Biện pháp thúc đẩy xuất khẩu hàng hoá trong nền kinh tế thị trường, lấy mặt hàng gạo làm ví dụ

g trªn 80 n­íc vµ cã mÆt ë c¶ 5 Ch©u lôc. ThÞ tr­êng XK g¹o lín nhÊt cña ViÖt Nam lµ khu vùc Ch©u ¸, kÕ ®Õn lµ khu vùc Ch©u Phi, Ch©u Mü vµ Ch©u §¹i D­¬ng. Nh÷ng n­íc nhËp khÈu lín cña ViÖt Nam (tÝnh tõ 1991 ®Õn 11/99) lµ In®«nªxia chiÕm trªn d­íi 8%, Philippine trªn d­íi 7%, Cu ba trªn d­íi 7%, Iran trªn d­íi 5%,... tæng l­îng g¹o XK cña ViÖt Nam. ThÞ tr­êng XK g¹o cña ViÖt Nam tiÕp tôc ®­îc më réng chñ yÕu ë nh÷ng thÞ tr­êng kh«ng ®ßi hái chÊt l­îng cã phÈm cÊp cao nh­ Ch©u Phi, Nam Mü, Trung Mü,... vµ tõng b­íc th©m nhËp vµo mét sè thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ NhËt B¶n, EU,... Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh më réng thÞ tr­êng vµ t×m kiÕm thÞ tr­êng míi, ViÖt Nam còng bÞ mÊt dÇn mét sè thÞ tr­êng ch¼ng h¹n nh­ Malaysia. Nguyªn nh©n lµ do ch­a g©y ®­îc lßng tin ®èi víi b¹n hµng, ch­a h×nh thµnh ®­îc mèi quan hÖ g¾n bã l©u dµi vµ mËt thiÕt. C¸c doanh nghiÖp XK cña ViÖt Nam vÉn cßn lèi lµm ¨n "cß con", "chíp nho¸ng" nªn ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn XK cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Do vËy Nhµ n­íc còng nh­ c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®æi míi c¸ch nghÜ vµ c¸ch lµm ®Ó phï hîp víi c¸ch thøc lµm viÖc hiÖn ®¹i. 2-/ Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o XK ViÖt Nam: Lîi thÕ vµ bÊt lîi cña ViÖt Nam so víi Th¸i Lan. §èi thñ c¹nh tranh Lîi thÕ cña ViÖt Nam BÊt lîi cña ViÖt Nam Th¸i Lan Gi¸ thÊp h¬n (VN chiÕm lÜnh thÞ tr­êng b»ng c¸ch h¹ gi¸ thÊp h¬n ®èi thñ c¹nh tranh) - S¶n l­îng g¹o XK Ýt h¬n. - ChÊt l­îng g¹o XK kÐm h¬n. - ThÞ tr­êng míi ch­a æn ®Þnh. - C¬ chÕ qu¶n lý XK ch­a hoµn thiÖn. - Gièng lóa chÊt l­îng thÊp vµ kü thuËt chÕ biÕn kÐm h¬n. - Gi¸ c¶ thÊp h¬n. - Ph­¬ng thøc thanh to¸n ch­a linh ho¹t. S¶n l­îng g¹o XK cña ViÖt Nam trong mÊy n¨m qua t¨ng dÇn lªn theo c¸c n¨m, chiÕm 14,88% s¶n l­îng g¹o XK cña thÕ giíi. S¶n l­îng cña Th¸i Lan chiÕm kho¶ng 31%, cña Mü kho¶ng 16%, Ên §é lµ 10%. Trong suèt thêi gian qua s¶n l­îng g¹o XK cña Th¸i Lan lu«n ®øng ®Çu thÕ giíi. Nhê vËy Th¸i Lan chi phèi gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §Ó c¹nh tranh ViÖt Nam th­êng ph¶i chÞu thiÖt thßi h¹ thÊp gi¸ h¬n so víi Th¸i Lan. MÆt kh¸c ViÖt Nam cßn bÞ chÌn Ðp vÒ gi¸ tõ c¸c n­íc míi quay trë l¹i XK nh­ Ên §é. Tuy nhiªn, gi¸ g¹o ViÖt Nam thÊp h¬n còng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho XK, gi÷ v÷ng, æn ®Þnh thÞ tr­êng truyÒn thèng, t×m kiÕm vµ më réng mét sè thÞ tr­êng míi. N¨m 1996 cuéc c¹nh tranh g¹o phÈm cÊp thÊp diÔn ra kh¸ quyÕt liÖt gi÷a g¹o ViÖt Nam, Ên §é, Th¸i Lan, Myanma do cung t¨ng, cÇu gi¶m. N¨m 1997 nguån cung g¹o phÈm cÊp gi¶m, song do ®ång b¹t mÊt gi¸, g¹o XK cña ViÖt Nam chÞu søc Ðp c¹nh tranh tõ phÝa Th¸i Lan ë tÊt c¶ c¸c lo¹i g¹o. BiÓu 16: T×nh h×nh XK g¹o trªn thÕ giíi 1991-1994 §¬n vÞ tÝnh: triÖu tÊn N¨m Tªn n­íc 1991 1992 1993 1994 Tèc ®é t¨ng (%) 92/91 93/92 94/93 Toµn thÕ giíi 12,1 14,0 15,0 16,7 Th¸i Lan 4,0 4,8 6,8 4,7 120,00 141,67 69,12 ViÖt Nam 1,0 2,0 1,8 1,95 200,00 90,00 122,22 Mü 2,2 2,1 2,6 2,8 95,45 123,81 107,69 Ên §é 0,7 0,5 0,6 1,0 71,43 120,00 166,67 Nguån: v¨n phßng an ninh l­¬ng thùc ViÖt Nam. BiÓu 17: XuÊt khÈu g¹o thÕ giíi tõ 1995-1998 §¬n vÞ: triÖu tÊn N¨m Tªn n­íc 1995 1996 1997 1998 1999 dù ®o¸n Tèc ®é t¨ng % 96/95 97/96 98/97 Tæng sè 20,99 19,43 19,027 27,69 22,210 92,57 97,93 145,53 Th¸i Lan 5,90 5,28 5,80 5,60 5,9 89,5 109,85 96,55 ViÖt Nam 2,10 3,2 3,68 3,75 4,2 152,38 115,00 101,63 Mü 3,07 2,62 2,3 2,70 - 85,34 87,78 117,39 Ên §é 4,20 3,50 3,00 3,00 2,05-2,07 83,33 85,71 100 Nguån: thêi b¸o kinh tÕ sè 30/1998 vµ t¹p chÝ thÞ tr­êng gi¸ c¶ 6/1999 Dù b¸o trong t­¬ng lai gÇn, s¶n l­îng g¹o XK cña ViÖt Nam sÏ ®øng vÞ trÝ thø hai sau Th¸i Lan. Gi¸ c¶ cã thÓ sÏ tiÕn gÇn vµ b»ng gi¸ XK cña Th¸i Lan. ChÊt l­îng g¹o cña ViÖt Nam ®· t¨ng lªn, g¹o phÈm cÊp cao chiÕm trªn 40% tæng sè g¹o XK. MÆc dï vËy so víi c¸c n­íc nh­ Th¸i Lan, Mü,... phÈm cÊp g¹o cña n­íc ta vÉn cßn ë møc trung b×nh vµ thÊp. §©y lµ nh©n tè lµm cho gi¸ g¹o cña ViÖt Nam thÊp h¬n. ChÊt l­îng g¹o thÊp ®· trë thµnh vËt c¶n ®Ó ViÖt Nam x©m nhËp vµo mét sè thÞ tr­êng ®ßi hái chÊt l­îng cao nh­ thÞ tr­êng NhËt B¶n, EU,... T¹i thÞ tr­êng g¹o cao cÊp mµ ta ®· x©m nhËp ®­îc nh­ Iran, Ir¾c,... g¹o cña ViÖt Nam còng bÞ g¹o cña Th¸i Lan c¹nh tranh gay g¾t vµ quyÕt liÖt. NÕu nh­ kh«ng cã gi¶i ph¸p g× ®Ó can thiÖp th× cã thÓ ViÖt Nam sÏ bÞ mÊt ®i thÞ tr­êng "bÐo bë" nµy. Bªn c¹nh ®ã, víi phÈm cÊp trung b×nh vµ thÊp g¹o cña ta chñ yÕu ®­îc xuÊt tíi mét sè thÞ tr­êng kh«ng ®ßi hái cã phÈm cÊp cao nh­: thÞ tr­êng Ch©u Phi, Nam Mü, Trung Mü,... nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn chÊt l­îng g¹o cña ta thÊp lµ: + Ch­a cã gièng lóa tèt. + HiÖn nay mçi n¬i gieo trång mét lo¹i gièng kh¸c nhau nªn chÊt l­îng g¹o kh«ng ®Òu. Ngoµi ­u thÕ vÒ gi¸, Th¸i Lan cßn cã ­u thÕ vÒ c¸c ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i nh­ cho tr¶ chËm, cÊp tÝn dông vµ c¸c lîi thÕ kh¸c vÒ c¬ së h¹ tÇng, bèc hµng nhanh, uy tÝn kinh nghiÖm tr×nh ®é kinh doanh, tiÕp thÞ,... Søc c¹nh tranh cao cña g¹o Th¸i Lan cho phÐp Th¸i Lan lu«n b¸n g¹o ë møc gi¸ cao h¬n. HÖ thèng tæ chøc XK g¹o cña Th¸i Lan h¬n h¼n ViÖt Nam. III-/ Nh÷ng thµnh tùu vµ khã kh¨n trong XK hµng ho¸ cña ViÖt Nam trong thêi gian qua: 1-/ Nh÷ng thµnh tùu: Theo ®¸nh gi¸ chung cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ, ho¹t ®éng XK cña ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu ®¸ng kÓ, tèc ®é t¨ng tr­ëng vÒ kim ng¹ch XK qua c¸c n¨m t¨ng nhanh nÕu nh­ n¨m 1995 lµ 5.500 triÖu USD th× n¨m 1998 lµ 9.361 triÖu USD ®Æc biÖt lµ 9 th¸ng ®Çu cña n¨m 1999 ®· ®¹t ®­îc 8.200 triÖu USD. C¬ cÊu XK ®· cã sù chuyÓn dÞch theo h­íng tÝch cùc. Tû träng cña hµng XK qua chÕ biÕn s©u vµ tinh t¨ng lªn kh«ng dõng mÆc dï ë møc khiªm tèn, tû träng nguyªn liÖu th« vµ s¬ chÕ gi¶m. Vµ danh môc c¸c mÆt hµng XK chñ lùc còng ®­îc më réng vµ chiÕm tû träng cao trong kim ng¹ch XK ®Æc biÖt trong n¨m 1999 nµy míi cã 9 th¸ng ®Çu n¨m n¨m 1999 XK dÇu th« ®¹t 10,89 triÖu tÊn, kim ng¹ch XK ®¹t 1,31 tû USD dù kiÕn c¶ n¨m 1999 dÇu th« XK cã thÓ ®¹t 2 tû USD. TiÕp ®Õn lµ g¹o, kim ng¹ch XK ®¹t 882 tû USD trªn 3,82 triÖu tÊn g¹o, kh¶ n¨ng XK ®­îc 4,2-4,5 triÖu tÊn g¹o kim ng¹ch XK ®¹t 1 tû USD. MÆt hµng thuû s¶n ®¹t 687 triÖu USD nh­ng ®· cã dÊu hiÖu t¨ng chËm dÇn. DÖt may ®¹t kim ng¹ch 1,2 tû USD t¨ng 11% so víi cïng kú cña n¨m 1998. Giµy dÐp ®¹t 1 tû USD t¨ng 34% so víi cïng kú n¨m 1998. Ngoµi ra, hµng ®iÖn tö vµ linh kiÖn m¸y tÝnh t¨ng 51,5% ®¹t 420 triÖu USD, h¹t tiªu t¨ng 169% ®¹t 126 triÖu USD, rau qu¶ t¨ng 30% ®¹t 56 triÖu USD, hµng thñ c«ng mü nghÖ 47% ®¹t 119 triÖu USD,... VÒ c¬ cÊu thÞ tr­êng XK cña ViÖt Nam ®· ®­îc më réng vµ tõng b­íc x©m nhËp vµo nh÷ng thÞ tr­êng khã tÝnh ®ßi hái ph¶i ®¹t phÈm cÊp cao ®èi víi c¸c mÆt hµng nh­ thÞ tr­êng NhËt B¶n, EU, Mü vµ APEC,... VÒ mÆt chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ ®iÒu hµnh cña Nhµ n­íc: Nhµ n­íc ®· th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c, ®· cã sù ®iÒu hµnh tËp trung thèng nhÊt, h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶, tr¸nh tinh ftr¹ng tranh móa tranh b¸n g©y ra sù Ðp gi¸ hµng XK cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Tæ chøc tèt th«ng tin gi¸ c¶ thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. §ång thêi Nhµ n­íc ®· tõng b­íc hoµn thiÖn c¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m« nh­ l·i suÊt, tÝn dông, tû gi¸ hèi ®o¸i, chÝnh s¸ch thuÕ,... ®Ó hç trî t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng XK vµo nh÷ng n¨m tiÕp theo. Ch¼ng h¹n nh­ viÖc ra ®êi cña N§ 57/1998 N§-CP ngµy 31/7/1998 cña ChÝnh phñ vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh thùc sù ®· ®­a ra mét néi dung quan träng trong LuËt th­¬ng m¹i ®i vµo cuéc sèng. Theo c¸c v¨n b¶n nµy, b¾t ®Çu tõ ngµy 1/1/1999 thñ tôc xin phÐp ®¨ng ký kinh doanh xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn rµng buéc vÒ vèn, tiªu chuÈn nghiÖp vô,... ®èi víi doanh nghiÖp ®· ®­îc dì bá, víi chÕ ®Þnh míi nµy thay v× 2.400 doanh nghiÖp ®· lªn ®Õn 3.000 doanh nghiÖp ®· ®­îc quyÒn tham gia kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®©y lµ mét có "kÝch" khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ nhËp khÈu. Nh×n chung, qua nhiÒu n¨m thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi, Nhµ n­íc ta ®· tÝch cùc ®æi míi chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i, kinh tÕ ngo¹i th­¬ng nãi chung vµ chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu nãi riªng, nh»m ph¸t huy quyÒn chñ ®éng s¸ng t¹o cña c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c ngµnh, c¸c ®¬n vÞ c¬ së, xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu, coi träng lîi Ých kinh tÕ lµ ®éng lùc chñ yÕu thóc ®Èy c¸c tæ chøc kinh tÕ tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi, th× cho ®Õn nay cã thÓ kh¼ng ®Þnh ho¹t ®éng kinh tÕ ngo¹i th­¬ng n­íc ta ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng c¶ vÒ l­îng lÉn vÒ chÊt. Ch¼ng h¹n, ViÖt Nam ®· ®¹t d­îc mét sè thµnh tùu ®¸ng kÓ trong ho¹t ®éng XK g¹o: s¶n l­îng g¹o t¨ng lªn, chÊt l­îng g¹o kh«ng ngõng ®­îc n©ng cao, kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o t¨ng, c¬ chÕ ®iÒu hµnh qu¶n lý XK g¹o ®­îc ®æi míi,... 2-/ Nh÷ng tån t¹i: Tuy nhiªn, theo ®¸nh gi¸ chung cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ, ho¹t ®éng XK cña ViÖt Nam ®¹t hiÖu qu¶ ch­a cao, thiÕu æn ®Þnh vµ ®ang næi cém hµng lo¹t vÊn ®Ò so víi nhËp khÈu, tèc ®é XK hµng ho¸ cßn thÊp ch¼ng h¹n nh­ n¨m 1998 møc nhËp siªu lµ 2,133 tû USD b»ng 22,8% so víi tæng kim ng¹ch XK. Trong khi ®ã s¶n phÈm XK chñ yÕu cña ta vÉn lµ nguyªn liÖu th« chiÕm >40%, hµng ®· qua chÕ biÕn chiÕm tû lÖ thÊp trong c¬ cÊu hµng XK cho nªn, s¶n l­îng XK dï t¨ng cao nh­ng kim ng¹ch XK kh«ng t¨ng t­¬ng øng vµ kh«ng t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng to lín vÒ mÆt tµi nguyªn vµ thiªn nhiªn, nguån nh©n lùc cña ta. HiÖu qu¶ thÊp trong ho¹t ®éng XK cña ta thÓ hiÖn trªn nhiÒu mÆt mµ ®¸ng chó ý c¸c mÆt sau: - Mét lµ, ho¹t ®éng XK cña ta diÔn ra kh«ng ®ång ®Òu, chñ yÕu tËp trung ë mét sè thµnh phè lín nh­: Thµnh phè Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, Hµ Néi, §µ N½ng. C¸c ®Þa ph­¬ng chØ chiÕm 40% gi¸ trÞ XK c¶ n­íc, bëi thÕ c¸c nguån hµng ë c¸c ®Þa ph­¬ng ch­a ®­îc khai th¸c cho XK, ch­a tËn dông ®­îc lîi thÕ cña tõng vïng ®Þa ph­¬ng phôc vô cho s¶n xuÊt ®Ó XK. - Hai lµ, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ XK cßn yÕu, do chÊt l­îng ch­a cao, chñ yÕu lµ hµng th« hoÆc míi s¬ chÕ lµm cho nguån hµng gi¶m 50% gi¸ trÞ. MÆt hµng ®­îc gäi lµ chÕ biÕn duy nhÊt cã tû träng lín l¹i còng chØ lµ s¶n phÈm gia c«ng (may mÆc) vèn lµ mÆt hµng cã quan hÖ nhiÒu viÖc sö dông lao ®éng rÎ tiÒn h¬n lµ chøa ®ùng tiÒm n¨ng ph¸t triÓn c«ng nghÖ - kü thuËt chÕ t¹o. Cã thÓ coi ®©y lµ h¹n chÕ lín nhÊt cña hµng ho¸ XK ViÖt Nam. Do h¹n hÑp vÒ vèn, m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ yÕu kÐm, l¹c hËu chËm ®­îc ®æi míi, chóng ta ®· b¸n rÎ nhiÒu tµi nguyªn, c¸c lo¹i n«ng l©m h¶i s¶n, kh«ng tËn dông hÕt nguån lao ®éng rÎ, dåi dµo. Do ®ã, ®· lµm c¹n kiÖt tµi nguyªn ®Êt, ph¸ vì c©n b»ng sinh th¸i. §èi víi mÆt hµng g¹o XK hµng n¨m chóng ta ®· bÞ thua thiÖt vµ tæn thÊt nhiÒu triÖu ®« la. C¸c mÆt hµng chñ lùc cßn Ýt, trong khi ®ã, chóng ta cã mét sè hµng ho¸ kh¸c rÊt cã triÓn väng, tiÒm n¨ng nh­: c¸c lo¹i m¸y ®éng lùc, mËt ong vµ nhiÒu s¶n phÈm vÒ rõng. Bªn c¹nh viÖc n©ng cao chÊt l­îng mÆt hµng kim ng¹ch lín, chñ ®¹o th× viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm kh¸c trë thµnh néi dung then chèt trong chiÕn l­îc XK cña ta sau nµy. - Ba lµ, x©m nhËp vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng trong XK hµng ho¸ cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ mÊt c©n ®èi, ho¹t ®éng XK cña ViÖt Nam chñ yÕu míi diÔn ra ë khu vùc Ch©u ¸ (70-75%) cßn ë c¸c Ch©u lôc kh¸c th× rÊt Ýt vµ h¹n chÕ. §Æc biÖt lµ XK ViÖt Nam hÇu nh­ ch­a v­¬n tíi thÞ tr­êng Ch©u Phi mªnh m«ng vµ ®Çy tiÒm n¨ng. VÊn ®Ò nµy liªn quan kh¶ n¨ng më réng quan hÖ ngo¹i giao cña c¸c nhµ kinh doanh ViÖt Nam trong viÖc t×m kiÕm b¹n hµng vµ thÞ tr­êng. MÆt kh¸c, hµng ho¸ XK ViÖt Nam ch­a cã thÞ tr­êng æn ®Þnh, v÷ng ch¾c, quan hÖ l©u dµi vµ g¾n bã, chóng ta ch­a h×nh thµnh hÖ thèng s¸ch l­îc thÞ tr­êng vµ th­¬ng nh©n. - Bèn lµ, c¬ chÕ chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu ch­a ph¸t huy hÕt hiÖu lùc, tr×nh tr¹ng bu«n lËu kh¸c phæ biÕn lµm ¶nh h­íng nghiªm träng ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ trong n­íc. Trong ho¹t ®éng XK vÉn ch­a gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng mèi quan hÖ gi÷a c¸c mÆt hµng chñ lùc víi c¸c nhãm hµng ho¸ kh¸c, qu¸ chó träng vµ ­u tiªn cho mét sè mÆt hµng mµ kh«ng biÕt tËn dông vµ bá qua nhiÒu lo¹i hµng ho¸ kh¸c rÊt cã triÓn väng vµ tiÒm n¨ng. - N¨m lµ, vÊn ®Ò vÒ th«ng tin th­¬ng m¹i phôc vô cho XK hµng ho¸ cßn nhiÒu h¹n chÕ, th«ng tin th­¬ng m¹i cña ta th­êng rÊt chËm, kh«ng ®Çy ®ñ, thiÕu chÝnh x¸c nªn ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nh­ dÔ gÆp rñi ro trong ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång XK. Trong khi ®ã nhiÒu ®èi t¸c cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam l¹i hiÓu rÊt râ vÒ t×nh h×nh XK vµ c¸c nhu cÇu cña ta. Bªn c¹nh ®ã c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam võa míi b¾t ®Çu tham gia ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi nªn cßn non trÎ ®· ph¶i chÊp nhËn cuéc c¹nh tranh víi c¸c tËp ®oµn ®a quèc gia cã nhiÒu kinh nghiÖm trªn th­¬ng tr­êng. Mµ ®iÒu ®¸ng lo ng¹i lµ c¸c doanh nghiÖp trong n­íc c¹nh tranh, Ðp gi¸ lÉn nhau tranh mua tranh b¸n, xuÊt ph¸t gi¸ ®Ó h­ëng lîi mét m×nh. Cuèi cïng chØ cã phÝa b¹n hµng ®­îc lîi, c¶ Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Òu bÞ thua thiÖt. - S¸u lµ, trong thêi gian qua, quan hÖ tû gi¸ hèi ®o¸i chØ khuyÕn khÝch nhËp khÈu, c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi cho r»ng ViÖt Nam míi chØ lo qu¶n lý ng­êi XK mµ ch­a la qu¶n lý nguån ngo¹i tÖ, ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp dïng ngo¹i tÖ nhËp khÈu trµn lan. D­íi t¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®Õn tõng mÆt hµng XK: nÕu tû gi¸ hèi ®o¸i ®­îc x¸c ®Þnh mang tÝnh c¹nh tranh cao (tû gi¸ "mÒm") th× c¸c nhµ XK sÏ cã lîi do b¸n ®­îc nhiÒu hµng ho¸ h¬n ra n­íc ngoµi. Ng­îc l¹i, nÕu ®ång ViÖt Nam bÞ n©ng gi¸ th× hµng XK l¹i trë nªn qu¸ ®¾t trong khi ®ã hµng nhËp khÈu l¹i qu¸ rÎ. Do vËy cÇn ®iÒu chØnh l·i suÊt vay vèn b»ng ®ång ViÖt Nam vµ ngo¹i tÖ, rót bít kho¶ng c¸ch chªnh lÖch gi÷a hai lo¹i l·i suÊt nµy. - B¶y lµ, th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i ngµy cµng gia t¨ng trong nhiÒu n¨m vµ lªn ®Õn gÇn 4 tû USD n¨m 1996 nh÷ng ®Õn n¨m 1998 ®· xuèng møc nhËp siªu lµ 2,133 tû USD b»ng 22,8% so víi tæng kim ng¹ch XK. - T¸m lµ, c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ nãi chung vµ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu nãi riªng thay ®æi th­êng xuyªn lµm cho c¸c doanh nghiÖp kh«ng kÞp xoay xë, bÞ ®éng lóng tóng trong ho¹t ®éng kinh tÕ. Ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra, kiÓm so¸t, xö lý vi ph¹m cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt vÉn cßn chång chÐo, trïng l¾p, g©y khã kh¨n c¶n trë tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, g©y t©m lý lo l¾ng, ®èi phã cña c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp. Sù tuú tiÖn vËn dông ph¸p luËt cña c¸c nh©n viªn chøc thuéc c¸c c¬ quan nµy ®ang trë thµnh mét tÖ n¹ g©y ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh XK cña c¸c doanh nghiÖp. Trªn ®©y lµ, nh÷ng h¹n chÕ nãi chung vÒ hµng ho¸ XK cña ViÖt Nam, cßn ®èi víi mÆt hµng g¹o nãi riªng còng cã nh÷ng h¹n chÕ cô thÓ nh­ sau: - G¹o phÈm cÊp thÊp cßn chiÕm tû lÖ kh¸ cao trong tæng l­îng g¹o XK. - Kh©u tæ chøc l­u th«ng còng cßn nhiÒu tån t¹i, c¸c biÖn ph¸p hç trî XK g¹o nh­ vay vèn thu mua, dù tr÷, t×m kiÕm thÞ tr­êng XK, th«ng tin vÒ t×nh h×nh thÞ tr­êng thÕ giíi,.. ch­a ®­îc tiÕn hµnh ®ång bé, lµm gi¶m hiÖu qu¶ XK. - Ch­a cã chiÕn l­îc XK g¹o hoµn chØnh nh­ ta ch­a quy ho¹ch ®­îc vïng s¶n xuÊt lóa g¹o cã chÊt l­îng cao, ch­a ®æi míi gièng phï hîp víi thÞ hiÕu cña thÞ tr­êng, ®æi míi c«ng nghÖ chÕ biÕn, ch­a cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ khuyÕn khÝch nh÷ng vïng s¶n xuÊt g¹o XK víi chÊt l­îng cao,... ch­a x¸c ®Þnh ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi, tõng khu vùc, khèi l­îng XK ®èi thñ c¹nh tranh, chÊt l­îng, hÖ thèng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh,... - Qu¶n lý ®iÒu hµnh vÜ m« vÒ XK g¹o lóa cßn nhiÒu m©u thuÉn vµ lóng tóng. - HÖ thèng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ më réng thÞ tr­êng, gi÷ v÷ng thÞ tr­êng, n©ng cao chÊt l­îng, uy tÝn vµ søc c¹nh tranh cña mÆt hµng lóa g¹o ch­a ®ång bé. - Ch­a h×nh thµnh riªng hÖ thèng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ng­êi s¶n xuÊt chÕ biÕn lóa g¹o cã chÊt l­îng cao ®¸p øng thÞ hiÕu tiªu dïng cña thÞ tr­êng thÕ giíi vµ thÞ tr­êng khã tÝnh. Ch­¬ng III c¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu g¹o cña viÖt nam I-/ TriÓn väng hµng ho¸ mËu dÞch thÕ giíi: Môc tiªu chung cña ho¹t ®éng XK hiÖn nay lµ "®Èy m¹nh XK, coi XK lµ h­íng ­u tiªn vµ träng ®iÓm cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. T¹o thªm c¸c mÆt hµng XK chñ lùc n©ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ XK trªn thÞ tr­êng. Gi¶m tû träng vµ s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ, t¨ng tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn s©u vµ tinh trong hµng XK. Do vËy, hiÖn nay hµng ho¸ ViÖt Nam ®· vµ ®ang cã mÆt ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi. Víi viÖc c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®· ký kÕt gi÷a ViÖt Nam víi trªn 60 n­íc, lé tr×nh tham gia AFTA, WTO, APEC, HiÖp ®Þnh hµng dÖt may víi EU, kh¶ n¨ng ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü s¾p tíi. Cïng víi danh môc c¸c mÆt hµng XK chÝnh cña ViÖt Nam cã sù thay ®æi: DÇu th«, g¹o, than, h¶i s¶n, dÖt may, giÇy dÐp, cµ phª, cao su, rau qu¶,... Dù kiÕn tõ nay ®Õn n¨m 2000 vµ c¸c n¨m tiÕp theo, ViÖt Nam sÏ XK mét sè mÆt hµng chÝnh vµo nh÷ng khu vùc thÞ tr­êng chñ yÕu sau: - DÇu th«: §«ng B¾c ¸, T©y ¢u, Ch©u §¹i D­¬ng. - G¹o : Ch©u ¸, Nam Phi, Ch©u Phi, T©y ¢u. - Than ®¸: §«ng B¾c ¸, T©y ¢u, Ch©u §¹i D­¬ng. - Thuû h¶i s¶n: §«ng B¾c ¸, §«ng Nam ¸, T©y ¢u. - DÖt may mÆc: T©y B¾c ¢u, §«ng B¾c ¸, B¾c Mü, SNG, ¤xtr©ylia. - Rau qu¶: LB Nga, T©y ¢u. - Cao su: Ch©u ¸ (Trung Quèc, Singapore, NhËt B¶n), T©y ¢u SNG - Cµ phª: T©y B¾c ¢u, SNG, Singapore. - ChÌ: Trung CËn §«ng, SNG, Ch©u Phi, T©y ¢u. - L¹c nh©n: §«ng Nam ¸, T©y ¢u, §«ng ¢u. - GiÇy dÐp: T©y B¾c ¢u, §«ng Nam ¸, B¾c Mü, Ch©u §¹i D­¬ng. Vµ dù b¸o kim ng¹ch XK cña ViÖt Nam sang c¸c khu vùc thÞ tr­êng sau: - Ch©u ¸ chiÕm 63-54% (§«ng B¾c ¸: 40-30%, §«ng Nam ¸: 23-24%). - T©y B¾c ¢u (chñ yÕu lµ c¸c n­íc thuéc EU) hiÖn ®ang lµ khu vùc thÞ tr­êng XK lín thø ba cña ViÖt Nam dù b¸o khu vùc thÞ tr­êng nµy sÏ chiÕm tû träng 20-22%. - B¾c Mü (chñ yÕu lµ Mü) sÏ chiÕm tû träng 15%. TÝnh riªng n¨m 1999 dù kiÕn trÞ gi¸ hµng ViÖt Nam XK sang Mü sÏ ®¹t h¬n 500 triÖu USD, n¨m 2000 dù kiÕn sÏ t¨ng lªn vµ ®¹t 650-700 triÖu USD. - SNG vµ §«ng ¢u cò 3-5%. Trªn ®©y lµ tû träng cña c¸c thÞ tr­êng khu vùc nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam nãi chung, cßn thÞ tr­êng khu vùc XK g¹o cña ViÖt Nam dù kiÕn tõ nay ®Õn n¨m 2000 vµ c¸c n¨m tiÕp theo nh­ sau: - Ch©u ¸ chiÕm 50% - Trung §«ng chiÕm 22 - 23% - Ch©u Phi chiÕm 20 - 22% - Sè cßn l¹i trong c¸c thÞ tr­êng Hoa Kú vµ Ch©u ¢u II-/ C¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸ nãi chung vµ g¹o nãi riªng cña ViÖt Nam Víi môc tiªu chung cña ho¹t ®éng XK hiÖn nay th× ®Èy m¹nh XK ®­îc coi lµ vÊn ®Ò cã nghÜa chiÕn l­îc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. A-/ HÖ thèng quan ®iÓm c¬ b¶n ®æi míi chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ë n­íc ta. Theo ph­¬ng ch©m chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Õn n¨m 2000 “ph¸t huy lîi thÕ t­¬ng ®èi, kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸, ®¸p øng tíi nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, thay thÕ XK nh÷ng mÆt hµng trong n­íc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶”. “Më réng quan hÖ kinh tÕ víi tÊt c¶ c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c c«ng ty vµ c¸c t­ nh©n n­íc ngoµi trªn nguyªn t¾c gi÷ v÷ng nguyªn ®éc lËp, chñ quyÒn l·nh thæ b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi vµ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc”, chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý Ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam ®· ®­îc thÓ chÕ ho¸ trong ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. Cã thÓ tãm t¾t ®iÒu ®ã ë nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n sau ®©y: - §Èy m¹nh XK, bao gåm XK hµng ho¸ vµ XK dÞch vô nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu nhËp khÈu vÒ ngo¹i tÖ cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. XK t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. - PhÊn ®Êu t¨ng nhanh kim ng¹ch XK, më réng quy m« XK, ®a d¹ng hµng ho¸ XK, n©ng cao chÊt l­îng vµ søc c¹nh tranh cña hµng XK, gãp phÇn c¶i thiÖn c¸n c©n ngo¹i th­¬ng vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. - XuÊt khÈu ®ãng gãp vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thóc ®Èy s¶n xuÊt, ph¸t triÓn. - §a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng XK, thÞ tr­êng nhËp khÈu phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng trªn c¬ së g¾n thÞ tr­êng trong n­íc víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi, më réng giao l­u hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam vµ n­íc ngoµi. XK t¹o ra kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng tiªu thô gãp phÇn cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh. - Më réng quyÒn ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i th­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®i ®«i víi sù qu¶n lý thèng nhÊt cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng b»ng ph¸p luËt vµ c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ. - Xo¸ bá bao cÊp vµ bï lç trong kinh doanh XNK. C¸c doanh nghiÖp XK - NK kinh doanh ph¶i cã hiÖu qu¶ ®ång thêi ph¶i thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm x· héi do ph¸p luËt quy ®Þnh. Khi phôc vô lîi Ých chung, trong tr­êng hîp doanh nghiÖp XK bÞ thua thiÖt, Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch hç trî thÝch hîp. - C¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp tham gia XNK vµ Nhµ n­íc ta ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n quan träng: QuyÕt ®Þnh 117 - H§BT ngµy 16 - 6 - 1987, NghÞ ®Þnh 64 - H§BT ngµy 10 - 6 - 1989, NghÞ ®Þnh 114 - H§BT ngµy 7 - 4 - 1992, NghÞ ®Þnh 33 - CP ngµy 19/4/1994 ... ®Æc biÖt lµ NghÞ ®Þnh 57/CP ngµy 31-7-1998 cña ChÝnh phñ ban hµnh trªn nÒn t¶ng LuËt Th­¬ng m¹i quy ®Þnh chi tiÕt viÖc thi hµnh vÒ XK - NK hµng ho¸ trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i víi n­íc ngoµi, gia c«ng vµ ®¹i lý mua b¸n hµng ho¸ cña th­¬ng nh©n ViÖt Nam víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi, c¬ chÕ qu¶n lý vÒ ph¹m vi hµng ho¸ ®­îc XK - NK lµ gi¶m dÇn mÆt hµng ph¶i xin giÊy phÐp trõ hµng cÊm XK - NK hoÆc XK - NK cã ®iÒu kiÖn, hµng cã h¹n ng¹ch, gép l¹i danh môc kh«ng nhiÒu cßn l¹i c¸c doanh nghiÖp ®­îc chñ ®éng kinh doanh, mµ kh«ng ph¶i ®Õn Bé Th­¬ng m¹i xin giÊy phÐp tr­íc. N¨m 1999 quota hµng XK cã hai mÆt hµng lµ g¹o vµ hµng dÖt may (do n­íc ngoµi quy ®Þnh) víi c¸ch ph©n bæ c«ng khai vµ hîp lý. §Ó thùc hiÖn v÷ng ch¾c chiÕn l­îc “h­íng vÒ XK” ®ßi hái chóng ta ph¶i nhanh chãng s¾p xÕp l¹i c¬ cÊu nÒn kinh tÕ ®Ó hoµ nhËp vµ cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Muèn ®øng v÷ng vµ th¾ng lîi trong c¹nh tranh ta ph¶i biÕt khai th¸c vµ ph¸t huy tèi ®a cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong n­íc, ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña ta so víi c¸c n­íc kh¸c. Nh÷ng lîi thÕ so s¸nh ë møc ®é nhÊt ®Þnh vÒ lao ®éng, tµi nguyªn, vÒ ®Þa lý... cho phÐp chóng ta sím cã nh÷ng b­íc ®i hîp lý h¬n trong viÖc bè trÝ, s¾p xÕp l¹i nÒn kinh tÕ theo h­íng XK. Ph­¬ng ph¸p luËn cña chiÕn l­îc s¶n xuÊt h­íng vÒ XK lµ sù ph©n tÝch vÒ sö dông c¸c “lîi thÕ so s¸nh” hay nh÷ng nh©n tè s¶n xuÊt thuéc tiÒm n¨ng cña mét ®Êt n­íc nh­ thÕ nµo trong sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, ®Ó mang l¹i lîi Ých tèi ­u cho mét quèc gia. Theo c¸ch tiÕp cËn ®ã, chiÕn l­îc “h­íng vÒ XK” lµ gi¶i ph¸p “më cöa” nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó thu hót vèn vµ kü thuËt vµo khai th¸c nh÷ng tiÒm n¨ng lao ®éng vµ tµi nguyªn cña ®Êt n­íc. B-/ C¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy XK hµng ho¸ nãi chung vµ g¹o nãi riªng cña ViÖt Nam. Nh÷ng n¨m tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi viÖc ®Èy m¹nh vµ më réng XK lµ mét ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó t¨ng nhËp khÈu, t¨ng nguån ngo¹i tÖ cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®¶m b¶o cho kinh tÕ ph¸t triÓn trong thÕ chñ ®éng, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng vÒ ngo¹i th­¬ng thu hót vèn, c«ng nghÖ tõ bªn ngoµi, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp víi kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi cña ViÖt Nam. Víi ý nghÜa ®ã, XK ®­îc coi lµ mét kh©u chñ yÕu trong kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ viÖc khuyÕn khÝch, ®Èy m¹nh XK ph¸t triÓn lµ mét bé phËn träng yÕu cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña n­íc ta. §Ó thùc hiÖn tèt môc tiªu trªn: ho¹t ®éng XK h­íng vµo thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô sau: - Ph¶i ra søc khai th¸c cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc cña ®Êt n­íc (®Êt ®ai, nh©n lùc, tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¬ së vËt chÊt...). - N©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt hµng XK ®Ó t¨ng nhanh khèi l­îng vµ kim ng¹ch XK. - T¹o ra nh÷ng mÆt hµng, nhãm hµng XK cã khèi l­îng vµ gi¸ trÞ lín ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña thÞ tr­êng thÕ giíi vµ cña kh¸ch hµng vÒ mÆt chÊt l­îng cao vµ sè l­îng, cã søc hÊp dÉn vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao. - Ph¶i më réng thÞ tr­êng, nguån hµng vµ ®èi t¸c kinh doanh XK nh»m t¹o thµnh cao trµo XK, coi XK lµ ®ét ph¸ cho sù giµu cã. ThÞ tr­êng hµng XK cña ViÖt Nam còng nh­ nh÷ng n­íc kh¸c lu«n lu«n khã kh¨n. VÊn ®Ò thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ míi vµ cña riªng mét n­íc nµo mµ nã trë thµnh “vÊn ®Ò träng yÕu” nan gi¶i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. V× vËy viÖc h×nh thµnh mét hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p ®Èy m¹nh XK trë thµnh c«ng cô quan träng nhÊt ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Môc ®Ých cña c¸c biÖn ph¸p nµy lµ nh»m t¨ng c­êng hµng XK víi nh÷ng chi phÝ thÊp t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi XK c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 1-/ C¸c biÖn ph¸p c¬ b¶n cña ViÖt Nam ®Ó c¶i t¹o nguån hµng, c¶i tiÕn c¬ cÊu vµ chÊt l­îng hµng XK. 1.1-/ X©y dùng c¸c ngµnh hµng XK chñ lùc: §Èy m¹nh XK lµ môc tiªu quan träng trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng GDP víi tèc ®é cao, lµ tiÒn ®Ò ®Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. HiÖn nay ë ViÖt Nam nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ch­a ph¸t triÓn, muèn ®Èy m¹nh XK ph¶i cã chiÕn l­îc x©y dùng c¸c ngµnh hµng XK chñ lùc ®Ó t¹o ra nguån hµng lín vµ æn ®Þnh. MÆc dï cã chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng XK, tøc lµ mét n­íc kh«ng chØ chuyªn vµo XK mét vµi s¶n phÈm, c¸c quèc gia ®Òu cã chÝnh s¸ch x©y dùng c¸c mÆt hµng XK chñ lùc. Hµng chñ lùc lµ lo¹i hµng chiÕm tû träng cao quyÕt ®Þnh trong kim ng¹ch XK do cã thÞ tr­êng n­íc ngoµi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trong n­íc thuËn lîi. ViÖc x©y dùng c¸c mÆt hµng XK chñ lùc cã ý nghÜa lín ®èi víi viÖc më réng quy m« s¶n xuÊt trong n­íc, trªn c¬ së ®ã kÐo theo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, më réng vµ lµm phong phó thÞ tr­êng néi ®Þa t¨ng nhanh kim ng¹ch XK ®ång thêi nhê chã nh÷ng mÆt hµng XK chñ lùc mµ t¹o ®iÒu kiÖn gi÷ v÷ng æn ®Þnh thÞ tr­êng XK vµ NK t¹o c¬ së vËt chÊt ®Ó më réng c¸c quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc kü thuËt víi n­íc ngoµi. §Ó h×nh thµnh ®­îc nh÷ng mÆt hµng XK chñ lùc Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch ­u ®·i hç trî trong viÖc nhanh chãng cã ®­îc nh÷ng mÆt hµng XK chñ lùc. C¸c biÖn ph¸p vµ chÝnh ­u tiªn cã thÓ lµ thu hót vèn ®Çu t­ trong n­íc vµ ngoµi n­íc vµ c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh... cho viÖc x©y dùng c¸c mÆt hµng XK chñ lùc phï hîp víi nhu cÇu tiªu dïng cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng thÕ giíi. 1.2-/ T¨ng c­êng ®Çu t­ cho XK: §Ó t¨ng nhanh nguån hµng XK chóng ta kh«ng thÓ tr«ng chê vµo khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn, mµ ph¶i x©y dùng thªm c¸c c¬ së s¶n xuÊt míi ®Ó t¹o ra nguån hµng XK dåi dµo, tËp trung, cã chÊt l­îng cao ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ. Ch¼ng h¹n, t¨ng c­êng ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng XK, më réng ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung, khu chÕ xuÊt, khu mËu dÞch tù do, vïng s¶n xuÊt n«ng - l©m - thuû s¶n lín vµ tËp trung.... N©ng cÊp hoÆc x©y dùng míi c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp võa vµ nhá b»ng nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ phï hîp ®iÒu kiÖn ViÖt Nam ®æi míi kiÓu d¸ng c«ng nghÖ, mÉu m· hµng ho¸, ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý tiªn tiÕn, n©ng cao tay nghÒ cña ng­êi lao ®éng. Chó träng ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng, dÇn dÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n vµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n nh»m chuyÓn bít lao ®éng n«ng nghiÖp sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Trong thêi kú tõ nay ®Õn n¨m 2010 nªn chó träng ph¸t triÓn c¸c ngµnh hµng s¶n xuÊt vµ XK thu hót nhiÒu lao ®éng, møc vèn ®Çu t­ cho mçi lao ®éng thÊp vµ thêi gian thu håi vèn ®Çu t­ nhanh, ch¼ng h¹n nh­ c¸c ngµnh hµng: dÖt may mÆc, s¶n phÈm da, giµy dÐp, hµng m©y tre, hµng thñ c«ng mü nghÖ, s¶n phÈm ®å gç, hµng t¬ t»m, ®å nhùa, ®å ch¬i trÎ em, sµnh sø, hµng ®iÖn tö, n«ng l©m thuû s¶n chÕ biÕn, dÞch vô phÇn mÒm, dÞch vô du lÞch, dÞch vô kho vËn, b¶o hiÓm... Trong thêi kú 2011 - 2020 tiÒm lùc kinh tÕ cña ViÖt Nam ®· t­¬ng ®èi m¹nh, vèn ®Çu t­ trong n­íc ®· t¨ng lªn nhiÒu, bëi vËy, cã thÓ ®Èy m¹nh vµ më réng quy m« c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. Trong thêi kú nµy ngoµi viÖc tiÕp tôc ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh hµng cña thêi kú tr­íc ®ã th× nªn chó träng ph¸t triÓn c¸c ngµnh hµng s¶n xuÊt vµ XK ®­îc chÕ biÕn s©u vµ tinh t¹o ra hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao nh­ s¶n phÈm c¬ ®iÖn, ho¸ chÊt ph©n bãn vµ s¶n phÈm cao su, khi ho¸ long x¨ng dÇu vµ s¶n phÈm ho¸ dÇu, xi m¨ng vµ vËt liÖu x©y dùng cao cÊp, s¶n phÈm thuû tinh, hµng n«ng-l©m-thuû s¶n chÕ biÕn s©u cã gi¸ trÞ cao, dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng ®Þa èc. Do vËy, ®Çu t­ vèn lµ biÖn p¸p cÇn ®­îc ­u tiªn ®Ó gia c«ng XK nh­ng ®Çu t­ ph¶i ®i liÒn víi coi träng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­. §Ó khuyÕn khÝch bá vèn ®Çu t­ lµm ra hµng XK Nhµ n­íc cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch ­u tiªn cho lÜnh vùc nµy nh­ ch phÐp vay vèn víi l·i suÊt ­u ®·i thÊp, gi¶m hoÆc miÔn nép thuÕ lîi tøc mét sè n¨m, Nhµ n­íc cã thÓ ¸p dông chÝnh s¸ch trî cÊp cã ®iÒu kiÖn. 1.3-/ §Èy m¹nh gia c«ng hµng XK. Gia c«ng XK lµ ®­a c¸c yÕu tè s¶n xuÊt tõ n­íc ngoµi vÒ ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ theo yªu cÇu cña bªn ®Æt hµng nh­ng kh«ng ph¶i ®Ó tiªu dïng trong n­íc mµ ®Ó XK theo ngo¹i tÖ chªnh lÖch do ho¹t ®éng gia c«ng ®em l¹i. Th«ng qua gia c«ng XK kh«ng nh÷ng chóng ta cã ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho nh©n d©n mµ gãp phÇn t¨ng thu nhËp quèc d©n, nã thóc ®Èy s¶n xuÊt trong n­íc, kh¾c phôc khã kh¨n do thiÕu nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng XK, ®Æc biÖt lµ ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, tranh thñ vèn vµ kü thuËt n­íc ngoµi. §Ó tranh thñ ®­îc nh÷ng lîi Ých cña gia c«ng XK, chóng ta cÇn lùa chän mÆt hµng gia c«ng vµ lùa chän kh¸ch hµng gia c«ng sao cho mang tÝnh chÊt l©u dµi vµ æn ®Þnh. Bªn c¹nh ®ã cÇn gi¶i quyÕt mét sè khã kh¨n ë trong n­íc nh»m phôc vô gia c«ng nh­ m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cho c¸c c¬ së gia c«ng æn ®Þnh vµ l©u dµi, kh¾c phôc kiÓu lµm ¨n tïy tiÑn cña c¸c bªn gia c«ng vÒ quy c¸ch, phÈm chÊt vÒ thêi gian giao hµng... 1.4-/ Nh»m khai th¸c triÖt ®Ó vµ cã hiÖu qu¶ nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n­íc vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lý, nguån lao ®éng. Nhµ n­íc cÇn sím cã biÖn ph¸p tæng thanh tra nh»m ®¸nh gi¸, ph©n tÝch thùc chÊt hiÖu qu¶ kinh doanh trong lÜnh vùc XNK, ph©n lo¹i, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp XNK, ®ång thêi ®Èy m¹nh viÖc thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch ®· ban hµnh vÒ lÜnh vùc XNK hµng ho¸. 2-/ BiÖn ph¸p thuéc vÒ thÞ tr­êng. Më réng thÞ tr­êng theo h­íng ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch, trªn c¬ së duy tr× vµ ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng hiÖn cã, kh«i phôc thÞ tr­êng truyÒn thèng, tËp trung mäi cè g¾ng ®Ó më thªm c¸c thÞ tr­êng míi ë khu vùc B¾c Mü, Trung §«ng vµ Ch©u Phi, chó träng ®Õn thÞ tr­êng cã kh¶ n¨ng tiªu thô nhiÒu s¶n phÈm cña ta. CÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i nh»m më réng thÞ tr­êng, ph¸t triÓn quan hÖ æn ®Þnh l©u dµi ký ®­îc nh÷ng hîp ®ång dµi h¹n cã gi¸ trÞ lín ®èi víi nh÷ng mÆt hµng XK chñ lùc cña ta. §iÒu ®ã ®ßi hái sù chØ ®¹o thèng nhÊt ®Ó kÕt hîp chÆt chÏ ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cÊp ChÝnh phñ, ho¹t ®éng hîp t¸c quèc tÕ nh­ ký c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i tham gia vµo c¸c tæ chøc WTO, APEC, GSTP (hÖ thèng toµn cÇu vÒ ­u ®·i th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn), më réng thÞ tr­êng cña c¸c Bé, ngµnh, c¬ quan ®¹i diÖn cña ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, ho¹t ®éng t×m kiÕm b¹n hµng cña c¸c hiÖp héi ngµnh hµng, c¸c Tæng c«ng ty, cña bµ con ViÖt kiÒu ë n­íc ngoµi. 3-/ BiÖn ph¸p thuéc vÒ huy ®éng vµ tËn dông vèn cã hiÖu qu¶. Nhµ n­íc tËp trung qu¶n lý XK vµo mét ®Çu mèi ®ã lµ Bé Th­¬ng m¹i, b¶o ®¶m trªn thùc tÕ quyÒn kinh tÕ XK ®· ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. KhÈn tr­¬ng söa ®æi thñ tôc, lo¹i bá nh÷ng quy ®Þnh g©y phiÒn hµ cho kinh doanh XNK. T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp më réng s¶n xuÊt kinh doanh hµng XK n©ng cao tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý vµ tiÕp thÞ cña doanh nghiÖp ®Ó phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Quan t©m ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó thu hót nguån vèn nhµn rçi vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn cña c¸c doanh nghiÖp nµy, th­êng xuyªn l¾ng nghe ý kiÕn cña hä ®Ó ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cu¶ ®Êt n­íc. 4-/ Nhãm biÖn ph¸p thuéc c«ng cô vÜ m« cña Nhµ n­íc. 4.1-/ ChÝnh s¸ch thuÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thuÕ lµ c«ng cô v« cïng quan träng cña Nhµ n­íc ®Ó qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng XNK. Th«ng qua chÝnh s¸ch thuÕ ®Ó ®Èy m¹nh khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hµng XK. MÆc dï c¸c n¨m qua Nhµ n­íc ®· kh«ng ngõng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ, xong mét sè chÝnh s¸ch ch­a ®ång bé hîp lý gi÷a thuÕ XNK vµ thuÕ s¶n xuÊt mÆt hµng ®ã ë trong n­íc, thuÕ ®èi víi viÖc t¹o ra nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt hµng XK, thuÕ ®èi víi nh÷ng hµng XK míi mµ tr­íc ®ã ch­a ai XK ... ®· x¶y ra t×nh tr¹ng nhËp khÈu trµn lan bÊt chÊp quan hÖ cung cÇu, g©y ø ®éng ®×nh trÖ s¶n xuÊt trong n­íc hoÆc bu«n lËu khai man, khai sai ®Ó gi¶m thuÕ, trèn thuÕ... Trõ mét sè mÆt hµng cÊm XNK vµ nh÷ng mÆt hµng Nhµ n­íc trùc tiÕp qu¶n lý nh­ g¹o, dÖt may... C¸c mÆt hµng cßn l¹i nªn ch¨ng dïng chÝnh s¸ch thuÕ thay cho sù qu¶n lý b»ng “xÐt duyÖt mÆt hµng”, b»ng viÖc h¹n chÕ kim ng¹ch XNK, miÔn gi¶m ®èi víi c¸c s¶n phÈm XK, chØ ®¸nh thuÕ ®èi víi c¸c s¶n phÈm kh«ng khuyÕn khÝch XK. 4.2-/ Më réng chÕ ®é trî cÊp XK, ®Æc biÖt ®èi víi n«ng s¶n XK d­íi hai h×nh thøc: - Trùc tiÕp - Gi¸n tiÕp 4.3-/ TÝn dông XK: - Nhµ n­íc cho vay vèn dµi h¹n víi l·i suÊt thÊp ®Ó s¶n xuÊt, khai th¸c kinh doanh hµng XK, b¸n chÞu dµi h¹n c¸c doanh nghiÖp quèc doanh hµng XK, cho thuª nhµ m¸y quèc doanh (kh« hoÆc ­ít) s¶n xuÊt hµng XK. Bªn c¹nh nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ tµi chÝnh, tÝn dông hiÖn nay, Nhµ n­íc nªn quy ®Þnh tû träng XK b¾t buéc cho xÝ nghiÖp liªn doanh, khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc ®Çu t­ BOT, BT c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng XK. - Thùc hiÖn tÝn dông ­u ®·i ®èi víi ngµnh ph¶i huy ®éng vèn cho s¶n xuÊt, gia c«ng chÕ biÕn khai th¸c hµng XK, nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt, khai th¸c, chÕ biÕn hµng XK chñ lùc hoÆc truyÒn thèng nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng XK ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. - Sö dông vµ khai th¸c søc m¹nh cña tÝn dông quèc tÕ trong viÖc hç trî tÝn dông cho XK cña ViÖt Nam b»ng c¸ch më ra c¸c lé tr×nh tÝn dông ®ång tµi trî quèc tÕ, ®ång tµi trî liªn doanh, bao tÝn dông t­¬ng ®èi vµ tuyÖt ®èi hoÆc mua b¸n nî lÉn nhau gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, Ng©n hµng Nhµ n­íc cña c¸c n­íc. 4.4-/ ¸p dông chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i, linh ho¹t, hîp lý nh­: X¸c lËp chÕ ®é thanh to¸n hµng XK theo tû gi¸ hèi ®o¸i riªng víi møc cao h¬n tû gi¸ hèi ®o¸i thÞ tr­êng. Ph¸ gi¸ cã møc ®é ®ång ng©n hµng ViÖt Nam, h¹n chÕ NK hµng n­íc ngµi vµo gãp phÇn c¶i thiÖn t×nh h×nh thiÕu hôt cña c¸n c©n thanh to¸n v·ng l·i cña ViÖt Nam, ®Ó ®Èy m¹nh XK ®Æc biÖt ®èi víi hµng dÇu th«, dÖt may, da giµy, ®iÖn tö, cµ phª, cao su... 5-/ Nhãm biÖn ph¸p thuéc vÒ th«ng tin. HiÖn nay hÖ thèng th«ng tin ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®Æt ra. Cñng cè vµ hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin kinh tÕ (c¶ tin trong n­íc vµ tin thÕ giíi), ®ång bé ho¸ hÖ thèng thèng kª tõ Trung ­¬ng ®Õn c¬ së, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p: X©m nhËp thÞ tr­êng vµ tiªu thô hµng ho¸ ë n­íc ngoµi. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ nh­ sau: - LËp ra c¸c viÖn nghiªn cøu vµ cung cÊp th«ng tin cho c¸c nhµ XK. - LËp c¸c c¬ quan Nhµ n­íc ë n­íc ngoµi ®Ó nghiªn cøu t¹i chç t×nh h×nh thÞ tr­êng hµng ho¸, th­¬ng nh©n vµ chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ n­íc së t¹i. - §µo t¹o c¸n bé chuyªn gia gióp cho c¸c nhµ XK. - Nhµ n­íc ®øng ra ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, HiÖp ®Þnh hîp t¸c kü thuËt, vay nî, viÖn trî... trªn c¬ së ®ã thóc ®Èy XK. 6-/ BiÖn ph¸p thuéc vÒ con ng­êi: Con ng­êi lµ trung t©m cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Ph¸t triÓn gi¸o dôc, KH - CN, kinh tÕ hµi hoµ víi ph¸t triÓn x· héi, b¶o vÖ m«i tr­êng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ ViÖt Nam. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc t­¬ng xøng víi nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt lµ trong viÖc ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé víi tr×nh ®é chuyªn m«n giái, nhanh chãng n¾m b¾t ®­îc tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi, nªu cao tinh thÇn d©n téc khi lµm ¨n víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi... §©y lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ XK, ®Èy nhanh tèc ®é vµ quy m« XK, lµm cho s¶n phÈm XK cña ViÖt Nam ngµy cµng cã tÝnh c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. Cuèi cïng lµ chóng ta nªn ¸p dông h×nh thøc hµng ®æi hµng ®Ó ®Èy m¹nh XK, nhÊt lµ ®èi víi c¸c thÞ tr­êng mµ ®iÒu kiÖn thanh to¸n kh«ng thuËn lîi. Trong ®iÒu hµnh XNK cÇn g¾n viÖc NK thiÕt bÞ ph­¬ng tiÖn cã gi¸ trÞ cao, vËt t­ hµng ho¸ khèi l­îng lín cña mét n­íc víi viÖc XK hµng ho¸ cña ta. C-/ C¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy XK g¹o nãi riªng cña ViÖt Nam 1-/ Quan ®iÓm, ®Þnh h­íng XK g¹o. 1.1-/ Quan ®iÓm chung - Mét lµ, më réng thÞ tr­êng XK g¹o ph¶i hoµ nhËp víi xu h­íng tù do ho¸, th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ khu vùc. Trªn c¬ së cña lîi thÕ so s¸nh mµ tõng b­íc tù do ho¸ thÞ tr­êng tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ kinh tÕ thÞ tr­êng, tuú theo tõng giai ®o¹n mµ cã b­íc ®i phï hîp. - Hai lµ, më réng thÞ tr­êng XK g¹o ph¶i ®¶m b¶o an ninh th­êng trùc quèc gia, t¨ng c­êng an ninh l­¬ng thùc, n©ng cao hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt. 1.2-/ §Þnh h­íng XK g¹o. - T¨ng c­êng XK g¹o chÊt l­îng cao vµo thÞ tr­êng nhËp khÈu g¹o th­êng xuyªn nh­ Ch©u ¢u, B¾c Mü, Trung §«ng, gi÷ v÷ng thÞ tr­êng Malaysia, Singapore, Hång K«ng, Hµn Quèc, tõng b­íc th©m nhËp vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n. Nh÷ng thÞ tr­êng nµy tõ nay ®Õn n¨m 2005 chiÕm 20 - 30% thÞ phÇn XK g¹o cña ViÖt Nam. - Theo dâi chÆt chÏ nguån cung cña c¸c n­íc Ch©u ¸ s½n sµng ®¸p øng nhu cÇu nhËp bæ sung ®ét xuÊt cña khu vùc nµy, nhÊt lµ c¸c thÞ tr­êng Indonexia, Phillippine, Ir¾c, Iran, Trung Quèc..., gi÷ v÷ng thÞ tr­êng Nam Mü vµ Ch©u Phi. 2-/ BiÖn ph¸p thóc ®Èy më réng XK g¹o ViÖt Nam 2.1-/ BiÖn ph¸p vÜ mo 2.1.1-/ Quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt lóa g¹o XK. - Vïng §ång b»ng s«ng Hång + Chän vïng vµ quy ho¹ch vïng trång lóa hµng ho¸ + Dù kiÕn bè trÝ c¸c vïng s¶n xuÊt lóa chÊt l­îng cao. + Tæ chøc hÖ thèng s¶n xuÊt gièng lóa. + T¨ng c­êng hÖ thèng khuyÕn n«ng vµ phßng trõ dÞch bÖnh. + T¨ng c­êng c¬ së h¹ tÇng vµ chÕ biÕn lóa g¹o. + §æi míi c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi s¶n xuÊt + Vèn ®Çu t­ vïng s¶n xuÊt lóa g¹o chÊt l­îng cao. + ­íc tÝnh hiÖu qu¶. - Vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long + Chän vïng lóa XK + Dù tÝnh quy m« vïng lóa g¹o XK §BSCL + HÖ thèng c¸c biÖn ph¸p s¶n xuÊt chÕ biÕn lóa g¹o XK - §BSCL + ChÝnh s¸ch ®èi víi c¸c vïng lóa g¹o XK ë §BSCL + Vèn ®Çu t­ cho vïng lóa g¹o XK + S¬ bé hiÖu qu¶ vïng lóa g¹o XK. 2.1.2-/ §æi míi tæ chøc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh vÜ m« vÒ XK lóa g¹o. §©y lµ biÖn ph¸p ®Ó hoµ nhËp vµo xu thÕ tù oa ho¸ th­¬ng m¹i toµn cÇu tõng b­íc më cöa thÞ tr­êng, gi¶m dµn hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, còng nh­ gi¶m ®éc quyÒn kinh doanh lóa g¹o. - §æi míi tæ chøc: Tæ chøc l¹i hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XK g¹o. Cho phÐp c¸c DN cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ them gia XK g¹o nÕu cã ®¨ng ký kinh doanh, g¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh trªn thÞ tr­êng néi ®Þa. G¾n c¸c c«ng ty kinh doanh XK víi tõng vïng s¶n xuÊt lóa g¹o ®Ó c¸c c«ng ty phèi hîp víi c¸c ®Þa ph­¬ng (Së N«ng nghiÖp, Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh...) khuyÕn c¸o vµ hç trî, bao tiªu s¶n phÈm khi bµ con n«ng d©n chuyÓn ®æi gièng. - §æi míi qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh vÜ m« vÒ XK g¹o C¶i thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch, nªn ch¨ng thùc hiÖn ®Êu thÇu h¹n ng¹ch g¹o, ph¸t triÓn hÖ thèng kinh doanh l­¬ng thùc mang tÝnh tËp trung "®Çu mèi" cã tÝnh c¹nh tranh cao trong vµ ngoµi n­íc. Uû ban An ninh l­¬ng thùc ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn ®óng cam kÕt Rome 1996 vÒ viÖc ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc ë mäi n¬i mäi lóc, ph¶i hîp t¸c chÆt chÏ víi Asean trong lÜnh vùc an ninh l­¬ng thùc. Ch¼ng h¹n nh­, h¹n ng¹ch XK g¹o 2000 lµ 4 triÖu tÊn, UBND tØnh ph©n bæ 90% chØ tiªu h¹n ng¹ch cho c¸c doanh nghiÖp, phÇn cßn l¹i cho c¸c doanh nghiÖp XK cã hiÖu qu¶. TiÕp tôc duy tr× ®Çu mèi kinh doanh XK g¹o nh­ hiÖn nay nh÷ng vÉn cã chän läc c¸c ®Çu mèi chñ lùc ®Ó ®Êu thÇu quèc tÕ, tham gia ký kÕt hîp ®ång XK g¹o lín tiÕp tôc duy tr× c¬ chÕ cho c¸c doanh nghiÖp XK g¹o kh«ng th­êng xuyªn ®­îc XK nÕu cã ®iÒu kiÖn vµ ®¶m b¶o chÝnh s¸ch chung. Nhµ n­íc tiÕp tôc quy ®Þnh gi¸ sµn mua lóa cho n«ng d©n. Phã thñ t­íng giao cho Bé NN-PTNN lµm viÖc víi hiÖp héi l­¬ng thùc ViÖt Nam ®Ó x©y dùng vµ c«ng bè tiªu chuÈn g¹o XK cña ViÖt Nam víi cuèi quý I/2000 ®ång thêi tiÕn hµnh XK g¹o vµ lo¹i bá ngay nh÷ng tiªu cùc trong ho¹t ®éng nµy. 2.1.3. Thµnh lËp quü b¶o l·nh tÝn dông: §Ó hç trî tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp XK, ChÝnh phñ nªn thµnh lËp quü b¶o l·nh tÝn dông. Quü nµy sÏ lµm nhiÖm vô b¶o l·nh c¸c kho¶n vay, cïng chia sÎ thµnh c«ng víi doanh nghiÖp vµ rñi ro víi Ng©n hµng. Quü nµy cã thÓ b¶o l·nh c¸c kho¶n nh­: chøng tõ th­¬ng m¹i, nép thuÕ, thùc hiÖn hîp ®ång tiÒn vay ®Ó mua m¸y mãc, vËt t­ phôc vô s¶n xuÊt g¹o XK,... 2.1.4. LËp quü b¶o hiÓm: §èi víi mÆt hµng g¹o, gi¸ c¶ rÊt kh«ng æn ®Þnh, viÖc lËp ra quü b¶o hiÓm ®Ó h¹n chÕ bít rñi ro cho ng­êi s¶n xuÊt lµ thùc sù cÇn thiÕt nhÊt lµ ®èi víi mÆt hµng g¹o. Bëi v× quü b¶o hiÓm cã nhiÖm vô trî gióp c¸c thµnh viªn HiÖp héi khÝ gi¸ c¶ biÕn ®éng thÊt th­êng. 2.1.5. Thµnh lËp trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i: ThÞ tr­êng g¹o thÕ giíi lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng biÕn ®éng phøc t¹p nhÊt. Do vËy cÇn thiÕt ph¶i thµnh lËp trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i bëi v× chøc n¨ng cña trung t©m lµ cung cÊp th«ng tin, tæ chøc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ ®­a hµng ViÖt Nam ra thÞ tr­êng quèc tÕ. 2.1.6. ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt lóa g¹o XK vµ më réng thÞ tr­êng t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña XK g¹o ViÖt Nam. - ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt lóa g¹o XK nh­ chÝnh s¸ch ruéng ®Êt, chÝnh s¸ch ®Çu t­ vµ thuû lîi phÝ, chÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh s¸ch gi¸ vµ an toµn l­¬ng thùc kÝch cÇu ®Ó gi÷ gi¸ lóa trong giai ®o¹n thu ho¹ch ré, ChÝnh phñ cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî viÖc mua lóa vµ XK g¹o ®Ó gi¸ thu mua kh«ng bÞ rít xuèng d­íi gi¸ sµn. - ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch më réng thÞ tr­êng vµ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña XK g¹o ViÖt Nam. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý XK g¹o theo6tuÊn giµ h­íng ®¬n gi¶n h¬n th«ng tho¸ng h¬n phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng. Ch¼ng h¹n nh­, hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý, c¬ chÕ qu¶n lý XK g¹o, chÝnh s¸ch thuÕ XK g¹o, chÝnh s¸ch tÝn dông thÝch hîp, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch ®Çu t­ tho¶ ®¸ng vµo c¬ së h¹ tÇng kho tµng, bÕn c¶ng, kh©u chÕ biÕn ®Ó gi¶m chi phÝ chÕ biÕn chi phÝ l­u th«ng,... t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XK lóa g¹o, chê c¬ héi gi¸ thÕ giíi cã lîi míi XK. 2.2. BiÖn ph¸p vi m«: §Ó gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò vÒ XK g¹o ph¶i ®­a ra rÊt nhiÒu biÖn ph¸p sau ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p ®iÓn h×nh: 2.2.1. §¶m b¶o chñ ®éng trong kh©u mua lóa g¹o, kh«ng Ðp gi¸ n«ng d©n. 2.2.2. TiÕp tôc t¨ng c­êng vai trß hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña HiÖp héi XK g¹o nh­: ho¹t ®éng tiÕp thÞ XK vµ më réng thÞ tr­êng. 2.2.3. Quan hÖ tèt víi b¹n hµng quèc tÕ. 2.2.4. §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu, båi d­ìng c¸n bé c«ng nh©n viªn. - Th­êng xuyªn göi c¸n bé, c¸c nhµ doanh nghiÖp trÎ cã n¨ng lùc ®i häc nghiªn cøu ë c¸c líp ®µo t¹o c¸n bé kinh doanh trong vµ ngoµi n­íc. - §µo t¹o chuyªn m«n cho ®éi ngò c¸n bé míi vµo nghÒ, gióp hä n©ng cao ®­îc tr×nh ®é nghiÖp vô xuÊt nhËp khÈu. §Þnh kú göi c¸n bé ®i ®µo t¹o l¹i. - §µo t¹o ®éi ngò kü thuËt viªn ®Ó cã ®ñ n¨ng lùc kiÓm tra, gi¸m ®Þnh hµng ho¸, ®¶m b¶o chÊt l­îng hµng ho¸ ®óng yªu cÇu, tiªu chuÈn quèc tÕ. - Cö c¸n bé kinh doanh ra n­íc ngoµi ®Ó n¾m b¾t ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng võa häc hái kinh nghiÖm lµm ¨n, g©y dùng c¸c mèi quan hÖ lµm ¨n. 2.2.5. Hç trî n«ng d©n c¶i tiÕn kü thuËt canh t¸c, n©ng cao chÊt l­îng g¹o. YÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng g¹o XK lµ trong kh©u thu mua doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i thùc hiÖn viÖc gi¸m ®Þnh chÊt l­îng s¶n phÈm nghiªm tóc, chó träng b¶o qu¶n, c¸c ho¹t ®éng chÕ biÕn ®ãng gãi,... còng ph¶i ®­îc tiÕn hµnh khÈn ch­¬ng ®Ó chuÈn bÞ s½n sµng cho XK. Th«ng th­êng ®¬n ®Æt hµng g¹o XK theo c¸c tiªu chuÈn sau ®©y: B¶ng 18: Tiªu chuÈn g¹o XK Tiªu chuÈn % tÊm 5% 10% 15% 20% B¹c bông 2 2 7 5 T¹p chÊt 0 1 0,5 0,5 BÖnh 1 0,5 0 0 §é Èm % 14 14 14 14 Nguån: ViÖn kinh tÕ N«ng nghiÖp 2.2.6. Thùc hiÖn kÞp thêi c¸c nghÞ ®Þnh th«ng t­, chØ thÞ cña ChÝnh phñ vÒ dù tr÷ l­¬ng thùc vµ XK g¹o. Tãm l¹i, c¸c doanh nghiÖp cÇn ®Èy m¹nh më réng thÞ tr­êng XK h¬n n÷a ®Ó h¹t g¹o ViÖt Nam ®Õn trùc tiÕp ng­êi tiªu thô trong thêi gian tíi cÇn t¨ng tû träng g¹o ®Æc s¶n chÊt l­îng cao trong XK. Nªn coi c¸c biÖn ph¸p trªn lµ nh÷ng ph­¬ng s¸ch ®Ó më réng thÞ tr­êng g¹o cao cÊp sang Ch©u ¢u, B¾c Mü vµ c¸c n­íc kh¸c. Hîp t¸c víi c¸c n­íc T©y ¢u vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó tranh thñ lµm g¹o theo c¸c ch­¬ng tr×nh viÖn trî cho Ch©u Phi (hoÆc ®æi h¹t ®iÒu). IV-/ Mét sè ý kiÕn nh»m thóc ®Èy XK hµng ho¸ cña ViÖt Nam: 1. Muèn tiÕn nhanh vµ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng vµo XK, chóng ta ph¶i tham gia mét c¸ch tÝch cùc, toµn diÖn vµ cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a vµo c¸c thÓ chÕ kinh tÕ - th­¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó tranh thñ ®iÒu kiÖn quèc tÕ, më réng thÞ tr­êng cña ViÖt Nam. 2. §Ó th¾ng trong c¹nh tranh, hµng ho¸ ViÖt Nam ph¶i n©ng nhanh chÊt l­îng, mÉu m·, quy c¸ch, ®a d¹ng h¬n vÒ ph­¬ng thøc kinh doanh,... Muèn vËy, cÇn cã chiÕn l­îc chuyÓn giao c«ng nghÖ mét c¸ch h÷u hiÖu theo h­íng t¨ng c­êng ®­îc c¸c lo¹i h×nh c«ng nghÖ phôc vô cho s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng XK mµ ViÖt Nam ®ang cã lîi thÕ vÒ tµi nguyªn vµ lao ®éng. §ång thêi chÝnh s¸ch thÞ tr­êng ®óng ®¾n ®Ó kh«ng chØ cung cÊp tin tøc vÒ thÞ tr­êng theo c¸ch nãi vÒ tiÒm n¨ng vµ triÓn väng chung nh­ tr­íc mµ ph¶i thiÕt lËp ®­îc hå s¬ vÒ thÞ tr­êng vÒ th­¬ng nh©n vµ vÒ mÆt hµng, trong ®ã cã c¸c th«ng sè vÒ dung l­îng gi¸ c¶, thuÕ quan, quy c¸ch chÊt l­îng, thÞ hiÕu, c¸c ®èi thñ cã thÓ c¹nh tranh,... C¸c th«ng tin trªn ®­îc cËp nhËt vµ phong phó thªm th«ng qua tham t¸n th­¬ng m¹i, mang Internet, Motnet,... §ång thêi, cÇn chó träng tíi viÖc ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c h×nh thøc dÞch vô. 3. Nhµ n­íc cÇn hoµn thiÖn h¬n n÷a c¸c chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh XK, ch¼ng h¹n: - TiÕp tôc c¶i tiÕn vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch cÇn kh¾c phôc sù h¹n hÑp do c¸ch ghi ngµnh hµng cô thÓ trong giÊy chøng nhËn kinh doanh hiÖn hµnh, thay vµo ®ã chØ ghi mét sè ngµnh nghÒ cã h¹n ng¹ch, cã ®iÒu kiÖn, nh÷ng ngµnh nghÒ cßn l¹i ®­îc ghi gép "kinh doanh th­¬ng m¹i hoÆc s¶n xuÊt th­¬ng m¹i". - CÇn sím cã sù c¶i söa c¸c chi tiÕt vÒ thñ tôc kiÓm tra hµng ho¸ ra vµo cöa khÈu. - VÒ thuÕ, cÇn thùc hiÖn chñ tr­¬ng t¹m thêi kh«ng thu thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp bæ sung ®èi víi c¸c doanh nghiÖp XK trªn 50% s¶n phÈm s¶n xuÊt ra hoÆc cã doanh thu tõ XK chiÕm trªn 50% tæng doanh thu vµ ¸p dông mét c¸ch tho¶ ®¸ng LuËt thuÕ VAT ®èi víi viÖc nhËp khÈu c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc,... trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc ®Ó t¹o tµi s¶n cè ®Þnh ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt hµng XK. - Tu©n thñ xu h­íng th«ng tho¸ng nh­ng ë thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, nªn ch¨ng cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p t×nh thÕ. 4. VÒ xuÊt khÈu g¹o: rót ra nh÷ng yÕu tè h¹n chÕ trong ®iÒu hµnh XK g¹o nh÷ng n¨m qua, gÇn ®©y ChÝnh phñ cho Bé NN-PTNT cïng ®Þa ph­¬ng tiÕp tôc triÓn khai quy ho¹ch, x©y dùng c¸c vïng s¶n xuÊt lóa hµng ho¸ víi c¸c gièng lóa cã chÊt l­îng cao, gi¸ thµnh ®Çu t­ s¶n xuÊt hîp lý, víi nhiÒu lo¹i gièng phï hîp víi sinh th¸i cña tõng vïng vµ yªu cÇu cña kh¸ch hµng. §ång thêi triÓn khai mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch kh¸c nh­: - TriÓn khai dù ¸n lóa g¹o chÊt l­îng cao: 300 ngµn ha ë phÝa B¾c, 1 triÖu ha ë §ång b»ng s«ng Cöu Long. §Èy m¹nh thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh vÒ thuû lîi ®· ®­îc qui ho¹ch. - Më réng c¸c ph­¬ng thøc kinh doanh ph©n bãn cña c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt ph©n bãn t¹i thêi ®iÓm vµo vô s¶n xuÊt ë mét sè khu vùc tËp trung nh»m b¶o ®¶m gi¸ ph©n bãn hîp lý cho n«ng d©n. N¨m 2000, c¬ chÕ ®iÒu hµnh XK g¹o vµ nhËp khÈu ph©n bãn vÉn gièng nh­ 1997-1999, cã bæ sung nh÷ng gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh, xö lý nh÷ng mÆt ch­a ®­îc. Nh­ h¹n ng¹ch g¹o, c¨n cø vµo kÕt qu¶ XK n¨m 1999. Thñ t­íng ChÝnh phñ giao mét lÇn tõ ®Çu n¨m hÕt 100% chØ tiªu cho c¸c tØnh, Bé. TØnh, Bé giao cho doanh nghiÖp trªn c¬ së kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp n¨m 1999. ViÖc ®iÒu chØnh tèc ®é XK tuú vµo t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ thÞ tr­êng, gi¸ c¶ do Thñ t­íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh mang tÝnh ®Þnh h­íng cho tõng quÝ theo ®Ò nghÞ cña HiÖp héi l­¬ng thùc, Ban ®iÒu hµnh vµ giao cho Ban ®iÒu hµnh XK g¹o vµ nhËp khÈu ph©n bãn quyÕt ®Þnh cô thÓ. C¸c doanh nghiÖp ngoµi ®Çu mèi trong n¨m 1999 xuÊt khÈu trªn 5 ngµn tÊn g¹o th× Bé th­¬ng m¹i tiÕp tôc cho phÐp XK khi kh¸ch hµng më L/C thanh to¸n nÕu b¶o ®¶m gi¸ xuÊt khÈu chung. kÕt luËn Thùc hiÖn h­íng vÒ XK trong nh÷ng n¨m qua cña ViÖt Nam ®· lµm cho kim ng¹ch XK t¨ng lªn kh«ng ngõng, khai th¸c ®­îc lîi thÕ cña ®Êt n­íc vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ lao ®éng rÎ m¹t; gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng t¨ng thu nhËp c¶i thiÖn ®êi sèng cho nh©n d©n gãp phÇn æn ®Þnh x· héi. §ång thêi cã nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, vËt t­ ®Ó ngµy cµng kh«ng ngõng t¨ng thªm mÆt hµng xuÊt khÈu trong danh môc, t¨ng tû träng c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao trong tæng kim ng¹ch XK, ®Æc biÖt lµ c¸c mÆt hµng chñ lùc, nhanh m¹nh vµo chÕ biÕn s¶n xuÊt tinh vµ s©u më ra c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu míi, tËn dông mét c¸ch tèi ®a c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña n­íc ngoµi ®· n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ ®· lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi nh­ g¹o, dÖt may thuû s¶n,... vµ ®ang tõng b­íc x©m nhËp vµo nh÷ng thÞ tr­êng khã tÝnh, xuÊt khÈu trùc tiÕp. Vµ cuèi cïng lµ lµm t¨ng thªm nguån ngo¹i tÖ ®Ó phôc vô cho nhËp khÈu. Tãm l¹i thùc hiÖn ®­îc ®Çy ®ñ c¸c biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam lµ mét trong c¸c nh©n tè quan träng gãp phÇn vµo viÖc thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®­a ®Êt n­íc sím ra cuéc khñng ho¶ng vµ tôt hËu so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Bµi viÕt nµy ®­îc hoµn thµnh víi sù h­íng dÉn cña thÇy gi¸o TS. PGS §Æng §×nh §µo. Song do tr×nh ®é cã h¹n nªn bµi viÕt kh«ng tr¸nh ®­îc mét sè h¹n chÕ, rÊt mong ®­îc sù gãp ý cña thÇy. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! tµi liÖu tham kh¶o 1. G.A. Schomell "C¸c nghiÖp vô qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu". Trung t©m th«ng tin TM VN 1990. 2. C¸c NghÞ ®Þnh, chØ thÞ cña ChÝnh phñ vÒ xuÊt nhËp khÈu. 3. T×nh h×nh kinh tÕ x· héi 1997 - Tæng côc thèng kª. 4. Vâ Thu Thanh "Kinh tÕ ®èi ngo¹i" NXB Thèng kª 1994 5. "Kinh tÕ ®èi ngo¹i VN - Néi dung gi¶i ph¸p hiÖu qu¶". NXB thèng kª 1994 6. T¹p chÝ thÞ tr­êng gi¸ c¶ tõ 1990-1999 7. Th­¬ng nghiÖp thÞ tr­êng ViÖt Nam 1990-1999 8. T¹p chÝ Th­¬ng m¹i tõ 1990-1999 9. Con sè vµ sù kiÖn tõ 1990-1999 10. Kinh tÕ vµ dù b¸o tõ 1990-1999 11. Kinh tÕ ph¸t triÓn tõ 1990-1999 12. ViÖt Nam - §«ng Nam ¸ tõ 1990-1999 13. Th«ng tin lý luËn tõ 1990-1999 14. Ph¸t triÓn kinh tÕ tõ 1990-1999 15. T¹p chÝ ng©n hµng tõ 1995-1999 16. Nh÷ng vÊn ®Ò thÕ giíi 1990-1999 17. Thêi b¸o kinh tÕ tõ 1997-1999 18. Hµ Néi míi 1999 19. DiÔn ®µn Doanh nghiÖp 1997-1999 20. Doanh nghiÖp th­¬ng m¹i 1998-1999 môc lôc