Đề án Phát triển và đào tạo nguồn nhân lực Việt Nam trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế

­íc ta trong tæng sè lao ®éng cña c¶ n­íc lµ lín vµ ®©y lµ mét lùc l­îng lao ®éng rÊt quan träng, gãp phÇn kh«ng nhá vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Theo ®iÒu tra lao ®éng - viÖc lµm 1/7/2004 tû lÖ lao ®éng n÷ trong ®é tuæi lao ®éng tham gia vµo lùc l­îng lao ®éng x· héi chiÕm kho¶ng 77,4% B¶ng 2: C¬ cÊu lao ®éng theo giíi tÝnh cña c¶ n­íc §¬n vÞ: % C¸c chØ tiªu N÷ Nam Chung 51,4 48,6 Trong ®é tuæi lao ®éng 50,74 49,26 Trªn ®é tuæi lao ®éng 63,5 36,5 Nguån: Nh©n lùc ViÖt Nam trong chiÕn l­îc kinh tÕ 2001-2010 Do ®Æc ®iÓm vÒ giíi tÝnh vµ chøc n¨ng cña ng­êi phô n÷ nªn tû lÖ n÷ tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ Ýt h¬n so víi nam giíi ë c¶ hai khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n. §©y lµ mét sù l·ng phÝ rÊt lín nguån nh©n lùc cña ®Êt n­íc. Khu vùc n«ng th«n tû lÖ n÷ tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ cao h¬n thµnh thÞ (81,3% ë n«ng th«n so víi 67,3% ë khu vùc thµnh thÞ). §iÒu nµy cho thÊy ë n«ng th«n chñ yÕu lµ lao ®éng n«ng nghiÖp nªn thu hót nhiÒu lao ®éng n÷ h¬n khu vùc thµnh thÞ B¶ng 3: Tû lÖ ng­êi tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ chia theo giíi vµ khu vùc §¬n vÞ: % C¸c chØ tiªu Chung Thµnh thÞ N«ng th«n Nam N÷ Nam N÷ Nam N÷ Tõ 15 tuæi trë lªn 75,51 67,62 68,9 57,95 77,9 71,3 Trong ®é tuæi lao ®éng 81,9 77,4 76,07 67,3 84,16 81,3 Nguån: §iÒu tra lao ®éng- viÖc lµm 1/7/2004 Lao ®éng n÷ chiÕm tû lÖ t­¬ng ®­¬ng víi lao ®éng nam trong lùc l­îng lao ®éng cña c¶ n­íc. Tuy nhiªn, th× tû lÖ lao ®éng n÷ tham gia vµo ho¹t ®«ng kinh tÕ l¹i Ýt h¬n so víi lao ®éng nam (77,4% so víi 81,9%) vµ nhÊt lµ ë khu vùc thµnh thÞ th× kho¶ng c¸ch chªnh lÖch tû lÖ nµylµ rÊt cao (tû lÖ n÷ tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ lµ 67,3% trong khi tû lÖ nam lµ 76,6%) B¶ng 4: Tû lÖ thÊt nghiÖp cña lao ®éng trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ §¬n vÞ: % C¸c chØ tiªu N¨m 2002 N¨m 2003 Chung 6,01 5,78 Lao ®éng n÷ 6,85 7,22 Nguån: Lao ®éng – viÖc lµm ë ViÖt Nam 1996-2003 ë khu vùc thµnh thÞ tû lÖ lao ®éng n÷ thÊt nghiÖp cao, cao h¬n so víi tû lÖ thÊt nghiÖp chung vµ ngµy cµng cã xu h­íng t¨ng lªn (n¨m 2002 lµ 6,85% n¨m 2003 lµ 7,22%). Nh­ vËy ®Ó cã thÓ ph¸t huy hÕt nguån lùc ph¸t triÓn ®Êt n­íc th× cÇn ph¶i cã gi¶i ph¸p ®Ó t¨g tû lÖ lao ®éng n÷ tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ, vµ gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp cña lao ®éng n÷ còng nh­ tû lÖ thÊt nghiÖp chung cña lao ®éng c¶ n­íc nh»m tËn dông hÕt nguån lùc bªn trong, ph¸t triÓn ®Êt n­íc. c. Theo tr×nh ®é häc vÊn Tr×nh ®é häc vÊn vµ d©n trÝ cña n­íc ta hiÖn nay lµ kh¸ cao nhê ph¸t triÓn m¹nh nÒn gi¸o dôc vµ coi gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. §©y lµ ch×a kho¸ quan träng ®Ó tiÕp thu khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi cho t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. B¶ng 5: Sè l­îng vµ lo¹i h×nh c¸c tr­êng trung häc trong c¶ n­íc §¬n vÞ: Tr­êng Trung häc c¬ së Trung häc phæ th«ng Tæng CL NCL Tæng CL NCL 2000-2001 7733 7635 98 1251 905 346 2001-2002 8092 7997 95 1397 995 402 2002-2003 8396 8314 82 1532 1090 442 Nguån: Gi¸o dôc ViÖt Nam 1945- 2005 Quy m« gi¸o dôc vÉn kh«ng ngõng t¨ng lªn c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Sè l­îng tr­êng cÊp II vµ cÊp III t¨ng nhanh theo thêi gian, cïng víi sù gia t¨ng cña tr­êng c«ng lËp th× sè l­îng tr­êng ngoµi c«ng lËp còng kh«ng ngõng t¨ng lªn. Cho thÊy lµ n­íc ta ®· h×nh thµnh ®­îc mét hÖ thèng tr­êng häc ®a d¹ng vÒ h×nh thøc nh»m ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu häc tËp cña nh©n d©n, còng nh­ ®· khai th¸c ®­îc triÖt ®Ó h¬n c¸c nguån lùc trong nh©n d©n, phôc vô cho c«ng t¸c ®µo t¹o n­íc ta ngµy cµng tèt h¬n. Kh«ng chØ quy m« hÖ thèng tr­êng häc t¨ng lªn mµ quy m« häc sinh trong c¸c cÊp häc còng kh«ng ngõng t¨ng lªn, ph¶n ¸nh nhu cÇu häc tËp ngµy cµng t¨ng cña nh©n d©n. Trong ®ã th× sè häc sinh n÷ còng t¨ng qua c¸c thêi kú cho thÊy sù b×nh ®¼ng giíi trong x· héi ®· ®­îc quan t©m, chó ý nhiÒu h¬n vµo viÖc ®µo t¹o lao ®éng n÷. Tæng sè häc sinh tèt nghiÖp còng t¨ng qua c¸c n¨m lµm cho l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é häc vÊn ngµy cµng t¨ng lªn. B¶ng 6: Tæng sè häc sinh trung häc phæ th«ng trong c¶ n­íc §¬n vÞ: Ng­êi N¨m Tæng sè C«ng lËp Ngoµi c«ng lËp Trong tæng sè N÷ Míi tuyÓn Tèt nghiÖp 2000-2001 2199814 1444376 755438 1028351 830826 598957 2001-2002 2328965 1545120 783845 1091430 853998 634628 2002-2003 2458446 1656942 801504 1164367 942111 686478 Nguån: Gi¸o dôc ViÖt Nam 1945- 2005 Tuy nhiªn tû lÖ tèt nghiÖp nµy lµ ch­a cao chØ kho¶ng 28% trong tæng sè häc sinh. Nh­ vËy cã thÓ thÊy lµ chÊt l­îng gi¸o dôc vÉn ch­a cao, ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y vÉn ch­a ®­îc tèt nªn häc sinh Ýt chó träng vµo viÖc häc tËp, vµ chÊt l­îng qu¸ tr×nh häc tËp còng kh«ng ®­îc cao. Do ®ã tû lÖ lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é häc vÊn vÉn cßn rÊt h¹n chÕ. V× vËy ®Ó n©ng cao chÊt l­îng gi¶ng d¹y th× cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p nh»m lµm cho häc sinh chó t©m nhiÒu h¬n vµo viÖc häc, thÝch thó h¬n víi viÖc häc tËp vµ quan träng nhÊt lµ ph¶i gi¸o dôc cho hä ý thøc ®­îc tÇm quan träng cña viÖc häc tËp råi tõ ®ã mµ tù gi¸c häc tËp. Cã vËy míi n©ng cao ®­îc chÊt l­îng gi¸o dôc ®µo t¹o. B¶ng 7: Lùc l­îng lao ®éng chia theo tr×nh ®é v¨n ho¸ phæ th«ng §¬n vÞ: Ng­êi C¸c chØ tiªu N¨m 2002 N¨m 2003 Tæng c¶ n­íc 40716856 41313288 Kh«ng biÕt ch÷ 1523001 1752393 Ch­a tèt nghiÖp cÊp 1 6433724 6393460 Tèt nghiÖp cÊp 1 12911678 13017458 Tèt nghiÖp cÊp 2 12400369 12560352 Tèt nghiÖp cÊp 3 7447084 7589625 Nguån: Lao ®éng - viÖc lµm ë ViÖt Nam 1996-2003 Trong tæng sè lao ®éng cña c¶ n­íc sè lao ®éng biÕt ch÷ lµ kh¸ cao chiÕm gÇn 95%, sè lao ®éng kh«ng biÕt ch÷ chiÕm kho¶ng gÇn 5%, tuy nhiªn tû lÖ nµy ®ang cã xu h­íng t¨ng, n¨m 2002 lµ 3,74% ®Õn n¨m 2003 lµ 4,24% vµ n¨m 2004 lµ 5% chñ yÕu tËp trung ë c¸c vïng nói, cao nguyªn vµ miÒn n«ng th«n. Tû lÖ tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së vµ tû lÖ tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc cã t¨ng nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ vµ tû lÖ nµy vÉn cßn thÊp so víi yªu cÇu cña x· héi. Mét ®iÒu ®¸ng quan t©m lµ cã sù c¸ch biÖt vÒ tr×nh ®é häc vÊn gi÷a lùc l­îng lao ®éng thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a c¸c vïng l·nh thæ. Vïng nói vµ cao nguyªn th× tû lÖ ng­êi mï ch­ cao h¬n vµ ng­êi tèt nghiÖp c¸c cÊp th× thÊp h¬n so víi vïng ®ång b»ng. N¨m 2004 ë ®ång b»ng s«ng Hång cø 100 ng­êi tham gia lùc l­îng lao ®éng th× sã 27 ng­êi tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc, 51 ng­êi tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së vµ chØ 3 ng­êi mï ch÷ hoÆc ch­a tèt nghiÖp tiÓu häc. trong khi ®ã ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long cã c¸c chØ sè t­¬ng øng lµ 11,16 vµ 33. T©y B¾c lµ 12,23 vµ 35. T©y Nguyªn lµ 16,26 vµ 26. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy lµ lùc l­îng lao ®éng n­íc ta cã tr×nh ®é häc vÊn vÉn cßn h¹n chÕ vµ tr×nh ®é nµy còng kh«ng ®Òu gi÷a c¸c vïng, miÒn. Lùc l­¬ng lao ®éng ë thµnh thÞ cã tr×nh ®é cao h¬n lao ®éng ë n«ng th«n, vµ lao ®éng ë c¸c vïng ®ång b»ng cã tr×nh ®é cao h¬n nhiÒu so víi lao ®éng ë c¸c vïng nói vµ cao nguyªn. d. Theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt Tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt lµ chØ tiªu thÓ hiÖn chÊt l­îng nguån nh©n lùc vµ tiÒm n¨ng to lín cña nguån nh©n lùc. Do ®ã ®Ó n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc th× ph¶i n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cho ng­êi lao ®éng. TÝnh ®Õn nay c¶ n­íc ®· cã 127 tr­êng cao ®¼ng, 87 tr­êng ®¹i häc, häc viÖn, 147 c¬ së ®µo t¹o sau ®¹i häc, 95 c¬ së ®µo t¹o tiÕn sÜ. HÖ thèng c¸c tr­êng ®µo t¹o cña n­íc ta ngµy cµng t¨ng vÒ sè l­îng vµ lo¹i h×nh. Sè tr­êng d©n lËp còng ngµy cµng t¨ng lªn cïng víi sù gia t¨ng cña lo¹i h×nh c«ng lËp. B¶ng 8: Sè l­îng vµ tû lÖ c¸c tr­êng d©n lËp trong c¶ n­íc §¬n vÞ: Tr­êng §¹i häc- cao ®¼ng Trung häc chuyªn nghiÖp Sè l­îng Tû lÖ (%) Sè l­îng Tû lÖ (%) 27 21,7 30 11 Nguån: Gi¸o dôc ViÖt Nam 1945-2005 Sè l­îng gi¸o viªn gi¶ng d¹y trong c¸c tr­êng ngoµi c«ng lËp còng ngµy cµng t¨ng lªn nh»m ®¶m b¶o ngµy cµng tèt h¬n chÊt l­îng ®µo t¹o vµ ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña ng­êi d©n. Tû lÖ gi¸o viªn ®­îc ®µo t¹o ®¹t chuÈn ®èi víi trung häc chuyªn nghiÖp lµ 86,3%, ®¹i häc – cao ®¼ng cã 45% gi¸o viªn ®¹t tr×nh ®é th¹c sÜ trë lªn. Cïng víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng nhanh cña hÖ thèng c¬ së gi¸o dôc ®µo t¹o th× quy m« tuyÓn sinh vµo c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng vµ c¸c tr­êng trung häc chuyªn nghiÖp còng kh«ng ngõng t¨ng lªn Trong tæng sè sinh viªn tuyÓn míi vµo c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng th× sè sinh viªn vµo c¸c tr­êng ®¹i häc lµ chñ yÕu, trong ®ã phÇn lín lµ vµo c¸c tr­êng c«ng lËp. Cho thÊy nhu cÇu ®µo t¹o ®¹i häc lµ rÊt lín, lín h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c lo¹i h×nh kh¸c. §©y võa lµ ®iÓm tèt võa lµ ®iÓm kh«ng tèt. Tèt v× nã cho thÊy ®­îc nhu cÇu ®µo t¹o ®¹i häc, cao ®¼ng cña nh©n d©n ngµy cµng t¨ng, lµm cho sè d©n cã tr×nh ®é cao ngµy cµng t¨ng. Tuy nhiªn ®©y còng l¹i lµ th¸ch thøc lín ®èi víi c«ng t¸c gi¸o dôc, ®µo t¹o cña ®Êt n­íc. Do nÒn kinh tÕ cßn yÕu kÐm nªn ®Çu t­ cho gi¸o dôc ®µo t¹o cßn nhiÒu h¹n chÕ, do ®ã kh«ng thÓ ®¸p øng tèt ®­îc nhu cÇu cña ng­êi d©n vµ chÊt l­îng ®µo t¹o còng kh«ng ®­îc cao, g©y l·ng phÝ rÊt lín nguån nh©n lùc. B¶ng 9: Sè sinh viªn tuyÓn vµo c¸c tr­êng theo cÊp vµ lo¹i h×nh §¬n vÞ: Tr­êng N¨m Tæng sè tuyÓn míi Chia ra Lo¹i h×nh C§ §H CL BC DL 2000-2001 215281 59892 155389 187330 6535 21416 2001-2002 239584 68643 170941 207902 7959 23723 2002-2003 256935 70378 186557 225528 7065 24342 Nguån: Gi¸o dôc ViÖt Nam 1945-2005 Cïng víi viÖc t¨ng nhanh sè l­îng sinh viªn th× t×nh h×nh thÊt nghiÖp cña ®éi ngò tèt nghiÖp ®¹i häc còng lµ mét vÊn ®Ò næi cém. Tr­íc t×nh h×nh trªn mét luång ý kiÕn kh¸c phæ biÕn ®· n¶y sinh: kh«ng nªn gia t¨ng sè l­îng sinh viªn ®¹i häc n÷a, v× x· héi kh«ng cã nhu cÇu, t¨ng sè l­îng sinh viªn chØ lµm t¨ng ®éi qu©n thÊt nghiÖp ®¹i häc. ThËt ra nÕu xem xÐt kü h¬n th× vÊn ®Ò sÏ ®­îc nh×n theo c¸ch kh¸c. Tr­íc hÕt, tuy sè l­îng sinh viªn n­íc ta t¨ng nhiÒu, nh­ng con sè hiÖn t¹i ch­a ph¶i lµ cao: tÝnh trªn mét v¹n d©n, ta chØ cã kho¶ng 130 sinh viªn, vµ tû lÖ ®é tuæi ®¹i häc ta chØ ®¹t cì 8%. Nh­ vËy tû lÖ ®é tuæi ®¹i häc cña n­íc ta chØ ®¹t cì mét nöa yªu cÇu cña giai ®o¹n gi¸o dôc ®¹i häc ®¹i chóng, t­¬ng øng víi nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp. Do ®ã cã thÓ thÊy sè l­îng sinh viªn ®¹i häc ®­îc ®µo t¹o ë n­íc ta hiÖn nay kh«ng ph¶i lµ qu¸ lín vµ tõ ®ã t¹o nªn thÊt nghiÖp ®¹i häc, còng kh«ng ph¶i chóng ta cÇn ng¨n chÆn sù ph¸t triÓn vÒ sè l­îng, mµ vÊn ®Ò quan träng lµ ë chç chóng ta ph¶i ®¶m b¶o vµ t¨ng c­êng chÊt l­îng ®µo t¹o ®¹i häc. Trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n th× d¹y nghÒ lµ mét bé phËn thuéc gi¸o dôc nghÒ nghiÖp. HiÖn nay m¹ng l­íi c¬ së d¹y nghÒ cña n­íc ta còng ®ang ngµy cµng lín m¹nh, ®a d¹ng ho¸ vÒ lo¹i h×nh vµ lÜnh vùc ®µo t¹o. TÝnh ®Õn 30-6-2004 m¹ng l­íi c¬ së d¹y nghÒ trong c¶ n­íc cã: 226 tr­êng d¹y nghÒ, trong ®ã 199 tr­êng c«ng lËp, 27 tr­êng ngoµi c«ng lËp; 113 tr­êng thuéc bé, ngµnh (trong ®ã cã 17 tr­êng d¹y nghÒ cña qu©n ®éi, 46 tr­êng thuéc Tæng c«ng ty nhµ n­íc); 98 tr­êng c«ng lËp thuéc ®Þa ph­¬ng (trong ®ã cã 5 tr­êng cña quËn huyÖn); 24 tr­êng d©n lËp, t­ thôc; 2 tr­êng cã vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi. 61 tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng ®· cã Ýt nhÊt mét tr­êng d¹y nghÒ; riªng 3 tØnh míi ®­îc thµnh lËp, §¾c N«ng ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp tr­êng d¹y nghÒ, Lai Ch©u vµ HËu Giang ®ang xóc tiÕn thµnh lËp tr­êng d¹y nghÒ; 320 trung t©m d¹y nghÒ, trong ®ã: 210 trung t©m d¹ nghÒ ngoµi c«ng lËp(trong ®ã cã h¬n 100 trung t©m d¹y nghÒ quËn, huyÖn) vµ 110 trung t©m d¹y nghÒ ngoµi c«ng lËp; 965 c¬ së d¹y nghÒ g¾n víi c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô vµ c¬ së gi¸o dôc kh¸c. C¸c tr­êng d¹y nghÒ tËp trung chñ yÕu ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång, vïng ®«ng nam bé, vïng ®«ng b¾c. Ba vïng nµy chiÕm 70% tæng sè tr­êng d¹y nghÒ trong c¶ n­íc. §Ó ®¸p øng ngµycµng tèt h¬n yªu cÇu ®µo t¹o th× ®éi ngò gi¸o viªn còng ph¶i kh«ng ngõng ph¸t triÓn c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Sè l­îng gi¸o viªn d¹y nghÒ cña c¸c tr­êng d¹y nghÒ ®· t¨ng tõ 5849 ng­êi ( n¨m 1998) lªn 7056 ng­êi (n¨m 2003), gi¸o viªn trong c¸c trung t©m d¹y nghÒ n¨m 2003 lµ 2036 ng­êi. Tuy nhiªn, so víi tèc ®é t¨ng quy m« ®µo t¹o th× tèc ®é t¨ng sè l­îng gi¸o viªn ch­a t­¬ng øng. Tû lÖ häc sinh häc nghÒ dµi h¹n/ 1 gi¸o viªn ë c¸c tr­êng d¹y nghÒ n¨m häc 2002-2003 lµ: 28 häc sinh/ 1 gi¸o viªn. Tû lÖ gi¸o viªn ®¹t chuÈn ë c¸c tr­êng d¹y nghÒ lµ 71%, ë c¸c trung t©m d¹y nghÒ lµ 54%; tr×nh ®é chuyªn m«n cña gi¸o viªn d¹y nghÒ ë c¸c tr­êng d¹y nghÒ lµ 70% cã tr×nh ®é cao ®¼ng trë lªn; 12,2 % tr×nh ®é c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ 17,8% tr×nh ®é kh¸c; ë c¸c trung t©m d¹y nghÒ t­¬ng øng lµ 65%; 15,2%; 19,8%. Tr×nh ®é s­ ph¹m cña gi¸o viªn d¹y nghÒ: 82% gi¸o viªn c¸c tr­êng d¹y nghÒ, 60% gi¸o viªn c¸c trung t©m d¹y nghÒ ®· ®­îc ®µo t¹o, båi d­ìng bËc I vµ bËc II vÒ s­ ph¹m kü thuËt; 63% gi¸o viªn c¸c tr­êng d¹y nghÒ cã chøng chØ ngo¹i ng÷ tr×nh ®é A trë lªn; 56,3% gi¸o viªn cã chøng chØ tin häc tr×nh ®é c¬ së trë lªn, nhiÒu gi¸o viªn d¹y nghÒ cã thÓ tham kh¶o tµi liÖu n­íc ngoµi vµ øng dông tin häc vµo bµi gi¶ng. Tõ nh÷ng n¨m 1998 ®Õn n¨m 2003 quy m« tuyÓn sinh d¹y nghÒ t¨ng b×nh qu©n 15,65%/ n¨m, trong ®ã quy m« tuyÓn sinh dµi h¹n t¨ng 19,14%/n¨m, ng¾n h¹n t¨ng 15,15%/n¨m. Nh­ vËy lµ sè l­îng vµ tû lÖ ng­êi lao ®éng ®­îc ®µo t¹o dµi h¹n, chÝnh quy ngµy cµng ®­îc t¨ng lªn, ®¶m b¶o tèt h¬n chÊt l­îng ®µo t¹o cho ng­êi lao ®éng. Do ®ã chÊt l­îng ®µo t¹o nghÒ cña n­íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y còng ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh qu¶ nhÊt ®Þnh: tû lÖ häc sinh xÕp lo¹i ®¹o ®øc tèt chiÕm trªn 60%, ®¹o ®øc yÕu chØ trªn 1%; tû lÖ häc sinh tèt nghiÖp lu«n ®¹t trªn 96%, trong ®ã tû lÖ tèt nghiÖp lo¹i kh¸ trë lªn t¨ng tõ 26,26% n¨m häc 1998-1999 lªn 32,2% n¨m 2002-2003. Häc sinh tèt nghiÖp tr­êng d¹y nghÒ ®· tõng b­íc ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng, ë mét sè lÜnh vùc nh­ b­u chÝnh viÔn th«ng, dÇu khÝ... häc sinh tèt nghiÖp tr­êng c¸c tr­êng d¹y nghÒ ®· cã tr×nh ®é t­¬ng ®­¬ng quèc tÕ vµ khu vùc, thay thÕ ®­îc c«ng nh©n n­íc ngoµi. Kho¶ng 70% häc sinh häc nghÒ t×m ®­îc viÖc lµm ngay sau khi tèt nghiÖp (ë c¸c tr­êng thuéc doanh nghiÖp vµ ë mét sè nghÒ tû lÖ nµy ®¹t trªn 90%). KÕt qu¶ nµy còng phÇn nµo ph¶n ¸nh chÊt l­îng d¹y nghÒ ë n­íc ta ®· cã tiÕn bé. Tuy ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ nh­ng nh×n chung chÊt l­îng nguån lao ®éng n­íc ta vÉn cßn rÊt thÊp so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu, ph¸t triÓn kinh tÕ. Tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ d©n trÝ cña n­íc ta còng ®· t¨ng qua c¸c thêi kú, tuy nhiªn chÊt l­îng th× vÉn ch­a tèt, ®Æc biÖt lµ lao ®éng ë vïng n«ng th«n vµ miÒn nói, cao nguyªn th× tû lÖ mï ch÷ lµ rÊt cao vµ tû lÖ tèt nghiÖp c¸c cÊp häc vÉn cßn thÊp. Kh«ng chØ cã tr×nh ®é häc vÊn ch­a cao mµ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cña lùc l­îng lao ®éng n­íc ta còng cßn rÊt thÊp. B¶ng10: Lùc l­îng lao ®éng chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt §¬n vÞ: Ng­êi N¨m 2002 N¨m 2003 Kh«ng cã chuyªn m«n kü thuËt 33090589 33575528 Cã tr×nh ®é tõ s¬ cÊp, häc nghÒ trë lªn 7564874 8625038 Tõ c«ng nh©n kü thuËt cã b»ng trë lªn 4800517 4887362 Nguån: Lao ®éng- viÖc lµm ë ViÖt Nam 1996-2003 Tû lÖ lao ®éng ch­a qua ®µo t¹o, kh«ng cã chuyªn m«n kü thuËt trong tæng lao ®éng lµ rÊt cao, chiÕm gÇn 80%. Trong ®ã tû lÖ qua ®µo t¹o nghÒ lµ rÊt thÊp chiÕm trªn 10% tæng lùc l­îng lao ®éng, c¸c c«ng nh©n kü thuËt ®­îc ®µo t¹o th× chñ yÕu lµ qua h×nh thøc ®µo t¹o nghÒ ng¾n h¹n, kh«ng chÝnh quy. n¨m 2004 chØ cã kho¶ng 17,3% lµ ®µo t¹o dµi h¹n chÝnh quy. Do kh«ng ®­îc ®µo t¹o mét c¸ch chÝnh quy nªn kh¶ n¨ng lµm viÖc vµ ph¸t triÓn nghÒ cu¶ hä kh«ng cao. Mét vÊn ®Ò cÇn ®­îc quan t©m n÷a hiÖn nay lµ c¬ cÊu ®µo t¹o, tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o theo c¸c cÊp tr×nh ®é ë ViÖt Nam n¨m 2002 lµ 1/1/3,65, n¨m 2004 lµ 1/1,2/2,7, trong khi ®ã th× tû lÖ nµy cña c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi lµ 1/4/10. Nh­ vËy cã thÓ thÊy lµ c¬ cÊu ®µo t¹o cña n­íc ta ®ang cã sù mÊt c©n ®èi lín vµ l¹i cã xu h­íng ngµy cµng bÊt hîp lý h¬n, g©y ra t×nh tr¹ng thõa thÇy thiÕu thî lµm h¹n chÕ rÊt lín viÖc sö dông nguån nh©n lùc lµm l·ng phÝ nguån nh©n lùc cña ®Êt n­íc, kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o thÊp mµ l­îng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o th× chÊt l­îng còng kh«ng ®­îc cao. ThÓ hiÖn ë n¨ng suÊt lao ®éng thÊp vµ tû lÖ thÊt nghiÖp vÉn cßn cao. N¨ng suÊt lao ®éng chung cña c¶ n­íc n¨m 2002 lµ 7,974 triÖu VN§/L§, n¨m 2003 t¨ng lªn lµ 8,212 triÖu VN§/L§ nh­ vËy n¨ng suÊt lao ®éng cña c¶ n­íc cã xu h­íng t¨ng lªn, nh­ng tû lÖ t¨ng lµ kh«ng ®¸ng kÓ, vµ møc n¨ng suÊt lao ®éng nµy lµ cßn rÊt thÊp so víi c¸c n­íc tiªn tiÕn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Tû lÖ lao ®éng thÊt nghiÖp cña n­íc ta lµ kh¸ cao, trong ®ã th× nh÷ng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o bÞ thÊt nghiÖp còng cßn kh¸ lín, ngoµi ra th× víi c¸c lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp th× tû lÖ ®µo t¹o l¹i c«ng nh©n kü thuËt, trung häc chuyªn nghiÖp vµ cao ®¼ng lµ kh¸ cao, chiÕm hh¬n 20% tæng sè lao ®éng ®­îc chän. Qua ®ã ta cã thÓ thÊy chÊt l­îng cña nguån nh©n lùc n­íc ta lµ rÊt thÊp. tuy nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã nh÷ng sù thay ®æi tiÕn bé nh­ng vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña x· héi, cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ . Do ®ã ®Ó cã thÓ thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ th× cÇn ph¶i chó träng h¬n n÷a ®Õn c«ng t¸c gi¸o dôc, ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cho lùc l­îng lao ®éng – nguån lùc bªn trong cña ®Êt n­íc. 2. Nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc vµ nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ cña ®µo t¹o nguån nh©n lùc Trong nh÷ng n¨m qua th× c«ng t¸c gi¸o dôc, ®µo t¹o cña n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh Trong thêi gian qua tû lÖ ng­êi biÕt ch÷ ë n­íc ta cã xu h­íng t¨ng vµ chiÕm tû lÖ cao. §Õn n¨m 2000 toµn quèc ®¹t tiªu chuÈn quèc gia vÌ xo¸ mï ch÷ vµ phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc, b¾t ®µu chuyÓn sang thêi kú míi- thùc hiÖn môc tiªu phæ cËp gi¸o dôc phæ th«ng c¬ së. N­íc ta ®· cã mét hÖ thèng c¸c tr­êng d¹y häc cã quy m« lín vµ ngµy cµng ®­îc më réng h¬n, cã nhiÒu tiÒm n¨m ®Ó ph¸t triÓn ®µo t¹o mét c¸ch ®a d¹ng vµ phong phó, ®éi ngò gi¸o viªn gi¶ng d¹y còng liªn tôc t¨ng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. C¸c lÜnh vùc vµ lo¹i h×nh ®µo t¹o ngµy cµng ®­îc më réng vµ ®a d¹ng h¬n ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu ®µo t¹o cña nh©n d©n, vµ yªu cÇu cña qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ. Sè l­îng lao ®éng ®­îc ®µo t¹o ngµy cµng nhiÒu ®a d¹ng vÒ lÜnh vùc, lo¹i h×nh ®µo t¹o vµ chÊt l­îng ®µo t¹o còng ngµy cµng tèt h¬n. C«ng t¸c gi¸o dôc, ®µo t¹o vïng s©u, vïng xa, vïng ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè ®· ®­îc quan t©m nhiÒu h¬n. tû lÖ ng­êi mï ch÷ ®· gi¶m vµ sè l­îng ng­êi d©n téc thiÓu sè ®­îc cö ®i häc ngµy cµng nhiÒu. Kh«ng chØ t¨ng vÒ sè l­îng c¸c tr­êng d¹y häc mµ c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ kü thuËt phôc vô cho viÖc gi¶ng d¹y còng ®­îc trang bÞ nhiÒu h¬n. §Æc biÖt lµ ë c¸c vïng s©u, vïng xa, miÒn nói vµ cao nguyªn ®· ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, gi¶m bít t×nh tr¹ng v« cïng khã kh¨n do thiÕu thèn trang thiÕt bÞ trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y. Ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®µo t¹o còng ®· ®­îc ®æi míi cho phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn cña x· héi vµ sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña khoa häc kü thuËt. Mét sè tr­êng vµ c¬ së ®µo t¹o ®· cã Ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o vµ trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cã thÓ s¸nh ngang víi c¸c n­íc tiªn tiÕn trong khu vùc.HiÖn nay ®µo t¹o nghÒ ®· g¾n liÒn víi gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ yªu cÇu cña thÞ tr­îng lao ®éng, nh»m gi¶m bít tû lÖ thÊt nghiÖp vµ t×nh tr¹ng thiÕu lao ®éng trong mét sè lÜnh vùc, ngµnh nghÒ míi ®¸p øng ®­îc phÇn nµo nhu cÇu cña xa héi. Tuy ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh nh­ng c«ng t¸c gi¸o dôc, ®µo t¹o n­íc ta cßn nhiÒu mÆt h¹n chÕ cÇn ®­îc kh¾c phôc ®Ó n©ng cao tr×nh ®é cña ng­êi lao ®éng. ChÊt l­îng gi¸o dôc phæ th«ng ch­a ®­îc cao, häc sinh bÞ h¹n chÕ vÒ tÝnh linh ho¹t, ®éc lËp s¸ng t¹o trong t­ duy còng nh­ kü n¨ng thùc hµnh, kh¶ n¨ng vËn dông kiÕn thøc vµo c¸c t×nh huèng thùc tiÔn. ChÊt l­îng ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuËt ch­a cao, cßn ®¹i trµ, Ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc cßn l¹c hËu vµ chËm ®æi míi trong ®µo t¹o c¸c ngµnh mòi nhän vµ c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ míi ë c¸c bËc ®¹i häc vµ sau ®¹i häc cßn thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c n­íc trong khu vùc c¶ vÒ néi dung lÉn ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o. Lµm cho c¸c ngµnh kü thuËt c«ng nghÖ thiÕu nh©n lùc tr×nh ®é cao. HiÖn nay c¬ cÊu ®µo t¹o nghÒ cßn bÊt hîp lý víi 85% lµ ®µo t¹o ng¾n h¹n, 15% lµ ®µo t¹o chÝnh quy dµi h¹n. C¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ ph©n bè kh«ng ®Òu tËp trung nhiÒu ë c¸c vïng ®ång b»ng vµ c¸c thµnh phè lín, lµm cho chÊt l­îng cña lùc l­îng lao ®éng ch­a cao vµ cã sù chªnh lÖch gi÷a c¸c vïng vµ khu vùc. ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc vµ bËc häc ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cßn nÆng nÒ vÒ lý thuyÕt, nhÑ vÒ thùc hµnh ch­a ph¸t huy ®­îc tinh thÇn s¸ng t¹o vµ t­ duy cña häc viªn. C¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ phôc vô cho ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuËt, d¹y nghÒ cßn nhiÒu bÊt cËp, võa thiÕu vÒ sè l­îng, võa l¹c hËu vÒ chÊt l­îng (sè trang thiÕt bÞ phôc vô tèt cho c«ng t¸c d¹y nghÒ chØ ®¹t 20%) ®Æc biÖt lµ trang thiÕt bÞ ®µo t¹o nghÒ trong c¸c ngµnh c¬ khÝ, ho¸ chÊt, luyÖn kim,söa ch÷a thiÕt bÞ chÝnh x¸c, in Ên... §éi ngò gi¸o viªn gi¶ng d¹y cßn thiÕu nhiÒu vÒ sè l­îng ( ®éi ngò gi¸o viªn ®¹i häc- cao ®¼ng vµ d¹y nghÒ chØ gÇn b»ng 50% so víi chuÈn quy ®Þnh) vµ tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô th× cßn thÊp so víi yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc, ®a sè cßn lóng tóng trong ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, ®Æc biÖt nhiÒu gi¸o viªn cßn cã biÓu hiÖn vÒ sù tha ho¸ ®¹o ®øc, phÈm chÊt, thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vµ ch­a t©m huyÕt víi nghÒ. HiÖn nay, tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o theo c¸c cÊp tr×nh ®é ë n­íc ta lµ 1/1,2/2,7, c¬ cÊu ®µo t¹o nµy cßn nhiÒu bÊt cËp ®· g©y nªn t×nh tr¹ng “ thõa thÇy thiÕu thî” ®ang ngµy mét gia t¨ng, g©y nhiÒu khã kh¨n cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh×n chung lùc l­îng lao ®éng ë n­íc ta ®· qua ®µo t¹o vµ chÊt l­îng lao ®éng lµ rÊt thÊp, kh¶ n¨ng thùc hµnh vµ t¸c phong c«ng nghiÖp còng nh­ kh¶ n¨ng tiÕp cËn c«ng nghÖ kü thuËt tiªn tiÕn cßn rÊt thÊp. Do ®ã ®Ó ®æi míi nÒn kinh tÕ th× cÇn nhanh chãng ®æi míi c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o, n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc. 3. Nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng trªn C«ng t¸c ®µo t¹o cña n­íc ta cßn nhiÒu bÊt cËp nh­ trªn lµ do rÊt nhiÒu c¸c nguyªn nh©n kh¸c nhau trong ®ã cã nguyªn nh©n vÒ c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o: Trong gi¸o dôc phæ th«ng th× viÖc häc ®èi phã lµ rÊt phæ biÕn (häc kh«ng v× kiÕn thøc mµ chØ ®Ó ®èi phã víi c¸c kú kiÓm tra, kú thi), häc sinh Ýt ®­îc thùc hµnh, ch­a cã thãi quen tù häc mét c¸ch nghiªm tóc cã hiÖu qu¶. §èi víi c«ng t¸c gi¸o dôc ®¹i häc th× hÖ thèng c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng n­íc ta vÉn ch­a ®­îc thèng nhÊt vÒ lo¹i h×nh (d©n lËp, c«ng lËp, t­ thôc) g©y khã kh¨n rÊt nhiÒu trong viÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vµ c«ng t¸c qu¶n lý. M¹ng l­íi c¸c tr­êng d¹y häc, d¹y nghÒ ph©n bè kh«ng ®Òu theo vïng l·nh thæ, tËp trung nhiÒu ë vïng ®ång b»ng vµ c¸c thµnh phè lín g©y khã kh¨n trong viÖc ®µo t¹o lao ®éng t¹i c¸c vïng s©u, vïng xa. §éi ngò gi¸o viªn cßn h¹n chÕ vÒ chÊt l­îng chuyªn m«n nghiÖp vô, kh¶ n¨ng thùc hµnh còng nh­ kh¶ n¨ng tiÕp cËn c«ng nghÖ míi, nªn Ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cßn l¹c hËu, chËm ®æi míi. Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho gi¸o dôc cßn h¹n hÑp, ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tèi thiÓu cña gi¸o dôc, c¬ së vËt chÊt th× thiÕu thèn, trang thiÕt bÞ phôc vô cho viÖc gi¶ng d¹y th× võa thiÕu võa l¹c hËu. ViÖc ¸p dông nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo viÖc gi¶ng d¹y cßn nhiÒu h¹n chÕ. ViÖc ph©n bæ ng©n s¸ch cßn nhiÒu bÊt cËp ch­a hîp lý. C«ng t¸c ®Çu t­ cho gi¸o dôc cßn dµn tr¶i ch­a tËp trung cao cho môc tiªu ­u tiªn. C«ng t¸c d¹y nghÒ ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc. NhËn thøc cña ng­êi d©n vµ cña toµn x· héi vÒ tÇm quan träng cña c«ng t¸c gi¸o dôc nãi chung vµ c«ng t¸c d¹y nghÒ nãi riªng lµ ch­a thËt sù ®óng ®¾n, kh«ng coi träng viÖc d¹y nghÒ, häc nghÒ mµ chØ quan t©m ®Õn gi¸o dôc ®¹i häc. ViÖc tæ chøc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch gi¸o dôc cßn nhiÒu bÊt cËp. Tr×nh ®é vµ n¨ng lùc ®iÒu hµnh cña mét bé phËn c¸c c¸n bé qu¶n lý gi¸o dôc cßn yÕu kÐm, tÝnh chuyªn nghiÖp ch­a cao, g©y khã kh¨n nhiÒu cho viÖc n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc. II. §¸nh gi¸ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ 1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc vµ nh÷ng h¹n chÕ cßn tån t¹i trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nh÷ng n¨m qua KÕt qu¶ cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m ®æi míi ®­îc thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh c¬ cÊu kh¸c nhau, trong ®ã râ nÐt nhÊt vµ ®Æc tr­ng nhÊt lµ tõ gãc ®é c¬ cÊu ngµnh. C¬ cÊu kinh tÕ ph©n chia theo 3 nhãm ngµnh lín: N«ng nghiÖp (bao gåm n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng­ nghÞªp), c«ng nghiÖp (bao c«ng nghiÖp vµ x©y dùng) vµ dÞch vô (bao gåm c¸c ngµnh kinh tÕ cßn l¹i) ®· cã sù chuyÓn dÞch tÝch cùc: Tû trong n«ng nghiÖp trong GDP gi¶m dÇn, tû trong c«ng nghiÖp vµ dÞch vô t¨ng hµng n¨m. B¶ng 11: C¬ cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ §¬n vÞ: % N¨m 1991 1995 2000 2001 2002 2003 GDP 100 100 100 100 100 100 N«ng – l©m - thuû s¶n 40,5 27,5 24,3 23,2 23,0 22,4 C«ng nghiÖp, x©y dùng 23,8 30,1 36,6 38,1 38,6 39,8 DÞch vô 37,5 42,4 39,1 38,7 38,4 37,8 Nguån: ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21 ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua ®· ®i ®óng h­íng vµ ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Nh×n mét c¸ch tæng thÓ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp ®· theo h­íng tÝch cùc vµ tû träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô t¨ng ngµy cµng nhanh (n¨m 2001 lµ 76,8%, n¨m 2002 lµ 77% ®Õn n¨m 2003 t¨ng lªn 77,6%). Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh n«ng nghiÖp vÉn t¨ng dÇnvíi tèc ®é b×nh qu©n kho¶ng h¬n 5%, tuy vËy so víi c«ng nghiÖp vµ dÞch vô th× tèc ®é t¨ng tr­ëng cña n«ng nghiÖp vÉn chËm h¬n nªn kÕt qu¶ lµ tû träng n«ng nghiÖp trong GDP gi¶m dÇn mÆc dï gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña toµn ngµnh vÉn t¨ng (tû träng ngµnh n¨m 2002 lµ 23,0% ®Õn n¨m 2003 gi¶m cßn 22,4%). C¸c ngµnh ®· nç lùc v­ît qua nh÷ng trë ng¹i, th¸ch thøc (n«ng nghiÖp th× v­ît qua thiªn tai, dÞch bÖnh, cong c«ng nghiÖp th× v­ît qua th¸ch thøc”c¬n b·o” nguyªn liÖu vµ c¹nh tranh quèc tÕ) më réng quy m« s¶n xuÊt ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu néi t¹i c¸c ngµnh kinh tÕ thÓ hiÖn râ nÐt h¬n ®éng th¸i chuyÓn tõ khai th¸c yÕu tè s½n cã sang s¶n xuÊt hµng ho¸ theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, biÓu hiÖn ngµy cµng râ h¬n kh«ng chØ víi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp mµ cßn c¶ víi ngµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Sù t¨ng lªn ®ét biÕn cña mét sè ngµnh c«ng nghiÖp (®å gç, ®ãng tµu...) thÓ hiÖn sù n¨ng ®éng trong n¾m b¾t thêi c¬ do thÞ tr­êng mang l¹i. ViÖc sö dông c¸c quan hÖ thÞ tr­êng trong ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ ph©n bè c¸c nguån lùc cã c¸c chuyÓn biÕn nhÊt ®Þnh (Nhµ n­íc tõ t¸c ®éng trùc tiÕp chuyÓn sang vai trß ®Þnh h­íng qua c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ hç trî, sù t¸c ®éng cña thÞ tr­êng ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµy cµng t¨ng lªn...) Trong néi bé c¸c ngµnh kinh tÕ còng cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc: Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng- l©m- ng­ nghiÖp tiÕp tôc cã nh÷ng chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ, nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña tõng ngµnh, tõng vïng ®· ®­îc khai th¸c vµ ph¸t huy, gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn víi tèc ®é cao, c¶i thiÖn chÊt l­îng t¨ng tr­ëng. B¶ng 12: C¬ cÊu GDP cña khu vùc n«ng, l©m nghiÖp, thuû s¶n qua c¸c n¨m §¬n vÞ: % N¨m N«ng nghiÖp L©m nghiÖp Thuû s¶n 2000 80,8 5,5 13,8 2001 78,5 5,4 16 2002 78,2 5,3 16,5 2003 76,9 5,2 17,9 Nguån: Tæng côc thèng kª - Niªn gi¸m thèng kª hµng n¨m _Tû träng n«ng nghiÖp mÆc dï ®· gi¶m tõ n¨m 2000 ®Õn nay, nh­ng vÉn cßn ë møc kh¸ cao. Tû träng l©m nghiÖp liªn tôc gi¶m sót, mÆc dï l©m nghiÖp cã nhiÒu tiÒm n¨ng vÒ rõng vµ ®Êt rõng. Tû träng thuû s¶n còng ®· t¨ng nh­ng vÉn cßn ë møc thÊp. Trong ngµnh n«ng nghiÖp, tû träng gi¸ trÞ ngµnh ch¨n nu«i t¨ng tõ 16,5% n¨m 2000 lªn 17,5% n¨m 2002; trång trät gi¶m tõ 81% xuèng cßn 80%. Riªng trong ngµnh trång trät, tû träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c©y l­¬ng thùc gi¶m nhÑ, tõ 60,7% n¨m 2000 xuèng cßn 60% n¨m 2002; c©y c«ng nghiÖp gi¶m tõ 24% xuèng cßn 23%; gi¸ trÞ s¶n xuÊt c¸c c©y trång kh¸c t¨ng m¹nh tõ 15,3% lªn 17%. C¬ cÊu s¶n phÈm chuyÓn dÇn sang h­íng thÝch øng víi thÞ tr­êng, ng­êi s¶n xuÊt kh«ng chØ quan t©m tíi sè l­îng mµ cßn ph¶i quan t©m ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm. C¬ cÊu s¶n xuÊt còng chuyÓn dÞch theo h­íng ®a d¹ng ho¸ víi nhiÒu lo¹i c©y, con vµ nhiÒu lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau, ®¶m b¶o an toµn h¬n tr­íc biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. Ngµnh l©m nghiÖp tiÕp tôc chuyÓn tõ mét nÒn l©m nghiÖp nÆng vÒ khai th¸c tù nhiªn sang nÒn l©m nghiÖp dùa vµo l©m sinh vµ tõ chç chñ yÕu dùa vµo quèc doanh sang nÒn s¶n xuÊt cã tÝnh x· héi ho¸ cao víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. Ngµnh thuû s¶n tiÕp tôc cã b­íc chuyÓn m¹nh tõ khai th¸c tù nhiªn sang n©ng cao tû träng nu«i trång; tõ ®¸nh b¾t ven bê víi tµu c«ng suÊt nhá víi c¸c lo¹i s¶n phÈm cã chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ thÊp sang b­íc ®Çu ®¸nh b¾t xa bê víi trang thiÕt bÞ lín h¬n, s¶n phÈm ®¸nh b¾t cã chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ cao h¬n. _Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c«ng nghiÖp ®Èy m¹nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ph¸t huy ®­îc lîi thÕ so s¸nh trong viÖc khai th¸c tµi nguyªn vµ ph¸t huy lîithÕ vÒ sö dông søc lao ®éng. C¬ cÊu c«ng nghiÖp cã sù chuyÓn dÞch tÝch cùc. Tû träng ngµnh c«ng nghiÖp- x©y dùng t¨ng tõ 34,5% n¨m 1999 lªn 39,8% n¨m 2003, trong ®ã tû träng ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn t¨ng tõ 18% lªn 21% so víi GDP toµn nÒn kinh tÕ. §Õn n¨m 2002, c«ng nghiÖp khai th¸c chiÕm kho¶ng 15% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh, c«ng nghiÖp chÕ t¸c chiÕm 79%( trong ®ã c«ng nghiÖp thùc phÈm chiÕm 23,6%), c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn, khÝ ®èt, n­íc chiÕm kho¶ng 6%. HiÖn nay mét sè ngµnh míi ®­îc h×nh thµnh s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm quan träng phôc vô tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu ®· n©ng dÇn ®­îc tû träng, ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo møc t¨ng tr­ëng chung cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp trong nh÷ng n¨m qua. Nh×n chung c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng tiªu dïng thiÕt yÕu t¨ng nhanh nh»m ®¶m b¶o yªu cÇu c¶i thiÖn vµ n©ng cao møc tiªu dïng cña d©n c­ vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. C¸c ngµnh s¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt còng ®­îc chó ý ph¸t triÓn nh­ lµ t­ liÖu phôc vô cho ngµnh n«ng nghiÖp, x©y dùng c¬ b¶n.... nh÷ng ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng còng ®­îc ®Èy m¹nh. Ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c ph¸t triÓn m¹nh, chñ yÕu lµ khai th¸c dÇu khÝ, ®· cã vai trß quan träng ®ãng gãp cho sù khëi ®éng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. S¶n l­îng dÇu th« quy ®æi n¨m 2003 ®¹t kho¶ng 20 triÖu tÊn, ®¹t 3 tû USD. Trong nh÷ng n¨m tíi nguån tµi nguyªn nµy ®ang ®­îc gia t¨ng khai th¸c, ®Æc biÖt la dÇu khÝ, t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®i theo, t¹o nguån nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Ngoµi ra nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c cã tèc ®é ph¸t triÓn cao ®ang dÇn chiÕm vÞ trÝ quan träng trong sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nh÷ng n¨m tíi, ®¸ng chó ý lµ c«ng nghiÖp nguyªn nhiªn liÖu nh­ dÇu khÝ, than, khai th¸c quÆng kim lo¹i... Ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ chÕ t¹o hiÖn nay chiÕm trªn 80% trong tæng gÝ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, ®· tõng b­íc ®æi míi c«ng nghÖ trong mét sè ngµnh nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu. §· cã xu h­íng h×nh thµnh nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp cã c«ng nghÖ cao. Thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu c«ng nghiÖp theo h­íng ®i tõ thu hót nhiÒu lao ®éng víi c«ng nghÖ thÊp sang ngµnh c«ng nghiÖp thu hót nhiÒu lao ®éng víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i. §ã lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö vµ c«ng nghÖ th«ng tin. _ KÓ tõ khi tiÕn hµnh ®æi míi, nhÊt lµ tõ ®Çu thËp kû 90 trë l¹i ®©y khu vùc dÞch vô cña n­íc ta ®· ph¸t triÓn nh¶y vét c¶ vÒ chÊt lµ l­îng. Tuy nhiªn tèc ®é nµy l¹i rÊt kh«ng ®Òu qua c¸c thêi kú kh¸c nhau, t¨ng nhanh trong thêi kú 1990-1995 råi liªn tôc gi¶m vµ chØ cã dÊu hiÖu håi phôc nhÑ trong mÊy n¨m gÇn ®©y. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña toµn bé ngµnh dÞch vô phôc thuéc vµo tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c¸c lÜnh vùc kinh tÕ dÞch vô hîp phÇn, ®Æc biÖt lµ c¸c lÜnh vùc chñ chèt cã tû träng cao. B¶ng 13: Tû träng cña mét sè lÜnh vùc chñ chèt §¬n vÞ: % N¨m 1995 N¨m 2002 Th­¬ng nghiÖp/ söa ch÷a xe g¾m m¸y, ®å dïng cã nh©n vµ gia ®×nh 16,38 14,11 Kh¸ch s¹n vµ nhµ hµng 3,77 3,2 VËn t¶i, kho b·i- th«ng tin liªn l¹c 3,98 3,94 Tµi chÝnh tÝn dông 2,01 1,82 Kinh doanh tµi s¶n vµ dÞch vô t­ vÊn 5,41 4,56 Gi¸o dôc vµ doanh thu 3,62 3,38 Nguån: Tæng côc thèng kª- Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2002 Tû träng trong GDP cña c¸c lÜnh vùc dÞch vô chñ chèt n¨m 2002 ®Òu thÊp h¬n so víi n¨m 1995. §iÒu nµy cho thÊy mét phÇn cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu cña ngµnh dÞch vô. Theo ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t th× chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n­íc ta trong thêi kú ®æi míi lµ ®óng h­íng, ®· kh¾c phôc dÇn nh÷ng bÊt hîp lý cña c¬ cÊu kinh tÕ nÆng vÒ n«ng nghiÖp chuyÓn dÇn sang c«ng nghiÖp. Tuy nhiªn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch nµy vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc. Nh­îc ®iÓm lín nhÊt cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu còng nh­ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ võa qua lµ yÕu tè hiÖn ®¹i ho¸ ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc. C«ng nghiÖp chñ yÕu ph¸t triÓn theo chiÒu réng, tËp trung vµo c¸c ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng, tÝnh h­íng néi cao. Ngµnh dÞch vô gi¶m tû träng lµ mét sù l·ng phÝ lín nguån nh©n lùc cña ®Êt n­íc. Trong c«ng nghiÖp th× ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c tµi nguyªn ( than, dÇu khÝ... ), c«ng nghiÖp gia c«ng cho n­íc ngoµi ( giµy dÐp, dÖt may...) chiÕm tû träng cao trong ®ãng gãp vµo kim ng¹ch xuÊt khÈu, phô thuéc vµo nguån nguyªn liÖu n­íc ngoµi. Trong n«ng nghiÖp ch¨n nu«i cßn chiÕm tû träng kh¸ khiªm tèn trong gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh ( trong nhiÒu n¨m ch­a v­ît qua 21% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ nhiÒu vïng ch­a tho¸t khhái ®Þa vÞ ngµnh s¶n xuÊt phô). Trong dÞch vô chñ yÕu míi t¹p trung vµo nh÷ng dÞch vô phæ th«ng ( th­¬ng m¹i, du lÞch..) thiÕu v¾ng hoÆc ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp nh÷ng dÞch vô cao cÊp vµ nh÷ng dÞch vô thiÕt yÕu cña kinh tÕ thÞ tr­êng ( tµi chÝnh, b¶o hiÓm, khoa häc vµ c«ng nghÖ, gi¸o dôc...). Tû träng dÞch vô trong c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ vÒ c¬ b¶n ch­a cã sù chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ, ch­a t­¬ng øng víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, tuy gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña c¸c ngµnh dÞch vô cã sù gia t¨ng nh­ng gia t¨ng víi tèc ®é kh«ng cao, do ®ã tû träng trong c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cã xu h­íng gi¶m. §iÒu nµy kh«ng t­¬ng thÝch víi xu thÕ chung cña thÕ giíi lµ tû träng dÞch vô cã xu h­íng t¨ng nhanh vµ ngµy cµng trë thµnh ngµnh cã ®Þa vÞ hµng ®Çu trong c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n. Nh­ vËy ta cã thÎ thÊy lµ hiÖu qu¶ cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n vµ c¬ cÊu néi t¹i tõng ngµnh kinh tÕ lµ ch­a cao, cßn nhiÒu h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc ®Ó ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ cho hîp lý nh»m ph¸t triÓn ®Êt n­íc. 2. Nh÷ng ®Þnh h­íng nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ _ §èi víi n«ng nghiÖp chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh tr­íc hÕt ph¶i ­u tiªn cho môc tiªu an ninh l­¬ng thùc quèc gia vµ t¨ng nguån n«ng s¶n cho chÕ biÕn xuÊt khÈu. Muèn thÕ ph¶i tiÕp tôc ph¸t triÓn thuû lîi, lµm tèt c«ng t¸c chuyÓn giao gièng míi, kü thuËt canh t¸c tiÕn bé, tËp trung cao vµo nh÷ng lo¹i s¶n phÈm mµ thÞ tr­êng cã nhu cÇu vµ n­íc ta cã lîi thÕ so s¸nh. T¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu n«gn s¶n tõ 4 tû USD n¨m 2002 lªn 10 tû USD n¨m 2010. Më réng s¶n xuÊt vµ n©ng cao chÊt l­îng c©y c«ng nghiÖp, rau,hoa, qu¶, tiÕn tíi cung cÊp ®ñ nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn. §­a nhanh tiÕn bé kü thuËt vµo kh©u sau thu ho¹ch ®Ó gi¶m tæn thÊt hoa hôt lóa g¹o, rau qu¶ cßn d­íi 10% vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. Nghiªn cøu, ¸p dông c«ng nghÖ, thiÕt bÞ chÕ biÕn b¶o qu¶n n«ng s¶n ®Ó cã s¶n phÈm chÕ biÕn chÊt l­îng cao phôc vô cho xuÊt khÈu. _ §èi víi c«ng nghiÖp c¬ cÊu c«ng nghiÖp ph¶i ®æi míi, më réng theo c¸c h­íng: C«ng nghiÖp g¾n víi n«ng nghiÖp t¹o thµnh m¾t xÝch c«ng- n«ng nghiÖp trªn ph¹m vi vïng, kh«ng bÞ chia c¾t, giíi h¹n ë tõng ®Þa ph­¬ng. T¹o mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a khu vùc c«ng nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Chó träng ph¸t triÓn mét sè ngµnh míi mµ n­íc ta cã thÕ m¹nh, cã triÓn väng nh­ c«ng nghiÖp phÇn mÒm, c«ng nghÖ sinh häc, ®ãng tµu vµ söa ch÷a tµu thuû... C«ng nghiÖp chuyÓn m¹nh tõ h­íng khai th¸c tµi nguyªn lµ chñ yÕu sang h­íng khai th¸c lao ®éng lµnh nghÒ, ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ. C¬ cÊu c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chñ yÕu, träng ®iÓm vµ muòi nhän cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt ®Þnh kú theo kÕ ho¹ch 5 n¨m vµ hµng lo¹t, laäi bá c¸c s¶n phÈm cã søc c¹nh tranh kÐm, hiÖu qu¶ thÊp vµ bæ sung c¸c s¶n phÈm míi, lËp danh môc c¸c s¶n phÈm ®­îc ­u tiªn khuyÕn khÝch ®µu t­ ph¸t triÓn. _ §èi víi dÞch vô, xu h­íng ngµy nay c¸c n­íc ®Òu ®Èy m¹nh t¨ng tr­ëng dÞch vô, chó ý mét sè ngµnh sau: DÞch vô c«ng nghÖ th«ng tin vµ phÇn mÒm: thóc ®Èy ph¸t triÓn thÞ tr­êng phÇn mÒm b»ng c¸ch khuyÕn khÝch tÊt c¶ c¸c tæ chøc kinh tÕ – x· héi, tin häc ho¸ ho¹t ®éng cña m×nh vµ cã sù hç trî cña Nhµ n­íc. Ph¸t triÓn th­¬ng m¹i thóc ®Èy më réng thÞ tr­êng, ph­¬ng thøc l­u chuyÓn hµng ho¸ trong vµ ngoµi n­íc ngµy cµng tiÕn bé, hiÖn ®¹i theo kÞp tr×nh ®é trong khu vùc, tiÕp cËn víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Khai th¸c lîi thÕ vÒ c¶nh quan, vÒ truyÒn thèng v¨n ho¸, lÞch sö vµ liªn kÕt víi c¸c n­íc trong khu vùc ®Ó ph¸t triÓn m¹nh du lÞch thµnh mét ngµnh dÞch vô mòi nhän DÞch vô vËn t¶i hµng kh«ng: N©ng cÊp nh÷ng s©n bay cã kh¶ n¨ng khai th¸c cao, bao gåm c¶ hÖ thèng nhµ ga, khu vùc s©n ®ç, ®­êng b¨ng còng nh­ c¸c trang thiÕt bÞ phôc vô t¹i c¸c s©n bay, ®Æc biÖt s©n bay quèc tÕ ®Çu mèi. DÞch vô x©y dùng: ph¸t triÓn c¸c tæ chøc nghiªn cøu, t­ vÊn, thiÕt kÕ x©y dùng, c¸c trang thiÕt bÞ c«ng nghiÖp trong x©y l¾p. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn, tËn dông tèi ®a lao ®éng thñ c«ng trong n­íc. KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu lao ®éng kü thuËt ra n­íc ngoµi còng nh­ viÖc thùc hiÖn tham gia ®Êu thÇu vµ nhËn c«ng tr×nh ë n­íc ngoµi. Kh«ng h¹n chÕ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi nhËn thÇu thiÕt kÕ vµ x©y l¾p c¸c c«ng tr×nh trong n­íc. CH¦¥NGIII Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ I. Xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong giai ®o¹n tíi 1. Quan ®iÓm vµ môc tiªu ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong tiÕn tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ a. Quan ®iÓm ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong tiÕn tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ B­íc vµo thÕ kû XXI, cïng víi nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n th× sù ph¸t triÓn nguån nh©n lùc n­íc ta ®ang ®øng tr­íc nhiÒu th¸ch thøc, khã kh¨n rÊt nghiªm träng. §Ó cã nh÷ng ®Þnh h­íng ®óng ®¾n vµ gi¶i ph¾p h÷u hiÖu v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc trªn, th× tr­íc hÕt ph¶i qu¸n triÖt nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ph¶i lµ nhiÖm vô hµng ®Çu vµ lµ kh©u ®ét ph¸ cña chiÕn l­înc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi trong giai ®o¹n hiÖn nay. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ph¶i h­íng vµo viÖc x©y dùng ®éi ngò nh÷ng ng­êi lao ®éng cã phÈm chÊt vµ n¨ng lùc ngµy cµng cao víi c¬ cÊu hîp lý vÒ tr×nh ®é, ngµnh nghÒ vµ theo l·nh thæ. Coi träng viÖc ph¸t hÞªn, båi d­ìng, träng dông vµ t«n vinh nh©n tµi. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ tr¸ch nhiÖm cña nhµ n­íc vµ cña toµn x· héi. §¶m b¶o c«ng b»ng x· héi trong ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc c¸c vïng kÐm ph¸t triÓn vµ c¸c bé phËn d©n c­ hiÖn nay cßn ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n, thùc hiÖn môc tiªu ®oµn kÕt, æn ®Þnh x· héi vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. b. Môc tiªu ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong tiÕn tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Môc tiªu tæng qu¸t cña ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ : n©ng cao d©n trÝ, tri thøc, ph¸t triÓn kü n¨ng nghÒ nghiÖp vµ ph¸t triÓn toµn diÖn con ng­êi ViÖt Nam vÒ chÝnh trÞ, trÝ tuÖ, ®¹o ®øc, ý chÝ, tÇm vãc, thÓ tr¹ng vµ thÓ lùc. H×nh thµnh ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é vµ c¬ cÊu ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. b¶o ®¶m chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ bé phËn nh©n lùc tr×nh ®é cao, cã n¨ng lùc tham gia ph¸t triÓn c¸c ngµnh ®em l¹i gi¸ trÞ t¨ng cao trong c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ dÞch vô, t¹o ®iÒu kiÖn vµ c¸c c¬ héi ®Ó ng­êi lao ®éng ph¸t triÓn n¨ng lùc s¸ng t¹o trong mét sè lÜnh vùc khoa häc, c«ng nghÖ cao. 2. Yªu cÇu cña nguån nh©n lùc trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Nh÷ng n¨m qua, trong khi c¬ cÊu kinh tÕ cã nh÷ng ®éng th¸i tÝch cùc th× c¬ cÊu lao ®éng l¹i ch­a cã sù chuyÓn biÕn râ nÐt, ®ang diÔn ra mét c¸ch hÕt søc chËm ch¹p. Lao ®éng n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tû träng cao trong c¬ cÊu lao ®éng x· héi ( chiÕm 58,35% tæng lùc l­îng lao ®éng cña c¶ n­íc n¨m 2003). Nh­ vËy cho thÊy lad tuy c«ng nghiÖp chiÕm tû träng ngµy cµng cao trong c¬ cÊu kinh tÕ nh­ng ViÖt Nam ch­a tho¸t khái tr¹ng th¸i cña mét n­íc n«ng nghiÖp . §Ó cã thÓ tiÕn hµnh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× chóng ta cÇn ph¶i ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng t¨ng tû träng cña lao ®éng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m tû träng cña lao ®éng n«ng nghiÖp trong c¬ cÊu lao ®éng x· héi, bªn c¹nh ®ã th× còng cÇn ph¶i n©ng cao chÊt l­îng toµn diÖn cho ®éi ngò lao ®éng cña ®Êt n­íc ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña qu¸ tr×nh më cöa, héi nhËp kinh tÕ, ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Do ®ã cÇn chó träng h¬n n÷a vµo c«ng t¸c gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc. II. Gi¶i ph¸p nh»m ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ChÊt l­îng nguån nh©n lùc cña n­íc ta hiÖn nay cßn rÊt thÊp, ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn mét c¸ch toµn diÖn nguån nh©n lùc th× cÇn ph¶i chó ý c¸c vÊn ®Ò sau: N©ng cao mét c¸ch liªn tôc, bÒ v÷ng tÇm vãc cña ng­êi ViÖt Nam, thÓ hiÖn b»ng viÖc t¨ng chiÒu cao ngang b»ng víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §ång th­êi kh«ng ngõng c¶i thiÖn thÓ tr¹ng ®Ó ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn hµi hoµ gi÷a chiÒu cao vµ träng l­îng c¬ thÓ, t¨ng c­êng tr¹ng th¸i søc khoÎ chung, ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn hµi hoµ vÒ tè chÊt thÓ lùc cÇn thiÕt (søc bÒn, søc m¹nh, søc nhanh, mÒm dÎo, khÐo lÐo...) cho lao ®éng, häc tËp, s¸ng t¹o vµ c¸c ho¹t ®éng b×nh th­êng kh¸c cña mçi ng­êi. Gi¸o dôc, båi d­ìng t¸c phong c«ng nghiÖp, t¨ng tÝnh tæ chøc, kû luËt, tinh thÇn hîp t¸c, l­¬ng t©m nghÒ nghiÖp, tÝnh tù träng, long tin, tÝnh céng ®ång vµ tr¸ch nhiÖm c«ng d©n. §©y lµ viÖc lµm rÊt khã kh¨n kh«ng thÓ hoµn thµnh trong thêi gian ng¾n, song nhÊt thiÕt ph¶i thùc hiÖn vµ cÇn thùc hiÖn mét c¸ch th­êng xuyªn, liªn tôc, bÒn bØ, kiªn tr×, s©u réng vµ b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau ë mäi n¬i, mäi lóc, sao cho nh÷ng ®øc tÝnh ®ã ngÊm dÇn mét c¸ch tù nhiªn vµo t©m kh¶m vµ trë thµnh thãi quen tù gi¸c cña mäi ng­êi. Gi÷ g×n vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng cña d©n téc. TiÕp thu nh÷ng tinh hoa nh©n lo¹i, gióp h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn con ng­êi v¨n ho¸ ViÖt Nam. Trong thêi gian qua c«ng t¸c gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc cña n­íc ta vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc ch­a ®­îc gi¶i quyÕt nªn chÊt l­îng ®µo t¹o vÉn ch­a ®­îc cao . §Ó kh¾c phôc cÇn chó ý vµo mét sè gi¶i ph¸p quan träng sau: _§Ó n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc th× tr­íc hÕt ph¶i cã mét chiÕn l­îc vÒ ®µo t¹o hîp lý, x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho phï hîp víi t×nh h×nh míi. _ §æi míi t­ duy vµ nhËn thøc cña x· héi vµ nh©n d©n vÒ vai trß cña d¹y nghÒ. HiÖn nay t×nh tr¹ng thõa thµy thiÕu thî lµ do nhËn thøc cña sai lÇm cña ng­êi d©n, kh«ng coi träng vÊn ®Ò häc nghÒ mµ chØ chó ý ®Õn ®µo t¹o ®¹i häc vµ cao ®¼ng. CÇn chó träng h¬n n÷a vµo ®µo t¹o nghÒ, ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuË ®Ó lµm hîp lý c¬ cÊu ®µo t¹o cña n­íc ta, cÇn t¨ng c­êng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o chÝnh quy dµi h¹n ®Ó ®µo t¹o nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao _§æi míi qu¶n lý gi¸o dôc §æi míi vÒ c¬ b¶n t­ duy ph­¬ng thøc qu¶n lý theo h­íng n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý Nhµ n­íc, n©ng cao hiÖu lùc chØ ®¹o tËp trung cña ChÝnh phñ. §æi míi c¬ chÕ vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý gi¸o dôc theo h­íng ph©n cÊp hîp lý nh»m ph¶i phãng vµ ph¸t huy tiÒm n¨ng, søc s¸ng t¹o gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ nh÷ng bÊt cËp cña toµn hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. TËp trung vµo lµm tèt 3 nhiÖm vô chñ yÕu sau: X©y dùng chiÕn l­îc, quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn gi¸o dôc; x©y dùng c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ quy chÕ qu¶n lý néi dung chÊt l­îng ®µo t¹o; tæ chøc thanh tra kiÓm tra vµ kiÓm ®Þnh. Trong ®ã th× ®Æc biÖt chó träng c«ng t¸c thanh tra gi¸o dôc vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc. Thùc hiÖn ph©n cÊp m¹nh vÒ qu¶n lý gi¸o dôc cho c¸c bé ngµnh vµ c¸c ®Þa ph­¬ng. T¨ng c­êng chÊt l­îng cña c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch, dù b¸o th­êng xuyªn vµ cung cÊp th«ng tin vÒ nhu cÇu nh©n lùc cña x· héi nh»m ®iÒu tiÕt quy m«, c¬ cÊu ngµnh nghÒ vµ tr×nh ®é ®µo t¹o cho phï hîp. Thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh trong gi¸o dôc vµ ®æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý gi¸o dôc. X©y dùng vµ thùchiÖn chuÈn ho¸ ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý gi¸o dôc c¸c cÊp vÒ kiÕn thøc, kü n¨ng qu¶n lý vµ rÌn luyÖn phÈm chÊt ®¹o ®øc. øng fông c«ng nghÖ míi ®Ó n©ng cao hiÖuqu¶ qu¶n lý, x©y dùng hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý gi¸o dôc. T¨ng c­êng nghiªn cøu vµ øng dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu gi¸o dôc, th­êng xuyªn ®¸nh gi¸ kÕt qña thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, c¸c gi¶i ph¸p ®æi míi gi¸o dôc. _ TiÕp thôc hoµn chØnh c¬ cÊu hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n vµ ph¸t triÓn m¹ng l­íi tr­êng, líp, c¬ së gi¸o dôc, ®µo t¹o. Hoµn thiÖn c¬ cÊu gi¸o dôc quèc d©n theo h­íng ®a d¹ng ho¸, chuÈn ho¸, liªn th«ng, liªn kÕt tõ gi¸o dôc phæ th«ng, gi¸o dôc nghÒ nghiÖp ®Õn cao ®¼ng, ®¹i häc vµ sau ®¹i häc. Tæ chøc ph©n luång sau trung häc c¬ së vµ trung häc phæ th«ng. Kh¾c phôc c¸c bÊt hîp lý vÒ c¬ cÊu tr×nh ®é ngµnh nghÒ vµ c¬ cÊu vïng miÒn. G¾n ®µo t¹o víi nghiªn cøu khoa häc vµ øng dông c«ng nghÖ. ¦u tiªn c¸c vïng d©n téc thiÓu sè, vïng s©u, vïng xa vµ vïng gÆp nhiÒu khã kh¨n . C¬ cÊu l¹i hÖ thèng gi¸o dôc phï hîp víi nhu cÇu cña ®Êt n­íc trong giai ®o¹n míi. C¬ cÊu l¹i c¸ tr×nh ®é ®µo t¹o theo chuÈn quèc tÕ, ®æi míi quy chÕ, ®æi míi tuyÓn sinh, ®a d¹ng ho¸ ph­îng thøc ®µo t¹o... TriÓn khai thùc hiÖn quy ho¹ch m¹ng l­íi c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng. X©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c tr­êng träng ®iÓm, thµnh lËp mét sè tr­êng ®¹i häc c«ng nghÖ, tr­êng cao ®¼ng kü thuËt ë gÇn khu c«ng nghÖ cao, vïng kinh tÕ träng ®iÓm. më thªm tr­êng ë nh÷ng vïng ®«ng d©n, nhu cÇu ®µo t¹o lín mµ ch­a cã tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng. Më réng h×nh thøc gi¸o dôc tõ xa. §Èy m¹nh c«ng t¸c võa gi¸o dôc võa nghien cøu khoa häc, øng dông c«ng nghÖ trong c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng. §æi míi c¬ cÊu hÖ thèng d¹y nghÒ: Nhanh chãng h×nh thµnh hÖ thèng ®µo t¹o kü thuËt thùc hµnh. Thùc hiÖn gi¸o dôc ®µo t¹o theo 4 ph©n hÖ: Ph©n hÖ gi¸o dôc –®µo t¹o c¬ b¶n cho mäi ng­êi; ph©n hÖ gi¸o dôc- ®µo t¹o chÊt l­îng cao; Ph©n hÖ ®µo t¹o thÝch hîp; ph©n hÖ gi¸o dôc- ®µo t¹o th­êng xuyªn vµ chóng ®­îc ®Æt trong mét hÖ thèng ®µo t¹o gi¸o dôc thèng nhÊt. CÇn cã mét quy ho¹ch vÒ hÖ thèng ®µo t¹o nghÒ vµ chuyªn m«n hîp lý ®Ó ph¸t triÓn t¨ng quy m« vµ n¨ng lùc ®µo t¹o. _ §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý vµ t¨ng c­êng nguån tµi chÝnh vµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho gi¸o dôc T¨ng ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Çu t­ cho gi¸o dôc ( 15% n¨m 2000 lªn 18% n¨m 2005 vµ 20% n¨m 2010). Ng©n s¸ch Nhµ n­íc tËp trung nhiÒu h¬n cho gi¸o dôc phæ cËp, cho vïng n«ng th«n, miÒn nuói, vïng cã nhiÒu khã kh¨n, cho ®µo t¹o tr×nh ®é cao, t¹o ®iÒu kiÖn häc tËp cho con em ng­êi cã c«ng, cho con em gia ®×nh nghÌo. Dµnh nhiÒu ng©n s¸ch cho viÖc ®­a c¸n bé khoa häc ®i ®µo t¹o, båi d­ìng ë c¸c n­íc cã nÒn khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Huy ®éng nghiÒu nguån tµi chÝnh kh¸c: §ãng gãp cña häc viªn, nguån lùc cña c¸cc¬ së ®µo t¹o, nguån lùc cña c¸c doanh nghiÖp, kÕt hîp víi c¸c nguån vèn cña c¸c cad nh©n vµ c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi nø¬c. T¨ng c­êng vµ hiÖn ®¹i ho¸ trang thiÕt bÞ phôc vô ®æi míi ch­¬ng tr×nh, néi dung vµ Ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc. _ §Èy m¹nh x· héi ho¸ gi¸o dôc Nhµ n­íc khuyÕn khÝch, huy ®éng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó toµn x· héi tham gia ph¸t triÓn gi¸o dôc nh»m t¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm vµ nguån lùc cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Më réng c¸c quü khuyÕn häc , quü b¶o trî gi¸o dôc, khuyÕn khÝch c¸ nh©n vµ tËp thÓ ®Çu t­ më thªm tr­êng míi. Më réng t¨ng c­êng c¸c mèi quan hÖ cña nhµ tr­êng víi c¸c ngµnh, ®Þa ph­¬ng, c¬ quan, ®¬n vÞ, doanh nghiÖp... t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó x· héi cã thÓ ®ãng gãp x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, gãp ý kiÕn cho sù ph¸t triÓn cña gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. _ §Èy m¹nh hîp t¸c quèc tÕ vÒ gi¸o dôc KhuyÕn khÝch më réng vµ ®Èy m¹nh c¸c quan hÖ hîp t¸c vÒ ®µo t¹o, nghiªn cøu víi c¸c nhµ tr­êng, c¸c c¬ quan nghiªn cøu khoa häc cã uy tÝn vµ chÊt l­îng cao trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ tiÕp thu nh÷ng kinh nghiÖm tèt phï hîp vÒ néi dung, ch­¬ng tr×nh vµ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc hiÖn ®¹i vµ tiªn tiÕn. KÕt luËn N­íc ta ®ang tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc vµ nÒn kinh tÕ ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Ó h×nh thµnh mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, phï hîp víi t×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng cña ®Êt n­íc. §Ó ®Èy nhanh tèc ®é cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ th× yÕu tè quan träng lµ yÕu tè nguån nh©n lùc. Do ®ã chÊt l­îng nguån nh©n lùc mét phÇn quyÕt ®Þnh kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®æi míi ®Êt n­íc. Trong khi chÊt l­îng nguån nh©n lùc cña n­íc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ th× chóng ta cÇn ph¶i c¶i thiÖn nguån nh©n lùc c¶ vÒ mÆt thÓ chÊt vµ d©n trÝ, cÇn ®Èy m¹nh ®æi míi c«ng t¸c gi¸o dôc n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc, phôc vô cho chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Muèn vËy th× cÇn cã sù quan t©m h¬n n÷a cña Nhµ n­íc còng nh­ toµn x· héi ®èi víi c«ng t¸c gi¸o dôc, ®µo t¹o cña n­íc nhµ. Toµn x· héi ph¶i cïng nhau x©y dùng mét hÖ thèng gi¸o dôc lµnh m¹nh víi quy m« vµ chÊt l­îng tiªn tiÕn, s¸nh ngang cïng víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi.  môc lôc Tµi liÖu tham kh¶o -GS.TS. Vò Huy Ch­¬ng; VÊn ®Ò t¹o nguån nh©n lùc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸; Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia 2002 - TS. §µm H÷u §¾c; Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc; T¹p chÝ lao ®éng vµ x· héi sè 267( tõ 16-31/7/ 2005) -Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tr­êng §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n; Kinh tÕ ViÖt Nam n¨m 2004 nh÷ng vÊn ®Ò næi bËt; Nhµ xuÊt b¶n Lý luËn chÝnh trÞ Hµ néi-2005 -Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o viÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn gi¸o dôc; ChiÕn l­îc ph¸t triÓn gi¸o dôc trong thÕ kû 21 kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia; Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi- 2002 - TS. Vò Thµnh H­ng; Mét sè vÊn ®Ò vÒ ®µo t¹o nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam; T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn -Mét sè th«ng tin vÒ lÜnh vùc ®µo t¹o nghÒ; B¶n tin thÞ tr­êng lao ®éng -Trung t©m th«ng tin FOCOTECH; Nh©n lùc ViÖt Nam trong chiÕn l­îc kinh tÕ 2001- 2010; Nhµ xuÊt b¶n Hµ Néi- 2004 -ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam, viÖn kinh tÕ vµ chÝnh trÞ thÕ giíi; ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21; Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi – 2004 -Trung t©m tin häc Bé lao ®éng- Th­¬ng binh vµ x· héi; Lao ®éng- ViÖc lµm ë ViÖt Nam 1996-2003; Nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng - x· héi, Hµ Néi- 2004 -Tr­êng §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n; Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ nh©n lùc; Nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng- X· héi, Hµ Néi 2004