Đặc điểm diễn biến huyết áp 24 giờ của bệnh nhân tai biến mạch não

ÑAËC ÑIEÅM DIEÃN BIEÁN Ë Å Ã Á HUYEÁT AÙP 24 GIÔØ CUÛA BEÄNH Á Ù Ø Û Ä NHAÂN TAI BIEÁN MAÏCH NAÕOÁ Ï Õ Bs. Ñoaønø Quoácá Huøngø Beänhä vieänä ÑD-PHCN Khaùnhù Hoaøø Ñaëtë vaáná ñeàà. Haøngø naêmê beänhä nhaânâ bò tai bieáná maïchï maùuù naõoõ (TBMN) taêngê theâmâ boåå sung daànà vaøoø soáá löôïngï ngöôøiø maécé chöa phuïcï hoàià ñöôïcï , laømø tæ leää maëtë beänhä naøyø ngaøyø caøngø cao. Di chöùngù TBMN thöôøngø naëngë neàà, aûnhû höôûngû tröïcï tieápá raátá nhieàuà tôùiù söùcù khoeûû cuûaû baûnû thaânâ ngöôøiø beänhä , keùoù theo tình traïngï kinh teáá gia ñình cuõngõ suy suïpï khoângâ keùmù . Trong khi ñoùù ñeåå ñieàuà trò vaøø phuïcï hoàià chöùcù naêngê cho loaïiï beänhä naøyø vaãnã coønø gaëpë nhieàuà nan giaûiû bôûiû tính chaátá beänhä phöùcù taïpï lieânâ quan cuøngø luùcù tôùiù nhieàuà chuyeânâ khoa vaøø luoânâ caànà thôøiø gian daøiø hôn ña soáá caùcù beänhä khaùcù . Nhöng caùiù lo ngaïiï nhaátá veàà vaáná ñeàà naøyø cho caûû thaàyà thuoácá vaøø beänhä nhaânâ laïi ï laøø ñöøngø ñeåå taùiù phaùtù caênê beänhä , bôûiû vì khi bò laïi ï thì thöôøngø raátá traàmà troïngï , ít coønø cô hoäiä hoaøø nhaäpä coängä ñoàngà , ñoâiâ khi töûû vong laøø ñieàuà khoùù traùnhù khoûiû . Ñaëtë vaáná ñeàà. „ Cao huyeátá aùpù laøø nguyeânâ nhaânâ chính lieânâ quan tôùiù beänhä naøyø , nhaátá laøø cao huyeátá aùpù veàà ñeâmâ . Noùù coùù theåå tröïcï tieápá hoaëcë giaùnù tieápá , nhöng ñeàuà quyeátá ñònh tôùiù : - Cô cheáá beänhä sinh. - Phöông phaùpù ñieàuà trò. - Khaûû naêngê phuïcï hoàià , cuõngõ nhö coùù nguy cô taùiù phaùtù hay khoângâ , vì ñaâyâ laøø chæ soáá thöôøngø xuyeânâ vaøø quan troïngï nhaátá , xuyeânâ suoátá quaùù trình beänhä lyùù, thaämä chí suoátá caûû cuoäcä ñôøiø ngöôøiø beänhä . YÙ TÖÔÛNG NGHIEÂN CÖÙU.Ù Û Â Ù „ Haøngø naêmê Beänhä vieänä ÑD-PHCN Tænh Khaùnhù Hoaøø tieápá nhaänä soáá löôïngï loaïiï beänhä naøyø raátá lôùnù . Ña soáá beänhä nhaânâ naøyø chæ ñöôïcï kieåmå soaùtù huyeátá aùpù vaøiø laànà vaøoø ban ngaøyø neânâ ñaõõ boûû soùtù nhieàuà tröôøngø hôïpï ñaùngù ra phaûiû ñöôïcï ñieàuà trò ñuùngù möùcù hôn. „ Thôøiø gian qua chuùngù toâiâ aùpù duïngï kó thuaätä theo doõiõ huyeátá aùpù nhieàuà laànà vaøø lieânâ tuïcï trong 24 giôøø cho beänhä nhaânâ TBMN ñaõõ nhaänä ra nhöõngõ thoângâ tin quan troïngï , raátá caànà thieátá ñeåå kòp thôøiø ñieàuà chænh trong ñieàuà trò, giuùpù beänhä nhaânâ mau choùngù phuïcï hoàià , traùnhù nguy cô taùiù phaùtù . Muïcï tieâuâ cuûaû ñeàà taøiø Chuùngù toâiâ muoáná böôùcù ñaàuà toångå keátá ôûû ñeàà taøiø naøyø nhaèmè : „ 1-Neâu â moätä soáá ñaëcë ñieåmå huyeátá aùpù cuûaû beänhä nhaânâ ñaõõ bò TBMN, so vôùiù huyeátá aùpù cuûaû beänhä nhaânâ chæ bò cao huyeátá aùpù ñôn thuaànà . „ 2-Tìm hieåuå moätä soáá thôøiø ñieåmå dao ñoängä cuûaû huyeátá aùpù trong ngaøyø töøø ñoùù ruùtù ra khuyeáná caùoù caànà thieátá . Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu. „ 1-Thieát keá nghieân cöùu: á á â ù Ñeà taøi cuûa chuùng toâi à ø û ù â nghieân cöùu ñeå moâ taû beänh traïng cuûa moät daân soá, â ù å â û ä ï û ä â á keát quaû cho ra ñaïi löôïng tæ leä, neân chuùng toâi choïn á û ï ï ä â ù â ï thieát keá laø caét ngang moâ taû á á ø é â û (Descriptive crosssectional study). „ 2-Ñoái töôïng nghieân cöùu:á ï â ù Caùc beänh nhaân bò ù ä â TBMN vaø cao huyeát aùp thoaû nhöõng tieâu chí choïn ø á ù û õ â ï maãu seõ ñöôïc ñöa vaøo nghieân cöùu theo thöù töï ã õ ï ø â ù ù ï nhaäp vieän cho tôùi khi ñuû côõ maãu.ä ä ù û õ 㠄 3- Phöông phaùp: ù Caùc beänh nhaân ñöôïc choïn vaøo ù ä â ï ï ø loâ nghieân cöùu seõ mang maùy theo doõi, ñoàng thôøi â â ù õ ù õ à ø ghi nhaät kí sinh hoaït theo phieáu in saün thôøi gian ä ï á ü ø ñeå so saùnh vôùi keát quaû ño ñöôïc.å ù ù á û ï Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu. „ 3.1-Tieâu chí ñöa vaøo:â ø - Beänh nhaân bò TBMN vaø cao huyeát aùp ñöôïc ngöøng thuoác toáiä â ø á ù ï ø á á thieåu 24 giôø tröôùc khi theo doõi HOLTER maø khoâng nguyå ø ù õ ø â hieåm tôùi tính maïng, beänh nhaân khoâng duøng thuoác gì khaùå ù ï ä â â ø á ùc aûnh höôûng tôùi huyeát aùp. û û ù á ù -Caùc beänh nhaân naøy ñoàng yù tham gia nghieân cöùu.ù ä â ø à ù â ù „ 3.2-Tieâu chí loaïi ra:â ï -Caùc beänh nhaân khoâng theå ngöøng thuoác huyeát aùp trong ngaøù ä â â å ø á á ù øy. -Caùc beänh nhaân ñang trong tình traïng nguy kòch khoâng hôïpù ä â ï â ï taùc hoaëc caàn ñöôïc ñieàu trò ñaëc bieät. ù ë à ï à ë ä -Caùc beänh nhaân bò TBMN do caùc nguyeân nhaân chaán thöôngù ä â ù â â á soï naõo, beänh dò daïng maïch naõo hoaëc beänh lyù do tim …ï õ ä ï ï õ ë ä ù 4-Xöû lyù thoáng keâ: û ù á â Caùc soá lieäu thu thaäp ñöôïc trong quaù trình ù á ä ä ï ù nghieân cöùu ñöôïc ghi laïi trong maãu thu thaäp soá lieäu sau ñâ ù ï ï ã ä á ä où ù nhaäp vaøo phaàn meàm vi tính SPSSä ø à à -11.5 for windows (Statistical Parkage for Social Sciences), ñeå tính toaùn.å ù Keátá quaûû nghieânâ cöùuù vaøø baønø luaänä . „ Trong thôøiø gian töøø thaùngù 6.2004 ñeáná thaùngù 4.2005 chuùngù toâiâ theo doõiõ huyeátá aùpù baèngè thieátá bò HOLTER- ROZINN RZ 250 ABP cho 65 beänhä nhaânâ cao huyeátá aùpù ñaõõ bò TBMN(Nhoùmù A) vaøø 73 beänhä nhaânâ chæ bò cao huyeátá aùpù ñôn thuaànà (Nhoùmù B). (Sau khi ñaõõ loaïiï tröøø 11 tröôøngø hôïpï khoângâ ñuûû döõõ kieänä ñöa vaøoø loââ nghieânâ cöùuù ). „ Maãuã nghieânâ cöùuù coùù ñoää tuoåiå ôûû möùcù tuoåiå khaùù cao, hai nhoùmù caânâ baèngè nhau veàà soáá löôïngï nhö vaäyä khi so saùnhù ít sai soáá. „ Tæ leää nam vaøø nöõõ cuõngõ töông ñoáiá ñoàngà ñeàuà , „ chæ soáá khoáiá cô theå å ñeàuà ôûû möùcù bình thöôøngø . Nhoùm A (n = 65) Nhoùm B (n = 73) Tuoåi trung bình 58+7,5 57+9,4 Tuoåi trung vò 65 66 Nam 32(49,23%) 42(57,53%) Nöõ 33(50,77%) 31(42,47%) BMI 23 +2,1 22 +3,2 0 10 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 Nho m A Nho m B Nam NuP > 0,05 Thoáng keâ caùc chæ soá chung cuûa maãu nghieân cöùu: Nhoùm A Nhoùm B Nam Nöõ Nam Nöõ Möùc giao ñoäng maïch 11+3,2 13+3,1 08+2,5 09+3,4 Aùp löïc maïch trung bình 59+4,2 61+5,3 57+4,6 55+3,7 Huyeát aùp taâm thu 151+12,2 147+9,4 149+13,1 152+11,2 Huyeát aùp taâm tröông 87+9,1 85+6,3 91+8,2 87+8,4 Huyeát aùp trung bình 112+2,3 106+2,1 108+3,3 109+2.4 P>0.05 Möùcù ñoää giao ñoängä maïchï cuûaû nöõõ cao hôn nam ôûû caûû hai nhoùmù nhöng khaùcù bieätä khoângâ coùù yùù nghóa thoángá keââ. Aùpù löïcï maïchï trung bình cuûaû nöõõ cao hôn nam trong nhoùmù A nhöng ôûû nhoùmù B thì ngöôïcï laïi. ï Thoángá keââ ghi nhaâïnâï huyeátá aùpù taâmâ thu, taâmâ tröông, huyeátá aùpù trung bình ôûû hai nhoùmù , cuõngõ nhö giôùiù tính khoângâ thaáyá khaùcù bieätä coùù yùù nghóa. Nhö vaäyä neáuá chæ quan saùtù huyeátá aùpù moätä caùchù toångå theåå thì 2 nhoùmù khoângâ coùù söïï khaùcù bieätä gì (p>0.05). Trong nhoùmù TBMN(nhoùmAù ) coùù 61,54% truõngõ vaøø 38,46% huyeátá aùpù khoângâ truõngõ vaøoø ban ñeâmâ . Trong khi nhoùmù cao HA coùù tôùiù 84,90% truõngõ vaøø chæ coùù 15,10% khoângâ truõngõ vaøoø ban ñeâmâ . So saùnhù khaùcù bieätä ñeàuà coùù yùù nghóa thoángá keââ. Tæ leä beänh nhaân coù huyeát aùp truõng ban ñeâm( Dipper) Dipper Nondipper Toång Nhoùm A 40 61,54% 25 38,46% 65 Nhoùm B 62 84,90% 11 15,10% 73 Toång 102 P<0,01 36 P<0,01 P< 0,01 0 20 40 60 80 100 Nhom A Nhom B Dipper Nondipper Theo y vaênê ñoáiá vôùiù caùcù beänhä nhaânâ cuøngø bò cao huyeátá aùpù nhöng khoângâ truõngõ veàà ñeâmâ thì nguy cô TBMN taêngê gaápá 3 laànà , nhö vaäyä trong soáá beäânhäâ nhaânâ cao huyeátá aùpù ñôn thuaànà (nhoùmù B) coùù tôùiù 15% beänhä nhaânâ nguy cô tai bieáná raátá cao, coønø ôûû nhoùmù ñaõõ TBMN thì hôn 1/3 (38,46%) coùù ñaëcë ñieåmå naøyø , phaûiû chaêngê nhöõngõ beänhä nhaânâ naøyø tröôùcù ñaâyâ cuõngõ khoângâ ñöôïcï bieátá veàà huyeátá aùpù cao veàà ñeâmâ cuûaû mình … Beänhä nhaânâ Nguyeãnã Caàuà : Nondipper, chæ cao huyeátá aùpù ban ñeâm Beänh nhaân Ngoâ Ngoïc Duõng: Dipper ⠄ Taátá caûû caùcù beänhä nhaânâ Nondpper naøyø chuùngù toâiâ ñeàuà ñieàuà chænh kòp thôøiø trong ñieàuà trò. Ngoaøiø vaáná ñeàà ñieàuà chænh huyeátá aùpù theo beänhä noäiä khoa ñi keømø treânâ beänhä nhaânâ , coønø ñieàuà chænh huyeátá aùpù theo giôøø cho ngöôøiø beänhä . Nhôøø vaäyä caùcù beänhä nhaânâ ñeàuà khoeûû vaøø nhanh phuïcï hoàià hôn, keátá quaûû naøyø chuùngù toâiâ seõ õ ñöôïcï coângâ boáá ôûû ñeàà taøiø khaùcù gaànà ñaâyâ . Thoáng keâ huyeát aùp cao theo töøng buoåi trong ngaøy: HA chæ cao ngaøy HA chæ cao ñeâm HA cao caû Ngaøy vaø ñeâm Toång NhoùmA 23 35,38% 08 12,31% 34 52,31% 65 nhoùmB 34 46,58% 02 2,74% 37 50,68% 73 Toång 57 P0,05 Caùcù beänhä nhaânâ chæ cao huyeátá aùpù ban ngaøyø thì deãã chaånå ñoaùnù khi beänhä nhaânâ ñöôïcï ño vaøø khaùmù beänhä thoângâ thöôøngø vaøoø ban ngaøyø , nhöng cao huyeátá aùpù chæ vaøoø ñeâmâ thì raátá deãã boûû soùtù bôûiû trieäuä chöùngù cao veàà ñeâmâ cuõngõ khoângâ coùù gì ñaëcë tröng, trong khi ít ai ñöôïcï theo doõiõ vaøoø thôøiø gian naøyø . Trong nhoùmù A coùù tôùiù 12,31% neáuá khoângâ coùù HOLTER thì chaécé chaéné seõ õ khoângâ ñöôïcï ñieàuà trò bôûiû neáuá kieåmå tra huyeátá aùpù theo giôøø haønhø chính thì ñeàuà thaáyá bình thöôøngø ! Tæ leää naøyø ôûû nhoùmù A cao hôn khaùcù bieätä coùù yùù nghóa thoángá keââ khi so saùnhù vôùiù nhoùmù B. (P<0.001)! 0 10 20 30 40 50 60 Nhom A Nhom B HA cao 24/24 HA cao dem HA cao ngay Hình aûnh nguy cô ban ñeâm Caøiø ñaëtë chöông trình cho maùy ù töïï ñoängä theo doõiõ huyeátá aùpù khoângâ aûnhû höôûngû tôùiù giaácá nguû û cuûaû ngöôøiø beänhä , giuùpù thaàyà thuoácá tieânâ löôïngï ñöôïcï beänhä troïnï veïnï caûû ngaøyø . Nhieàuà beänhä nhaânâ nguy cô chæ xaûyû vaøoø luùcù nöûaû ñeâmâ veàà saùngù . Ñieàuà naøyø caøngø thaáyá yùù nghóa thöïcï teáá trong laâmâ saøngø khi theo doõiõ huyeátá aùpù veàà ñeâmâ cho beänhä nhaânâ TBMN, vì neáuá khoângâ ñöôïcï phaùtù hieänä thì nhöõngõ beänhä nhaânâ naøyø ñaüü bò boûû soùtù , raátá coùù theåå bò beänhä taùiù phaùtù veàà sau thaämä chí ngay khi coønø trong beänhä vieänä maøø khoângâ lyùù giaûiû noåiå . Thôøi ñieåm dao ñoäng huyeát aùp trong ngaøy. Nhoùm A Nhoùm B n % n % @- AÊn côm @- Sau khi nguû daäy @- Ñi veä sinh @- Vaän ñoäng /thay ñoåi tö theá @- Stress (-) @- Stress(+) @- Ñau ñaàu veà ñeâm @-HA taêng khi khaùm beänh 29 46 21 42 50 13 08 11 44,62 70,77 32,31 64,62 76,92 20,00 12,31 16,9 10 18 12 23 32 30 06 04 13,70 24,66 16,44 31,51 43,84 41,10 8,22 5,48 * ** * ** ** * pThôøi ñieåm thay ñoåi huyeát aùp * p<0,05 ; ** p<0,01 Vôùiù nhaätä kyù ù keømø theo cho moãiã beänhä nhaânâ khi mang maùy, seõ ghi laïi ù õ ï caùcù hoaïtï ñoängä cuûaû ngöôøiø beänhä vaøoø caùcù oââ in saünü . Sau moätä ngaøyø ñöôïcï so vôùiù keátá quaûû ño ñöôïcï , töøø ñoùù lyùù giaûiû phaànà naøoø caùcù hoaïtï ñoängä trong ngaøyø goùpù phaànà laømø thay ñoåiå huyeátá aùpù . ÔÛ Û nhoùmù beänhä nhaânâ bò TBMN caùcù thôøiø ñieåmå taêngê huyeátá aùpù quan troïngï laøø sau khi nguû daäy (û ä Caûû thôøiø ñieåmå nguû û tröa vaøø toáiá ), vaänä ñoängä thay ñoåiå tö theáá vaøø Stress(-). Caùcù thôøiø ñieåmå naøyø khaùcù bieätä coùù yùù nghóa so vôùiù nhoùmù chæ cao huyeátá aùpù . Theo nhöõngõ taøiø lieäuä nghieânâ cöùuù cuûaû caùcù taùcù giaûû trong vaøø ngoaøiø nöôùcù thì thôøiø ñieåmå xaûyû ra TBMN thöôøngø vaøoø luùcù saùngù sôùmù . ÔÛ Û nghieânâ cöùuù naøyø soáá löôïngï beänhä nhaânâ ñaõõ bò TBMN vaãnã coùù tình traïngï cao huyeátá aùpù vaøoø thôøiø ñieåmå ñoùù phaûiû chaêngê kieåuå cao huyeátá aùpù cuûaû hoïï vaãnã toànà taïiï nhö cuõõ? Ñaâyâ cuõngõ laøø caâuâ hoûiû caànà ñöôïcï giaûiû ñaùpù sau naøyø . „ Ñoàà thò thôøiø ñieåmå dao ñoängä 0 10 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 7 0 8 0 An com Ngu day Ve sinh Van dong Stress(-) Stress(+) dau dau khi kham Nhom A Nhom B Moätä vaáná ñeàà ñaùngù löu yùù nöõaõ ñoùù laøø huyeátá aùpù cuûaû ngöôøiø bò TBMN deãã bò taêngê voïtï khi rôi vaøoø tình traïngï caêngê thaúngú buoànà phieànà -Stress(-), coùù leõõ baûnû thaânâ beänhä taätä ñaõõ laømø ngöôøiø ta suy suïpï vaøø nhieàuà maëcë caûmû , chæ caànà moätä taùcù ñoängä nhoûû nöõaõ cuõngõ ñuûû laømø huyeátá aùpù taêngê leânâ . Töøø ñaâyâ thaàyà thuoácá cuõngõ nhö gia ñình ngöôøiø beänhä phaûiû coùù nhöõngõ öùngù xöûû thích hôïpï trong quan heää haøngø ngaøyø vôùiù ngöôøiø beänhä . Keátá luaänä . Qua thôøiø gian nghieânâ cöùuù vôùiù nhoùmù beänhä nhaânâ cao huyeátá aùpù ñaõõ bò TBMN, so saùnhù vôùiù nhoùmù beänhä chæ cao huyeátá aùpù ñôn thuaànà baèngè thieátá bò HOLTER chuùngù toâiâ coùù vaøiø nhaänä xeùtù nhö sau: „ 1-Nhieàu à tröôøngø hôïpï beänhä nhaânâ TBMN khoângâ coùù huyeátá aùpù truõngõ veàà ñeâmâ (#40%), thaämä chí huyeátá aùpù ban ngaøyø bình thöôøngø nhöng ban ñeâmâ laïi ï cao, neáuá chæ ño huyeátá aùpù ban ngaøyø seõ õ boûû soùtù caùcù tröôøngø hôïpï naøyø . Ñaëcë tính treânâ khaùcù bieätä haúnú so vôùiù beänhä nhaânâ chæ cao huyeátá aùpù ñôn thuaànà (P<0,01), maëcë duøø möùcù ñoää cao huyeátá aùpù coùù theåå nhö nhau nhöng khaùcù nhau veàà thôøiø ñieåm å cao trong ngaøyø . „ 2-Thôøi ø ñieåmå huyeátá aùpù taêngê cao ôûû beänhä nhaânâ TBMN thöôøngø sau khi nguû daäy, û ä thay ñoåiå tö theáá vaøø khi taâmâ lyùù caêngê thaúngú . Do ñoùù beänhä nhaânâ khoângâ neânâ vaänä ñoängä ñoätä ngoätä ngay sau thöùcù daäy, ä traùnhù caùcù xuùcù ñoängä thöôøngø ngaøyø giuùpù cho huyeátá aùpù bình oånå hôn. Nha Trang thaønhø phoáá bieånå TRAÂN TROÏNG CAÙM ÔN QUYÙ THAÀY COÂ Â Ï Ù Ù À  VAØ CAÙC BAÏN ÑOÀNG NGHIEÄP ÑAÕ CHUÙ YÙ THEO DOÕI. Ø Ù Ï À Ä Õ Ù Ù Õ