Bài giảng Những vấn đề cơ bản về nhà nước và pháp luật xã hội chủ nghĩa – liên hệ nhà nước và pháp luật cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

LỚP THẠC SỸ LUẬT NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT XÃ HỘI CHỦ NGHĨA – LIÊN HỆ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TS. BÙI QUANG XUÂN L o g o HỌC THUYẾT NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT TS. BÙI QUANG XUÂN 0913 183 168 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT XÃ HỘI CHỦ NGHĨA – LIÊN HỆ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM NỘI DUNG 3.1. Sự ra đời của Nhà nước Xã hội chủ nghĩa – Liên hệ Việt Nam 3.2. Bản chất Nhà nước và pháp luật Xã hội Chủ nghĩa - Liên hệ Nhà Việt Nam 3.3. Hình thức Nhà nước và pháp luật xã hội chủ nghĩa - Liên hệ Việt Nam 3.4. Chức năng Nhà nước và pháp luật xã hội chủ nghĩa xã hội chủ nghĩa - Liên hệ Việt Nam 3.5. Hình thức nhà nước xã hội chủ nghĩa - Liên hệ Việt Nam 3..6. Bộ máy nhà nước xã hội chủ nghĩa – Liên hệ Việt Nam 3.7. Vị trí của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong hệ thống chính trị NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT I. SỰ RA ĐỜI CỦA NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA – LIÊN HỆ VIỆT NAM NGUOÀN GOÁC NHAØ NÖÔÙC QUAN ÑIEÅM PHI MAÙCXÍT 1. Thuyeát thaàn hoïc 2. Thuyeát gia tröôûng 3. Thuyết khế ước xã hội QUAN ÑIEÅM CUÛA CN MAÙC-LEÂNIN - Các giai đoạn phát triển của lịch sử xã hội loài người? - Giai đoạn nào không có Nhà nước? Vì sao? - Giai đoạn nào bắt đầu có Nhà nước? Làm sao NN ra đời được? - Điều kiện nào để NN tồn tại, phát triển? Khi nào NN sẽ tiêu vong? QUAN ÑIEÅM CUÛA CN MAÙC-LEÂNIN  Nhaø nöôùc laø moät hieän töôïng xaõ hoäi mang tính lòch söû.  Nhaø nöôùc chæ ra ñôøi, toàn taïi vaø phaùt trieån khi xaõ hoäi phaùt trieån ñeán moät giai đoạn nhất định vaø seõ tieâu vong khi ñieàu kieän cho sự tồn tại ñoù khoâng coøn. Thị tộc Quyeàn löïc- Quyeàn löïc xaõ hoäi Cô quan quaûn lyù Hoäi ñoàng thị tộc Thuû lónh Quaân söï Thị tộc Thị tộc. BOÄ LAÏC BAØO TOÄC BAØO TOÄC Tuø tröôûng XÃ HỘI CỘNG SẢN NGUYÊN THỦY VÀ TỔ CHỨC THỊ TỘC – BỘC LẠC  Cơ sở kinh tế:  Cơ sở xã hội: Thị tộc – Bộ lạc. Toå chöùc thò toäc – boä laïc tan raõ vaø söï ra ñôøi cuûa nhaø nöôùc LLSX NSLÑ Phaân coâng LÑXH L1 L2 L3 SAU BA LAÀN PHAÂN COÂNG LAO ÑOÄNG XAÕ HOÄI MAÂU THUAÃN GIAI CAÁP KHOÂNG THEÅ ÑIEÀU HOØA NHAØ NÖÔÙC XUAÁT HIEÄN Nhaø nöôùc ra ñôøi, theo Ph.AÊngghen, coù 3 hình thöùc nhaø nöôùc ñieån hình: •3 hình thöùc nhaø nöôùc ñieån hình Nhaø nöôùc Aten Nhaø nöôùc Roâma Nhaø nöôùc Gieùcmanh SỰ RA ĐỜI CỦA NN XHCN NN XHCN nói chung - Các tiền đề: + Kinh tế: + Xã hội: + Chính trị - tư tưởng. - Yếu tố dân tộc và thời đại - Sựa ra đời NNXHCN Ở Việt Nam:  Tình hình kinh tế-xã hội, chính trị - tư tưởng  Sự ra đời của NN Việt Nam Dân chủ cộng hòa (2/9/1945) NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT II. BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT XÃ HỘI CHỦ NGHĨA - LIÊN HỆ NHÀ VIỆT NAM Tính giai caáp Tính xaõ hoäi Baûn chaát NN BẢN CHẤT CỦA NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Cơ sở cho sự tồn tại (yếu tố quy định bản chất): Cô sôû KT: Cheá ñoä coâng höõu veà caùc TLSX chuû yeáu. Cô sôû XH: Goàm quaûng ñaïi quaàn chuùng ND lao ñoäng, maø neàn taûng laø lieân minh Coâng + Noâng + Trí. Bản chất: Tính giai cấp và tính xã hội, có biểu hiện cụ thể: – Laø coâng cuï thöïc hieän quyeàn löïc chính trò cuûa nhaân daân, laø nhaø nöôùc phaùp quyeàn XHCN cuûa nhaân daân, do nhaân daân, vì nhaân daân (Ñieàu 2-HP); 1. Laø nhaø nöôùc thoáng nhaát giöõa baûn chaát giai caáp coâng nhaân vôùi tính nhaân daân vaø tính daân toäc. 2. Laø nhaø nöôùc thoáng nhaát cuûa caùc daân toäc cuøng sinh soáng treân ñaát nöôùc Vieät Nam (Ñieàu 5 - HP) 3. Nhaø nöôùc CHXHCNVN laø moät nhaø nöôùc daân chuû thöïc söï vaø roäng raõi (Ñieàu 3 - HP) 4. Laø nhaø nöôùc yeâu chuoäng hoaø bình (Ñieàu 14 - HP) 5. Laø nhaø nöôùc do Ñaûng Coäng saûn laõnh ñaïo (Ñieàu 4- HP); BẢN CHẤT CỦA NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM  “Nhà nước chủ nô và phong kiến mang bản chất giai cấp, nhà nước tư sản mang tính giai cấp và tính xã hội, nhà nước XHCN chỉ mang tính xã hội”  Đúng/sai? Vì sao? NGUOÀN GOÁC NHAØ NÖÔÙC NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT III. HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT XÃ HỘI CHỦ NGHĨA - LIÊN HỆ VIỆT NAM III. HÌNH THÖÙC NHAØ NÖÔÙC XHCNVN HÌNH THÖÙC CHÍNH THEÅ HÌNH THÖÙC CAÁU TRUÙC CHEÁ ÑOÄ CHÍNH TRÒ ÑÔN NHAÁT COÄNG HOAØ DAÂN CHUÛ DAÂN CHUÛ NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT IV. CHỨC NĂNG NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT XÃ HỘI CHỦ NGHĨA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA - LIÊN HỆ VIỆT NAM CHÖÙC NAÊNG NHAØ NÖÔÙC ÑOÁI NOÄI ÑOÁI NGOAÏI 1- Chức năng Khái niệm: Phân loại: Phân biệt chức năng của NN và chức năng của các cơ quan NN. 2- Nhiệm vụ: Khái niêm: Phân loại: Phân biệt chức năng và nhiệm vụ CHỨC NĂNG VÀ NHIỆM VỤ CỦA NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA - LIÊN HỆ VIỆT NAM HÌNH THÖÙC CHÍNH THEÅ QUAÂN CHUÛ COÄNG HOAØ TUYEÄT ÑOÁI HAÏN CHEÁ QUÍ TOÄC DAÂN CHUÛ HÌNH THÖÙC NHAØ NÖÔÙC HÌNH THÖÙC CAÁU TRUÙC LIEÂN BANG ÑÔN NHAÁT CHEÁ ÑOÄ CHÍNH TRÒ PHAÛN DAÂN CHUÛ DAÂN CHUÛ HÌNH THÖÙC NHAØ NÖÔÙC  Laø caùch thöùc toå chöùc vaø phöông phaùp thöïc hieän quyeàn löïc chính trò cuûa giai caáp thoáng trò. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT VI. BỘ MÁY NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA – LIÊN HỆ VIỆT NAM Là hệ thống các cơ quan nhà nước từ TW đến ĐP BOÄ MAÙY NHAØ NÖÔÙC Được tổ chức và hoạt động theo những nguyên tắc chung nhất định 2. Heä thoáng caùc CQ trong BMNNCHXHCN Việt Nam BOÄ MAÙY NHAØ NÖÔÙC CHXHCNVN CQ QUAÛN LYÙ HAØNH CHÍNH NN HT CQ QUYEÀN LÖÏC CTN CAÙC CQ XEÙT XÖÛ CAÙC CQ KIEÅM SAÙT * HT CQ QUYỀN LỰC QUỐC HỘI UBTV QUỐC HỘI HỆ THỐNG CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC 1. CHÍNH PHỦ 2. Các bộ: 18 bộ 3. Các cơ quan ngang bộ: 04 4. Các cơ quan thuộc Chính phủ: 08 5. Các UBND các cấp  HT caùc cơ quan kieåm saùt  HT các cơ quan xét xử  Cheá ñònh Chủ tịch nước CAÙC NGUYEÂN TAÉC TOÅ CHÖÙC VAØ HOAÏT ÑOÄNG CÔ BAÛN CUÛA NHAØ NÖÔÙC XHCN  Khái niệm: là những tư tưởng chỉ đạo đúng đắn, khách quan và khoa học, phù hợp với bản chất của NN XHCN, tạo thành cơ sở cho tổ chức và hoạt động các CQNN và toàn thể bộ máy NN. CAÙC NGUYEÂN TAÉC TOÅ CHÖÙC VAØ HOAÏT ÑOÄNG CÔ BAÛN CUÛA NHAØ NÖÔÙC XHCN NHÓM NGUYÊN TẮC CHUNG NHÓM NGUYÊN TẮC RIÊNG NGUYEÂN TAÉC ÑAÛNG LAÕNH ÑAÏO CƠ SỞ PHÁP LÝ: ĐIỀU 4 HIẾN PHÁP. + Lý do: + Nội dung:  Ñeà ra chuû chöông ñöôøng loái, chính saùch lôùn cho hoaït ñoäng cuûa BMNN;  Thöïc hieän söï kieåm tra, höôùng daãn;  Thoâng qua coâng taùc ñaøo taïo boài döôõng CB, Ñaûng giôùi thieäu đảng viên ưu tú vào CQNN  Thoâng qua vai trò tiên phong, gương mẫu cuûa caùc toå chöùc ñaûng, caùc đảng viên tại CQNN. + Biện pháp đảm bảo:  Củng cố, ñoåi môùi nội dung và phương thức LĐ;  Nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chức đảng;  Nâng cao chất lượng đảng viên. NGUYEÂN TAÉC ND LAO ÑOÄNG THAM GIA QUAÛN LYÙ NHAØ NÖÔÙC Tröïc tieáp Giaùn tieáp ND THAM GIA QL NỘI DUNG NGUYEÂN TAÉC ND LAO ÑOÄNG THAM GIA QUAÛN LYÙ NHAØ NÖÔÙC Các đảm bảo: 1.- Đảm bảo cho ND tổ chức lập ra BMNN 2.- Đảm bảo cho ND tham gia quản lý, quyết định những vấn đề quan trọng 3.- Đảm bảo cho ND kiểm tra, giám sát  Cơ sở pháp lý  Nội dung NGUYÊN TẮC TẬP TRUNG DÂN CHỦ CƠ SỞ PHÁP LÝ: Đ6 HP 1992 NỘI DUNG CỦA NGUYÊN TẮC: - Đảm bảo sự chỉ đạo điều hành tập trung thống nhất của TW->ĐP, Cấp trên -> Cấp dưới; - Đảm bảo sự chủ động, sáng tạo của địa phương, cấp dưới. - Vấn đề quan trọng của CQNN phải thảo luận tập thể và quyết định theo đa số nhưng phải lắng nghe ý kiến thiểu số để rà soát, kiểm tra tính đúng đắn của quyết định - Lưu ý việc trưng cầu ý dân NGUYÊN TẮC TẬP TRUNG DÂN CHỦ  CƠ SỞ PHÁP LÝ:  NỘI DUNG CỦA NGUYÊN TẮC  BIỆN PHÁP ĐẢM BẢO: - Thực hiện tốt việc thông tin, báo cáo, kiểm tra và xử lý; - Tìm ra tỷ lệ hợp lý giữa dân chủ và tập trung cho từng cơ quan, từng loại hoạt động; NGUYEÂN TAÉC PHAÙP CHEÁ XHCN  CƠ SỞ PHÁP LÝ  NỘI DUNG: - Söï toân troïng thöïc hieän phaùp luaät một cách trieät để, thống nhất cuûa caùc cq nhaø nöôùc, CB, CC, VC nhaø nöôùc. - Xöû lyù kòp thôøi, nghieâm minh caùc hành vi vi phạm pháp luật. - Giaûi quyeát kòp thôøi caùc KN, TC cuûa CD.  BIỆN PHÁP ĐẢM BẢO: - Xây dựng pháp luật; - Tổ chức thực hiện; - Kiểm tra, giám sát. Nguyeân taéc quyeàn löïc nhaø nöôùc laø thoáng nhaát nhöng coù coù söï phaân coâng vaø phoái hôïp giöõa caùc cô quan trong vieäc thöïc hieän caùc quyeàn laäp phaùp, hành phaùp, tö phaùp NGUYÊN TẮC QUYỀN LỰC NHÀ NƯỚC NGUYÊN TẮC QUYỀN LỰC NHÀ NƯỚC  CƠ SỞ PHÁP LÝ  NỘI DUNG - Thống nhất: - Phân công – phối hợp:  BIỆN PHÁP ĐẢM BẢO - Cụ thể hóa chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan NN; - Xác định một cách khoa học vấn đề phân công và phối hợp. VẤN ĐỀ ĐẨY MẠNH XÂY DỰNG NNPQ XHCN  Nâng cao nhận thức về xây dựng NNPQ  Tiếp tục đổi mới tổ chức, hoạt động của BMNN Quốc hội: Chủ tịch nước: Chính phủ: CQ tư pháp: Chính quyền địa phương:  Xây dựng đội ngũ CBCC trong sạch, có năng lực  Tích cực thực hiện phòng, chống TN và LP NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT VỊ TRÍ CỦA NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRONG HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ CƠ QUAN NHÀ NƯỚC PHÂN LOẠI CÁC CƠ QUAN NHÀ NƯỚC TÓM LƯỢC CUỐI BÀI Trong bài học này, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu các nội dung sau: 1. Khái quát chung các quan điểm về Nhà nước 2. Bản chất của Nhà nước 3. Chức năng của Nhà nước 4. Hình thức của Nhà nước 5. Quan hệ cơ bản của Nhà nước 6. Các kiểu nhà nước CHÚC THÀNH CÔNG & HẠNH PHÚC BUIQUANGXUAN 0913183168 buiquangxuandn@gmail.com