Bài giảng Nhập môn Kinh tế học - Chương 5: Thị trường độc quyền

CHƯƠNG 5 THỊ TRƯỜNG ĐỘC QUYỀN 1Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí I. KHÁI NIỆM Thị trường chỉ có một người bán về một sản phẩm riêng biệt mà không có sản phẩm thay thế tốt.  Người bán là người định giá.  Sự gia nhập của những nhà sản xuất khác bị ngăn chận 2Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí 1. ĐỘC QUYỀN TỰ NHIÊN 2. QUY ĐỊNH CỦA NHÀ NƯỚC 3. QUYỀN PHÁT MINH, SÁNG CHẾ 4. BÍ QUYẾT CÔNG NGHỆ 3Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí II. CÁC TÍNH CHẤT 1. Quan hệ giữa giá cả và sản lượng của doanh nghiệp: nghịch biến 4Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí .P P1 Q Đường cầu thị trường đối với xí nghiệp P2 Q1 Q2 D 2. Tổng doanh thu (TR): tăng, đạt cực đại, sau đó giảm dần Q TR 6Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí 3. Doanh thu biên (MR) Là sự thay đổi trong tổng doanh thu khi thay đổi một đơn vị hàng hóa được bán ra Q TR MR    7Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí MR là đạo hàm của hàm TR MR<P P Q TR MR 10 1 10 10 9 2 18 8 8 3 24 6 7 4 28 4 6 5 30 2 5 6 30 0 4 7 28 -2 8Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí Cho hàm số cầu (D): P=-aQ+b TR=P×Q=-aQ2+bQ MR=(TR)’= -2aQ+b Hàm MR có độ dốc gấp đôi độ dốc của đường cầu D. TR đạt cực đại khi MR=0 9Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí Q D MR P=-aQ+b MR=-2aQ+b b P,MR 10Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí Hàm số cầu thị trường đối với một xí nghiệp độc quyền có dạng như sau: P=-0,5Q+1000. Hàm tổng doanh thu là: TR=-0,5Q2+1000Q Hàm doanh thu biên sẽ là: MR=-Q+1000 Doanh thu tối đa khi đạo hàm của tổng doanh thu (tức MR) bằng 0 Tức Q=1000 11Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí I. TỐI ĐA HÓA LỢI NHUẬN 1. Phân tích bằng các đường tổng số Doanh nghiệp đạt lợi nhuận tối đa khi sản xuất với số lượng Q*, bán với mức giá P* sao cho: MC=MR 12Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí 13 TC, TR -TFC Q* Q2Q1 TR TC Q TFC Lợi Nhuận Lợi Nhuận tối đa Q 13 Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí LN(Lợi nhuận)=TR-TC LN max khi (LN)’=0, Tức (TR)’-(TC)’=0 Tức MR-MC=0 Do đó tại Q*, MR=MC (<P) 14Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí 2. Phân tích bằng các đường đơn vị 15Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí PQ ACQ* Q* P* MR D AC MC Lợi nhuận Q P, C MC=MR Xí nghiệp độc quyền đạt lợi nhuận tối đa khi sản xuất với số lượng Q* và bán với mức giá P* thỏa điều kiện MC=MR 16 Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí CẠNH TRANH HOÀN HẢO • Cân bằng ngắn hạn tại MC = MR = P • Đường cung XN là một đoạn của đường MC • P thấp, Q cao, có lợi cho người tiêu dùng ĐỘC QUYỀN • Cân bằng ngắn hạn tại MC = MR <P • Không xác định được đường cung XN • P cao, Q thấp, gây thiệt hại cho người tiêu dùng 17Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí .Đường cung (đường chi phí biên) D MC=MR QCT MR QĐQ PĐQ PCT Q P,MR 18Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí XN độc quyền thu được lợi nhuận trong dài hạn Tùy theo quy mô thị trường mà XNĐQ có thể thiết lập quy mô Sản xuất thích hợp. (bằng, lớn hơn hoặc nhỏ hơn quy mô Sản xuất tối ưu) 19Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí C. CÁC CHÍNH SÁCH CAN THIỆP CỦA CHÍNH PHỦ ĐỐI VỚI THỊ TRƯỜNG ĐỘC QUYỀN 20Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí 21Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí MỤC TIÊU: Hạn chế các mặt tiêu cực của thị trường độc quyền (giá cao, cung thấp, lợi nhuận độc quyền cao) BIỆN PHÁP: sử dụng công cụ giá tối đa và thuế Chính phủ quy định xí nghiệp độc quyền phải bán với giá thấp hơn mức giá tối đa hóa lợi nhuận. 22Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí QQ0 Q1 MR Q* P* MC MR D AC P, C Với D, MC, AC cho trước, XN dự định sản xuất Q*, bán với giá P* (thỏa điều kiện MC=MR), lợi nhuận là (P*-ACQ*) ×Q* 23 Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí ACQ* Q0 Q1 MR P1 Q1 MC MR D AC P, C L M K Nếu chính phủ quy định giá tối đa là P1<P* (giá tối đa xác định tại giao điểm giữa D và MC). - Đường cầu trở thành P1LD - Đường doanh thu biên trở thành hai đoạn bất liên tục P1L và MMR Q1 MR P1 Q1 MC MR D AC P, C L M K Q* Tại Q*, LN không còn tối đa (vì MC<MR). Để LN tối đa, XN sx Q1 Tại Q1, MC=MR=P (như trong thị trường cạnh tranh hoàn hảo) P* Giá cả giảm, sản lượng tăng Lợi nhuận độc quyền giảm. 26Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí Chính phủ quy định một mức thuế không theo sản lượng đối với xí nghiệp độc quyền. Tăng định phí của xí nghiệp 27Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí Cho TC0=AQ 3+BQ2+CQ+TFC Với Q: sản lượng A,B,C,TFC là các hằng số.. MC0=3AQ 2+2BQ+C AC0=AQ 2+BQ+C+(TFC/Q) Tăng thuế không theo sản lượng T TC1=AQ 3+BQ2+CQ+TFC+T MC1=3AQ 2+2BQ+C (không đổi) AC1=AQ 2+BQ+C+(TFC/Q)+(T/Q) (tăng) Q0 MR D MC AC0 AC1 Một mức thuế không theo sản lượng T sẽ làm đường chi phí trung bình dịch chuyển lên trên, đường chi phí biên không đổi. 29 Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí Q0 P* Q* MR D MC AC0 AC1 ACQ*1 ACQ*2 Để LN tối đa, XN vẫn SX với số lượng như cũ (Q*), bán với mức giá như cũ (P*) nhưng lợi nhuận giảm. 30 Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí Giá cả không đổi, sản lượng không đổi. Lợi nhuận độc quyền giảm. 31Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí Chính phủ quy định một mức thuế t/ đơn vị sản lượng đối với xí nghiệp độc quyền. Tăng biến phí của xí nghiệp 32Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí Cho TC0=AQ 3+BQ2+CQ+TFC Với Q: sản lượng A,B,C,TFC là các hằng số.. MC0=3AQ 2+2BQ+C AC0=AQ 2+BQ+C+(TFC/Q) Tăng thuế theo sản lượng t/sản phẩm TC1=AQ 3+BQ2+CQ+TFC+tQ MC1=3AQ 2+2BQ+C+t (tăng) AC1=AQ 2+BQ+C+(TFC/Q)+t (tăng) Một mức thuế theo sản lượng t/đơn vị sản phẩm sẽ làm đường chi phí trung bình AC và chi phí biên MC dịch chuyển lên trên một khoảng là t MR D MC0 AC0 AC1 MC1 34 Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí Để LN tối đa, XN giảm sản lượng xuống Q*2 và tăng giá đến P*2 P*1 Q*1 MR D MC0 AC0 AC1 ACQ*1 ACQ*2 MC1 P*2 Q*2 35 Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí Giá cả tăng, sản lượng giảm. Lợi nhuận độc quyền giảm. 36Kinh Tế Vi Mô- GV. Hồ Hữu Trí