Đề tài Đội tàu biển Việt Nam, những giải pháp nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh

t Nam sÏ ®a d¹ng h¬n chø kh«ng chØ h¹n chÕ ë c¸c tuyÕn ®i Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng vµ mét vµi tuyÕn ®i Ch©u ¢u nh­ hiÖn nay. Tû lÖ hµng ho¸ vËn chuyÓn ®Õn c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng trong tæng khèi l­îng hµng ho¸ ®éi tµu cña chóng ta ®¶m nhiÖm chuyªn chë sÏ gi¶m tõ 80% hiÖn t¹i xuèng cßn 50% vµo n¨m 2010 vµ 40% ®Õn n¨m 2020. Bªn c¹nh ®ã, tû lÖ hµng ho¸ vËn chuyÓn ®i B¾c Mü cã xu h­íng t¨ng dÇn tõ trªn 2% hiÖn nay lªn tíi 30% vµo n¨m 2020. Nh­ vËy, ®éi tµu biÓn ViÖt Nam sÏ cè g¾ng ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng ®Ó h¹n chÕ rñi ro. Môc tiªu cô thÓ vÒ tû lÖ khèi l­îng hµng ho¸ vËn t¶i viÔn d­¬ng theo thÞ tr­êng ®Æt ra cho ®éi tµu biÓn ®­îc minh ho¹ ë b¶ng d­íi ®©y. B¶ng III. 5 ThÞ tr­êng vËn t¶i viÔn d­¬ng cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam §¬n vÞ: ngh×n tÊn. Khu vùc 1991-1997 (%) N¨m 2005 N¨m 2010 N¨m 2020 Khèi l­îng Tû lÖ (%) Khèi l­îng Tû lÖ (%) Khèi l­îng Tû lÖ (%) Ch©u ¸ - TBD 80 7.500 50 13.050 45 27.200 40 Ch©u ¢u 15 3.750 25 6.670 23 13.600 20 Ch©u Mü 2 3.000 20 7.250 25 20.400 30 C¸c khu vùc kh¸c 3 750 5 2.030 7 6.800 10 Tæng 100 15.000 100 29.000 100 68.000 100 Nguån: ViÖn ChiÕn l­îc vµ Ph¸t triÓn Giao th«ng vËn t¶i. Víi c¸c luång, tuyÕn vµ thÞ tr­êng nh­ vËy, cì tµu hîp lý ®Ó chuyªn chë hµng ho¸ viÔn d­¬ng ®èi víi tµu b¸ch ho¸ lµ 10.000-20.000 DWT cho c¸c tuyÕn gÇn vµ 30.000-50.000 DWT cho c¸c tuyÕn ®i xa; ®èi víi tµu container lµ 600-800 TEU cho c¸c tuyÕn gÇn vµ 3.000 TEU cho c¸c tuyÕn xa. C¸c tµu sö dông cho vËn t¶i ven biÓn sÏ lµ tµu d­íi 5.000 DWT. §éi tµu viÔn d­¬ng sÏ ®­îc ph¸t triÓn víi c¬ cÊu hîp lý h¬n theo h­íng t¨ng tû lÖ tµu dÇu, tµu container vµ tµu cã träng t¶i lín vµ trang thiÕt bÞ ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ. §éi tµu ch¹y néi ®Þa sÏ ®­îc ph¸t triÓn theo h­íng hiÖn ®¹i. Mét sè tµu nhá víi träng t¶i d­íi 5.000 DWT tõ ®éi tµu viÔn d­¬ng sÏ ®­îc chuyÓn sang bæ sung cho ®éi tµu ch¹y ven biÓn; ®ång thêi ®éi tµu nµy sÏ ®­îc më réng, hiÖn ®¹i ho¸, tËp trung vµo ph¸t triÓn lo¹i tµu 300-1.000 DWT vµ 3.000-5.000 DWT. Tuæi tµu b×nh qu©n còng sÏ liªn tôc ®­îc trÎ ho¸. Tuæi b×nh qu©n ®èi víi nhãm tµu ch¹y néi ®Þa sÏ chØ cßn lµ 12 vµo n¨m 2020, nhãm tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ sÏ cã ®é tuæi b×nh qu©n lµ 10. Quy m«, c¬ cÊu ®éi tµu biÓn ViÖt Nam tíi nh÷ng n¨m 2010-2020 sÏ phÊn ®Êu ®¹t c¸c chØ tiªu sau: B¶ng III. 6 Quy m«, c¬ cÊu ®éi tµu biÓn ViÖt Nam ®Õn 2020 ChØ tiªu ph¸t triÓn §¬n vÞ tÝnh N¨m 2005 N¨m 2010 N¨m 2020 §éi tµu ven biÓn Tæng träng t¶i DWT 416.000 825.000 1.556.000 Träng t¶i b×nh qu©n DWT/chiÕc 1.000 1.300 1.5000 Tuæi tµu b×nh qu©n N¨m 14 13 12 §éi tµu viÔn d­¬ng Tæng träng t¶i DWT 1.875.000 2.415.000 5.500.000 Träng t¶i b×nh qu©n DWT/chiÕc 7.000 10.000 15.000 Tuæi tµu b×nh qu©n N¨m 15 13 10 C¬ cÊu ®éi tµu Tµu b¸ch hãa % 27 25 21 Tµu container % 40 45 45 Tµu dÇu % 33 30 34 Nguån:ViÖn ChiÕn l­îc vµ Ph¸t triÓn Giao th«ng vËn t¶i Riªng ®èi víi ®éi tµu do VINALINES qu¶n lý, Tæng C«ng ty còng ®Æt ra môc tiªu x©y dùng mét ®éi tµu hiÖn ®¹i, phï hîp víi tiªu chuÈn khu vùc, n©ng tû träng tµu chuyªn dông tõ 18% n¨m 1998 lªn 50% vµo n¨m 2010. §éi tµu nµy sÏ cã ®é tuæi b×nh qu©n d­íi 15 vµ ®¶m b¶o chuyªn chë 80% tæng khèi l­îng hµng ho¸ vËn chuyÓn néi ®Þa vµ 30% hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. Tæng träng t¶i ®éi tµu cña VINALINES tíi 2010 sÏ vµo kho¶ng 1,5-2 triÖu DWT, víi tæng gi¸ trÞ lªn tíi 1 tû USD. C¸c tµu container cña Tæng C«ng ty chñ yÕu vÉn lµm dÞch vô feeder víi c¸c tµu träng t¶i ®Õn 1.200 TEU. Tæng C«ng ty còng ®ang chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ vèn vµ kh¶ n¨ng vËn hµnh khai th¸c c¸c tµu container cã søc chë lín h¬n cho giai ®o¹n sau 2005, phôc vô viÖc më c¸c tuyÕn chë container tõ ViÖt Nam ®i Ch©u ¢u vµ B¾c Mü. §éi tµu chë dÇu th« sÏ bao gåm c¸c tµu 6-9 v¹n tÊn dïng ®Ó chë dÇu th« xuÊt khÈu vµ vËn chuyÓn cho nhµ m¸y läc dÇu Dung QuÊt; tµu chë dÇu s¶n phÈm tíi møc 4 v¹n tÊn; tµu chë khÝ gas lo¹i 2.000 khèi phôc vô tiªu dïng trong n­íc. Bªn c¹nh ®ã lµ ®éi tµu b¸ch ho¸ ®a n¨ng, tµu chë hµng rêi víi träng t¶i mçi tµu tíi 4 v¹n tÊn. §Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu nªu trªn, ®éi tµu cña chóng ta sÏ ph¶i cè g¾ng rÊt nhiÒu vÒ mäi mÆt nh»m c¶i thiÖn t×nh h×nh n¨ng lùc c¹nh tranh hiÖn nay. II. C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. Víi n¨ng lùc c¹nh tranh kÐm hÊp dÉn nh­ hiÖn nay, ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Þnh h­íng nh­ ngµnh giao th«ng vËn t¶i ®· ®Ò ra, c¸c c«ng ty tµu biÓn ViÖt Nam cÇn tÝch cùc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho ®éi tµu cña m×nh, ®æi míi ph­¬ng thøc tæ chøc qu¶n lý, chó träng ph¸t triÓn nguån nh©n lùc §ång thêi, Nhµ n­íc còng cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî cô thÓ ®Ó hç trî c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt h¬n c¸c biÖn ph¸p trªn vµ quan t©m dµnh quyÒn vËn t¶i cho ®éi tµu quèc gia, hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. 1. BiÖn ph¸p vÒ t¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho ®éi tµu biÓn. C¬ së vËt chÊt kü thuËt lµ yÕu tè rÊt quan träng. Tµu cã ®­îc trang bÞ hiÖn ®¹i th× míi cã thÓ b¶o qu¶n tèt hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, míi chèng chäi ®­îc nh÷ng thö th¸ch kh¾c nghiÖt cña tù nhiªn trong qu¸ tr×nh hµnh h¶i trªn biÓn, míi h¹n chÕ ®­îc nh÷ng sù cè kü thuËt ®Ó tµu cËp c¶ng ®Õn ®óng h¹n. NÕu ®éi tµu biÓn kh«ng ®­îc ®Çu t­ ®óng møc ®Ó n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt kü thuËt th× n¨ng lùc c¹nh tranh sÏ kh«ng thÓ c¶i thiÖn ®­îc. Trong thêi gian tíi, ®éi tµu viÔn d­¬ng, nhÊt lµ tµu chë container, tµu chë dÇu vµ tµu chë hµng kh« cì lín cÇn ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn nh»m t¨ng nhanh ®éi th­¬ng thuyÒn c¶ n­íc. Cïng víi ®ã, tr­íc m¾t còng nªn kÕt hîp ph¸t triÓn ®éi tµu viÔn d­¬ng b»ng c¸c h×nh thøc thuª ®Þnh h¹n, thuª tµu trÇn, thuª chuyÕn dµi h¹n ®Ó ®éi tµu mµ chóng ta së h÷u hoÆc qu¶n lý khai th¸c sÏ nhanh chãng trë nªn hïng hËu, chiÕm thÞ phÇn lín trªn thÞ tr­êng chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ®Êt n­íc. §éi tµu viÔn d­¬ng còng cã thÓ ®¶m ®­¬ng thªm viÖc chë thuª cho chñ hµng n­íc ngoµi ®Ó t¨ng hiÖu suÊt sö dông tµu, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh vµ tõng b­íc gia nhËp thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn ®éi tµu nªn theo h­íng trÎ ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Nh­ c¸c phÇn tr­íc ®· ph©n tÝch, ®é tuæi b×nh qu©n cña ®éi tµu ViÖt Nam nãi chung vµ cña tõng nhãm tµu chuyªn dông cßn kh¸ cao. Tuæi tµu cao th­êng ®i ®«i víi c«ng nghÖ l¹c hËu, tÝnh n¨ng kü thuËt kÐm, lo¹i tµu ch­a phï hîp víi ®iÒu kiÖn khai th¸c nªn kh«ng thÓ ch¹y nh÷ng tuyÕn xa hoÆc trung b×nh. C¸c tµu nµy th­êng chØ ch¹y nh÷ng tuyÕn hµnh h¶i gÇn trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt thuËn lîi hoÆc ch¹y ven biÓn. §Ó c¶i thiÖn t×nh tr¹ng nµy, ®éi tµu cÇn ®­îc ®Çu t­ trÎ ho¸, bæ sung nh÷ng con tµu míi h¬n, ®Æc tÝnh kü thuËt hiÖn ®¹i h¬n, kÕt cÊu hîp lý vµ phï hîp víi tõng lo¹i hµng chuyªn chë, cã kh¶ n¨ng hµnh h¶i trªn nh÷ng tuyÕn xa, trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt kh¾c nghiÖt. Ng­êi thuª tµu ngµy cµng ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe h¬n khi lùa chän tµu ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho hµng ho¸ cña hä còng nh­ an toµn chung cho m«i tr­êng, cho con ng­êi. HiÖn nay, ®a sè c¸c chñ hµng lín trªn thÕ giíi yªu cÇu ®­îc thuª tµu d­íi 20 tuæi vµ b¾t chñ tµu ph¶i chÞu chi phÝ tµu giµ cho nh÷ng con tµu trªn 15 tuæi. Ngoµi ra, c¸c chñ tµu ph¶i xuÊt tr×nh giÊy chøng nhËn tu©n thñ (DOC) ®èi víi doanh nghiÖp vµ chøng chØ qu¶n lý an toµn (SMC) ®èi víi tµu theo quy ®Þnh cña Bé luËt qu¶n lý an toµn quèc tÕ. Bªn c¹nh viÖc trÎ ho¸, ®éi tµu còng cÇn ®­îc ph¸t triÓn theo h­íng chuyªn m«n ho¸. §éi tµu ViÖt Nam cßn thiÕu nh÷ng con tµu chuyªn dông víi c«ng nghÖ ®ãng tµu tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i nh­ tµu chë dÇu 2 vá, tµu chë gas ho¸ láng, ho¸ chÊt, tµu chë hµng rêi Thùc tÕ khai th¸c cho thÊy nh÷ng con tµu chuyªn dông cã thÓ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao víi hÖ sè sö dông kh¶ n¨ng chuyªn chë lín vµ cã thÓ gi¶i phãng tµu nhanh do nh÷ng c«ng ®o¹n khai th¸c ®· ®­îc chuyªn m«n ho¸ cao. V× vËy, trªn c¬ së kh¶ n¨ng thùc tÕ vÒ tµi chÝnh, n¨ng lùc qu¶n lý, thÞ tr­êng ho¹t ®éng, tr×nh ®é sü quan, thuyÒn viªn, ngµnh Hµng h¶i cÇn ph¸t triÓn ®éi tµu chuyªn dông phï hîp víi c¬ cÊu hµng ho¸ vµ theo xu thÕ chuyªn dông ho¸ cña ®éi tµu thÕ giíi. ChØ b»ng c¸ch ®ã, ®éi tµu biÓn ViÖt Nam míi ®ñ kh¶ n¨ng tham gia c¹nh tranh t¹i thÞ tr­êng vËn t¶i thÕ giíi vµ khu vùc. Mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó trÎ ho¸ vµ chuyªn m«n ho¸ ®éi tµu trong khi kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn h¹n chÕ, nguån vèn ®Ó t¸i ®Çu t­ mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh rÊt nhá bÐ. ChØ mét sè Ýt doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ vay vèn ng©n hµng ®Ó ®Çu t­ mua tµu míi. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã ®­îc nh÷ng dù ¸n kh¶ thi ®Ó vay vèn mua tµu. §ã lµ do nguån vèn tù cã cña hä kh«ng ®¸ng kÓ nªn khi ®· vay th× gÇn nh­ ph¶i vay toµn bé, thêi gian tr¶ nî kÐo dµi. Trong c¸c tr­êng hîp nh­ thÕ, c¸c ng©n hµng th­êng kh«ng nhiÖt t×nh cho vay. Cã mét sè ng©n hµng vÉn gi¶i quyÕt cho doanh nghiÖp vay nh­ng víi ®iÒu kiÖn l·i suÊt cho vay cao, trong khi lîi suÊt kinh doanh cña c¸c c«ng ty khai th¸c tµu kh«ng lín nªn ph¶i mÊt rÊt nhiÒu n¨m hä míi cã thÓ hoµn tr¶ vèn vay. VËy lµ ch¼ng mÊy c«ng ty chñ tµu d¸m vay ng©n hµng ®Ó ®Çu t­. Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam qu¸ yÕu kÐm vµ tù hä khã cã thÓ kh¾c phôc ®­îc vÊn ®Ò nµy trong ngµy mét ngµy hai. Nhµ n­íc cã thÓ t¹o ra nh÷ng "có hÝch" b»ng c¸c chÝnh s¸ch hç trî ®Çu t­ ®Ó c¸c c«ng ty nµy cã thªm ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ®éi tµu. Cô thÓ, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch b¶o l·nh cho c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn vay vèn cña c¸c ng©n hµng trong vµ ngoµi n­íc ®Ó mua tµu víi l·i suÊt ­u ®·i. Nhµ n­íc ­u tiªn dµnh mét phÇn vèn vay ChÝnh phñ cho ®éi tµu nßng cèt vay ®Ó ®Çu t­ tµu míi. ChÝnh phñ còng cÇn nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p hç trî ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu trong n­íc ®Ó hä cã thÓ t¹o ra c¸c s¶n phÈm chÊt l­îng cao víi møc gi¸ hîp lý. Khi ®ã, c¸c c«ng ty tµu biÓn ViÖt Nam sÏ cã thªm ®iÒu kiÖn ®Ó mua ph­¬ng tiÖn vËn t¶i míi, trÎ ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®éi tµu, ®Æc biÖt lµ nh÷ng con tµu cì nhá vµ trung b×nh phôc vô vËn t¶i néi ®Þa hoÆc vËn t¶i c¸c tuyÕn viÔn d­¬ng gÇn. Nh÷ng con tµu mµ trong n­íc ®· ®ãng ®­îc th× chóng ta kh«ng nªn tiªu tèn ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu. Sù kiÖn h¹ thuû tµu MÆt Trêi víi träng t¶i 11.500 DWT håi cuèi th¸ng 10/2002 ®· chøng tá ngµnh ®ãng tµu ViÖt Nam hoµn toµn cã thÓ cung cÊp cho ®éi tµu quèc gia nh÷ng con tµu t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i víi gi¸ chØ b»ng 2/3 gi¸ ®Æt ®ãng míi ë n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, c¸c c«ng ty tµu biÓn còng kh«ng nªn chØ tr«ng chê hoµn toµn vµo sù trî gióp cña nhµ n­íc. Hä nªn t×m ra c¸c biÖn ph¸p huy ®éng vèn thÝch hîp víi thùc tÕ cña c«ng ty m×nh. Mét gi¶i ph¸p huy ®éng vèn sÏ trë nªn phæ biÕn lµ cæ phÇn ho¸ vµ niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. §©y lµ mét kªnh dÉn vèn ®Æc biÖt vµ cã nhiÒu ­u ®iÓm. NÕu tËn dông ®­îc nguån vèn nµy, c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn cã thÓ kh«ng ngõng më réng v× nguån vèn huy ®éng ®­îc qua thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ v« h¹n, chØ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng cña mçi doanh nghiÖp. Cïng víi viÖc bæ sung nh÷ng con tµu míi víi c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¸c biÖn ph¸p kiªn quyÕt chÊn chØnh nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç kÐo dµi, nh÷ng doanh nghiÖp ®ang qu¶n lý nh÷ng con tµu qu¸ cò ®· hÕt khÊu hao tõ l©u còng cÇn ®­îc thùc hiÖn ®Ó trÎ ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®éi tµu quèc gia. Nh÷ng con tµu qu¸ cò g©y mÊt an toµn cho cho con ng­êi, cho hµng ho¸ còng nh­ cho m«i tr­êng biÓn. MÆt kh¸c, viÖc tiÕp tôc sö dông tµu cò dÉn ®Õn t×nh tr¹ng cung v­ît cÇu. Mét sè chñ tµu kh«ng cã c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn, hiÖn ®¹i ho¸, trÎ ho¸ ®éi tµu cña m×nh do nh÷ng con tµu míi mua vÒ víi khÊu hao cao h¬n sÏ ph¶i chÞu søc Ðp c¹nh tranh vÒ gi¸ tõ nh÷ng con tµu cò. Côc Hµng h¶i ViÖt Nam, Côc §¨ng kiÓm ViÖt Nam cÇn ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ h¬n n÷a, kiªn quyÕt tõ chèi cÊp phÐp ho¹t ®éng cho nh÷ng con tµu qu¸ cò, kh«ng cßn kh¶ n¨ng ®i biÓn an toµn còng nh­ nh÷ng con tµu kh«ng ®­îc trang bÞ ®Çy ®ñ c¸c thiÕt bÞ an toµn. §ång thêi, thñ tôc gi¶i b¶n nh÷ng con tµu qu¸ cò còng cÇn ®­îc ®¬n gi¶n ho¸ ®Ó khuyÕn khÝch c¸c chñ tµu ph¸ dì nh÷ng con tµu qu¸ äp Ñp, khai th¸c kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ. Lµm ®­îc nh­ vËy, chóng ta sÏ cã mét ®éi tµu trÎ h¬n, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i h¬n vµ c¬ cÊu hîp lý, phï hîp víi chuyªn chë tõng lo¹i mÆt hµng. Khi ®ã c¸c chñ hµng sÏ dÇn dÇn t×m ®Õn thuª tµu ViÖt Nam nhiÒu h¬n. 2. T¨ng c­êng c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp. §Ó n©ng cao ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh, bªn c¹nh viÖc ®Çu t­ n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho ®éi tµu, c¸c c«ng ty tµu biÓn ph¶i qu¶n lý tµu mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Qu¶n lý hiÖu qu¶ tøc lµ võa ph¶i ®¶m b¶o khai th¸c ®em l¹i lîi nhuËn cao nhÊt víi chi phÝ bá ra lµ thÊp nhÊt, võa ph¶i ®¶m b¶o an toµn cho con ng­êi, cho hµng ho¸ vµ cho b¶n th©n con tµu khi hµnh h¶i. Trong c«ng t¸c qu¶n lý tµu, ng­êi ta lu«n ph¶i kÕt hîp hai yÕu tè ®èi lËp nh­ng lu«n song hµnh, ®ã lµ tÝnh an toµn vµ tÝnh kinh tÕ. NÕu qu¸ coi träng tÝnh an toµn th× chi phÝ qu¶n lý sÏ rÊt cao, dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp. Ng­îc l¹i, nÕu chØ coi träng tÝnh kinh tÕ mµ xem nhÑ tÝnh an toµn th× nguy c¬ tiÒm Èn lu«n ®e do¹ con tµu trong qu¸ tr×nh hµnh h¶i trªn biÓn, khi tæn thÊt x¶y ra th× chi phÝ kh¾c phôc cã thÓ sÏ cao h¬n nhiÒu chi phÝ ®· tiÕt kiÖm ®­îc. §©y lµ ®iÒu hay gÆp víi mét sè chñ tµu ViÖt Nam. Do chØ nghÜ ®Õn lîi Ých kinh tÕ tr­íc m¾t hoÆc do nguån vèn qu¸ h¹n hÑp nªn hä bÊt chÊp c¶ tÝnh an toµn: kh«ng ®Çu t­ trang thiÕt bÞ an toµn tèi thiÓu, th­êng xuyªn chë qu¸ t¶i, kh«ng chÞu b¶o d­ìng tµu ®óng ®Þnh kú nªn nhiÒu khi ®Ó x¶y ra tai n¹n ®¸ng tiÕc. §Ó c©n b»ng tÝnh an toµn vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, c¸c chñ tµu nªn lËp vµ thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch qu¶n lý trªn c¬ së hiÓu râ m«i tr­êng lµm viÖc cña tµu. D©n gian cã c©u "Phßng bÖnh h¬n ch÷a bÖnh", nÕu th­êng xuyªn tù kiÓm tra ®Þnh kú, doanh nghiÖp cã thÓ kÞp thêi ph¸t hiÖn vµ kÞp thêi kh¾c phôc nh÷ng háng hãc, trôc trÆc kü thuËt, ®ång thêi phßng ngõa ®­îc kh¶ n¨ng ph¸t sinh nh÷ng vÊn ®Ò míi víi chi phÝ thÊp nhÊt. Mét vÕt gØ nhá nÕu kh«ng ®­îc ph¸t hiÖn vµ xö lý sím cã thÓ lan ra kh¾p boong tµu, ®Ó l©u cã nguy c¬ dÉn ®Õn sù cè cho m¸y mãc hay l©y bÈn cho hµng ho¸. Khi ®ã, chi phÝ kh¾c phôc, båi th­êng sÏ rÊt lín. Trong kinh doanh hiÖn ®¹i, c¸c doanh nghiÖp cã xu h­íng ®Çu t­ vµ thu lîi nhuËn tèi ­u chø kh«ng chØ ch¹y theo lîi nhuËn tèi ®a. Cã nh­ thÕ viÖc lµm ¨n míi hiÖu qu¶ vµ l©u dµi ®­îc. Chi phÝ qu¶n lý tµu bao gåm nh÷ng h¹ng môc nh­ chi phÝ vËt t­ cÇn thiÕt cho tµu (s¬n, dÇu mì, èng dÉn nhiªn liÖu ), chi phÝ tù söa ch÷a, chi phÝ lªn ®µ, chi phÝ b¶o hiÓm tµu, b¶o hiÓm P&I. Chi phÝ qu¶n lý thay ®æi theo chñng lo¹i tµu, cì tµu vµ tuæi tµu. Tuy nhiªn, ngay c¶ khi c¸c tµu cïng cì, ®é tuæi vµ chñng lo¹i th× mçi c«ng ty còng sÏ cã nh÷ng ph­¬ng ph¸p qu¶n lý cña riªng m×nh ®Ó cã chi phÝ qu¶n lý hîp lý nhÊt. Trong t­¬ng lai, c¸c c«ng ty tµu biÓn còng nªn nghiªn cøu ¸p dông nh÷ng thµnh tùu cña tin häc øng dông vµo qu¶n lý kü thuËt tµu. §éi tµu ngµy cµng ®i vµo hiÖn ®¹i ho¸ vµ chuyªn dông ho¸ ë møc cao h¬n, c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn cña c¸c c«ng ­íc quèc tÕ ®èi víi ®éi tµu vËn t¶i biÓn ngµy cµng chÆt chÏ, nghiªm ngÆt h¬n vµ do ®ã còng ®ßi hái tr×nh ®é qu¶n lý khai th¸c kü thuËt ph¶i v­¬n lªn víi tr×nh ®é ngµy cµng cao ®Ó thÝch øng. §Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, c«ng viÖc quan träng ®Çu tiªn ®èi víi c¸c c«ng ty chñ tµu lµ ph¶i cã mét hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng hiÖu qu¶. §iÒu nµy phô thuéc rÊt nhiÒu vµo hÖ thèng xö lý th«ng tin liªn quan ®Õn ®éi tµu mét c¸ch khoa häc nhÊt, ®¶m b¶o ®­a ra ®­îc kÞp thêi nh÷ng ph­¬ng ¸n kinh doanh khai th¸c cã lîi nhÊt. HiÖn t¹i, hÇu hÕt c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn trong n­íc nãi chung ®ang qu¶n lý hå s¬ kü thuËt c¸c con tµu cña m×nh d­íi d¹ng thñ c«ng thuÇn tuý, rÊt khã kh¨n cho viÖc cËp nhËt, t×m kiÕm, tra cøu th«ng tin phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ khai th¸c. ViÖc tÝnh to¸n thêi gian kiÓm tra vµ mét sè chØ tiªu ®Þnh møc kü thuËt hoµn toµn thñ c«ng, tèn nhiÒu thêi gian, nh©n lùc mµ hiÖu qu¶ kinh tÕ l¹i kh«ng cao. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ ®ã th× cÇn cã mét ch­¬ng tr×nh qu¶n lý kü thuËt phôc vô cho khai th¸c ®éi tµu. Nhµ n­íc vµ c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn nªn phèi hîp nghiªn cøu hÖ thèng qu¶n lý kü thuËt hiÖn ®¹i vµ x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh qu¶n lý kü thuËt ®éi tµu trªn m¸y tÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c chñ tµu qu¶n lý vµ khai th¸c tµu tèt h¬n. Mét ®iÓm kh¸c liªn quan ®Õn c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý mµ c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn cÇn chó ý lµ s¾p xÕp l¹i lao ®éng. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn hiÖn nay ®Òu trong t×nh tr¹ng d­ thõa lao ®éng. PhÇn lín ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ sü quan thuyÒn viªn ®· lín tuæi, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô còng nh­ tiÕng Anh cßn h¹n chÕ do lÞch sö ®Ó l¹i. Tuy nhiªn, ®éi ngò lao ®éng nµy l¹i ch­a ®Õn tuæi vÒ h­u nªn c¸c doanh nghiÖp th­êng vÉn ph¶i bè trÝ hä lµm viÖc t¹i v¨n phßng hoÆc chuyÓn sang nh÷ng c«ng viÖc chØ yªu cÇu nh÷ng kü n¨ng ®¬n gi¶n, hay bè trÝ nh÷ng c«ng viÖc kh¸c trªn bê. Khèi l­îng lao ®éng d­ thõa rÊt lín nh­ng c¸c c«ng ty vÉn ph¶i tr¶ l­¬ng, b¶o hiÓm x· héi, phô cÊp , dÉn ®Õn thùc tr¹ng mét ng­êi lµm ph¶i nu«i nhiÒu ng­êi kh¸c. ViÖc sö dông lao ®éng kh«ng hîp lý nh­ vËy gãp phÇn lµm cho hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ®¹t thÊp. Nh­ng b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp còng gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n khi s¾p xÕp l¹i lao ®éng. C¸c cÊp qu¶n lý Nhµ n­íc cÇn nghiªn cøu ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch, quy ®Þnh cô thÓ, t¹o hµnh lang ph¸p lý ®Ó c¸c c«ng ty tµu biÓn gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch hîp t×nh hîp lý cho nh÷ng ng­êi kh«ng cßn phï hîp víi c«ng viÖc n÷a. NÕu gi¶i quyÕt ®­îc lùc l­îng lao ®éng d«i d­ nµy, c¸c c«ng ty sÏ cã ®iÒu kiÖn tuyÓn dông thªm nh÷ng lao ®éng trÎ, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ con ng­êi trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh khèc liÖt hiÖn nay. §Ó thu hót ®­îc kh¸ch hµng vµ ®Ó kh¸ch hµng tin t­ëng, yªn t©m hîp t¸c l©u dµi, c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn còng cÇn chøng minh ®­îc chÊt l­îng phôc vô cña m×nh. Trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh hiÖn nay, c¸ch tèt nhÊt ®Ó c¸c kh¸ch hµng lÇn ®Çu thiÕt lËp quan hÖ lµm ¨n tin t­ëng vµo nhµ cung cÊp dÞch vô vËn t¶i lµ cã ®­îc giÊy chøng nhËn chÊt l­îng do c¸c tæ chøc qu¶n lý chÊt l­îng quèc tÕ cã tiÕng cÊp. Tiªu chuÈn chÊt l­îng phæ biÕn nhÊt hiÖn nay lµ cña Tæ chøc Tiªu chuÈn ho¸ chÊt l­îng quèc tÕ (International Standardization Organization - ISO). GiÊy chøng nhËn ISO lµ c«ng cô chøng minh chÊt l­îng phôc vô ®¶m b¶o, n©ng cao uy tÝn cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Muèn thiÕt lËp quan hÖ lµm ¨n víi nh÷ng kh¸ch hµng ®ßi hái kh¾t khe vÒ chÊt l­îng dÞch vô vËn t¶i, c¸c doanh nghiÖp còng ph¶i ¸p dông tiªu chuÈn chÊt l­îng ISO vµ xin cÊp giÊy chøng nhËn chÊt l­îng. Ngoµi ra, ®èi víi c¸c chñ tµu ViÖt Nam, viÖc ¸p dông Bé luËt Qu¶n lý an toµn ISM Code ®· trë nªn b¾t buéc kÓ tõ 01/07/2002. Theo quy ®Þnh nµy, c¸c chñ tµu ph¶i ¸p dông nh÷ng yªu cÇu hÕt søc kh¾t khe ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho tÝnh m¹ng con ng­êi, hµng ho¸ vËn chuyÓn, cho tµu vµ c¸c tµi s¶n kh¸c. C¸c chñ hµng tíi ®©y sÏ muèn ký hîp ®ång chuyªn chë víi chñ tµu nµo kh«ng tu©n theo Bé luËt nµy. V× vËy, c¸c chñ tµu kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i nhanh chãng ®æi míi nh»m ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña ISM Code, ®Ó c¸c c¬ quan ®¨ng kiÓm kiÓm tra vµ cÊp giÊy chøng nhËn DOC ®èi víi c«ng ty vËn t¶i vµ SMC ®èi víi tµu. Bªn c¹nh ®ã, viÖc ®æi míi ph­¬ng thøc ®iÒu hµnh lµ rÊt cÊp thiÕt. Ch¼ng bao l©u n÷a, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ buéc ph¶i héi nhËp hoµn toµn víi c¸c tæ chøc kinh doanh trong khu vùc trong cïng mét m«i tr­êng b×nh ®¼ng, kh«ng cßn b¶o hé. VËy mµ ®Õn nay, kh«ng Ýt doanh nghiÖp vÉn ®ang yªn t©m vµ hµi lßng víi hiÖn t¹i cña chÝnh m×nh. Mét khi ®· héi nhËp vµo thÞ tr­êng khu vùc vµ toµn cÇu th× chÊt l­îng dÞch vô lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh. VÊn ®Ò kh«ng chØ dõng l¹i ë ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm mµ cßn ph¶i thay ®æi c¸ch nh×n nhËn vÒ chÊt l­îng vµ c¸ch qu¶n lý chÊt l­îng cña doanh nghiÖp. §Ó theo kÞp tiÕn tr×nh héi nhËp hµng h¶i cña ®Êt n­íc, c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn cÇn ph¶i nghiªn cøu, t×m hiÓu c¸c hiÖp ®Þnh mµ ViÖt Nam ®· tham gia vµ nh÷ng cam kÕt ban ®Çu cña c¸c n­íc ®Ó cã nh÷ng b­íc chuÈn bÞ cÇn thiÕt. Trªn c¬ së n¾m v÷ng néi dung cña c¸c cam kÕt vµ lÞch tr×nh thùc hiÖn chóng, c¸c c«ng ty chñ tµu ViÖt Nam sÏ tõng b­íc hoµn thiÖn n¨ng lùc cña m×nh, tËn dông thêi c¬ kinh doanh tr­íc hÕt ë thÞ tr­êng trong n­íc, ®ång thêi t×m c¸ch v­¬n ra thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN. Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c th«ng tin vÒ héi nhËp giao th«ng vËn t¶i khu vùc ®Ó hç trî c¸c doanh nghiÖp chuÈn bÞ tèt cho quy tr×nh nµy, nh­: Th«ng tin vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ giao th«ng vËn t¶i cña thÕ giíi vµ khu vùc cho c¸c c¬ quan vµ doanh nghiÖp trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i. Th«ng b¸o ®Çy ®ñ cho c¸c c¬ quan cã liªn quan vµ c¸c doanh nghiÖp giao th«ng vËn t¶i vÒ tiÕn tr×nh hîp t¸c, héi nhËp giao th«ng vËn t¶i cña c¸c n­íc ASEAN vµ c¸c cam kÕt cã liªn quan cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc nµy, còng nh­ cam kÕt cña c¸c n­íc ASEAN víi nhau trong ASEAN vµ trong WTO. §¶m b¶o tÝnh minh b¹ch vµ râ rµng trong c¸c luËt lÖ vµ quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng kinh doanh giao th«ng vËn t¶i; giíi thiÖu ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi néi dung c¸c hiÖp ®Þnh vµ v¨n b¶n ph¸p lý vÒ hîp t¸c giao th«ng vËn t¶i ASEAN víi c¸c doanh nghiÖp giao th«ng vËn t¶i cña ViÖt Nam. 3. Dµnh thÞ phÇn vËn t¶i cho ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. Dµnh quyÒn vËn chuyÓn cho ®éi tµu quèc gia lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu cã tÝnh chÊt sèng cßn trong ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi n¨ng lùc c¹nh tranh cña ®éi tµu n­íc ta cßn rÊt h¹n chÕ. C¸c n­íc trong khu vùc ®· cã nhiÒu kinh nghiÖm vÒ vÊn ®Ò nµy. ChÝnh phñ Philippines quy ®Þnh nh÷ng hµng ho¸ ngo¹i th­¬ng do ChÝnh phñ kiÓm so¸t, hµng do ChÝnh phñ vay tiÒn, hµng ®­îc cÊp tÝn dông hoÆc hµng do ChÝnh phñ ®¶m b¶o nghÜa vô ph¶i ®­îc vËn chuyÓn b»ng tµu treo cê Philippines. Th¸i Lan khuyÕn khÝch c¸c chñ hµng thuª tµu n­íc m×nh b»ng c¸ch gi¶m thuÕ, møc gi¶m t­¬ng ®­¬ng mét nöa tiÒn c­íc theo vËn ®¬n. ChÝnh phñ Indonesia quy ®Þnh nh÷ng c«ng ty hµng h¶i Indonesia muèn thuª tµu n­íc ngoµi tr­íc hÕt ph¶i sö dông hÕt tµu trong n­íc vµ c¸c tµu n­íc ngoµi muèn tham gia vËn t¶i hµng ho¸ ngo¹i th­¬ng ph¶i cã giÊy phÐp theo thêi gian h¹n chÕ: 1 n¨m ®èi víi tµu chuyªn tuyÕn, 6 th¸ng ®èi víi tµu vËn t¶i gç, 3 th¸ng cho tµu vËn t¶i hµng ho¸ kh¸c. Nhµ n­íc ViÖt Nam cã thÓ tranh thñ thêi gian vµi n¨m tíi, khi n­íc ta ch­a héi nhËp hoµn toµn vµo c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i tù do khu vùc vµ thÕ giíi ®Ó häc tËp kinh nghiÖm c¸c n­íc ®i tr­íc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p dµnh quyÒn vËn t¶i cho ®éi tµu quèc gia. Nhµ n­íc nªn ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc dµnh quyÒn vËn t¶i cho ®éi tµu biÓn ViÖt Nam chuyªn chë mét sè mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu nh­ than, dÇu th«, l­¬ng thùc, n«ng s¶n , ®Æc biÖt lµ nh÷ng l« hµng mua b»ng nguån tµi chÝnh cña ChÝnh phñ. C¸c chñ hµng mua hµng cho c¸c c«ng tr×nh cña Nhµ n­íc, hµng viÖn trî, hµng mua b»ng c¸c nguån vèn vay do ChÝnh phñ b¶o l·nh b¾t buéc ph¶i ký hîp ®ång vËn t¶i víi c¸c tµu quèc tÞch ViÖt Nam. §èi víi c¸c hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu kh¸c, ChÝnh phñ cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vÒ tµi chÝnh, ch¼ng h¹n nh­ gi¶m 50% thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn b»ng tµu ViÖt Nam. HiÖn nay, c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng víi møc thuÕ suÊt 10% gi¸ CIF. NÕu kho¶n thuÕ nµy ®­îc gi¶m ®i mét nöa, c¸c chñ hµng xuÊt nhËp khÈu sÏ tiÕt kiÖm ®­îc mét kho¶n chi phÝ lín. TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp khi ®­îc hái ®Òu ñng hé chÝnh s¸ch nµy. Hä s½n sµng thuª tµu ViÖt Nam nÕu møc thuÕ VAT chØ ®­îc gi¶m 5%, víi ®iÒu kiÖn gi¸ c­íc dùa trªn sù tho¶ thuËn. NÕu thuÕ suÊt chØ cßn 5%, chØ riªng víi mét container 40 feet ®i NhËt B¶n víi gi¸ CIF trung b×nh lµ 20 triÖu USD th× c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu ®· tiÕt kiÖm ®­îc 1.500 USD. Lµm nh­ vËy, tuy nguån thu ng©n s¸ch tõ thuÕ VAT gi¶m nh­ng bï l¹i, chóng ta sÏ thu ®­îc nhiÒu Ých lîi kh¸c cã gi¸ trÞ lín h¬n. C¸c chñ tµu ViÖt Nam ngoµi lîi Ých n©ng ®­îc doanh thu khai th¸c tµu cßn kh«ng ph¶i mÊt chi phÝ m«i giíi cho ng­êi n­íc ngoµi. Kho¶n phÝ nµy th­êng vµo kho¶ng 2,5-5% trªn tæng c­íc thu nÕu ký ®­îc hîp ®ång trùc tiÕp víi c¸c chñ hµng ViÖt Nam. ChÝnh s¸ch nµy còng ®em l¹i lîi Ých cho c¶ c¸c chñ hµng xuÊt nhËp khÈu. Khi thuª tµu ViÖt Nam, c¸c chñ hµng h¹n chÕ ®­îc rñi ro thuª ph¶i tµu ma nh­ mét sè tr­êng hîp ®· gÆp ph¶i thêi gian qua v× c¸c c«ng ty trong cïng mét n­íc sÏ dÔ kiÓm tra th«ng tin vÒ ®é tin cËy cña ®èi t¸c h¬n. ViÖc khuyÕn khÝch dµnh hµng cho ®éi tµu ViÖt Nam chuyªn chë kh«ng chØ ®em l¹i quyÒn lîi kinh tÕ chung cho ng­êi xuÊt nhËp khÈu, ng­êi b¶o hiÓm vµ ng­êi vËn t¶i ViÖt Nam mµ cßn mang l¹i nh÷ng lîi Ých kinh tÕ - x· héi kh¸c: t¨ng thu ngo¹i tÖ, t¹o thªm viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng trong ngµnh vËn t¶i biÓn, thóc ®Èy thÞ tr­êng b¶o hiÓm ph¸t triÓn, t¹o thÕ chñ ®éng trong xuÊt nhËp khÈu tr­íc nh÷ng biÕn ®éng kinh tÕ - chÝnh trÞ thÕ giíi vµ khu vùc. Thªm vµo ®ã, nÕu cã tranh chÊp x¶y ra th× viÖc gi¶i quyÕt sÏ nhanh chãng vµ ®ì phøc t¹p h¬n v× kh«ng liªn quan tíi yÕu tè n­íc ngoµi, tõ ®ã tr¸nh ®­îc nh÷ng xung ®ét ph¸p luËt cã thÓ kÐo dµi qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp. ChÝnh s¸ch nãi trªn ®· ®­îc nhiÒu n­íc ¸p dôngvíi møc gi¶m thuÕ VAT kh¸c nhau cho tõng thêi kú, cã thÓ tõ 10% ®Õn trong100%. ChÝnh s¸ch nµy tuy chØ mang tÝnh chÊt b¶o hé gi¸n tiÕp nh­ng l¹i kh¸ hiÖu qu¶, khuyÕn khÝch mét c¸ch hîp lý c¸c chñ hµng xuÊt nhËp khÈu trong n­íc sö dông ®éi tµu quèc gia ®Ó vËn t¶i hµng ho¸. Mét biÖn ph¸p khuyÕn khÝch tµi chÝnh kh¸c ®Ó dµnh thÞ phÇn vËn t¶i cho ®éi tµu biÓn ViÖt Nam lµ Nhµ n­íc ­u tiªn b¶o l·nh cho vay vèn víi l·i suÊt ­u ®·i; t¨ng thuÕ quan ®èi víi nh÷ng l« hµng mua FOB / b¸n CIF hoÆc gi¶m thuÕ quan cho nh÷ng l« hµng mua CIF / b¸n FOB; ®ång thêi gi¶m mét sè lo¹i phÝ, lÖ phÝ cho c¸c doanh nghiÖp nµy. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng c¸n bé nghiÖp vô xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp ®µm ph¸n vµ ký kÕt ®­îc hîp ®ång mua FOB / b¸n CIF nªn ®­îc h­ëng mét sè ­u ®·i, nh­ trÝch th­ëng theo hîp ®ång ch¼ng h¹n. NÕu ChÝnh phñ chó träng dµnh thÞ phÇn vËn t¶i cho ®éi tµu quèc gia b»ng c¶ nh÷ng biÖn ph¸p trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp nh­ nªu trªn, ch¾c ch¾n c¸c chñ hµng xuÊt nhËp khÈu sÏ mÆn mµ h¬n víi viÖc thuª tµu ViÖt Nam v× ®iÒu ®ã g¾n liÒn víi nh÷ng lîi Ých mµ hä ®­îc h­ëng. C¸c biÖn ph¸p b¶o hé trùc tiÕp chØ cã thÓ ¸p dông trong mét thêi gian ng¾n n÷a, tr­íc khi chóng ta ph¶i thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt ®èi víi c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i tù do. BiÖn ph¸p khuyÕn khÝch gi¸n tiÕp cã tuæi thä dµi h¬n vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ s©u réng h¬n. Lµm ®­îc nh­ vËy, tµu ViÖt Nam sÏ cã thªm hµng ®Ó chë, t¨ng doanh thu, t¨ng lîi nhuËn, cã thªm tÝch luü; trªn c¬ së ®ã cã thÓ ®Çu t­ n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô, dÇn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, chuÈn bÞ héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ. 4. §µo t¹o vµ sö dông nguån nh©n lùc trong vËn t¶i biÓn. ViÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam phô thuéc nhiÒu vµo yÕu tè ®Çu t­ c«ng nghÖ, n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt kü thuËt, c¶i thiÖn c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý; nh­ng viÖc khai th¸c c¬ së vËt chÊt l¹i phô thuéc vµo yÕu tè con ng­êi, c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý còng do con ng­êi tiÕn hµnh. Cã mét nghÞch lý lµ lùc l­îng lao ®éng lµm viÖc trong c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn rÊt ®«ng ®¶o nh­ng tr×nh ®é tay nghÒ nh×n chung cßn ch­a cao. VËy nªn trong nh÷ng n¨m tíi, viÖc ®µo t¹o, thu hót chÊt x¸m vµo ngµnh vËn t¶i biÓn cÇn ®­îc quan t©m ®óng møc. §èi víi c¸c nhµ qu¶n lý, kiÕn thøc vÒ vËn t¶i biÓn, hiÓu biÕt vÒ ngo¹i th­¬ng, tµi chÝnh vµ tr×nh ®é ngo¹i ng÷ lµ kh«ng thÓ thiÕu. TiÕp xóc víi nh÷ng ng­êi lµm gi¸m ®èc ë Singapore, ta thÊy hä héi tô gÇn nh­ ®Çy ®ñ tÊt c¶ nh÷ng thÕ m¹nh kÓ trªn. Trong khi ®ã, sè l­îng c¸c nhµ qu¶n lý ViÖt Nam giái ngo¹i ng÷, am hiÓu luËt ph¸p quèc tÕ, giµu kinh nghiÖm vÒ vËn t¶i biÓn vµ ngo¹i th­¬ng, cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t nh÷ng th«ng tin cËp nhËt rÊt hiÕm. Do ®ã, ®Ó c¹nh tranh th¾ng lîi víi c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô n­íc ngoµi, ngµnh vËn t¶i biÓn ph¶i chó ý ®µo t¹o, båi d­ìng, n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô vµ n¨ng lùc chuyªn m«n cho c¸c nhµ qu¶n lý c¸c cÊp. §Ó lµm ®­îc nh­ vËy cÇn x©y dùng mét hÖ thèng c¸c c¬ së ®µo t¹o ë trong n­íc chuyªn båi d­ìng kiÕn thøc cho c¸n bé qu¶n lý ngµnh vËn t¶i biÓn, khuyÕn khÝch c¸c c¬ së ®ã kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o, ¸p dông kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc trong lÜnh vùc hµng h¶i. Song song víi ®µo t¹o trong n­íc, c¸n bé, nh©n viªn cña ngµnh nªn ®­îc tæ chøc cho ®i häc, ®i thùc tËp, tu nghiÖp ë n­íc ngoµi hoÆc ®­îc khuyÕn khÝch, hç trî mét phÇn kinh phÝ cho ®i ®Ó lÜnh héi nh÷ng kiÕn thøc míi nhÊt cña thÕ giíi. §ång thêi, chóng ta còng nªn tranh thñ viÖc ®µo t¹o cña c¸c tæ chøc mµ n­íc ta gia nhËp vµ c¸c dù ¸n ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ®Ó göi c¸n bé ®i ®µo t¹o. Cïng víi viÖc ®µo t¹o, còng nªn xem xÐt ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é tuyÓn dông, bæ nhiÖm g¾n quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña mét sè chøc danh víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. §iÒu nµy sÏ buéc c¸c chøc danh ®ã ph¶i n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vÒ c«ng viÖc cña m×nh, khuyÕn khÝch hä n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp mµ hä qu¶n lý. Còng nh­ ®éi ngò c¸n bé trªn bê, ®éi ngò sü quan, thuyÒn viªn ViÖt Nam hiÖn t­¬ng ®èi nhiÒu nh­ng tr×nh ®é ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu c«ng viÖc. Mçi con tµu ch¹y trªn biÓn còng nh­ mét nhµ m¸y vµ muèn vËn hµnh ®­îc nhµ m¸y ®ã, mçi thuyÒn viªn ®Òu ph¶i thùc sù cã tay nghÒ víi mét chøc danh ®¶m nhËn cô thÓ trong d©y chuyÒn s¶n xuÊt. Mçi ng­êi cã hoµn thµnh tèt nhiÖm vô cña m×nh th× con tµu míi vËn hµnh tèt ®­îc. Theo c¸c sè liÖu thèng kª, cã ®Õn h¬n 80% sè vô tai n¹n trªn biÓn cã liªn quan ®Õn yÕu tè con ng­êi, trong ®ã ®é kinh nghiÖm, tõng tr¶i cña c¸c sü quan qu¶n lý, nhÊt lµ thuyÒn tr­ëng vµ m¸y tr­ëng ®ãng vai trß hÕt søc quan träng. HiÖn t¹i, c«ng t¸c ®µo t¹o, t¸i t¹o vµ n©ng cÊp tr×nh ®é sü quan, thuyÒn viªn ë ViÖt Nam ®Òu do c¸c chñ tµu tù thùc hiÖn theo quan ®iÓm vµ kh¶ n¨ng cña m×nh. Ch­a cã sù ®iÒu tra, kh¶o s¸t, c©n ®èi, lËp kÕ ho¹ch cho toµn bé ®éi tµu. Trong thêi gian tíi, viÖc ®µo t¹o cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo mét kÕ ho¹ch tæng thÓ ®­îc lËp ra trªn c¬ së nhu cÇu vµ c¬ cÊu ®éi tµu còng nh­ nhu cÇu cña dÞch vô xuÊt khÈu thuyÒn viªn. Nh­ vËy sÏ ®¶m b¶o cho ®éi tµu cã ®­îc ®éi ngò thuyÒn viªn phï hîp, tr¸nh t×nh tr¹ng n¬i qu¸ thõa, n¬i th× qu¸t thiÕu. Néi dung ®µo t¹o ph¶i ®¶m b¶o cho c¸c häc viªn khi ra tr­êng tho¶ m·n c¸c tiªu chuÈn mµ C«ng ­íc STCW 78/95 ®Æt ra. ViÖc ®µo t¹o sü quan, thuyÒn viªn cÇn ph¶i chó träng h¬n vµo kh¶ n¨ng thùc hµnh, ®µo t¹o theo h­íng chuyªn m«n ho¸ vµ rÌn kü n¨ng lµm viÖc theo nhãm. Cã mét nghÞch lý lµ mçi sinh viªn tr­êng §¹i häc Hµng h¶i ph¶i mÊt 10-12 n¨m khæ luyÖn míi trë thµnh sü quan, trong khi sinh viªn c¸c n­íc kh¸c chØ mÊt nöa sè thêi gian nµy. Nh­ng do néi dung ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cßn thiªn vÒ lý thuyÕt, Ýt ®­îc thùc hµnh nªn kh¶ n¨ng tay nghÒ thùc tiÔn cña sinh viªn sau khi tèt nghiÖp cßn ch­a tèt. Sinh viªn n­íc ngoµi häc tËp thêi gian ng¾n h¬n nh­ng khi ra tr­êng cã thÓ lµm viÖc ngay do hä ®· ®­îc cä s¸t nhiÒu víi thùc tÕ ngay trong qu¸ tr×nh häc tËp. ë Singapore cã ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o sü quan hµng h¶i 3 n¨m: sinh viªn häc 1 n¨m lý thuyÕt ë tr­êng, tiÕp theo sÏ lªn tµu thùc tËp 1 n¨m, råi sau ®ã trë l¹i häc n¨m cuèi ë tr­êng; khi tèt nghiÖp hä sÏ thi lÊy b»ng phã ba hoÆc m¸y ba. ë NhËt B¶n, ch­¬ng tr×nh häctËp kÐo dµi 4 n¨m vµ còng cã mét n¨m trªn biÓn. ë Anh, sinh viªn còng häc mét n¨m lý thuyÕt t¹i tr­êng råi n¨m tiÕp theo sÏ thùc hµnh trªn tµu vµ sau 4 n¨m häc hä sÏ thi lÊy b»ng phã ba hoÆc m¸y ba. Cïng víi kh¶ n¨ng thùc hiÖn thµnh th¹o c¸c c«ng viÖc trªn tµu, c¸c sü quan, thuyÒn viªn ViÖt Nam nªn ®­îc ®µo t¹o theo h­íng chuyªn m«n ho¸, lµm viÖc theo nhãm. §©y lµ xu h­íng phæ biÕn trªn thÕ giíi hiÖn nay do nh÷ng ­u ®iÓm næi bËt cña nã. Khi c¸c con tµu ngµy cµng ®­îc trang bÞ hiÖn ®¹i th× ng­êi ®iÒu khiÓn tµu ph¶i cã chuyªn m«n ngµy cµng cao míi lµm chñ ®­îc con tµu. HiÖu qu¶ c«ng viÖc sÏ cao h¬n nÕu mçi ng­êi ®Òu hoµn thµnh c«ng viÖc cô thÓ cña m×nh, ®ãng gãp vµo môc tiªu chung. Mçi ng­êi chØ cÇn chuyªn t©m vµo mét m¶ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tham gia vµo mäi viÖc trªn tµu. H×nh thøc nµy gi¶m bít thêi gian ®µo t¹o, tiÕt kiÖm ®­îc nh÷ng chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt cho ng­êi häc, tõ ®ã t¹o thªm thÆng d­ kinh tÕ cho x· héi. H¬n n÷a, viÖc ®µo t¹o chuyªn m«n ho¸ cho tõng thuû thñ gióp hä cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t nhanh chãng nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh trong ph¹m vi c«ng viÖc cña m×nh h¬n bÊt kú ng­êi nµo kh¸c chØ ®­îc cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc chung. §ång thêi, hä còng nhanh chãng n¾m b¾t ®­îc nh÷ng kü thuËt míi, c¸c tÝnh n¨ng míi cña thiÕt bÞ hiÖn ®¹i vµ nhÊt lµ cã thÓ vµo viÖc ngay sau khi ra tr­êng, tiÕt kiÖm thêi gian vµ chi phÝ ®µo t¹o l¹i. Khi sè l­îng tµu ngµy cµng t¨ng th× sè sü quan, thuyÒn viªn ®­îc ®µo t¹o chuyªn s©u phï hîp víi chøc danh ®¶m nhiÖm trªn tµu l¹i cµng thiÕu. Víi tèc ®é ph¸t triÓn cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam hiÖn nay ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn nh÷ng ®iÓm mÊt c©n b»ng trong vÊn ®Ó bè trÝ nh©n sù trªn tµu. V× thÕ, ngµnh vËn t¶i biÓn n­íc ta cÇn cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp trong ®µo t¹o nguån nh©n lùc, phôc vô cho môc tiªu ph¸t triÓn ®éi tµu quèc gia. 5. C¸c biÖn ph¸p kh¸c. Bªn c¹nh nh÷ng cè g¾ng cña c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, c¸c doanh nghiÖp còng cÇn cã sù gióp ®ì cña Nhµ n­íc th«ng qua c¸c biÖn ph¸p hç trî tµi chÝnh vµ t¹o m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Hç trî tµi chÝnh lµ mét biÖn ph¸p b¶o hé gi¸n tiÕp mang l¹i t¸c ®éng lín mµ Ýt chÞu ¶nh h­ëng cña xu thÕ héi nhËp. §Ó ®éi tµu ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn kinh doanh tèt h¬n, Nhµ n­íc cã thÓ ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p ­u tiªn cho ®éi tµu quèc gia vËn chuyÓn hµng ho¸ gi÷a c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam; bá phô phÝ giao th«ng ®èi víi x¨ng dÇu dïng cho tµu biÓn; miÔn thuÕ nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ, vËt t­, phô tïng phôc vô cho ®ãng míi vµ söa ch÷a tµu trong n­íc, kÓ c¶ thiÕt bÞ th«ng tin mµ ViÖt Nam ch­a s¶n xuÊt ®­îc; vµ gi¶m c­íc phÝ c¶ng biÓn cho tµu ViÖt Nam. Hµng ho¸ vËn chuyÓn gi÷a c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam chØ dµnh cho ®éi tµu ViÖt Nam thùc hiÖn ®· ®­îc quy ®Þnh trong §iÒu 9 Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam. §©y lµ mét chÝnh s¸ch phæ biÕn, ®­îc hÇu hÕt c¸c n­íc ¸p dông nh»m thùc hiÖn chñ quyÒn quèc gia ven biÓn vµ kh«ng bÞ thay ®æi theo thêi gian, bÊt kÓ xu thÕ héi nhËp, toµn cÇu ho¸. Tuy nhiªn, kh¸i niÖm "®éi tµu biÓn ViÖt Nam" cÇn ®­îc x¸c ®Þnh râ lµ bao gåm tÊt c¶ c¸c tµu mang cê ViÖt Nam, hay ph©n biÖt tµu ®¨ng ký mang cê quèc tÞch ViÖt Nam nh­ng thuéc së h÷u cña c¸c tæ chøc c¸ nh©n ViÖt Nam. LuËt mét sè n­íc quy ®Þnh tµu ®­îc x¸c ®Þnh theo cê vµ ®éi tµu quèc gia bao gåm toµn bé tµu mang cê quèc tÞch cña quèc gia ®ã. Nh­ng ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc ®¨ng ký mang cê cña mçi quèc gia l¹i kh¸c nhau, phô thuéc vµo chÝnh s¸ch hµng h¶i cña hä tõng thêi ®iÓm. V× vËy, nghiªn cøu chÝnh s¸ch b¶o hé ®éi tµu quèc gia chÝnh lµ n­íc chÝnh s¸ch b¶o hé ®éi tµu mang cê quèc gia ®ã. §éi tµu biÓn ViÖt Nam nªn ®­îc hiÓu lµ tÊt c¶ c¸c tµu mang cê quèc tÞch ViÖt Nam; cßn ®iÒu kiÖn nµo ®Ó tµu ®­îc mang quèc tÞch ViÖt Nam th× cÇn ®­îc quy ®Þnh chÆt chÏ, phï hîp víi chÝnh s¸ch hµng h¶i trong tõng giai ®o¹n cô thÓ. Kh¸i niÖm "®éi tµu biÓn ViÖt Nam" hiÓu nh­ vËy sÏ kh«ng tr¸i víi th«ng lÖ quèc tÕ, ®ång thêi cßn khuyÕn khÝch sö dông thuyÒn viªn ViÖt Nam, sö dông ®¨ng kiÓm ViÖt Nam, t¹o ®iÒu kiÖn cho ®Êt n­íc thu ®­îc mét kho¶n phÝ ®¨ng ký hµng n¨m (hiÖn nay lµ 0,4USD/ GT) vµ mét sè kho¶n thu kh¸c theo luËt ®Þnh. Song song víi viÖc dµnh cho c¸c tµu ViÖt Nam quyÒn vËn chuyÓn toµn bé hµng ho¸ gi÷a c¸c c¶ng néi ®Þa, Nhµ n­íc còng nªn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p hç trî tµi chÝnh ®èi víi c¸c chñ tµu trong n­íc ®Ó hä cã ®iÒu kiÖn gi¶m chi phÝ, tõ ®ã c¶i thiÖn kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸. C¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng ®­êng biÓn hiÖn ®ang ph¶i chÞu mét thiÖt thßi lµ ph¶i nép phô phÝ giao th«ng thu qua gi¸ x¨ng dÇu lµ 300 ®ång/lÝt, trong khi hä kh«ng sö dông ®­êng bé. Ngoµi ra, tµu biÓn cßn ph¶i nép c¸c lo¹i phÝ nh­ phÝ b¶o ®¶m hµng h¶i, phÝ träng t¶i VËy nªn, viÖc c¸c tµu ph¶i nép phô phÝ x¨ng dÇu nh­ hiÖn nay lµ ch­a hîp lý. Trong vËn t¶i biÓn, chi phÝ nhiªn liÖu, dÇu nhên chiÕm 26% tæng chi phÝ ho¹t ®éng cña tµu vµ 90% chi phÝ mçi chuyÕn ®i. Gi¸ dÇu nhên vµ nhiªn liÖu cao lµm cho gi¸ thµnh vËn chuyÓn cña c¸c tµu ViÖt Nam bÞ ®éi lªn, ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ®éi tµu. Theo tÝnh to¸n s¬ bé cña c¸c chuyªn gia Côc Hµng h¶i ViÖt Nam, nÕu bá phô phÝ giao th«ng thu qua x¨ng dÇu, mçi n¨m ®éi tµu biÓn ViÖt Nam sÏ tiÕt kiÖm ®­îc kho¶ng 260 triÖu USD. §Ó tiÕt kiÖm chi phÝ khai th¸c vµ vèn ®Çu t­ cho ®éi tµu biÓn quèc gia, Nhµ n­íc nªn miÔn gi¶m thuÕ nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ, vËt t­, phô tïng phôc vô cho ®ãng míi vµ söa ch÷a tµu trong n­íc, kÓ c¶ nh÷ng thiÕt bÞ th«ng tin mµ n­íc ta ch­a s¶n xuÊt ®­îc. Chi phÝ söa ch÷a vµ b¶o d­ìng tµu chiÕm kho¶ng 12% chi phÝ ho¹t ®éng cña tµu. ChÝnh s¸ch nµy kh«ng chØ gióp ®éi tµu t¨ng c­êng n¨ng lùc c¹nh tranh do tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ mµ cßn khuyÕn khÝch ngµnh ®ãng tµu trong n­íc ph¸t triÓn. Còng trong nhãm c¸c biÖn ph¸p hç trî tµi chÝnh, Nhµ n­íc cã thÓ khuyÕn khÝch c¸c c¶ng ViÖt Nam gi¶m c­íc phÝ c¶ng cho tµu ViÖt Nam. NhiÒu n­íc ®· vµ ®ang ¸p dông chÝnh s¸ch nµy; ch¼ng h¹n, NhËt B¶n gi¶m 50% phÝ cÇu c¶ng cho c¸c tµu cña NhËt vËn chuyÓn tuyÕn néi ®Þa. C¶ng phÝ chiÕm 10% tæng chi phÝ cho mçi chuyÕn ®i cña tµu. Chi phÝ nµy gi¶m sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho tµu ViÖt Nam gi¶m gi¸ c­íc vµ thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng h¬n. Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng cÇn chó ý t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh khai th¸c tµu. Nh­ ®· ph©n tÝch ë phÇn nguyªn nh©n, nh÷ng bÊt cËp vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vËn t¶i biÓn vµ sù thiÕu ®ång bé trong hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh ®ang lµm n¶n lßng c¸c doanh nghiÖp, triÖt tiªu ý muèn më réng s¶n xuÊt kinh doanh cña hä. Nhµ n­íc cÇn ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n ph¸p quy quy ®Þnh cô thÓ viÖc khuyÕn khÝch vµ ®¶m b¶o quyÒn b×nh ®¼ng cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong n­íc tham gia kinh doanh khai th¸c tµu. Cã nh­ vËy míi t¹o ®­îc m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, n©ng cao chÊt l­îng phôc vô cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n­íc còng ph¶i bæ sung, söa ®æi c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c h×nh thøc vËn t¶i míi nh­ vËn t¶i container, vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, vÒ tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ tµu, vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp hµng h¶i, tè tông hµng h¶i trong Bé luËt Hµng h¶i cho phï hîp víi thùc tiÔn ho¹t ®éng hµng h¶i quèc tÕ vµ ViÖt Nam. * * * Tãm l¹i, viÖc c¶i thiÖn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cßn yÕu kÐm cña ®éi tµu biÓn quèc gia hiÖn nay ®ßi hái Nhµ n­íc vµ tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp chñ tµu ph¶i ¸p dông ®ång thêi mét lo¹t c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®éi tµu; ®æi míi ph­¬ng thøc tæ chøc qu¶n lý, ®iÒu hµnh trong c¸c doanh nghiÖp; dµnh thÞ phÇn vËn t¶i cho ®éi tµu quèc gia; ®µo t¹o nguån nh©n lùc ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng cao khi ®éi tµu tiÕn lªn hiÖn ®¹i; c¸c biÖn ph¸p hç trî tµi chÝnh; t¹o hµnh lang ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp C¸c biÖn ph¸p b¶o hé trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cña Nhµ n­íc nh»m dµnh quyÒn vËn t¶i cho tµu ViÖt Nam trong thêi ®iÓm hiÖn nay cã thÓ tranh thñ ¸p dông ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ®éi tµu. Nh­ng khi n­íc ta ®· héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi vÒ hµng h¶i th× c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé sÏ ph¶i lo¹i bá dÇn. §Ó ®øng v÷ng ®­îc trªn thÞ tr­êng nhiÒu ®èi thñ c¹nh tranh nh­ hiÖn nay, c¸c c«ng ty chñ tµu kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i tù m×nh v­¬n lªn ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cña kh¸ch hµng ngµy cµng tèt hµng h¬n. Hä cÇn tËn dông nh÷ng ­u ®·i cña chÝnh phñ ®Ó tranh thñ tù hoµn thiÖn m×nh, chuÈn bÞ cho mét cuéc c¹nh tranh thùc sù chØ trong vµi n¨m n÷a KÕt luËn Víi nhu cÇu vËn t¶i hµng ho¸ néi ®Þa vµ xuÊt nhËp khÈu b»ng ®­êng biÓn lín vµ kh«ng ngõng gia t¨ng, ViÖt Nam cÇn cã mét ®éi th­¬ng thuyÒn ®ñ m¹nh ®Ó phôc vô chuyªn chë. Tuy vËy, ®éi tµu quèc gia trªn thùc tÕ cßn nhá bÐ vÒ quy m«, l¹c hËu vÒ kü thuËt vµ bÊt hîp lý vÒ c¬ cÊu nªn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chÊt l­îng phôc vô ch­a tèt vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh yÕu. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ngµnh vËn t¶i biÓn n­íc ta ®· cã mét sè cè g¾ng ®Ó n©ng cÊp ®éi tµu vµ trªn thùc tÕ ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh. Nh­ng tõng Êy nç lùc vÉn ch­a ®ñ ®Ó vùc dËy ®éi tµu quèc gia ®ñ søc ®¶m nhËn chuyªn chë khèi l­îng hµng ho¸ cña c¸c chñ hµng trong n­íc chø ch­a nãi ®Õn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Tèc ®é ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn ViÖt Nam vÉn ch­a theo kÞp sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña ®éi tµu biÓn thÕ giíi. T×nh tr¹ng ®¸ng lo ng¹i nµy xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguyªn nh©n vµ ®Ó kh¾c phôc ®­îc ®ßi hái nç lùc rÊt lín tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn còng nh­ sù hç trî cña Nhµ n­íc. Tr­íc sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña ngµnh vËn t¶i biÓn thÕ giíi, ®éi tµu biÓn ViÖt Nam nÕu kh«ng nhanh chãng thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng phôc vô th× sÏ kh«ng tr¸nh khái nguy c¬ tôt hËu xa h¬n so víi ®éi tµu c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Trong thÕ giíi toµn cÇu ho¸ ngµy cµng s©u s¾c hiÖn nay, c¹nh tranh lµ tÊt yÕu vµ nhiÖm vô tr­íc m¾t cña ®éi tµu biÓn quèc gia rÊt nÆng nÒ. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia n¨m 1993. 2. C¸c C«ng ­íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i vµ hµng ho¸ - NXB Giao th«ng vËn t¶i n¨m 1999. 3. Côc Hµng h¶i ViÖt Nam: LÞch sö ngµnh ®­êng biÓn ViÖt Nam - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia n¨m 1995. 4. Côc §¨ng kiÓm ViÖt Nam: T×nh h×nh ®éi tµu biÓn th¸ng 09/2002. 5. PGS.PTS. NguyÔn Hång §µm (chñ biªn): VËn t¶i vµ b¶o hiÓm trong Ngo¹i th­¬ng - NXB Gi¸o dôc n¨m 1994, t¸i b¶n n¨m 1998. 6. Tæng C«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam: B¸o c¸o tæng kÕt n¨m 2001. 7. PGS. TS. §inh Ngäc ViÖn (chñ biªn): §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp nhµ n­íc m· sè 10.14 - NXB Giao th«ng vËn t¶i th¸ng 09/2002. 8. PGS. TS. §inh Ngäc ViÖn (chñ biªn): Giao nhËn vËn t¶i vµ hµng ho¸ quèc tÕ - NXB Giao th«ng vËn t¶i n¨m 2002. 9. Tæng côc thèng kª: Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2000, 2001 - NXB Thèng kª. 10. T¹p chÝ Hµng h¶i (c¸c sè n¨m 2000, 2001,2002). 11. T¹p chÝ Giao th«ng vËn t¶i (c¸c sè n¨m 2001,2002). 12. T¹p chÝ Ngo¹i th­¬ng (c¸c sè n¨m 2001,2002). 13. B¸o Giao th«ng vËn t¶i (c¸c sè n¨m 2001, 2002). 14. B¸o §Çu t­ (c¸c sè n¨m 2002). 15. Visaba Times (c¸c sè n¨m 2002). 16. Cargo News Asia (c¸c sè n¨m 2002). 17. Country Report Vietnam (www.unescap.org). 18. InforMARE - FORUM of shipping and logistics (www.informare.it) 19. ISL Shipping Lines (www.-old.isl.org) 20. http//: www.vinalines.com.vn Phô lôc Phô lôc sè 1 ChØ sè ph¸t triÓn vÒ xuÊt nhËp khÈu Tõ 1980 ®Õn 2000 (n¨m tr­íc lµ 100%) N¨m Tæng kim ng¹ch Trong ®ã XuÊt khÈu NhËp khÈu 1980 89,5 104,2 86,1 1981 107,9 118,5 105,1 1982 112,0 131,2 106,5 1983 107,2 117,0 103,7 1984 111,7 105,4 114,3 1985 106,7 107,5 106,4 1986 116,5 117,8 116,0 1987 111,1 103,8 132,2 1988 114,7 121,6 112,3 1989 188,9 187,4 93,0 1990 114,3 123,5 107,3 1991 85,8 86,8 84,9 1992 115,7 123,7 108,7 1993 134,9 115,7 154,4 1994 143,0 135,8 148,5 1995 137,7 134,4 140,0 1996 135,2 133,2 136,6 1997 112,9 126,6 104,0 1998 100,4 101,9 99,2 1999 111,0 123,3 101,1 2000 127,4 124,0 130,8 6 T 2001 112,0 115,2 108,9 Nguån: Kû yÕu th­¬ng m¹i ViÖt Nam, T¹p chÝ Ngo¹i th­¬ng. Phô lôc sè 2 XuÊt nhËp khÈu mét sè mÆt hµng chñ yÕu XuÊt khÈu MÆt hµng §¬n vÞ tÝnh 1980 1985 1990 1995 2000 DÇu th« Ngh×n tÊn - - 2617 7652 15500 Than ®¸ Ngh×n tÊn 656,0 766,0 788,5 2821 3035 ThiÕc TÊn - 478,0 1808 3283 3301 Giµy dÐp TriÖu USD - - 8,3 296,4 1402 Hµng dÖt may ,, - - 214,7 850 1585 G¹o Ngh×n tÊn - - 1624 1998 3500 L¹c nh©n ,, 8,5 31,0 70,7 111 78,2 Cµ phª ,, 4,0 9,2 89,6 248 694 Cao su ,, 3,8 35,2 75,9 183,1 280 H¹t ®iÒu nh©n ,, - - - 19,8 26 Rau qu¶ TriÖu USD - - 52,3 56,1 205 H¹t tiªu Ngh×n tÊn - - 9,0 17,9 36,2 ChÌ ,, 9,0 10,4 6,1 18,8 44,7 QuÕ TÊn - - 2097 6356 3600 Hµng thuû s¶n TriÖu USD - - 239,1 621,4 1475 NhËp khÈu Xe « t« vËn t¶i ChiÕc 2339 4788 3726 12223 12574 Xe « t« con ,, - - 2042 7752 9753 S¾t thÐp Ngh×n tÊn 162,3 282,6 324 1116 2661 X¨ng dÇu c¸c lo¹i ,, 1326,2 1898,9 2861 5003 8589 X¨ng ,, - 326,3 680 1043 - Diesel ,, - 815,5 1248 2271 - Ma dót ,, - 496,0 568 867 - DÇu ho¶ ,, - - 229 315 - Ph©n bãn ,, 411,5 1467,1 2085 2317 3982 Thuèc trõ s©u TriÖu USD - 16,7 9,0 100 112 ChÊt dÎo Ngh×n tÊn - - 20,0 233 635 B«ng ,, 41,6 49,5 59,0 68 82 Sîi vµ t¬ dÖt ,, - - 17,0 94 173 Nguyªn phô liÖu thuèc l¸ TriÖu USD - - 7,0 97 112 Nguyªn phô liÖu cho may ,, - - 69,0 305 1334 Clinker Ngh×n tÊn - - - 959 - Bét mú ,, - 27,7 141 254 86 Mú chÝnh ,, - - 24,0 22 14 T©n d­îc TriÖu USD 14,7 23,0 36,0 69 301 Xe m¸y Ngh×n chiÕc - - 36,0 458 1581 L­¬ng thùc Ngh×n tÊn 887,8 442,2 161,7 - - Nguån: Kû yÕu th­¬ng m¹i ViÖt Nam, T¹p chÝ Ngo¹i th­¬ng. Phô lôc sè 3 Sè liÖu tµu biÓn cña tõng chñ tµu 2001 06/2002 1. C«ng ty vËn t¶i biÓn ViÖt Nam (VOSCO) Sè l­îng tµu 24 27 Tæng dung tÝch (GT) 195.616 218.440 Tæng träng t¶i (DWT) 322.492 353.304 Tµu chë hµng tæng hîp 18 22 Tµu chë dÇu 0 2 Tµu chë container 0 0 C¸c tµu lo¹i kh¸c 4 4 Tuæi b×nh qu©n 17,65 16,14 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 24 27 2. Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam (VINALINES) Sè l­îng tµu 11 11 Tæng dung tÝch (GT) 112.628 112.628 Tæng träng t¶i (DWT) 125.295 125.550 Tµu chë hµng tæng hîp 0 0 Tµu chë dÇu 0 0 Tµu chë container 11 10 C¸c tµu lo¹i kh¸c 0 0 Tuæi b×nh qu©n 16,18 14,82 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 11 10 3. C«ng ty vËn t¶i vµ thuª tµu (VIETFRACHT) Sè l­îng tµu 3 3 Tæng dung tÝch (GT) 11.122 13.604 Tæng träng t¶i (DWT) 17.294 21.604 Tµu chë hµng tæng hîp 3 3 Tµu chë dÇu 0 0 Tµu chë container 0 0 C¸c tµu lo¹i kh¸c 0 0 Tuæi b×nh qu©n 23,33 19,00 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 3 3 4. C«ng ty vËn t¶i vµ thuª tµu ViÖt Nam (VITRANSCHART) Sè l­îng tµu 8 10 Tæng dung tÝch (GT) 63.574 78.614 Tæng träng t¶i (DWT) 104.937 110.218 Tµu chë hµng tæng hîp 7 10 Tµu chë dÇu 0 0 Tµu chë container 1 0 C¸c tµu lo¹i kh¸c 0 0 Tuæi b×nh qu©n 19,5 18,19 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 7 10 5. C«ng ty vËn t¶i dÇu khÝ ViÖt Nam (FALCON) Sè l­îng tµu 18 16 Tæng dung tÝch (GT) 84.135 86.929 Tæng träng t¶i (DWT) 129.231 136.059 Tµu chë hµng tæng hîp 6 9 Tµu chë dÇu 4 3 Tµu chë container 0 0 C¸c tµu lo¹i kh¸c 7 0 Tuæi b×nh qu©n 21,97 21,31 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 10 8 6. Liªn doanh dÇu khÝ ViÖt X« (VIETSOPETRO) Sè l­îng tµu 29 27 Tæng dung tÝch (GT) 231.642 395.693 Tæng träng t¶i (DWT) 342.056 645.858 Tµu chë hµng tæng hîp 0 0 Tµu chë dÇu 1 0 Tµu chë container 0 0 C¸c tµu lo¹i kh¸c 28 26 Tuæi b×nh qu©n 18,93 16,88 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 16 27 7. C«ng ty vËn t¶i x¨ng dÇu ®­êng thuû I (VIETPETRO Co.1) Sè l­îng tµu 8 8 Tæng dung tÝch (GT) 27.630 27.630 Tæng träng t¶i (DWT) 42.454 42.451 Tµu chë hµng tæng hîp 0 0 Tµu chë dÇu 7 6 Tµu chë container 0 0 C¸c tµu lo¹i kh¸c 0 2 Tuæi b×nh qu©n 20,0 21,03 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 0 3 8. C«ng ty vËn t¶i biÓn III (VINASHIP) Sè l­îng tµu 11 11 Tæng dung tÝch (GT) 52.209 54.591 Tæng träng t¶i (DWT) 80.761 85.266 Tµu chë hµng tæng hîp 11 11 Tµu chë dÇu 0 0 Tµu chë container 0 0 C¸c tµu lo¹i kh¸c 0 0 Tuæi b×nh qu©n 23,73 22,00 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 5 10 9. C«ng ty vËn t¶i x¨ng dÇu (VITACO) Sè l­îng tµu 10 7 Tæng dung tÝch (GT) 39.112 33.353 Tæng träng t¶i (DWT) 65.936 59.257 Tµu chë hµng tæng hîp 0 0 Tµu chë dÇu 9 7 Tµu chë container 0 0 C¸c tµu lo¹i kh¸c 1 0 Tuæi b×nh qu©n 26,40 23,88 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 4 4 10. C«ng ty hîp t¸c lao ®éng víi ng­êi n­íc ngoµi Sµi Gßn (INLACO SAIGON) Sè l­îng tµu 3 2 Tæng dung tÝch (GT) 7.130 5.688 Tæng träng t¶i (DWT) 10.147 7.924 Tµu chë hµng tæng hîp 2 1 Tµu chë dÇu 1 1 Tµu chë container 0 0 C¸c tµu lo¹i kh¸c 0 0 Tuæi b×nh qu©n 24,67 26,00 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 2 2 11. C«ng ty vËn t¶i thuû b¾c (NORTHCO) Sè l­îng tµu 4 4 Tæng dung tÝch (GT) 10.125 15.441 15.441 13.616 20.392 20.392 4 4 Tµu chë dÇu 0 0 Tµu chë container 0 0 C¸c tµu lo¹i kh¸c 0 0 Tuæi b×nh qu©n 14,50 14,75 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 2 4 12. C«ng ty vËn t¶i biÓn Sµi Gßn (SAIGON SHIP) Sè l­îng tµu 5 4 Tæng dung tÝch (GT) 6.902 6.356 Tæng träng t¶i (DWT) 10.053 11.315 Tµu chë hµng tæng hîp 5 4 Tµu chë dÇu 0 0 Tµu chë container 0 0 C¸c tµu lo¹i kh¸c 0 0 Tuæi b×nh qu©n 24,20 22,25 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 4 4 13. C«ng ty vËn t¶i biÓn Hµ Néi (HAMATCO) Sè l­îng tµu 3 3 Tæng dung tÝch (GT) 4.695 4.695 Tæng träng t¶i (DWT) 7.725 7.724 Tµu chë hµng tæng hîp 3 3 Tµu chë dÇu 0 0 Tµu chë container 0 0 C¸c tµu lo¹i kh¸c 0 0 Tuæi b×nh qu©n 19,67 19,67 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 2 2 14. C«ng ty vËn t¶i biÓn ®«ng Sè l­îng tµu 7 6 Tæng dung tÝch (GT) 7.140 6.897 Tæng träng t¶i (DWT) 9.222 8.972 Tµu chë hµng tæng hîp 5 4 Tµu chë dÇu 0 0 Tµu chë container 0 0 C¸c tµu lo¹i kh¸c 2 2 Tuæi b×nh qu©n 17,57 14,83 Sè tµu ch¹y tuyÕn quèc tÕ 4 3 Nguån: Côc §¨ng kiÓm ViÖt Nam. Phô lôc sè 4 Ph©n bè ®éi tµu thÕ giíi theo lo¹i tµu (01/01/2000) §¬n vÞ: 1.000 GT Stt . N­íc ®¨ng ký Tµu dÇu Tµu hµng kh« KL lín Tµu hµng b¸ch ho¸ Tµu Container Tµu lo¹i kh¸c 1. Panama 34.630 45.734 6.092 13.162 12.341 2. Liberia 25.392 12.562 1.925 6.362 4.066 3. Bahamas 14.975 4.833 3.686 1.509 5.586 4. Malta 12.234 10.533 3.275 799 1.219 5. Greece 14.289 8.077 492 1.835 1.630 6. Cyprus 4.690 11.437 3.338 2.376 1.070 7. Norway 12.363 3.863 1.870 83 3.246 8. Singapore 10.231 4.753 1.304 3.422 1.482 9. China 2.490 6.618 4.487 1.472 571 10. Japan 6.734 3.243 775 695 2.632 11. Hong Kong 790 6.947 841 1.484 160 12. Marshall Islands 6.642 2.067 181 686 36 13. USA 3.612 1.271 212 3.031 1.157 14. Italy 2.630 2.049 142 744 3.159 15. Philippines 252 4.366 969 68 1.174 16. Saint Vincent 646 2.673 2.286 158 884 17. Denmark 1 356 398 69 760 18. Germany 124 2 626 5.122 483 19. Russia 1.473 863 3.098 272 567 20. India 3.002 2.662 462 116 26 21. Turkey 805 3.303 999 169 508 22. Bermuda 2.742 1.911 41 437 585 23. South Korea 891 2.915 611 700 451 24. Malaysia 2.273 1.568 550 696 101 25. Isle of Man 3.396 795 193 366 322 C¸c n­íc kh¸c 24.014 15.785 16.754 11.268 14.425 Tæng 193.150 161.186 55.607 60.201 58.641 Nguån: InforMARE