Xuất khẩu thuỷ sản và giải pháp phát triển

Lêi nãi ®Çu Th­¬ng m¹i – dÞch vô trong nÒn kinh tÕ cã vÞ trÝ rÊt quan träng, võa t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, võa ®¸p øng nhu cÇu c¬ b¶n vµ n©ng cao ®êi sèng kinh tÕ x· héi. §Æc ®iÓm vµ xu thÕ chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ theo xu h­íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®· kh¼ng ®Þnh th­¬ng m¹i – dÞch vô lµ khu vùc cã tû träng lín. ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi Th­¬ng m¹i – dÞch vô chiÕm 60 – 80% GDP nh­ NhËt, Mü, Brazil, Anh... Trong xu thÕ khu vùc, toµn cÇu ho¸ th­¬ng m¹i – dÞch vô cµng kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ quan träng cña m×nh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong ®iªu kiÖn héi nhËp nÒn kinh tÕ, kh«ng cã mét quèc gia nµo cã thÓ ®øng ngoµi vßng xo¸y toµn cÇu. Th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ cÇu nèi ®Ó c¸c n­íc trao ®æi bu«n b¸n víi nhau nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Nguån lùc mçi n­íc ®Òu cã h¹n, trong khi nhu cÇu ngµy cµng t¨ng, ®ßi hái c¸c n­íc ph¶i giao th­¬ng bu«n b¸n víi nhau. Nh»m khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña mçi n­íc. ViÖt Nam – mét n­íc ®ang ph¸t triÓn còng kh«ng n»m ngoµi vßng xo¸y kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng n¨m 90 trë l¹i ®©y. Th­¬ng m¹i quèc tÕ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ trong n­íc ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng t¨ng lªn trong c¸c n¨m. XuÊt khÈu t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu ®Ó phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Mét sè mÆt hµng cña ViÖt Nam ®· cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi nh­ g¹o, dÇu th«, giÇy da, ®å thñ c«ng mü nghÖ, may mÆc, thuû s¶n.... §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc chÝnh x¸c t×nh h×nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua vµ tõ ®ã, chóng ta cã thÓ ®­a ra ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh chiÕn l­îc cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Æc biÖt lµ nh÷ng mÆt hµng chñ lùc. Trong ®ã nhÊn m¹nh ®Õn vai trß cña hµng thuû s¶n. §©y lµ mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã thÕ m¹nh, nã phï hîp ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c ng­ d©n. ViÖc tæ chøc tèt th­¬ng m¹i ®Çu ra vµ n©ng cao gi¸ trÞ cña mÆt hµng nµy cã ý nghÜa hÕt søc quan träng mét mÆt gi¶i quyÕt tèt ®­îc nh÷ng khã kh¨n cho bµ con ng­ d©n. §ã lµ kh©u tiªu thô ®ång thêi gãp phÇn vµo n©ng cao thu nhËp, æn ®Þnh ®êi sèng. Th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Tuy nhiªn ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng tÝch cùc g× ? nh÷ng khã kh¨n vµ biÖn ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n ®ã ®ang ®Æt ra c©u hái. §¸nh gi¸ chÝnh x¸c t×nh h×nh vµ ®­a ra biÖn ph¸p thiÕt thùc, cô thÓ, nh»m ®­a ra ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n, trong nh÷ng n¨m tíi lªn mét tÇm cao míi lµ nhiÖm vô hÕt søc quan träng. Trong ®iªu kiÖn vµ kh¶ n¨ng h¹n chÕ, t«i chØ ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò "xuÊt khÈu thuû s¶n vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn". RÊt mong ®­îc tËp thÓ gi¸o viªn phª b×nh ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó bµi viÕt ®­îc hoµn chØnh h¬n Ch­¬ng I Tæng quan vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu 1. ThÞ tr­êng, quan niÖm vÒ thÞ tr­êng vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu 1.1. Kh¸i niÖm chung vÒ thÞ tr­êng vµ ph©n lo¹i thÞ tr­êng 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ thÞ tr­êng ThÞ tr­êng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ®­îc nghiªn cøu réng r·i trong c¸c häc thuyÕt kinh tÕ. Trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn, quan niÖm vÒ thÞ tr­êng còng dÇn thay ®æi theo thêi gian theo quan ®iÓm cè ®Þnh thÞ tr­êng lµ n¬i diÔn ra c¸c quan hÖ trao ®æi mua b¸n hµng ho¸. Theo nghÜa nµy, thÞ tr­êng ®­îc thu hÑp l¹i ë “c¸i chî” v× thÕ ta cã thÓ biÕt ®­îc thÞ tr­êng vÒ kh«ng gian, thêi gian vµ dung l­îng. Sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt lµm cho qu¸ tr×nh l­u th«ng trë nªn phøc t¹p. C¸c quan hÖ mua b¸n còng rÊt phong phó ®ang d¹ng cã nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau mµ kh¸i niÖm thÞ tr­êng cæ ®iÓn kh«ng bao qu¸t hÕt ®­îc. Theo nghÜa hiÖn ®¹i “ ThÞ tr­êng lµ mét qu¸ tr×nh mµ ng­êi mua, ng­êi b¸n t¸c ®éng qua l¹i víi nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ l­îng hµng ho¸ mua b¸n” (Gi¸o tr×nh kinh tÕ Th­¬ng m¹i”. Nh­ vËy thÞ tr­êng lµ tæng thÓ c¸c quan hÖ vµ l­u th«ng hµng ho¸, l­u th«ng tiÒn tÖ, c¸c giao dÞch mua b¸n vµ c¸c dÞch vô. Ng­êi ta cßn cã ®Þnh nghÜa kh¸c vÒ thÞ tr­êng “ ThÞ tr­êng lµ mét sù dµn xÕp qua c¹nh tranh mµ theo ®ã ng­êi mua vµ ng­êi b¸n t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau ®Ó ®¹t ®Õn sù tho¶ thuËn vµ quyÕt ®Þnh vÒ l­îng vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ ®­îc trao ®æi gi÷a hä (gi¸o tr×nh th­¬ng m¹i - §¹i häc Qu¶n lý vµ Kinh doanh Hµ Néi). Dï thÞ tr­êng ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ thÕ nµo ch¨ng n÷a, bao giê còng cã 2 phÝa, hai cùc t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau th«ng qua tæng hîp c¸c ®iÒu kiÖn. Hay mét sù dµn xÕp ®Ó thùc hiÖn s¶n phÈm x· héi. Hai phÝa th¸i cùc ®ã lµ s¶n xuÊt vÊn ®Ò tiÒu dïng, hµng vµ tiÒn, ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. 1.1.2. Ph©n lo¹i thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng ®­îc nghiªn cøu ë nhiÒu gi¸c ®é kh¸c nhau nªn cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i thÞ tr­êng kh¸c nhau. Theo gi¸c ®é tæng hîp chia thµnh + ThÞ tr­êng hµng ho¸ gåm: s¶n phÈm hµng ho¸, søc lao ®éng vµ dÞch vô. + ThÞ tr­êng tiÒn tÖ gåm thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng vèn. C¨n cø vµo ph¹m vi ®Þa lý cã thÞ tr­êng quèc gia, thÞ tr­êng khu vùc vµ thÞ tr­êng thÕ giíi. C¨n cø vµo lo¹i hµng ho¸ mua b¸n trªn thÞ tr­êng cã rÊt nhiÒu d¹ng thÞ tr­êng mçi s¶n phÈm hµng ho¸ ®Òu cã thÞ tr­êng riªng cña m×nh. Nh­ thÞ tr­êng g¹o, xi m¨ng, cµ phª... C¨n cø vµo c«ng dông cña s¶n phÈm hµng ho¸ cã thÞ tr­êng yÕu tè s¶n xuÊt (thÞ tr­êng ®Çu vµo) vµ thÞ tr­êng s¶n phÈm tiªu dïng ( thÞ tr­êng ®Çu ra). 1.2. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu, vai trß vµ nhiÖm vô cña xuÊt khÈu. NÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang biÕn ®éng theo xu h­íng héi nhËp, toµn cÇu ho¸, kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ ®øng ngoµi vßng xo¸y kinh tÕ. V× vËy vÊn ®Ò thÞ tr­êng nãi chung vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu nãi riªng kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò riªng lÎ cña mét quèc gia nµomµ trë thµnh vÊn ®Ò träng yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ViÖc g¾n thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng quèc tÕ, ®· gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. “ ThÞ tr­êng xuÊt khÈu lµ trao ®æi mua b¸n hµng ho¸ gi÷a n­íc nµy víi n­íc kh¸c” ( gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ). §Èy m¹nh kinh tÕ ®èi ngo¹i nh»m ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng vÒ ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam tham gia thÞ tr­êng thÕ giíi víi t­ c¸ch lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, chóng ta ph¶i tËn dông nh÷ng mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã thÕ m¹nh, ph¸t huy néi lùc, tËn dông nguån lao ®éng dåi dµo. §Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh héi nhËp víi kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu, t¨ng tû träng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng ®· qua chÕ biÕn t¹o thªm nh÷ng nhãm hµng, mÆt hµng cã khèi l­îng vµ gi¸ trÞ lín. 1.2.1. Vai trß cña xuÊt khÈu XuÊt khÈu t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ cßn chËm ph¸t triÓn, nguån ngo¹i tÖ bÞ thiÕu th× viÖc xuÊt khÈu ®Ó thu ngo¹i tÖ phôc vô cho nhËp khÈu lµ biÖn ph¸p chñ yÕu. H­íng nhËp khÈu tËp trung vµo nhËp c¸c d©y truyÒn thiÕt bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c¸c nguyªn nhiªn vËt liÖu. §Ó phôc vô cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Trªn c¬ së ®ã quay l¹i xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm do chÝnh c«ng nghÖ nµy s¶n xuÊt ra. XuÊt khÈu ®ãng gãp vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §iÒu nµy yªu cÇu viÖc s¶n xuÊt ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖc xuÊt khÈu ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kh¸c còng cã c¬ héi ph¸t triÓn ®ã vµ viÖc ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh phôc vô cho nã ®iÒu nµy thÓ hiÖn. + XuÊt khÈu t¹o ra kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng tiªu thô gãp phÇn ®Èy m¹nh s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh. + XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn më réng kh¶ n¨ng cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc th«ng qua viÖc t¹o vèn kü thuËt c«ng nghÖ tõ bªn ngoµi trang bÞ cho nÒn kinh tÕ. + Th«ng qua xuÊt khÈu hµng ho¸ cña chóng ta sÏ tham gia vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng. §iÒu nµy buéc c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt ®Ó t×nh h×nh c¬ cÊu s¶n xuÊt thÝch nghi víi thÞ tr­êng. + XuÊt khÈu ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn ®æi míi, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, linh ho¹t. §Ó thÝch øng víi m«i tr­êng, tËn dông c¬ héi kinh doanh. XuÊt khÈu cßn cã t¸c dông tÝch cùc ®Õn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n. 1.2.2. Môc tiªu nhiÖm vô cña xuÊt khÈu Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay - §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra môc tiªu cña xuÊt khÈu lµ: §Èy m¹nh xuÊt khÈu, coi xuÊt khÈu lµ h­íng ­u tiªn vµ lµ träng ®iÓm cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. T¹o thªm c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. N©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng gi¶m tû träng s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ, t¨ng gi¶m tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn s©u vµ tinh träng hµng xuÊt khÈu. Trªn c¬ së ®ã xuÊt khÈu ph¶i h­íng vµo thùc hiÖn c¸c môc tiªu sau: + Ph¶i ra søc khai th¸c hiÖu qu¶ mäi nguån lùc cña ®Êt n­íc, c¬ së vËt chÊt, ®Êt ®ai, tµi nguyªn, nguån nh©n lùc. + N©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu t¨ng nhanh khèi l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu. + T¹o ra nh÷ng mÆt hµng, nhãm hµng xuÊt khÈu cã khèi l­îng vµ gi¸ trÞ lín ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña thÞ tr­êng thÕ giíi vµ kh¸ch hµng vÒ chÊt l­îng, sè l­îng søc hÊp dÉn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao. 2. Vai trß cña thÞ tr­êng ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh Mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¶i chÞu chi phèi cña c¸c quy luËt kinh tÕ: ®ã lµ quy luËt cung cÇu, quy luËt gi¸ c¶.. quy luËt c¹nh tranh... ®ã lµ quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Do ®ã kinh tÕ thÞ tr­êng võa t¹o ra c¬ héi ®ång thêi còng t¹o ra nh÷ng nguy c¬ ®èi víi doanh nghiÖp. Nã ®ßi hái c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng ph¶i th­êng xuyªn ®æi míi c«ng nghÖ, khoa häc kü thuËt, c¬ chÕ qu¶n lý cho phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng. Gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng chÊt l­îng hµng ho¸ dÞch vô, ®ång thêi ng­êi tiªu dïng còng ®­îc sö dông nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ tèt h¬n gi¸ c¶ hîp lý h¬n. Tõ khi n­íc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Bé mÆt nÒn kinh tÕ ®· thay ®æi râ rÖt, ®êi sèng cña d©n c­ t¨ng lªn c¶ vÒ chÊt vµ l­îng. GDP cña ViÖt Nam n¨m 2000 ®¹t 30 tû USD. Vµ GDP trªn ®Çu ng­êi ®¹t 400 USD/ n¨m. V× vËy vai trß cña thÞ tr­êng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc lµ rÊt to lín. Thø nhÊt, thÞ tr­êng lµ sèng cßn ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸. Môc ®Ých cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ®Ó b¸n, ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña ng­êi kh¸c ®ång thêi ng­êi b¸n thu ®­îc gi¸ trÞ. B¸n khã h¬n mua, b¸n lµ b­íc nh¶y nguy hiÓm, cã nhiÒu rñi ro. Bëi vËy thÞ tr­êng cßn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, mét thÞ tr­êng s¶n xuÊt kinh doanh bÞ ®×nh trÖ. Thø hai, thÞ tr­êng ph¸ vì ranh giíi s¶n xuÊt tù nhiªn, tù cÊp, tù tóc ®Ó t¹o thµnh thÓ thèng nhÊt trong toµn bé nÒn kinh tÕ. Trao ®æi mua b¸n gi÷a c¸c vïng, sÏ biÕn kiÓu tæ chøc khÐp kÝn thµnh c¸c vïng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt hµng hãa liªn kÕt nhau. ChuyÓn kinh tÕ tù nhiªn thµnh kinh tÕ hµng ho¸. Thø ba, thÞ tr­êng h­íng dÉn s¶n xuÊt kinh doanh cña nhµ s¶n xuÊt kinh doanh c¨n cø vµo cung cÇu gi¸ c¶ thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt c¸i g× ? sè l­îng bao nhiªu ? s¶n xuÊt cho ai ?. Qua thÞ tr­êng nhµ n­íc ®iÒu theo tiÕt h­íng dÉn s¶n xuÊt kinh doanh theo ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc. Thø t­, thÞ tr­êng ph¶n chiÕu t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, mäi hiÖn tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu ®­îc ph¶n chiÕu qua thÞ tr­êng, nã cho biÕt nÒn kinh tÕ ®ang t¨ng tr­ëng hay tr× trÖ, tèc ®é, tr×nh ®é vµ quy m« cña s¶n xuÊt kinh doanh. Thø n¨m, thÞ tr­êng lµ n¬i quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ kiÓm nghiÖm, chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p kinh tÕ cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng cßn ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ x· héi, hµnh vi giao tiÕp cña con ng­êi, ®µo t¹o vµ båi d­ìng c¸n bé qu¶n lý, nhµ kinh doanh. Nh­ vËy vai trß cña thÞ tr­êng lµ cùc kú quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn, kinh tÕ ®Êt n­íc nã ph¸ vì ranh giíi c¸c vïng, c¸c khu vùc l·nh thæ. Trong ph¹m vi quèc tÕ, thÞ tr­êng cña mçi quèc gia kh«ng cßn bÞ giíi h¹n mµ nã më réng ra khu vùc vµ thÕ giíi vµ mçi quèc gia trë thµnh mét bé phËn cña thÞ tr­êng quèc tÕ. Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam trong c¸c n¨m tíi kh«ng chØ lµ ph¸t huy cao ®é vai trß cña thÞ tr­êng mµ cßn ph¶i h¹n chÕ c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®em l¹i: ®ã lµ thùc tr¹ng gian lËn th­¬ng m¹i, trèn thuÕ, lõa dèi kh¸ch hµng. Ch¹y theo lîi nhuËn, lµm thay ®æi ®¹o ®øc kinh doanh, ph©n ho¸ giµu nghÌo vµ ph©n ho¸ giai cÊp.... 3. Mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu ThÞ tr­êng cho xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam còng nh­ cña nhiÒu n­íc kh¸c bu«n lËu gÆp khã kh¨n.VÊn ®Ò thÞ tr­êng kh«ng ph¶i chØ lµ vÊn ®Ò träng yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. V× vËy viÖc h×nh thµnh mét hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trë thµnh c«ng cô quan träng nhÊt ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Môc ®Ých cña c¸c biÖn ph¸p nµy lµ hç trî s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu víi nh÷ng chi phÝ thÊp, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi xuÊt khÈu tù do c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Trong nh÷ng n¨m tr­íc ®æi míi vÊn ®Ò thÞ tr­êng quèc tÕ ë ViÖt Nam ch­a ®­îc chó träng ®óng møc, viÖc xem xÐt nhÑ vÊn ®Ò nµy lµ do hoµn c¶nh kh¸ch quan, vµ nhËn thøc cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ Nhµ n­íc theo ®uæi chÝnh s¸ch tËp trung quan liªu bao cÊp ®· kh«ng cßn hîp lý. S¶n xuÊt tËp trung quan liªu bao cÊp ®· kh«ng cßn hîp lý. S¶n xuÊt tr× trÖ ®×nh ®èn. ViÖc s¶n xuÊt tu©n thñ theo hÖ thèng chØ tiªu ph¸p lÖnh, thùc hiÖn chÕ ®é tem phiÕu, s¶n xuÊt mang tÝnh tù cÊp tù tóc khÐp kÝn, c«ng nghÖ, khoa häc kü thuËt thÊp kÐm, qu¶n lý hµnh chÝnh quan liªu. Víi chÕ ®é “mua lµ ®­îc, b¸n lµ mÊt” dÊn ®Õn hiÖn t­îng dù tr÷, ®Çu c¬. ThÞ tr­êng lµ cña ng­êi b¸n chø kh«ng ph¶i cña ng­êi mua. NÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng trÇm träng l¹m ph¸t lªn tíi 774,7%. ViÖc chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu b¸o cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc trong ®ã cã chiÕn l­îc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ ra n­íc ngoµi. VÊn ®Ò xuÊt khÈuhanµg ho¸ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n kh«ng chØ riªng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp quèc doanh, doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Mµ ngay ®Õn doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× s¶n phÈm s¶n xuÊt ra còng kh«ng hoÆc kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §Ó xem xÐt vÊn ®Ò nµy cã c¶ nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan, ®ã lµ vÊn ®Ò vÒ khoa häc kü thuËt ViÖt Nam ®· qu¸ l¹c hËu, l¹c hËu so víi thÕ giíi tõ 30 – 40 n¨m. S¶n phÈm s¶n xuÊt ra víi chi phÝ cao, chÊt l­îng kh«ng ®­îc ®¶m b¶o, mÉu mµ chñng lo¹i ch­a phong phó.... kh¶ n¨ng c¹nh tranh rÊt kÐm. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò trªn §¶ng vµ nhµ n­íc ta chñ ®éng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã thÕ m¹nh nh­: giÇy da, may mÆc, thuû s¶n, ®å thñ c«ng mü nghÖ, dÇu th«, cµ phª... C¸c biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ: Thø nhÊt, c¸c biÖn ph¸p liªn quan ®Õn tæ chøc nguån hµng vµ c¶i biÕn c¬ cÊu xuÊt khÈu. §©y lµ biÖn ph¸p cã tÝnh chiÕn l­îc, nã ®ßi hái sù n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, linh ho¹t trong c¸ch thøc lµm ¨n cña b¶n th©n cña doanh nghiÖp còng nh­ sù nç lùc cña Nhµ n­íc trong viÖc ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Muèn vËy c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ ph¶i ®ßi hái ph¶i cã n¨ng lùc, sù th«ng hiÓu c¸c quy t¾c, ®iÒu kiÖn th«ng lÖ quèc tÕ, nhu cÇu tiªu dïng cña kh¸ch hµng n­íc nhËp khÈu còng nh­ quy m« vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña doanh nghiÖp. Tr­íc tiªn, c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¾m b¾t ®­îc nhu cÇu, tham gia xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng mµ Nhµ n­íc cho phÐp xuÊt khÈu hoÆc khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. Nh÷ng mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã thÕ m¹nh ®ã lµ: g¹o, giÇy da, may mÆc, thuû s¶n, ®å thñ c«ng mü nghÖ.... §Ó xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶, doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc nguån hµng thËt tèt. Th«ng qua c¸c ®¹i lý uû th¸c ký kÕt hîp ®ång, ®Æt hµng liªn doanh liªn kÕt.... ®Ó t¹o ra nguån hµng æn ®Þnh, gi÷ ®­îc uy tÝn víi ®èi t¸c. Bªn c¹nh ®ã c¸c doanh nghiÖp ph¶i dùa vµo tiÒm lùc cña m×nh vµ hç trî cña Nhµ n­íc. Ph¶i c¶i biÕn dÇn c¬ cÊu xuÊt khÈu, tõ xuÊt khÈu thµnh phÈm, nh÷ng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ c«ng nghÖ, trÝ tuÖ cao. §©y lµ yªu cÇu rÊt khã kh¨n vµ khã thùc hiÖn trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. Nã ®ßi hái ph¶i cã thêi gian dµi vµ sù nç lùc cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Cã nh­ vËy gi¸ trÞ xuÊt khÈu míi ®¹t gi¸ trÞ cao, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cho xu¸t khÈu thu ngo¹i tÖ. Thø hai, ®ã lµ c¸c gi¶i ph¸p liªn quan ®Õn tµi chÝnh tÝn dông. §©y lµ sù ®ßi hái sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ, mét nÒn kinh tÕ cã l¹m ph¸t cao lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn h¹n chÕ hoÆc kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc c¸c doanh nghiÖp thóc ®Èy xuÊt khÈu. Cïng víi viÖc ban hµnh mét chÕ ®é tµi chÝnh – tÝn dông ®ång bé, linh ho¹t th× vÊn ®Ò hç trî c¸c doanh nghiÖp vay vèn cã l·i suÊt hîp lý, chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ sÏ gãp phÇn thóc ®Èy xuÊt khÈu. §©y lµ vÊn ®Ò cùc kú nh¹y bÐn ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n cña mçi quèc gia. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh tÝn dông ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp tham gia xuÊt khÈu nãi riªng. Nã ®ßi hái c¸c chÝnh s¸ch nµy ph¶i ®ång bé linh ho¹t. Gi¶m thñ tôc phiÒn hµ hµnh chÝnh quan liªu, cã nh­ vËy ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp míi thùc sù cã hiÖu qu¶. Thø ba, ®ã lµ gi¶i ph¸p vÒ thÓ chÕ – tæ chøc. ChÝnh s¸ch nµy liªn quan c¸c quan ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. §èi víi ViÖt Nam, chÝnh s¸ch cÇn ph¶i ®­îc hoµn thiÖn dÇn trong c¸c n¨m tíi. C¶i tæ l¹i hÖ thèng tæ chøc, c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch xuÊt khÈu sÏ lµ b­íc tiÕn quan träng ®Õn ViÖt Nam héi nhËp víi khu vùc. Nhµ n­íc cÇn ph¶i ®ång bé ho¸ c¸c quy ®Þnh chÝnh s¸ch xuÊt khÈu c¶i thiÖn thñ tôc h¶i quan, chÝnh s¸ch thuÕ... §©y sÏ lµ ®ßn bÈy thóc ®Èy xuÊt khÈu ph¸t triÓn. ViÖc qu¶n lý xuÊt khÈu ®­îc thùc hiÖn b»ng c¬ chÕ giÊy phÐp h¶i quan, h¹n ng¹ch xuÊt khÈu vµ b»ng c¸c quy chÕ qu¶n lý ngo¹i tÖ, kh«ng ph¶i lóc nµo Nhµ n­íc còng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu mµ ®«i khi v× quyÒn lîi quèc gia kiÓm so¸t mét vµi d¹ng xuÊt khÈu. Nh­ s¶n phÈm ®Æc biÖt nguyªn liÖu do nhu cÇu trong n­íc cßn thiÕu hoÆc cã ý nghÜa chiÕn l­îc ®èi víi ®Êt n­íc. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña nhµ n­íc ph¶i kiÓm so¸t xuÊt khÈu th­êng do cÊm vËn bu«n b¸n, b¶o vÖ tiÒm n¨ng, b¶o vÖ ®éng vËt vµ c©y trång, b¶o vÖ di s¶n v¨n ho¸, ®å cæ. Trªn c¬ së nh÷ng gi¶i ph¸p ®· ®Ò ra ph­¬ng h­íng vµ néi dung cô thÓ cña chiÕn l­îc xuÊt khÈu nhËp khÈu cña n­íc ta trong giai ®o¹n 2001 – 2010 lµ: Ph¶i t¨ng nhanh tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, b¶o ®¶m nhËp khÈu nh÷ng vËt t­ thiÕt bÞ chñ yÕu cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh. T¹o thÞ tr­êng æn ®Þnh cho mét sè mÆt hµng n«ng s¶n thùc phÈm, vµ hµng c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. T×m thÞ tr­êng cho mÆt hµng xuÊt khÈu míi, n©ng cao chÊt l­îng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, t¨ng thªm thÞ phÇn ë c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng, tiÕp cËm vµ më thªm c¸c thÞ tr­êng míi. TiÕp tôc ®Çu t­, n©ng cao chÊt l­îng chñ lùc nh­ dÇu th«, g¹o, cµ phª, cao su, hµng thuû s¶n, dÖt may, da giÇy, hµng thñ c«ng mü nghÖ, ®iÖn tö vµ linh kiÖn ®iÖn tö, phÇn mÒm m¸y tÝnh... §Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng. XuÊt khÈu hµng ho¸ t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 15% n¨m + Trong thêi kú 2001 – 2005 xuÊt khÈu t¨ng b×nh qu©n 16% n¨m + Trong thêi kú 2005 – 2010 xuÊt khÈu t¨ng b×nh qu©n 14% n¨m VÒ gi¸ trÞ xuÊt khÈu t¨ng tõ kho¶ng 15,5% tû USD n¨m 2000 lªn 62,7 tû USD n¨m 2010 tøc lµ gÊp 4 lÇn. NhËp khÈu hµng ho¸ t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 14% n¨m trong ®ã t¨ng 15% n¨m trong thêi kú 2001 – 2005 vµ t¨ng kho¶ng13% n¨m thêi kú 2005 – 2010. Gi¶m dÇn nhËp siªu. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n trong nh÷ng n¨m võa qua 1.Tæng quan vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®æi míi: Thùc hiÖn nghÞ quyÕt §¹i héi VI cña §¶ng (12/1986) c«ng cuéc ®æi míi ®­îc ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Nh÷ng t×nh h×nh kinh tÕ 5 n¨m sau ®æi míi diÔn ra phøc t¹p khã kh¨n, nh©n d©n ta ph¶i phÊn ®Êu gian khæ quyÕt liÖt: 3 n¨m liÒn l¹m ph¸t 3 con sè ®êi sèng cña nh÷ng ng­êi h­ëng l­¬ng vµ trî cÊp x· héi gi¶m sót m¹nh mÏ, nhiÒu xÝ nghiÖp quèc doanh vµ hîp t¸c x· tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®×nh ®èn thua lç s¶n xuÊt cÇm chõng, thËm chÝ cßn ®ãng cöa gi¶i thÓ, hµng chôc v¹n c«ng nh©n buéc ph¶i rêi s¶n xuÊt tù ®i t×m ®­êng sèng, hµng v¹n gi¸o viªn ph¶i bá nghÒ nh÷ng vô ®æ vì tÝn dông x¶y ra phæ biÕn. Trong hoµn c¶nh Êy, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ra søc kh¾c phôc l¹i khã kh¨n, gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi cÊp b¸ch thùc hiÖn ®æi míi trªn c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi tõng b­íc ®­a nghÞ quyÕt ®¹i héi VI vµo cuéc sèng. Tõ n¨m 1989 trë ®i n­íc ta ®· xuÊt khÈu ®­îc 1 – 1,5 triÖu tÊn g¹o hµng tiªu dïng ngµy cµng ®¸p øng kh¸ h¬n nhu cÇu x· héi, l¹m ph¸t gi¶m dÇn ®Õn n¨m 1990 cßn 67,4%.ViÖc thùc hiÖn 3 ch­¬ng tr×nh kinh tÕ lín: l­¬ng thùc – thùc phÈm, hµng tiªudïng, hµng xuÊt khÈu ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé râ rÖt. Trªn tinh thÇn cña NghÞ quyÕt ®¹i héi VI vµ ®­îc kh¼ng ®Þnh l¹i trong ®¹i héi VII. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ®­îc t¨ng lªn. §­a n­íc ta tõ chç chñ yÕu nhËp khÈu nay ®· chuyÓn sang xuÊt khÈu. N¨m 1991 cã 4 mÆt hµng chñ lùc cã kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn 100 triÖu USD. Lµ dÇu th«, hµng dÖt may, thuû s¶n, g¹o. §Õn nay ®· cã 5 mÆt hµng trªn 1 tû USD lµ dÇu th«, hµng dÖt may, giµy dÐp, thuû s¶n, g¹o. Tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn t¨ng 8% vµo n¨m 1991 lªn 40% n¨m 2000. Tû träng xuÊt khÈu hµng n«ng l©m thuû s¶n gi¶m tõ 52,3% vµo n¨m 1991 xuèng 27,26% n¨m 1999. Nhãm hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ thñ c«ng nghiÖp t¨ng 14,3% vµo n¨m 1991 lªn 33,35% vµo n¨m 1999. Nhãm hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n gi¶m tõ 33,4% n¨m 1991 xuèng 19,33% n¨m 1999. C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu §¬n vÞ: % Nhãm hµng 1991 1995 1999 1. N«ng l©m thuû s¶n 52,30 46,30 27,26 2 .C«ng nghiÖp nhÑ vµ thñ c«ng nghiÖp 14,30 28,40 33,35 3. C«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n 33,40 25,30 19,35 4. C¸c hµng ho¸ kh¸c 33,40 25,30 20,06 Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu 100,0011 100,00 100,00 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 1996 – 1999 vµ b¸o c¸o bé Th­¬ng m¹i Nh×n l¹i nh÷ng n¨m qua t×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã nhiÒu biÕn ®æi tÝch cùc. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· kh«ng ngõng t¨ng lªn qua c¸c n¨m. Nh­ng xuÊt khÈu chñ yÕu vÉn lµ xuÊt khÈu th«, nguån gèc s¶n phÈm tõ n«ng nghiÖp lµ c«ng nghiÖp nhÑ. N¨m 1990 xuÊt khÈu ®¹t 2404,0 triÖu USD. §Õn n¨m 2000 ®¹t 1108,0 triÖu USD. §Õn nay ViÖt Nam ®· quan hÖ víi 160 quèc gia trong ®ã cã10 quèc gia lµ b¹n hµng lín nhÊt chiÕm 75% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu. XuÊt khÈu cña ViÖt Nam:giai ®o¹n 1990 – 2000 N¨m 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 XK 2404,0 2078,1 2580,7 2985,2 1054,3 5448,9 7255,9 9485,0 9361,0 1153,0 11038,0 T,G% 23,5 - 13,2 23,7 15,8 35,8 34,4 33,2 26,6 1,9 23,1 24,0 Nguån : Tæng côc thèng kª Nh×n chung, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®­îc tËp chung ë mét sè thÞ tr­êng chñ yÕu nh­ Nga, NhËt, Mü, EU... Tû träng hµng xuÊt khÈu qua chÕ biÕn cã xu h­íng t¨ng n¨m 1990 tû träng nµy lµ 5%, n¨m 1991 lµ 8,5%, n¨m 1995 lµ 22%, n¨m 1996 lµ 30% n¨m 1998 lµ 60%. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêi gian qua. §¬n vÞ: TriÖu USD N¨m 1995 1996 1997 1998 XuÊt khÈu 5,459 7,256 9,145 9,361 NhËp khÈu 8,155 11,149 11,622 11,494 C¸n c©n th­¬ng m¹i 2,707 9,888 2,477 2,133 Nguån: Thèng kª h¶i quan – Tæng côc h¶i quan §¸nh gi¸ tæng quan vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu ë ViÖt Nam thêi gian qua cã nhiÒu ®iÓm tÝch cùc. Tiªu cùc, ®an xen lÉn lén. Tuy kim ng¹ch xuÊt khÈu kh«ng ngõng t¨ng lªn trong c¸c n¨m. Nh­ng vÒ c¬ b¶n ViÖt Nam vÉn lµ n­íc nhËp siªu, xuÊt khÈu chñ yÕu lµ hµng s¬ chÕ, s¶n phÈm cã nguån gèc tõ n«ng nghiÖp chiÕm tû träng lín. Tr­íc t×nh h×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®ßi hái chóng ta ph¶i cã chiÕn l­îc ®Þnh h­íng l©u dµi ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÊu cã thÕ m¹nh. Ph¶i tæ chøc nguån hµng, c¶i biÕn c¬ cÊu xuÊt khÈu hoµn thiÖn thÓ chÕ – tæ chøc vµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh tÝn dông. §ång bé, linh ho¹t. 2. T×nh h×nh xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m võa qua. 2.1. §Æc ®iÓm hµng thuû s¶n ë ViÖt Nam vµ ¶nh h­ëng cña nã tíi thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Thuû s¶n lµ mét ngµnh kinh tÕ mòi nhän, trong triÓn väng, ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh­ h­íng tíi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. §©y lµ mét ngµnh mµ n­íc ta cã ­u thÕ, nã phï hîp víi phong tôc tËp qu¸n s¶n xuÊt cña bµ con n«ng d©n còng nh­ thuËn lîi vÒ ®iÒu kiÖn tù nhhiªn, ®Þa h×nh vµ khÝ hËu. Ch­¬ng tr×nh khai th¸c thuû s¶n, nu«i trång thuû s¶n vµ chÕ biÕn xuÊt khÈu ngµy cµng ph¸t huy t¸c dông. Do ®ã viÖc ®¸nh gi¸ ®­îc tiÒm n¨ng nµy vµ ph¸t huy nã trong thêi gian tíi cã ý nghÜa cùc kú to lín. Thø nhÊt, do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu thuËn lîi, bµ con ng­ d©n ®· chñ ®éng khai th¸c c¸c nguån lîi tù nhiªn cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh­ c¸, t«m, mùc. Ng­ d©n dÇn dÇn lµm chñ ph­¬ng tiÖn, n¾m b¾t ®­îc ng­ tr­êng khai th¸c, chó träng b¶o qu¶n s¶n phÈm sau khai th¸c nªn ®· ®­a nu«i trång thuû s¶n ph¸t triÓn t¨ng tèc c¶ vÒ quy m« vµ kü thuËt. T«m só kh«ng chØ chñ lùc ë miÒn Nam mµ ®· ph¸t triÓn ra c¶ miÒn Trung vµ niÒm B¾c. C¸c lo¹i c¸ tr«i Ên ®é, mÌ Vinh, r« phi, c¸ chim tr¾ng... kh«ng chØ nu«i kh¾p ®ång b»ng mµ ë c¶ trung du miÒn nói hay cao nguyªn. HiÖn nay, cã kho¶ng 60 xÝ nghiÖp ®­îc n©ng cÊp c¶i t¹o, x©y dùng nhµ x­ëng theo vÖ sinh an toµn thùc phÈm... Bé thuû s¶n ®ang chØ ®¹o 29 tØnh vµ thµnh x©y dùng sè dù ¸n nu«i t«m th©m canh. TÝnh ®Õn n¨m 1999.ViÖt Nam míi cã 18 doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr­êng EU th× ®Õn n¨m 2000 con sè nµy lµ 40 doanh nghiÖp t¨ng 22 doanh nghiÖp trong vßng 1 n¨m. Thø hai, thuû s¶n lµ mét ngµnh kinh tÕ mµ ®­îc Nhµ n­íc ta rÊt quan t©m trùc tiÕp chØ ®¹o ®iÒu hµnh ñng hé, gióp ®ì ng­ d©n ®¸nh b¾t khai th¸c nu«i trång thuû s¶n. §Æc biÖt lµ c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh, ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n... l·nh ®¹o Bé tËp trung ®i c¸c ®Þa ph­¬ng, xuèng c¸c c¬ së h­íng mÉu gióp ®ì th¸o gì khã kh¨n vµ kiÓm tra kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai, kh«i phôc s¶n xuÊt víi nh÷ng chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cô thÓ §¶ng vµ Nhµ n­íc ta quyÕt t©m ®­a ngµnh thuû s¶n trë thµnh ngµnh kinh tÕ mòi nhän cña ®Êt n­íc kÕ ho¹ch thuû s¶n n¨m 2000 ®¹t 1,25 tû USD n¨m 2005 ®¹t 2,5tû USD, n¨m 2010 lµ 3,5 tû USD. Thø ba, nhu cÇu vÒ nhËp khÈu thuû s¶n cña c¸c n­íc ngµy cµng t¨ng ®Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm thuû s¶n cã nguån gèc tù nhiªn, chÝnh v× vËy mµ xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam kh«ng ngõng n©ng lªn. N¨m 1998 ®¹t 856 triÖu USD, n¨m 1999 ®¹t 971 triÖu USD. XuÊt khÈu chñ yÕu vµo NhËt, Mü, EU, ch©u ¸. HiÖn nay NhËt B¶n chiÕm 36,25% thÞ phÇn xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam, con sè nµy ë Mü lµ 25% triÓn väng Th­¬ng m¹i ®èi víi Mü cßn rÊt réng khi hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü ®­îc th«ng qua. ë thÞ tr­êng ch©u ¸ còng chiÕm mét sè thÞ phÇn ®¸ng kÓ 21% chñ yÕu lµ Hµn Quèc, Trung Quèc, §µi Loan, ë thÞ tr­êng EU lµ 6%. Nh­ vËy tiÒm n¨ng ®èi víi ngµnh hµng nµy lµ rÊt lín nã còng ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ tíi thÞ tr­êng thÕ giíi. Do vËy cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch biÖn ph¸p thóc ®Èy ngµnh thuû s¶n ph¸t triÓn ®óng víi tiÒm n¨ng cu¶ nã. 2.2. ThÞ tr­êng hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua. Trong nh÷ng n¨m qua ®æi míi ngµnh thuû s¶n ®· liªn tôc ph¸t triÓn trong 10 n¨m qua c¶ vÒ nu«i trång vµ ®¸nh b¾t. Phong trµo nu«i t«m gièng, t«m thÞt c¸ n­íc ngät, n­íc lî, nu«i c¸ bÌ trªn s«ng trªn biÓn ph¸t triÓn m¹nh tõ Nam gia B¾c ®Æc biÖt lµ vïng ven biÓn vïng ®ång b»ng Nam bé t¹o nªn nhiÒu viÖc lµm, t¨ng thu nhËp t¹o nguån thùc phÈm dåi dµo cho x· héi, s¶n l­îng nu«i trång thuû s¶n c¸c lo¹i tõ 126 ngµn tÊn n¨m 1990 lªn480 tÊn n¨m 1999. Ho¹t ®éng khai th¸c thuû s¶n trªn s«ng trªn biÓn ph¸t triÓn m¹nh. §Õn n¨m2000 c¶ n­íc cã 229,9 ngh×n hé ng­ d©n trang bÞ 7180 tÇu thuyÒn ®¸nh c¸ c¬ giíi, víi tæng c«ng suÊt 1,76 cv triÖu trong ®ã cã 4 ngh×n tÇu cã c«ng suÊt 75cv s¶n l­îng thuû s¶n khai th¸c tõ n¨m 1996 ®· v­ît 1 triÖu tÊn, ®Õn n¨m 1999 ®· ®¹t 4,5 triÖu tÊn ngµnh thuû s¶n ®· trë thµnh ngµnh s¶n xuÊt mòi nhän víi møc t¨ng tr­ëng cao gi¶i quyÕt hµng triÖu viÖc lµm, c¬ cÊu ngµnh thuû s¶n trong n«ng l©m ng­ nghiÖp tõ 7,5% n¨m 1991 lªn 10% n¨m 1999. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n 1999 ®· ®¹t 979 triÖu USD t¨ng 57,6% so víi n¨m 1995. Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn, quy m« vµ tèc ®é thuû s¶n lu«n lu«n ®­îc më réng vµ gia t¨ng. Kim ng¹ch xuÊt khÈu b×nh qu©n ®©ï ng­êi 1999®¹t 150 USD t¨ng 5 lÇn so víi n¨m 1991, c¸n c©n th­¬ng m¹i quèc tÕ tõ nhËp siªu so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu quèc tÕ lµ 53,6% n¨m 1996 thu hÑp cßn 1,7% n¨m 1999. XuÊt khÈu thuû s¶n n¨m 1991 lµ 53,3% n¨m 1995 lµ 46,3% n¨m 1999 lµ 27,26% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Trong 16 nhãm hµng mÆt hµng míi lµ 20 nhãm hµng lÇn ®Çu tiªn x©m nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ so víi thêi kú tr­íc n¨m 1991. N¨m 1991 cã 4 mÆt hµng dÇu th«, g¹o, dÖt may vµ thuû s¶n cã kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn 100 triÖu USD th× thuû s¶n chiÕm 53,3%. §Õn n¨m 1999 3 mÆt hµng ®¹t xÊp xØ tµ 500 ®Õn 1 tû USD lµ cµ phª, hµng ®iÖn tö vµ thuû s¶n ®Õn nay thuû s¶n cña ViÖt Nam ®· th©m nhËp vµo nhiÒu thÞ tr­êng: Mü, EU, NhËt B¶n, Sigapor, Trung Quèc, Liªn X«... Kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng l©m thuû s¶n trong 3 n¨m qua lu«n lu«n chiÕm tû träng tõ 45 ®Õn 47 % gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n­íc tÝnh ®Õn n¨m 2000 kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ®¹t 1,2 tû USD. Dùa trªn nh÷ng ph©n tÝch trªn, nh÷ng khëi s¾c cña ngµnh thuû s¶n lµ dÊu hiÖu rÊt ®¸ng mõng trÞ gi¸ thuû s¶n xuÊt khÈu t¨ng m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµm cho thuû s¶n trë thµnh mét trong nh÷ng ngµnh mòi nhän trong kim ng¹ch xuÊt khÈu mang l¹i nhiÒu ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc (®øng vÞ trÝ thø 3 trong ngµnh dÇu khÝ vµ dÖt may). Ngµnh thuû s¶n ®· thu hót, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho gÇn 9triªu lao ®éng vµo khai th¸c tiÒm n¨ng cña nguån lîi thuû s¶n nh÷ng thµnh tùu ®ã gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Êt n­íc. Mét sè chØ tiªu chñ yÕu cña ngµnh thuû s¶n n¨m 1990 ®Õn 2000 1990 1995 1999 2000 8135,2 13523,9 18252,9 20198,2 890,6 1584,4 2006,8 2148,8 295,8 453,6 524,6 535,0 205,0 621,4 971,0 1300,0 - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt thuû s¶n ( tû ®ång) s¶n l­îng thuû s¶n (ngh×n tÊn) diÖn tÝch nu«i trång (ngh×n ha) thu nhËp ngo¹i tÖ (triÖu USD). a. Thêi kú 1991 – 1995 - Khai th¸c thuû s¶n: Do nhËn thøc ®­îc tiÒm n¨ng to lín cña nguån lîi thuû s¶n ngoµi kh¬i nªn thêi kú nµy ngµnh thuû s¶n ®· tËp trung kh«i phôc vµ ®ãng míi tÇu thuyÒn ®¸nh b¾t xa bê. HÖ thèng cÇu c¶ng bÕn c¸ còng tõng b­íc ®­îc x©y dùng thªm. - Nu«i trång thuû s¶n: Trong thêi kú nµy phong trµo nu«i trång thuû s¶n b¾t ®Çu chuyÓn m¹nh sang s¶n xuÊt hµng ho¸. Nu«i thuû s¶n thuéc vïng b·i båi ven s«ng, n­íc mÆn, n­íc lî ®­îc Nhµ n­íc hç trî vèn ®Çu t­. H×nh thøc vµ ®èi t­îng nu«i trång ngµy cµng ®a d¹ng lµm cho s¶n l­îng vµ gi¸ trÞ nu«i trång thuû s¶n t¨ng nhanh. b. Thêi kú 1996 – 2000 Khai th¸c thuû s¶n: Nhµ n­íc ®· tËp trung ®Çu t­ 4 ngh×n tû ®ång vèn tÝn dông ­u ®·i ®Ó ®ãng míi vµ c¶i tiÕn 300 tÇu ®¸nh c¸ xa bê vµ tËp trung nguån kinh phÝ kh¸ lín tõ ng©n s¸ch cho viÖc x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô nghÒ c¸ trong c¸c n¨m 1997 ®Õn 2000. Nhê sè tÇu thuyÒn t¨ng ®¸ng kÓ n¨m 1998 cã 5.330 chiÕc víi tæng c«ng xuÊt 445980 cv n¨m 1999 ®· cã 6326 chiÕc víi tæng c«ng suÊt 796.882cv. Nu«i trång thuû s¶n: Nu«i trång thuû s¶n còng ®­îc tËp trung ®Çu t­ trong thêi kú nµy. NghÒ nu«i trång thuû s¶n tiÕp tôc ph¸t triÓn theo chiÒu s©u, chuyÓn h­íng sang nu«i t¨ng s¶n th«ng qua c¶i tiÕn vµ th©m canh c¸c tØnh ven biÓn vµ ®ång b»ng s«ng cöu long chuyÓn dÇn sang nu«i trång n­íc lî vµ n­íc mÆn. ThÞ phÇn xuÊt khÈu hµng thuû s¶n ViÖt Nam vµ mét sè n­íc. NhËt Mü Ch©u ¸ EU 36,25% 25% 21% 6% Trªn c¬ së t×nh h×nh ®· ph©n tÝch ®Ó cã ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n ®óng víi tiÒm n¨ng cña nã cÇn kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ sau. KÕt cÊu h¹ tÇng: ngµnh thuû s¶n gåm c¶ng c¸ bÕn c¸ vµ l­îng c¸ còng nh­ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô thuû s¶n nh×n chung cßn yÕu. ViÖc tiªu thô s¶n phÈm thuû s¶n kh«ng æn ®Þnh gi¸ c¶ thÊt th­êng. B¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n vµ c«ng t¸c khuyÕn ng­ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ h¹n chÕ v× ý thøc chÊp hµnh luËt ph¸p cña ng­ d©n ch­a cao. ë nhiÒu n¬i ng­ d©n vÉn cßn sö dông chÊt næ, xóng ®iÖn, ®Ó ®¸nh b¾t thuû s¶n, lµm cho nguån lîi h¶i s¶n ven bê bÞ c¹n kiÖt, mét sè lo¹i thuû s¶n cã nguy c¬ tuyÖt chñng. Thñ tôc vay vèn ­u ®·i cña Ng©n hµng phøc t¹p, phiÒn hµ. Cho vay kh«ng ®ång bé nªn tÇu ®ãng song kh«ng ®i vµo s¶n xuÊt ®­îc. Tr×nh ®é cña ng­ d©n ch­a t­¬ng øng víi n¨ng lùc tÇu ®¸nh b¾t, nhÊt lµ ®èi víi tÇu thuyÒn ®¸nh b¾t xa bê, c«ng xuÊt lín, nªn tÇu thuyÒn tuy Ýt nh­ng vÉn ch­a ph¸t huy hÕt n¨ng lùc vµ c«ng suÊt hiÖn cã. NhiÒu quy ho¹ch cô thÓ cho c¸c tiÓu vïng ®Ó ®Çu t­ cho phï hîp víi ®ång bé. Ch­a cã ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n ®Ó tõ ®ã cã gi¶i ph¸p h÷u hiÖu gióp cho nu«i trång thuû s¶n ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Mét sè ®Þa ph­¬ng cßn lóng tóng viÖc chän lùa vµ x©y dùng c¸c dù ¸n kh¶ thi ®Ó triÓn khai c¸c ch­¬ng tr×nh nu«i trång vµ xuÊt khÈu. 3. §¸nh gi¸ vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n trong nh÷ng n¨m qua. Thµnh tùu ®¹t ®­îc cña ngµnh thuû s¶n trong nh÷ng n¨m qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng kÓ ®¸nh dÊu b­íc ph¸t triÓn tõ tù tóc tù cÊp chuyÓn sang giai ®o¹n ph¸t triÓn hµng ho¸ ®a d¹ng mÆc dï cho ®iÒu kiÖn thêi tiÕt kh«ng thuËn lîi thiªn tai liªn tiÕp xÈy ra thiÖt h¹i nÆng lÒ cho khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n. Nh­ng thuû s¶n ®· ®¶m b¶o tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc vµ cßn d­ thõa xuÊt khÈu. Hµng n¨m thu mét luång ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc, gãp phÇn gi¶m th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i. T¹o nguån ngo¹i tÖ cho nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ nguyªn vËt liÖu trong n­íc kh«ng s¶n xuÊt ®­îc. Phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Thø hai: Thuû s¶n ®· gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, h­íng tõ s¶n xuÊt trî cÊp tù tóc sang h×nh thøc s¶n xuÊt hµng ho¸. Khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n kh«ng chØ tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc mµ ®· h­íng tíi xuÊt khÈu. Xo¸ bá s¶n xuÊt khÐp kÝn n©ng cao tr×nh ®é v¨n minh cho ng­ d©n. Thu nhËp cña ng­ d©n kh«ng ngõng t¨ng lªn. C¶i thiÖn møc sèng cho ng­êi d©n. N¨m 1990 c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, n«ng l©m ng­ nghiÖp chiÕm 80%, c«ng nghiÖp chiÕm 9,8% dÞch vô chiÕm 10,2%. §Õn n¨m 1999 c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n t­¬ng tù lµ 70,2% - 16,1% - 13,7%. Thø ba: Ngµnh thuû s¶n hµng n¨m ®· thu hót mét lùc l­îng lao ®éng trong ngµnh t­¬ng ®èi lín. Gãp phÇn vµo viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Hµng n¨m thu hót hµng triÖu lao ®éng, gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng kinh tÕ x· héi. C¬ cÊu ngµnh thuû s¶n trong n«ng l©m ng­ nghiÖp lµ 7,5% n¨m1991 lªn10% vµo n¨m 1999. Thø t­: C¸c s¶n phÈm tõ ngµnh thuû s¶n ®· cã uy tÝn thÞ tr­êng thÕ giíi. Chóng ta ®· chuyÓn tõ xuÊt th« sang chÕ biÕn. ChÊt l­îng s¶n phÈm ngµy cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh ®· ®¹t hoÆc xÊp xØ tiªu chuÈn thÕ giíi. C¸c s¶n phÈm thuû s¶n ®· x©m nhËp vµo nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi vµ khu vùc thÞ tr­êng. T¹i thÞ tr­êng NhËt chiÕm 36,25% thÞ phÇn xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam. ë Mü con sè nµy lµ 25%, ë ch©u ¸ lµ 21% chñ yÕu lµ Hµn quèc, Trung Quèc, §µi Loan, ë thÞ tr­êng EU lµ 6%. Nh÷ng thµnh tùu®· ®¹t ®­îc cña ngµnh thuû s¶n trong nh÷ng n¨m qua lµ ë møc cßn chãi läi. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã nh÷ng tån t¹i. Thø nhÊt: c¸c s¶n phÈm thuû s¶n ®­î ckhai th¸c vµ nu«i trång ë ViÖt Nam ch­a phong phó vµ ®a d¹ng ta míi chñ yÕu xuÊt th« hoÆc qua s¬ chÕ chÊt l­îng s¶n phÈm ch­a cao vµ kh«ng ®­îc ®¶m b¶o. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn víi m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu, b¶o qu¶n s¶n phÈm ch­a tèt. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu thÊp ch­a ph¸t huy ®­îc hÕt tiÒm lùc cña ngµnh thuû s¶n. Thø hai: viÖc khai th¸c ®¸nh b¾t xa bê cßn bÞ h¹n chÕ do c¬ së m¸y mãc thiÕt bÞ kh«ng ®­îc ®¶m b¶o chóng ta chñ yÕu lµ nh÷ng lo¹i tÇu, thuyÒn nhá vµ võa kh«ng cho phÐp ®¸nh b¾t xa bê ch­a cã hoÆc Ýt lo¹i tÇu thuyÒn cã thÓ chÕ biÕn ngay t¹i chç ho¹t ®éng dµi ngµy trªn biÓn. Thø ba: trong nu«i trång thuû s¶n c¸c ng­ d©n ch­a cã hoÆc Ýt ®­îc phæ biÕn vÒ khoa häc kü thuËt. Tr×nh ®é lao ®éng trong ngµnh thuû s¶n cßn thÊp. §ång thêi ngµnh thuû s¶n cßn ®­a Ýt lo¹i gièng nu«i míi cã n¨ng suÊt cao. Nh÷ng tån t¹i trªn ®©y cña ngµnh thuû s¶n cã nhiÒu nguyªn nh©n trong ®ã cã c¶ nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan. Thø nhÊt, do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu diÔn biÕn phøc t¹p nhÊt lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ¶nh h­ëng dÉn lín tíi s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña bµ con ng­ d©n. Thiªn tai lò lôt x¶y ra ®· g©y thiÖt h¹i c¶ ng­êi vµ cña, g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n. ViÖc kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn t¹i lò lôt vµ æn ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n lµ yªu cÇu bøc thiÕt ®Æt ra víi c¸c ban ngµnh. Thø hai, lµ viÖc ®Çu t­ cña Nhµ n­íc vµo ngµnh thuû s¶n cßn nhiÒu h¹n chÕ viÖc cho ®ãng nh÷ng ®éi thuyÒn cã c«ng suÊt lín, ho¹t ®éng dµi ngµy vµ cã thÓ chÕ biÕn ngay t¹i chç cßn rÊt Ýt. Nhµ n­íc cho bµ con vay vèn ®Ó s¶n xuÊt nh­ng víi l·i suÊt ­u ®·i nh­ng vÉn ®Ó thñ tôc hµnh chÝnh cßn nhiÒu bÊt cËp ch­a kÞp thêi ®¸p øng nhu cÇu cña ng­êi d©n. Thø ba, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®· ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nãi chung vµ ®èi víi ngµnh thuû s¶n nãi riªng. Trung Quèc cã nh÷ng s¶n phÈm cã ®Æc ®iÓm t­¬ng ®èi gièng ViÖt Nam c¸c s¶nphÈm cña Trung Quèc ®­îc lîi do x©m nhËp thÞ tr­êng víi thuÕ suÊt ­u ®·i hoÆc kh«ng cã thuÕ suÊt trong khi s¶n phÈm cña ViÖt Nam l¹i chÞu møc thuÕ suÊt phæ th«ng. §©y lµ nguy c¬ mµ ngµnh thuû s¶n cã thÓ sÏ bÞ mÊt ë mét sè thÞ tr­êng. Ch­¬ng III Mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n trong nh÷ng n¨m tíi 1. Quan ®iÓm vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n Trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i Quèc tÕ, thÞ tr­êng ®· kh«ng bÞ bã hÑp trong ph¹m vi quèc gia mµ ®· më réng ra khu vùc vµ thÕ giíi. Trong bèi c¶nh hiÖn nay kh«ng mét doanh nghiÖp nµo tham gia vµo thÞ tr­êng l¹i kh«ng quan t©m tíi thÞ tr­êng quèc tÕ vÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¸c doanh nghiÖp sÏ tiÕp cËn víi thÞ tr­êng quèc tÕ nh­ thÕ nµo ®ang lµ c©u hái lín. Quan niÖm vÒ thÞ tr­êng quèc tÕ kh¸c nhau sÏ dÉn ®Õn c¸ch thøc øng xö kh¸c nhau. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n còng ph¶i n»m trong quy luËt cña Th­¬ng m¹i quèc tÕ, nã còng ph¶i tu©n thñ ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn c¶ th«ng lÖ quèc tÕ. Nh­ vËy thÞ tr­êng quèc tÕ lµ n¬i diÔn ra trao ®æi mua b¸n h¸ng ho¸ gi÷a quèc gia nµy víi quèc gia kh¸c nh»m x¸c ®Þnh khèi l­îng gi¸ c¶ vµ ph­¬ng thøc thµnh to¸n. §Æc ®iÓm quan träng trong mua b¸n quèc tÕ lµ nã diÔn ra trªn ph¹m vi quèc tÕ, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ gi¸ c¶ trong mua b¸n kh«ng ph¶i lµ gi¸ c¶ cña mét khu vùc thÞ tr­êng nµo cña quèc gia mµ lµ gi¸ c¶ thÕ giíi. Sw Dw Qw Pw P E Q Gi¶ sö trªn thÞ tr­êng quèc tÕ chØ cã 2 quèc gia n­íc cã nhu cÇu nhËp khÈu thuû s¶n vµ n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n. §­êngc ung vµ ®­êng cÇu c©n b»ng néi ®Þa lµ SD vµ DD . Gi¸ vµ s¶n l­îng c©n b»ng néi ®Þa lµ PD vµ QD . Nh­ng gi¸ ë trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lµ Pw >PD. E2 E1 Ew Pw ED PD SD DD Q2 Q1 Qw QD Do gi¸ thÞ tr­êng thÕ giíi cao h¬n gi¸ néi ®Þa nªn c¸c doanh nghiÖp sÏ h­íng ra xuÊt khÈu nhu cÇu thÞ tr­êng thÕ giíi ®èi víi thuû s¶n lµ Qw >Qp. Nªn s¶n l­îng xuÊt khÈu sÏ lµ Q1 Qw. Tuy nhiªn, cã sù chªnh lÖch gi¸ gi÷a néi ®Þa vµ quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp sÏ cã xu h­íng xuÊt khÈu mét l­îng lµ Q2 Q1. Do ®ã, gi¸ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ cã xu h­íng gi¶m ngay b»ng víi gi¸ néi ®Þa. Nh­ vËy trong ®iÒu kiÖn mét doanh nghiÖp tham gia xuÊt khÈu ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c chÊp nhËn gÝa. Th× sù biÕn ®æi gi¸ c¶ cung cÇu néi ®Þa sÏ lµm thay ®æi gi¸ c¶ hµng néi ®Þa ®ã, dÉn ®Õn ph¶i xuÊt khÈu thªm mÆt hµng ®ã ®Ó ®¸p øng l­îng d­..... ViÖt Nam tham gia xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi víi t­ c¸ch lµ mét n­íc cã quy m« nhá, khèi l­îng hµng xuÊt khÈu nhá, Ýt t¸c ®éng tíi thÞ tr­êng thÕ giíi vµ thiÕu nh÷ng mÆt hµng chñ ®¹o. Do vËy ViÖt Nam ph¶i chÊp nhËn nguyªn t¾c “ chÊp nhËn gi¸ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi”. §Ó ho¹t ®«ng xuÊt khÈu nãi chung cã hiÖu qu¶ vµ xuÊt khÈu thuû s¶n nãi riªng cÇn ph¶i quan t©m tíi vÊn ®Ò sau. Mét lµ, trªn c¸c thÞ tr­êng mµ ViÖt Nam ®· cã quan hÖ lµm ¨n. Ph¶i ®­îc tiÕp tôc më réng vµ ph¸t triÓn. TËn dông nh÷ng thuËn lîi vµ quan hÖ giao dÞch sù ­u ®·i (thuÕ) còng nh­ hiÓu biÕt vÒ thÞ tr­êng. Chóng ta ph¶i tiÕp tôc ph¸t huy gi÷a mèi quan hÖ lµm ¨n l©u dµi, gi÷ uy tÝn ®èi víi kh¸ch hµng khai th¸c thªm thÞ tr­êng ngay t¹i thÞ tr­onõg ®· cã nh­ EU, Mü, NhËt, Liªn Bang Nga.... Hai lµ, trªn thÞ tr­êng vÉn cßn ph¶i tiÕp tôc më réng thÞ tr­êng nh÷ng thÞ tr­êng míi thÞ tr­êng tiÒm n¨ng mµ ViÖt Nam ch­a cã quan hÖ hoÆc Ýt ®­îc quan t©m. §Èy m¹nh viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng nhu cÇu mua s¾m vµ tËp qu¸n tiªu dïng. §Ó cã biÖn ph¸p thÝch hîp th©m nhËp thÞ tr­êng. Ba lµ, t¨ng c­êng xuÊt khÈu s¶n phÈm qua chÕ biÕn, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. §a d¹ng ho¸ nhiÒu lo¹i h×nh s¶n phÈm, nh­ t«m, cua, mùc.... hoµn thiÖn bao b× mÉu m· s¶n phÈm cho phï hîp víi tËp qu¸n v¨n ho¸ tiªu dïng cña khu vùc thÞ tr­êng. 2. C¸c biÖn ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ®Ó ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n cã hiÖu qu¶ cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau. Thø nhÊt lµ, ph¶i cã chiÕn l­îc kinh doanh xuÊt khÈu thuû s¶n. Trong chiÕn l­îc kinh doanh ph¶i ph©n tÝch ®Çy ®ñ, ®óng ®¾n m«i tr­êng kinh doanh.. x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®Æc ®iÓm yªu cÇu vµ c¸c c¨n cø cô thÓ. X©y dùng vµ lùa chän ph­¬ng ¸n kinh doanh vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn. Thø hai lµ, thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o vÖ vµ më réng nguån nguyªn liÖu thuû s¶n. Nhµ n­íc vµ bé thuû s¶n cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p kÞp thêi hiÖu qu¶ ®Ó ph¸t triÓn nguån lîi thuû s¶n. Tr­íc hÕt ph¶i x©y dùng vµ ban hµnh luËt lÖ b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n hç trî vèn vµ kü thuËt nu«i trång thuû s¶n cho nh©n d©n. ¦u tiªn viÖc ®Çu t­ vèn ®Ó ph¸t triÓn lùc l­îng khai th¸c thuû s¶n xa bê. TËp trung vèn ng©n s¸ch vµ c¸c kho¶n viÖn trî ODA ®Ó n©ng cÊp h¹ tÇng c¬ së nghÒ c¸. §Æc biÖt lµ nh÷ng vïng cung cÊp nguyªn liÖu träng ®iÓm. Ban hµnh chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch nhËp khÈu nguyªn liÖu thuû s¶n. MiÔn gi¶m thuÕ xuÊt khÈu ®èi víi hµng thuû s¶n chÕ biÕn b»ng nguyªn liÖu cña n­íc ngoµi. Thø ba lµ, quy ho¹ch vµ qu¶n lý thèng nhÊt hÖ thèng c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n giao viÖc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ x©y dùng míi vµ n©ng cÊp nhµ m¸y chÕ biÕn thuû s¶n cho mét ®Çu mèi duy nhÊt lµ Bé thuû s¶n. ChuyÓn viÖc ®Çu t­ theo lÜnh vùc kü thuËt lµ chÝnh s¸ch ®Çu t­ theo bèn ch­¬ng tr×nh môc tiªu ®· x©y dùng trong chiÕn l­îc xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam. Thø t­ lµ, Thùc hiÖn chiÕn l­îc chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp kinh doanh thuû s¶n më réng s¶n xuÊt më réng thÞ tr­êng kinh doanh. Thùc hiÖn chÕ ®é ­u ®·i cho vay vèn hoÆc cho gi÷ l¹i vèn khÊu hao ®Ó c¸c doanh nghiÖp t¸i ®Çu t­ cho trÝch mét phÇn thuÕ xuÊt khÈu ®Ó trî gióp c¸c doanh nghiÖp ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm gi¸ trÞ gia t¨ng, thµnh lËp c¬ quan th«ng tin, tiÕp thÞ thuû s¶n cho phÐp ngµnh thuû s¶n ®­îc trÝch l¹i 2 – 3% thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®Ó thµnh lËp quü hç trî xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n... x©y dùng “ HiÖp héi xuÊt khÈu thuû s¶n” ®Ó t¹o nªn søc m¹nh tæng hîp vµ tr¸nh sù c¹nh tranh bÊt lîi gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ®ang bu«n b¸n víi n­íc ngoµi. Thø n¨m lµ, t¨ng c­êng ®Çu t­ vµ qu¶n lý tèt viÖc ®¸nh b¾t h¶i s¶n xa bê vµ nu«i trång thuû s¶n ®¶m b¶o nguån nguyªn liÖu cho chÕ biÕn suÊt khÈu. Cô thÓ viÖc nu«i trång vµ ®¸nh b¾t h¶i s¶n võa lµ vóng n­íc ngät. Phèi hîp víi c¸c ®Þa ph­¬ng vµ lùc l­îng vò trang t¨ng c­êng kiÓm tra, gi¸m s¸t ng¨n chÆn c¸c ph­¬ng ph¸p khai th¸c huû diÖt vµ c¸c ho¹t ®éng gian lËn th­¬ng m¹i chèng ®­a t¹p chÊt vµo t«m nguyªn liÖu, b¶o vÖ chÊt l­îng hµng thuû s¶n xuÊt khÈu theo HACCP. Thø s¸u lµ, t¨ng c­êng sù hîp t¸c kinh tÕ kü thuËt víi n­íc ngoµi, chÕ biÕn hµng thuû s¶n xuÊt khÈu. §©y lµ vÊn ®Ò rÊt quan träng nã liªn quan ®Õn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh thuû s¶n nãi riªng vµ ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung. ViÖc hîp t¸c víi c¸c tæ chøc n­íc ngoµi trong chÕ biÕn h¶i s¶n xuÊt khÈu lµ mét c¸ch nhiÒu míi cho phÐp ta häc tËp kinh nghiÖm, chuyÓn giao kü thuËt c«ng nghÖ. Cho b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn thuû s¶n. Thø bÈy lµ, c¸i tiÕn chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh hµng thuû s¶n xuÊt khÈu theo tiªu chuÈn HACCP viÖc ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh cña c¸c s¶n phÈm thuû s¶n lµ yªu cÇu cao nhÊt. Do nhu cÇu tiªu dïng ngµy cµng t¨ng lªn yªu cÇu vÒ chÊt l­îng cµng khÐt khe h¬n cho nªn viÖc b¶o ®¶m chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh c¸c s¶n phÈm thuû s¶n sÏ lµ biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Tuy nhiªn gi¶i ph¸p nµo ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm hµng thuû s¶n lµ mét c©u hái lín. Gi¶i quyÕt ®­îc c©u hái nµy sÏ ®¶m b¶o cho hµng thuû s¶n ViÖt Nam th©m nhËp thÞ tr­êng cã hiÖu qña. Thø t¸m lµ, tæ chøc nghiªn cøu thÞ tr­êng xuÊt khÈu tæ chøc tèt xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµo c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng xÏ cã quan hÖ lµm ¨n l©u dµi th©m nhËp vµo mét sè thÞ tr­êng míi thÞ tr­êng tiÒm n¨ng. Muèn vËy ph¶i cã nhiÒu chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p hç trî cho viÖc nghiªn cøu t×m hiÓu thÞ tr­êng tËp qu¸n vµ thÞ hiÕu tiªu dïng cña c¸c quèc gia. Ph¶i cã chiÕn l­îc kinh doanh vµ ®Þnh h­íng biÖn ph¸p thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc xuÊt khÈu thuû sanr l©u dµi t¨ng c­êng c¸c mèi quan hÖ ®Æc biÖt th«ng qua c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®­îc ký kÕt gi÷a c¸c quèc gia. Thùc hiÖn nhiÒu ho¹t ®éng yÓm trî cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n, nh­ tham gia c¸c hiÖp héi, héi trî, triÓn l·m, héi nghÞ kh¸ch hµng.... tõ ®ã n©ng cao vai trß vµ uy tÝn cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. KÕt luËn NhiÖm vô cña xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi lµ rÊt nÆng nÒ vµ khã kh¨n. Tuy trong thêi gian qua xuÊt khÈu thuû s¶n ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc. C¸n c©n Th­¬ng m¹i thu ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu. Tõ t×nh h×nh thùc tiÔn xuÊt khÈu thuû s¶n cña n­íc ta, ®· ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÇn kh¾c phôc ®Ó h¹n chÕ nh÷ng khã kh¨n, ®¶m b¶o th¾ng lîi kÕ ho¹ch ®Õn 2010 xuÊt khÈu thuû s¶n ®¹t 3,5 tû USD. Trong lÜnh vùc kinh doanh xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n mçi lÜnh vùc kinh doanh xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n mét lÜnh vùc mµ trong ®ã c¬ héi vµ nguy c¬ lu«n ®an xen lÉn nhau, sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t vµ quyÕt liÖt. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n trong nh÷ng n¨m võa qua ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn trong thêi gian tíi lµ cÇn thiÕt kh¸ch quan. Nã cho phÐp ta cã mét ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn l©u dµi. Kh«ng bÞ ®éng khi cã nh÷ng biÕn ®éng trong t­¬ng lai gãp phÇn æn ®Þnh nÒn kinh tÕ x· héi, n©ng cao møc sèng cña d©n c­, c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Môc lôc Lêi nã ®Çu 1 Ch­¬ng I. Tæng quan vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu 3 1. ThÞ tr­êng, quan niÖm vÒ thÞ tr­êng vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu 3 1.1. Kh¸i niÖm chung vÒ thÞ tr­êng vµ ph©n lo¹i thÞ tr­êng 3 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ thÞ tr­êng 3 1.1.2. Ph©n lo¹i thÞ tr­êng 3 1.2. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu, vai trß vµ nhiÖm vô cña xuÊt khÈu 4 1.2.1. Vai trß cña xuÊt khÈu 5 1.2.2. Môc tiªu nhiÖm vô cña xuÊt khÈu 6 2. Vai trß cña thÞ tr­êng ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh 6 3. Mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu 8 Ch­¬ng II. Thùc tr¹ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n trong nh÷ng n¨m võa qua 12 1.Tæng quan vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®æi míi 12 2. T×nh h×nh xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m võa qua 15 2.1. §Æc ®iÓm cña hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam vµ ¶nh h­ëng cña nã tíi thÞ tr­êng xuÊt khÈu 15 2.2. T×nh h×nh thÞ tr­êng hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m võa qua 16 3. §¸nh gi¸ vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n trong nh÷ng n¨m qua 20 Ch­¬ng III. Mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n trong nh÷ng n¨m tíi 23 1. Quan niÖm vÒ thÞ tr­êng hµng thuû s¶n 23 2. C¸c biÖn ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n 25 KÕt luËn 28