhà khoa học góp ý và thống nhất thông qua. Đề tài tiến hành nhằm mục tiêu: - Xây dựng các quy định về điều kiện phòng nuôi, dụng cụ, vật tư, thức ăn, nước nuôi, quy trình kỹ thuật nuôi và chăm sóc bọ gậy, kỹ thuật chăm sóc muỗi. - Biên soạn thành tài liệu hướng dẫn phục vụ công tác nuôi, giữ các chủng muỗi tại phòng thí nghiệm. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu Muỗi Anopheles dirus, Anopheles epiroticus (truyền bệnh sốt rét), muỗi Aedes aegypti (truyền bệnh sốt xuất huyết). Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu thực nghiệm tại phòng thí nghiệm Quan sát các thao tác kỹ thuật, phân tích, bổ sung hoàn thiện các nội dung kỹ thuật, các thành phần, tiêu chuẩn, điều kiện nuôi, bảo quản và tổ chức biên soạn thành tài liệu hướng dẫn kỹ thuật. Vật liệu nghiên cứu Thức ăn, nước nuôi bọ gậy và muỗi trưởng thành Thức ăn cho bọ gậy - Thành phần: Tôm, gan vịt, tất cả được nấu chín, sấy khô và xay mịn (để riêng từng loại), saccharomycetes. - Tỷ lệ pha trộn: 50 gram bột gan/150 gram saccharomyces, trộn đều hỗn hợp. - Bảo quản: Thức ăn sau khi pha trộn xong được bỏ vào hộp, đậy kín nắp, để ở ngăn mát tủ lạnh, thời gian bảo quản tối đa là 01 tháng. Nước nuôi bọ gậy Nước máy đã khử clo (lấy nước máy cho vào thùng và để ít nhất 24 giờ). Nên sử dụng nước đã khử trùng để nuôi bọ gậy tuổi 1. Thức ăn cho muỗi Đường glucose bột (Pha glucose bột thành dung dịch glucose 10%), multivitamin. Tỷ lệ pha trộn: 10 ml multivitamin: 50 ml dung dịch glucose 10%. Chuột nhắt trắng. Các dụng cụ, vật tư Thau nhựa nuôi bọ gậy Hộp thủy tinh đựng trứng muỗi hình có nắp đậy. Hũ nhựa đựng thức ăn bọ gậy và dụng cụ múc thức ăn cho bọ gậy (móc tai). Máy xay thức ăn cho bọ gậy, nồi áp suất Panasonic 5 lít. Chén, chậu nhựa đựng bọ gậy, ống hút bọ gậy, vợt lưới mịn để lọc bọ gậy. Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013 Chuyên Đề Ký Sinh Trùng 242 Miếng rửa khay nuôi bọ gậy, bông gòn thấm nước (hộp đựng bông). Đĩa petri nhựa hoặc thủy tinh, đường kính 9 cm . Thùng nhựa chứa nước 200 lít, thiết bị lọc nước. Lồng inox nuôi muỗi, kệ inox nhiều tầng, vợt điện bắt muỗi. Ống thủy tinh hút muỗi, khăn vải ủ lồng muỗi. Nhiệt kế, ẩm kế, dao, kéo, kẹp dài (kim loại). Điều kiện phòng nuôi và thiết bị Phòng nuôi phải đảm bảo đủ diện tích để đặt các lồng nuôi muỗi, khay nuôi bọ gậy, có lối đi, nơi đứng thao tác, có điều hoà không khí, thiết bị tạo ẩm, đèn. Nhiệt độ phòng khoảng 28oC ± 1, ẩm độ > 80%, ánh sáng 30-100LUX. Trồng nhiều cây xanh tạo không khí ẩm và mát. Có tủ sấy, tủ lạnh, bình tạo hơi ẩm, máy điều hòa nhiệt độ. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Kỹ thuật nuôi và bảo quản Anopheles dirus Kỹ thuật lấy và bảo quản trứng Bước 1: Chuẩn bị một đĩa petri, trong đĩa có lót một lớp bông gòn, đặt tờ giấy thấm ở trên, thấm nước vừa đủ. Bước 2: Cho đĩa petri có giấy thấm nước vào lồng muỗi đã no máu chuột (đã cho đốt chuột liên tiếp 3 đêm. Nên thay chuột mỗi ngày để bảo quản chuột. Bước 3: Lấy trứng muỗi (mỗi ngày) ra, giữ trứng muỗi trong một hộp đựng trứng muỗi, bên dưới có lót tấm mút thấm ướt nước. Bước 4: Ghi tên loài, thế hệ trứng, ngày lấy trứng. Bước 5: Để hộp đựng trứng muỗi ở nhiệt độ phòng, tránh kiến. Lưu ý: Có thể giữ trứng được 12-14 ngày với tỉ lệ nở trứng khoảng 80%. Tuy nhiên nên giữ trứng trong khoảng 1 tuần rồi thả thì tỷ lệ nở cao hơn. Thêm nước vào tấm mút trong hộp đựng trứng nếu thấy khô. Khi cần lấy nhiều trứng thì cho muỗi đốt chuột liên tục. Kỹ thuật nuôi và chăm sóc bọ gậy Trứng sau khi lấy được 2 ngày thì lấy 3-5 vỉ trứng (tùy lượng trứng nhiều hay ít) cho vào khay nhựa có kích thước 20 x 30 x 2,5 cm, sau đó từ từ cho nước vào (nên cho nước chảy từ thành khay nhựa). Ngay sau khi tiếp xúc với nước, trứng sẽ nở thành bọ gậy tuổi 1. Bọ gậy tuổi 1: cho ăn ngay khi vừa nở, 2 lần/ngày, mỗi lần 10-15 mg thức ăn (1/2 muỗng), mật độ bọ gậy 1.000-2.000 con/ khay 600 cm2. Chú ý nên cho ăn chìm (cho thức ăn dưới đáy khay) vừa đủ; vì cho ăn nhiều, bọ gậy ăn không hết sẽ làm môi trường nước mau hư. Quan sát bọ gậy cẩn thận khi cho ăn nổi vì mật độ bọ gậy mới nở thường cao. Nếu cho lượng thức ăn nổi nhiều sẽ ảnh hưởng đến sự hô hấp của bọ gậy. Bọ gậy tuổi 2: cho ăn 4 lần/ngày, mỗi lần 20- 30 mg thức ăn (1 muỗng vừa), mật độ bọ gậy 500-1.000 con / khay 600 cm2. Bọ gậy tuổi 3 tuổi 4: cho ăn 5 lần/ngày, mỗi lần cách nhau 2 giờ (vào lúc 8 giờ, 10 giờ, 12 giờ, 14 giờ và 16 giờ). Mỗi lần 15-20 mg thức ăn, bổ sung thêm vài giọt pipet thức ăn bột gan pha với nước (ăn chìm) vào cuối ngày làm việc. Mật độ bọ gậy 300-500 con / khay 600 cm2. Khi cho ăn phải quan sát bề mặt nước bằng cách thổi nhẹ trên bề mặt nước xem nước có tạo thành sóng hay không. Nếu nước tạo sóng chứng tỏ bọ gậy khỏe, ăn hết thức ăn còn ngược lại thì nước có thể bị đóng váng ảnh hưởng đến hô hấp bọ gậy. Không cho ăn lúc này. Cần xử lý trước như: có thể thay nước. Sau đó cho ăn lại bình thường như trên. Sau khi cho ăn thì bổ sung một ít nước đề bù vào phần nước đã bị bốc hơi. Sau 12-14 ngày bọ gậy lột xác thành quăng (tính từ lúc bọ gậy tuổi 1). Bắt quăng vào chén và để vào lồng cho nở thành muỗi. Mỗi chén khoảng 200 - 300 quăng, mỗi lồng đặt 5 chén. Giai đoạn quăng không cho ăn vì quăng chỉ cần hô hấp. Giai đoạn này khoảng 2 ngày. Ghi tên loài, thế hệ muỗi và ngày tháng bỏ quăng vào lồng. Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Ký Sinh Trùng 243 Lưu ý: Thay nước cho bọ gậy tuổi 3 và tuổi 4 mỗi ngày vào buổi sáng (bọ gậy tuổi 1, tuổi 2 không nên thay nước). Dùng vợt có lưới mịn lọc bọ gậy và thay khay mới mỗi ngày. Khi thay nước, thao tác nhẹ nhàng. Khi thấy bọ gậy trong 1 khay nhiều thì nên tách bọ gậy ra làm 2-3 khay. Tùy vào lượng bọ gậy trong khay nuôi nhiều hay ít, khi rắc thức ăn thấy không lan trên mặt nước thì ngưng không cho ăn nữa. Lượng thức ăn cho vừa đủ, nếu quá nhiều sẽ tạo váng trên mặt nước. Nếu lượng thức ăn cho quá ít hoặc quá nhiều thì bọ gậy sẽ phát triển không đều, có hiện tượng bọ gậy nhiều độ tuổi trong cùng một khay nuôi. Khi đó phải thay nước và tách riêng bọ gậy cùng độ tuổi ra riêng để bọ gậy phát triển tốt hơn, khoẻ hơn. Hút bỏ bọ gậy chết trong khay (nếu có). Kỹ thuật chăm sóc muỗi - Khi quăng nở thành muỗi, đặt đĩa có bông gòn thấm dung dịch đường glucose 10% vào lồng muỗi; lấy chén quăng đã nở hết ra. - Sau khi muỗi nở được 3 ngày thì cho đốt chuột (cho chuột đã được cố định trong lồng vào 1 cái chén và cho vào lồng muỗi), cho chuột vào buổi chiều hôm trước và lấy ra vào buổi sáng ngày hôm sau. - Ghi chú ngày, tháng cho muỗi đốt. - Sau 3 ngày từ khi muỗi đốt chuột thì đặt đĩa petri có giấy thấm ướt nước để lấy trứng vào các lồng muỗi. - Thay dung dịch glucose 10% mỗi ngày. (Dung dịch glucose 10% được pha và sử dụng trong ngày). - Tiếp tục lại quy trình cho đến khi muỗi trưởng thành. Lưu ý: Khi trong lồng còn ít muỗi, dồn muỗi vào lồng cùng loài và rửa sạch lồng. Khi lấy chén quăng, thay nước đường, cho chuột vào lồng, lấy trứng phải chú ý tránh để muỗi bay ra ngoài. Rửa khay nuôi bọ gậy cho sạch vì thức ăn còn bám trên bề mặt của khay. Khi chế biến thức ăn gan vịt: Gan vịt tươi. Luộc thật chín. Bóc tách hết những mạch máu trong gan (phần này bọ gậy ăn không được tốt) chỉ lấy thịt gan. Bọ gậy được dinh dưỡng tốt thì quăng có kích thước to hơn, tỷ lệ lột xác cao, muỗi khỏe hơn, đốt máu nhiều hơn, đẻ nhiều hơn. Khi muỗi tập trung vào nước đường để hút một cách bất thường thì lồng muỗi đã bị nhiễm hóa chất nên thay lồng muỗi, rửa và phơi nắng lồng muỗi này. Bọ gậy cần chiếu sáng. Muỗi cần được phủ khăn ướt giảm thiểu ánh sáng và tăng độ ẩm cho muỗi. Kỹ thuật nuôi và bảo quản Anopheles epiroticus Kỹ thuật lấy trứng và giữ trứng - Bước 1: Chuẩn bị một đĩa petri, trong đĩa có lót một lớp bông gòn, đặt tờ giấy thấm ở trên, thấm nước muối pha ở trên vừa đủ. - Bước 2: Cho đĩa petri có giấy thấm nước muối vào lồng muỗi đã no máu chuột (đã cho đốt chuột liên tiếp 3 đêm). Nên thay chuột mỗi ngày để bảo quản chuột. - Bước 3: Lấy trứng muỗi (mỗi ngày) ra, giữ trứng muỗi trong một hộp đựng trứng muỗi, bên dưới có lót tấm mút thấm ướt nước muối. - Bước 4: Ghi tên loài, thế hệ trứng, ngày lấy trứng. - Bước 5: Để hộp đựng trứng muỗi ở nhiệt độ phòng, tránh kiến. Lưu ý: Có thể giữ trứng được 12-14 ngày với tỉ lệ nở trứng khoảng 80%. Tuy nhiên nên giữ trứng trong khoảng 1 tuần rồi thả thì tỷ lệ nở cao hơn. Thêm nước muối vào tấm mút trong hộp đựng trứng nếu thấy khô. Khi cần lấy nhiều trứng thì cho muỗi đốt chuột liên tục. Kỹ thuật nuôi và chăm sóc bọ gậy - Trứng sau khi lấy được 2 ngày thì lấy 3-5 vỉ trứng (tùy lượng trứng nhiều hay ít) cho vào khay nhựa có kích thước 20 x 30 x 2,5 cm, sau đó từ từ cho nước muối vào (nên cho nước muối chảy từ thành khay nhựa). Ngay sau khi tiếp xúc với nước, trứng sẽ nở thành bọ gậy tuổi 1. - Bọ gậy tuổi 1: cho ăn ngay khi vừa nở, 2 lần/ngày, mỗi lần 10-15 mg thức ăn (1/2 muỗng), mật độ bọ gậy 1000-2000 con/ khay 600 cm2. Chú ý nên cho ăn chìm (cho thức ăn dưới đáy khay) Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013 Chuyên Đề Ký Sinh Trùng 244 vừa đủ; vì cho ăn nhiều, bọ gậy ăn không hết sẽ làm môi trường nước mau hư. Quan sát bọ gậy cẩn thận khi cho ăn nổi vì mật độ bọ gậy mới nở thường cao. Nếu cho ăn nổi nhiều sẽ ảnh hưởng đến sự hô hấp của bọ gậy. - Bọ gậy tuổi 2: cho ăn 4 lần/ngày, mỗi lần 20-30 mg thức ăn (1 muỗng vừa), mật độ bọ gậy 500-1000 con / khay 600 cm2. - Bọ gậy tuổi 3 và tuổi 4: cho ăn 4 lần/ngày 2 giờ/lần, mỗi lần 15-20 mg thức ăn, mật độ bọ gậy 300-500 con / khay 600 cm2. Bổ sung vài giọt pipet thức ăn bột gan pha với nước (ăn chìm) vào cuối ngày làm việc. Mật độ bọ gậy 300-500 con / khay 600 cm2. Chú ý: Khi cho ăn phải quan sát bề mặt nước bằng cách thổi nhẹ trên bề mặt nước xem nước có tạo thành sóng hay không. Nếu nước tạo sóng chứng tỏ bọ gậy khỏe, ăn hết thức ăn còn ngược lại thì nước có thể bị đóng váng ảnh hưởng đến hô hấp bọ gậy. Không cho ăn lúc này, cần xử lý trước như thay nước, sau đó cho ăn lại bình thường như trên. Sau khi cho ăn thì bổ sung thêm một ít nước muối đề bù vào phần nước đã bị bốc hơi. Sau 12-14 ngày bọ gậy nở thành quăng (tính từ lúc bọ gậy tuổi 1). Bắt quăng vào chén và để vào lồng cho nở thành muỗi. Mỗi chén khoảng 200 - 300 quăng, mỗi lồng đặt 5 chén. Giai đoạn quăng không cho ăn vì quăng chỉ cần hô hấp. Giai đoạn này khoảng 2 ngày. Ghi tên loài, thế hệ muỗi và ngày tháng bỏ quăng vào lồng. Lưu ý: Thay nước cho bọ gậy mỗi ngày vào buổi sáng, dùng vợt có lưới mịn lọc bọ gậy và thay khay mới mỗi ngày. Khi thay nước, thao tác nhẹ nhàng. Khi thấy bọ gậy trong 1 khay nhiều thì nên tách bọ gậy ra làm 2-3 khay. Tùy vào lượng bọ gậy trong khay nuôi nhiều hay ít, khi rắc thức ăn thấy không lan trên mặt nước thì ngưng không cho ăn nữa. Lượng thức ăn cho vừa đủ, nếu quá nhiều sẽ tạo váng trên mặt nước. Nếu lượng thức ăn cho quá ít hoặc quá nhiều thì bọ gậy sẽ phát triển không đều, có hiện tượng bọ gậy nhiều độ tuổi trong cùng một khay nuôi. Khi đó phải thay nước và tách riêng bọ gậy cùng độ tuổi ra riêng để bọ gậy phát triển tốt hơn, khoẻ hơn. Hút bỏ bọ gậy chết trong khay (nếu có). Kỹ thuật chăm sóc muỗi - Khi quăng nở thành muỗi, đặt đĩa có bông gòn thấm dung dịch đường glucose 10% vào lồng muỗi; lấy chén quăng đã nở hết ra. - Sau khi muỗi nở được 3 ngày thì cho đốt chuột (cho chuột đã được cố định trong lồng vào 1 cái chén và cho vào lồng muỗi), cho chuột vào buổi chiều hôm trước và lấy ra vào buổi sáng ngày hôm sau. - Ghi chú ngày, tháng cho muỗi đốt. - Sau 3 ngày từ khi muỗi đốt chuột thì đặt đĩa petri có giấy thấm ướt nước muối để lấy trứng vào các lồng muỗi. - Thay dung dịch glucose 10% mỗi ngày. (Dung dịch glucose 10% được pha và sử dụng trong ngày). - Tiếp tục lại quy trình cho đến khi muỗi trưởng thành. Lưu ý: Khi trong lồng còn ít muỗi, dồn muỗi vào lồng cùng loài và rửa sạch lồng. Khi lấy chén quăng, thay nước đường, cho chuột vào lồng, lấy trứng phải chú ý tránh để muỗi bay ra ngoài. Kỹ thuật nuôi và bảo quản Aedes aegypti Kỹ thuật lấy trứng và bảo quản trứng muỗi - Bước 1: Cho chuột vào lồng muỗi để muỗi đốt 3 ngày liên tiếp. - Bước 2: Sau khi muỗi đốt chuột được 3 ngày, cho vào lồng muỗi 1 chén nước sạch (chén ăn cơm) bên mặt nước có miếng giấy thấm sạch để muỗi đậu và đẻ trứng. - Bước 3: Khi thấy miếng giấy thấm nhiều trứng thì lấy giấy thấm ra và thay bằng tấm giấy thấm mới trong cái chén mới như trên. Giấy thấm đã có trứng muỗi cho vào một cái chén sạch và để khô tự nhiên trong phòng, ghi ngày tháng lấy trứng. Sau khi giấy thấm có trứng muỗi đã khô, cho vào hộp nhựa có nắp để bảo quản. Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Ký Sinh Trùng 245 - Bước 4: Ghi tên loài, thế hệ trứng, ngày lấy trứng. - Bước 5: Để hộp đựng trứng muỗi ở nhiệt độ phòng. Lưu ý: Có thể giữ trứng được 1- 6 tháng. Khi cần lấy nhiều trứng thì cho muỗi đốt chuột liên tục. Kỹ thuật nuôi và chăm sóc bọ gậy - Trứng sau khi lấy được 10 ngày thì lấy 3-5 vỉ trứng (tùy lượng trứng nhiều hay ít) cho vào chậu nước (trứng phải chìm dưới mặt nước). Sau khi trứng nở thành bọ gậy tuổi 1, cho vào chậu nuôi một viên thức ăn của chó. - Thay nước cho bọ gậy mỗi ngày vào buổi sáng, dùng vợt có lưới mịn lọc bọ gậy và thay chậu mới mỗi ngày. - Sau 12-14 ngày bọ gậy nở thành quăng (tính từ lúc tuổi 1). Bắt quăng vào chén và để vào lồng cho nở thành muỗi. Mỗi chén khoảng 100 quăng, mỗi lồng đặt 5 chén. - Ghi tên loài, thế hệ muỗi và ngày tháng bỏ quăng vào lồng. Lưu ý: Thay nước cho bọ gậy mỗi ngày vào buổi sáng, dùng vợt có lưới mịn lọc bọ gậy và thay khay mới mỗi ngày. Khi thấy bọ gậy trong 1 khay nhiều thì nên tách bọ gậy ra làm 2-3 thau. Hút bỏ bọ gậy chết trong thau (nếu có). Kỹ thuật nuôi muỗi trưởng thành - Khi quăng nở thành muỗi, đặt đĩa có bông gòn thấm dung dịch đường glucose 10% vào lồng muỗi; lấy chén quăng đã nở hết ra. - Sau khi muỗi nở được 3 ngày thì cho đốt chuột (cho chuột đã được cố định trong lồng vào 1 cái chén và cho vào lồng muỗi), cho chuột vào buổi chiều hôm trước và lấy ra vào buổi sáng ngày hôm sau. - Ghi chú ngày, tháng cho muỗi đốt. - Sau 3 ngày từ khi muỗi đốt chuột thì đặt đĩa petri có giấy thấm ướt nước để lấy trứng vào các lồng muỗi. - Thay dung dịch glucose 10% mỗi ngày. (Dung dịch glucose 10% được pha và sử dụng trong ngày). - Tiếp tục lại quy trình cho đến khi muỗi trưởng thành. Lưu ý: Khi trong lồng muỗi còn ít con, dồn muỗi vào lồng cùng loài. Rửa sạch lồng muỗi. Khi lấy chén quăng, thay nước đường, cho chuột vào lồng, lấy trứng phải chú ý tránh để muỗi bay ra ngoài. Đặt lồng muỗi trên kệ tránh kiến. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Gerberg EJ (1970). Manual for Mosquito Rearing And Experimental Techniques. Bulletin No. 5 of The American Mosquito Control Assciation. 2. Lê Xuân Hợi, Hồ Đình Trung và cs (2008). Nhận xét bước đầu về một số đặc điểm sinh thái học của muỗi An. epiroticus ở vùng mặn hóa thuộc huyện Cần Đước, tỉnh Long An. Tạp chí phòng chống bệnh sốt rét và các bệnh ký sinh trùng, số 3-2008: 69-79. 3. Pham Thị Khoa (2003). Một số đặc điểm sinh học, sinh thái học của An. dirus Khánh Phú, Khánh Vĩnh, Khánh Hòa nuôi trong phòng thí nghiệm. Tạp chí phòng chống bệnh sốt rét và các bệnh ký sinh trùng, số 3-2003: 56-63. 4. Trần Thị Dung, Nguyễn Thị Duyên và cs (2000). Ảnh hưởng của nhiệt độ tới sự phát triển của muỗi An. dirus trong phòng thí nghiệm. Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học (1991-2000). Bộ Y Tế:363-367. 5. Vũ Đình Chữ, Phạm Thị Hoan, Trịnh Thị Kim Oanh (2008). Nghiên cứu đặc điểm sinh học và xây dựng quy trình nuôi Anopheles epiroticus trong phòng thí nghiệm. Tạp chí phòng chống bệnh sốt rét và các bệnh ký sinh trùng, số 4-2008: 46-57.