Bài giảng Pháp luật đại cương - Chương 3: Hình thức của pháp luật

Chương 3. Hình thức của pháp luật 3 .1 Khái niệm về hình thức pháp luật 3 .2 Văn bản pháp luật, hình thức pháp luật chủ yếu ở Việt Nam 1 Nguyễn Thị Yến 3.1 Khái niệm về hình thức pháp luật- các hình thức pháp luật cơ bản 1. khái niệm về hình thức pháp luật 2. Các hình thức pháp luật trên thế giới. 2 Nguyễn Thị Yến 1. Khái niệm về hình thức pháp luật Hình thưc pháp luật là những dạng tồn tại thực tế của pháp luật trong các kiểu nhà nước. Hình thức pháp luật là những dạng tồn tại thực tế của pháp luật được các quan tòa áp dụng khi xét xử. 3 Nguyễn Thị Yến 2. Các hình thức pháp luật trên thế giới Tập quán pháp Án lệ Văn bản pháp luật Các học thuyết pháp lý Điều ước quốc tế Lẽ công bằng 4 Nguyễn Thị Yến Tập quán pháp Nhà nước thừa nhận một số tập quán lưu truyền trong xã hội phù hợp với lợi ích của giai cấp thống trị và nâng chúng lên thành những quy tắc xử sự chung, được nhà nước đảm bảo thực hiện Điều kiện tập quán được nâng lên thành tập quán pháp Thói quen được hình thành lâu đời và được áp dụng liên tục Được thừa nhận rộng rãi Có nội dung cụ thể rõ ràng 5 Nguyễn Thị Yến Án lệ 6 Nguyễn Thị Yến Việc nhà nước thừa nhận những quyết định, bản án của cơ quan hành chính, cơ quan xét xử khi giải quyết các vụ việc cụ thể để áp dụng cho những vụ việc tương tự lần sau V¨n b¶n ph¸p luËt V¨n b¶n do c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ban hµnh theo thñ tôc, tr×nh tù luËt ®Þnh, trong ®ã cã quy t¾c xö sù chung, ®­îc nhµ n­íc b¶o ®¶m thùc hiÖn nh»m ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi vµ ®­îc ¸p dông nhiÒu lÇn trong ®êi sèng-x· héi 7 Các học thuyết pháp lý Công trình nghiên cứu của các học giả Các ý kiến, bài viết . . . Liên quan đến Nhà nước và pháp luật của các giáo sư, quan tòa, luật sư, trọng tài. Nguyễn Thị Yến 8 Điều ước quốc tế Là những cam kết, những thỏa thuận giữa các quốc gia và các chủ thể khác của công pháp quốc tế hình thành nên những điều ước quốc tế đa phương, song phương. Các cam kết này được quốc gia tham gia kí kết tuân thủ trong phạm vi lãnh thổ của mình trở thành một nguồn luật trên thực tế. Nguyễn Thị Yến 9 Lẽ công bằng (lẽ phải – reasons- luật hợp lí) Khi giải quyết một vụ việc mà không có luật, quan tòa sẽ thực hiện việc sáng tạo, vận dụng các kiến thức đã học về học thuyết pháp lý, tập quán không bắt buộc, niềm tin để đưa ra phán quyết vụ án trên thực tế. Nguyễn Thị Yến 10 3.2 Văn bản pháp luật- hình thức pháp luật chủ yếu của Việt Nam 1. khái niệm, đặc điểm của văn bản pháp luật 2. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật ở Việt Nam 3. Hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật Nguyễn Thị Yến 11 3.2.1 Khái niệm, đặc điểm của văn bản pháp luật V¨n b¶n ph¸p luËt Do c¬ quan NN cã thÈm quyÒn ban hµnh Chøa ®ùng quy t¾c xö sù chung §­îc ¸p dông nhiÒu lÇn trong cuéc sèng Tªn gäi, néi dung vµ tr×nh tù ban hµnh ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong PL 12 C¸c lo¹i v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ë ViÖt Nam V¨n b¶n do Quèc héi ban hµnh: HiÕn ph¸p; LuËt; NghÞ quyÕt V¨n b¶n do UBTVQH ban hµnh: Ph¸p lÖnh, NghÞ quyÕt V¨n b¶n do chñ tÞch n­íc ban hµnh: LÖnh, QuyÕt ®Þnh V¨n b¶n do ChÝnh phñ ban hµnh: NghÞ quyÕt; NghÞ ®Þnh V¨n b¶n do Thñ t­íng ChÝnh phñ ban hµnh: QuyÕt ®Þnh, ChØ thÞ V¨n b¶n do Bé tr­ëng ban hµnh: Th«ng t­; QuyÕt ®Þnh, ChØnh thÞ V¨n b¶n do H§TPTANDTC: NghÞ quyÕt VTVKSNDTC, CATANDTC ban hµnh: QuyÕt ®Þnh, ChØ thÞ, Th«ng t­ V¨n b¶n liªn tÞch gi÷a c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn; gi÷a c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn víi c¸c tæ chøc chÝnh trÞ-x· héi: Th«ng t­ liªn tÞch V¨n b¶n do H§ND, UBND c¸c cÊp ban hµnh 13 3.2.3HiÖu lùc cña v¨n b¶n ph¸p luËt ®­îc hiÓu lµ ph¹m vi kh«ng gian thêi gian vµ ®èi t­îng mµ v¨n b¶n ®ã t¸c ®éng tíi HiÖu lùc kh«ng gian lµ ph¹m vi l·nh thæ văn b¶n t¸c ®éng tíi HiÖu lùc vÒ ®èi t­îng t¸c ®éng lµ c¸c chñ thÓ chÞu sù t¸c ®éng cña v¨n b¶n ®ã HiÖu lùc thêi gian ®­îc x¸c ®Þnh tõ thêi ®iÓm ph¸t sinh cho tíi khi chÊm døt 14 Lưu ý khi áp dụng văn bản pháp luật Thời điểm áp dụng văn bản pháp luật? Các văn bản pháp luật quy định khác nhau về cùng một vấn đề? Văn bản pháp luật do một cơ quan ban hành có quy định khác nhau về cùng một vấn đề? Văn bản pháp luật mới không quy đinh hoặc quy định trách nhiệm pháp lý nhẹ hơn đối với hành vi xảy ra trước ngày văn bản có hiệu lực? Nguyễn Thị Yến 15 Câu hỏi ôn tập chương 1. mọi quy tắc tồn tại trong xã hội có nhà nước đều được xem là pháp luật? 2. Pháp luật là tiêu chuẩn duy nhất đánh giá hành vi của con người? 3. Nguồn duy nhất để hình thành pháp luật đó là văn bản pháp luật do nhà nước ban hành? 4. Trình bày các hình thức pháp luật trong lịch sử? Thế nào là hình thức tiền lệ pháp? Câu nói tiền lệ pháp là hình thức pháp luật lạc hậu thể hiện trình độ pháp lý thấp? 5. Văn bản pháp luật không có hiệu lực hồi tố. 6. Văn bản pháp luật do cơ quan nhà nước ở TW ban hành có hiệu lực trong phạm vi toàn lãnh thổ, Nguyễn Thị Yến 16