Đề tài Bước đầu nghiên cứu khu hệ Lưỡng cư, Bò sát ở xã Kháng Nhật, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang

05 24 24 07 15 03 04 20 Mâm trßn, v­ît qu¸ hµm d­íi, gê mâm r«, vïng m¸ xiªn. Trªn ®Çu cã x­¬ng h»n râ ®­êng xiªn mµu x¸m ®en. Dµi ®Çu ng¾n h¬n réng ®Çu, réng miÖng b»ng ngang ®Çu. Mµng nhÜ næi râ, h×nh bÇu dôc, ®­êng kÝnh mµng nhÜ Ýt nhÊt b»ng 2/3 ®­êng kÝnh m¾t, vïng gian ®Ønh lâm, kh«ng cã r¨ng l¸ mÝa, r¨ng hµm trªn. C¸c ngãn tay tù do, ngãn tay I dµi h¬n ngãn tay II. Ch©n cã mµng da, cñ bµn trong h×nh cÇu, khíp tay - cæ ch©n kh«ng v­ît gèc c¸nh tay. Mót c¸c ngãn tay, ngãn ch©n mµu ®en. C¬ thÓ th«, trªn l­ng, th©n vµ c¸c chi cã nhiÒu môn cãc to nhá xen kÏ nhau, ®Çu c¸c môn th­êng cã mµu ®en. PhÝa mang tai c¸c môn häp thµnh tuyÕn lín gäi lµ tuyÕn mang tai. Th©n cã mµu x¸m n©u, bông tr¾ng x¸m. Ph©n bè kh¾p n¬i. II.1.1.2. Hä nh¸i bÐn - Hylidae: Hä nµy ë ViÖt Nam cã 2 gièng 2 loµi, x· Kh¸ng NhËt cã 1 gièng, 2 loµi * Hyla simplex Boettger, 1901 Tªn ViÖt Nam: Nh¸i bÐn th­êng MÉu vËt: 2 MÉu L L.c l.c L.r in Do Lp S.pp L.tym F T L.t L.ta C.int L.ori L.meta 01 - 06 43 15 16 07 04 05 03 04 03 20 22 08 12 03 05 23 02 - 113 34 14 15 06 03 04 02 05 02 17 17 06 09 01 06 15 Mâm tï, v­ît qu¸ hµm d­íi. Gê mâm næi râ, vïng m¸ lâm vµ xiªn, hµm trªn vµ hµm d­íi cã h×nh vßng cung. Réng ®Çu lín h¬n dµi ®Çu. Réng miÖng b»ng ngang ®Çu. Réng mÝ nhá h¬n gian mÝ m¾t, vïng gian ®Ønh låi. Mµng nhÜ næi râ, h×nh trßn, ®­êng kÝnh mµng nhÜ b»ng 1/2 - 2/3 ®­êng kÝnh m¾t, kh«ng cã nÕp da víi nèt sÇn tõ m¾t tíi vai. Cã r¨ng hµm trªn, l­ìi kh«ng khuyÕt m¹nh ë sau. Ngãn tay vµ ngãn ch©n cã mót ph×nh réng thµnh gi¸c b¸m. Ngãn tay I kh«ng lín h¬n ngãn tay II. Dµi ngãn ch©n gÊp h¬n hai lÇn réng èng, ch©n m¶nh vµ dµi, ch©n cã mµng da hoµn toµn. Cñ bµn trong bÐ, khíp chµy-cæ ch©n v­ît mót mâm. Da nh½n, da l­ng mµu xanh l¸ c©y, bông tr¾ng ®ôc. Ph©n bè: Kh¾p n¬i. II.1.1.3. Hä Õch nh¸i - Ranidae Hä nµy ë ViÖt Nam cã 3 gièng, 38 loµi; Kh¸ng NhËt cã 2 gièng, 5 loµi. * Hoplobatrachus rugulosus (Wiegmann, 1835) Tªn ViÖt Nam: Õch ®ång, Õch ruéng (ViÖt); Con Õt, Õch cum (M­êng); tu kép (Th¸i); tu cèp (Tµy). MÉu vËt: 10 MÉu L L.c l.c L.r in Do Lp S.pp L.tym F T L.t L.ta C.int L.ori L.meta 01 - 91 62 18 24 09 05 07 04 03 04 29 29 11 15 03 08 32 02 - 49 72 24 29 12 05 06 05 04 05 32 34 13 22 03 09 37 03 - 92 73 23 27 12 05 07 05 03 04 33 34 12 20 03 08 34 04 - 93 88 30 34 15 05 09 06 04 06 37 40 16 24 04 11 40 05 - 90 66 23 26 09 04 06 04 02 04 27 39 11 15 02 08 30 06 - 01 87 30 32 15 05 07 06 05 05 40 40 15 21 04 11 41 07 - 206 89 30 32 14 05 09 05 05 05 36 43 15 25 04 11 41 08 - 46 70 25 27 13 05 07 05 04 04 30 41 10 29 03 09 30 09 - 47 78 29 29 15 05 09 06 04 05 36 40 14 23 05 11 40 10 - 48 72 25 26 13 04 08 05 04 05 30 35 12 20 04 09 34 Mâm nhän, v­ît qu¸ hµm d­íi, gê mâm tï, vïng m¸ lâm vµ xiªn. Réng ®Çu lín h¬n dµi ®Çu, réng miÖng b»ng ngang ®Çu. M¾t lín, con ng­¬i trßn. Réng mÝ lín h¬n gian mÝ m¾t, vïng gian ®Ønh låi. Mµng nhÜ næi râ h×nh trßn, ®­êng kÝnh mµng nhÜ Ýt nhÊt b»ng 2/3 ®­êng kÝnh m¾t, cã nÕp da sau m¾t. Cã r¨ng hµm trªn vµ r¨ng l¸ mÝa, l­ìi xÎ ë sau. Ngãn tay vµ ngãn ch©n kh«ng cã mót ph×nh réng thµnh gi¸c b¸m. Ngãn tay I dµi h¬n ngãn tay II. Dµi èng ch©n gÊp h¬n hai lÇn réng èng. Ch©n mËp vµ ng¾n, ch©n cã mµng da hoµn toµn, cñ bµn trong bÐ, khíp chµy - cæ ch©n tíi m¾t. Da trªn l­ng cã nhiÒu nÕp da ng¾n gi¸n ®o¹n. L­ng cã mµu x¸m hay n©u ®Êt. Bông mµu tr¾ng ®ôc hay vµng. Ph©n bè: Vïng d©n c­ vµ vïng ®ång ruéng. * Rana guentheri Boulenger, 1882 Tªn ViÖt Nam: ChÉu (ViÖt), k«ng cu gióa (Dao), chuéc xång (M­êng), tu chÇy (Tµy). MÉu vËt: 36 MÉu L L.c l.c L.r in Do L.p S.pp L.tym F T L.t L.ta C.int L.ori L.meta 01 - 88 71 26 25 13 07 07 06 06 05 35 39 12 19 03 13 35 02 - 105 60 24 21 11 07 07 06 06 06 31 33 10 16 04 10 30 03 - 106 53 19 17 10 05 06 05 03 04 27 31 08 15 02 07 27 04 - 99 50 19 18 09 05 06 05 04 04 24 30 07 14 02 07 29 05 - 95 74 28 25 12 06 10 05 05 06 33 39 10 22 03 09 40 06 - 96 75 27 25 12 06 08 06 06 05 35 40 10 20 04 09 34 07 - 94 80 30 27 11 07 10 06 06 07 37 40 12 20 03 09 30 08 - 97 75 27 26 12 06 08 06 05 05 33 40 11 20 03 09 38 09 - 19 73 25 24 14 08 10 06 06 06 37 42 13 23 04 10 40 10 - 223 71 27 22 12 10 05 07 05 05 35 39 10 20 03 09 36 11 - 189 66 25 21 11 06 06 05 05 06 35 36 10 20 02 08 35 12 - 129 66 24 23 11 07 07 06 06 05 34 42 10 20 04 10 38 13 - 151 68 25 22 11 06 07 06 05 05 34 37 10 18 03 08 35 14 - 127 70 25 24 12 05 07 04 05 05 34 40 10 20 03 09 37 15 - 134 71 25 22 11 06 06 05 05 05 34 35 10 20 03 08 33 16 - 179 70 25 24 11 05 05 05 05 05 36 40 11 21 03 10 37 17 - 210 67 25 21 12 06 05 05 06 05 27 39 10 20 03 08 35 18 - 200 71 25 23 12 06 07 05 06 06 34 39 10 19 04 10 37 19 - 144 71 28 23 10 05 07 05 06 06 37 36 11 20 -3 10 37 20 - 230 72 25 22 10 06 07 05 06 06 36 40 10 23 03 08 39 21 - 152 73 25 21 11 05 07 05 06 05 33 37 10 30 03 07 34 22 - 167 70 25 23 11 05 07 05 06 06 35 39 11 21 03 10 35 23 - 178 63 23 20 10 06 06 05 05 05 30 34 08 21 04 08 33 24 - 135 70 25 24 11 06 07 05 06 06 34 37 11 17 03 08 36 25 - 132 77 27 27 12 06 07 05 06 06 40 43 10 21 04 10 41 26 - 209 71 25 23 11 06 06 05 07 05 35 38 10 20 03 08 35 27 - 139 68 26 21 11 06 07 05 06 05 32 33 10 20 03 06 33 28 - 208 70 25 24 12 06 06 05 07 06 33 38 11 20 03 08 36 29 - 143 70 25 25 12 06 06 05 06 05 36 36 10 20 03 09 36 30 - 131 70 24 24 11 07 07 05 06 05 35 36 10 20 03 10 36 31 - 111 70 26 22 10 05 07 05 05 05 35 37 10 20 03 09 32 32 - 170 58 20 18 10 04 05 04 04 04 25 30 08 15 03 06 34 33 - 199 65 24 23 11 05 06 05 05 05 34 38 10 18 02 08 35 34 - 169 65 25 22 10 05 06 05 05 05 34 35 10 19 02 08 34 35 - 175 74 26 24 11 05 06 05 05 06 33 37 10 12 02 08 36 36 - 115 39 13 13 06 04 05 04 05 04 23 25 04 13 01 05 20 Mâm nhän, v­ît qu¸ hµm d­íi, cã gê næi râ, vïng m¸ xiªn. Dµi ®Çu lín h¬n réng ®Çu, réng miÖng b»ng ngang ®Çu. M¾t lín, con ng­¬i trßn. Mµng nhÜ næi râ, h×nh trßn, ®­êng kÝnh mµng nhÜ b»ng 1/3 ®­êng kÝnh m¾t. Cã nÕp h¹t tõ gèc tíi mÐp vai. Cã r¨ng hµm trªn, r¨ng l¸ mÝa kh«ng ch¹m gãc tr­íc lç mòi trong. Ngãn tay vµ ngãn ch©n cã mót ph×nh réng víi mét r·nh ngang h×nh mãng ngùa chia mÆt trªn vµ mÆt d­íi. Ngãn tay I b»ng ngãn tay II. Ch©n cã 3/4 mµng da, cñ bµn trong dµi, h×nh bÇu dôc. Khíp chµy - cæ ch©n tíi m¾t. Th©n cã nÕp da bªn l­ng ch¹y tõ sau m¾t tíi gèc ®ïi. Da nh½n, l­ng cã mµu x¸m nh¹t, mÇu ë hai bªn th©n xÉm h¬n råi nh¹t dÇn xuèng bông. Bông mµu tr¾ng ®ôc. MÆt tr­íc ®ïi vµ d­íi hËu m«n cã nhiÒu h¹t næi râ. Ph©n bè kh¾p n¬i. * Rana limnocharis Boie, 1834 Tªn ViÖt Nam: NgoÐ, nh¸i, con khe, khe khe (M­êng), t« khiÕt (Tµy). MÉu vËt: 30 MÉu L L.c l.c L.r in Do L.p S.pp L.tym F T L.t L.ta C.int L.ori L.meta 01 - 21 49 20 20 09 05 07 05 03 04 25 26 10 16 03 06 25 02 - 22 52 17 20 10 05 06 05 03 04 25 27 10 15 04 07 26 03 - 100 47 18 17 08 05 04 04 05 03 22 25 08 13 03 09 23 04 - 104 45 18 17 08 04 05 04 03 03 22 25 07 12 03 08 22 05 - 108 41 16 16 08 04 05 04 03 03 22 23 07 13 03 08 21 06 - 112 30 13 12 06 03 03 03 02 02 15 15 04 09 02 06 15 07 - 110 44 14 18 07 04 04 03 03 02 22 12 07 06 01 05 21 08 - 43 53 16 17 08 05 06 05 04 04 23 27 09 15 04 06 28 09 - 197 48 16 16 08 04 05 04 03 04 21 24 09 12 03 09 25 10 - 191 45 15 15 08 04 05 04 03 04 22 24 08 14 03 06 25 11 - 195 45 16 16 08 05 05 04 04 04 22 26 08 14 03 05 24 12 - 202 46 17 18 08 04 05 04 04 03 22 24 08 13 03 05 23 13 - 6 43 15 16 07 04 05 04 03 03 20 22 08 12 03 05 20 14 - 173 37 13 13 06 03 04 03 03 03 16 18 06 11 03 06 28 15 - 213 57 19 19 09 05 06 05 04 04 26 29 09 16 03 04 22 16 - 160 48 16 15 07 04 05 04 03 03 19 32 08 12 03 05 27 17 - 215 52 17 17 09 05 05 04 03 04 25 29 10 15 03 06 25 18 - 229 48 14 15 08 04 05 04 03 03 23 27 09 14 03 05 25 19 - 198 48 15 15 08 04 05 04 03 03 21 25 09 11 03 06 25 20 - 23 47 16 17 08 04 05 04 03 03 22 26 09 14 03 05 23 21 - 168 48 15 16 08 05 06 05 03 03 19 23 08 11 03 05 24 22 - 24 46 15 15 08 04 05 04 03 03 22 24 08 13 03 05 22 23 - 225 45 14 14 04 05 04 05 03 03 23 25 08 14 03 05 22 24 - 207 42 13 14 07 03 05 04 04 03 19 22 08 11 03 05 20 25 - 190 40 11 13 06 03 05 05 03 04 18 22 06 12 03 05 18 26 - 126 38 13 13 06 04 05 04 03 03 17 19 07 10 03 04 12 27 - 125 38 13 13 07 04 04 03 03 03 16 20 07 10 03 05 25 28 - 44 52 17 17 08 04 05 04 03 03 23 25 09 13 02 04 15 29 - 232 34 14 14 07 03 05 04 02 02 16 17 05 10 02 04 15 30 - 45 33 13 12 05 04 04 03 03 03 15 16 05 10 02 04 15 Mâm h¬i nhän, v­ît qua hµm d­íi, gê mâm tï, vïng m¸ lâm vµ xiªn. Vïng gian mÝ m¾t ph¼ng, con ng­¬i trßn. Dµi ®Çu lín h¬n réng ®Çu, réng miÖng b»ng ngang ®Çu. Réng mÝ m¾t trªn xÊp xØ b»ng ®­êng kÝnh m¾t, cã nÕp da sau m¾t. Cã r¨ng hµm trªn vµ r¨ng l¸ mÝa, l­ìi xÎ ë phÝa sau. Ngãn tay hoµn toµn tù do, ngãn tay I dµi h¬n ngãn tay II vµ dµi b»ng ngãn IV. Ch©n cã tõ 1/2 - 2/3 mµng da. Cã cñ bµn trong vµ cñ bµn ngoµi; cñ bµn trong dµi, h×nh trô; cã nÕp da ë ch©n, khíp chµy - cæ ch©n ch­a tíi m¾t. Da trªn l­ng cã nhiÒu nÕp da ng¾n gi¸n ®o¹n, l­ng cã mµu x¸m hay n©u ®Êt, nhiÒu c¸ thÓ cã mét säc tr¾ng ®ôc gi÷a l­ng kÐo dµi tõ mót mâm tíi huyÖt. Bông tr¾ng ngµ hay vµng. Ph©n bè ë kh¾p mäi n¬i II.1.1.4. Hä Õch c©y - Rhacophoridae ViÖt Nam cã 5 gièng, 20 loµi; Kh¸ng NhËt cã 1 gièng, 2 loµi * Polypedates mustus (Smith, 1924) Tªn ViÖt Nam: Õch c©y MÉu vËt: 7 MÉu L L.c l.c L.r in Do L.p S.pp L.tym F T L.t L.ta C.int L.ori L.meta 01 - 226 56 20 21 09 05 08 05 08 05 31 32 07 19 02 07 25 02 - 141 44 15 15 08 04 06 05 06 04 23 26 05 13 02 05 15 03 - 196 45 15 16 08 04 06 04 06 04 23 23 06 13 01 04 17 04 - 158 47 16 17 07 04 06 04 05 04 23 24 06 11 02 06 18 05 - 142 45 16 16 08 04 05 04 06 04 20 23 06 10 02 04 18 06 - 177 46 15 16 08 04 06 04 05 04 21 24 07 13 02 04 18 07 - 12 62 23 25 13 08 08 08 08 07 33 36 10 20 03 08 28 Mâm nhän, v­ît qu¸ hµm d­íi, gê mâm râ, vïng m¸ xiªn, h¬i lâm. Dµi ®Çu nhá h¬n réng ®Çu, réng miÖng b»ng ngang ®Çu. M¾t lín vµ låi v­ît khái hµm d­íi khi nh×n tõ trªn xuèng, con ng­¬i h×nh elÝp ngang. Mµng nhÜ næi râ, h×nh trßn, ®­êng kÝnh mµng nhÜ Ýt nhÊt b»ng 2/3 - 1/1 m¾t, cã nÕp da sau m¾t, cã r¨ng hµm trªn vµ r¨ng l¸ mÝa, l­ìi xÎ ë phÝa sau. Ngãn tay vµ ngãn ch©n cã mót ph×nh réng thµnh gi¸c b¸m, ®Üa ngãn tay lín h¬n ®Üa ngãn ch©n vµ b»ng 4/5 ®­êng kÝnh mµng nhÜ. Ngãn tay hoµn toµn tù do, ngãn tay I lín h¬n ngãn tay II. Ch©n cã 3/4 mµng da, cñ bµn trong h×nh trßn, khíp chµy - cæ ch©n Ýt nhÊt tíi m¾t, cã nÕp da ë cæ ch©n. Da l­ng nh½n vµ h¬i r¸p. L­ng cã mµu x¸m nh¹t, ®á n©u hay vµng nh¹t. Bông mµu tr¾ng ®ôc, chi sau cã v¸ch ngang mµu x¸m kh«ng khÐp kÝn. Ph©n bè: Kh¾p n¬i. II.1.1.5.Hä Nh¸i bÇu - Microhylidae ViÖt Nam cã 4 gièng, 12 loµi; Kh¸ng NhËt cã 2 gièng, 2 loµi * Mycrohyla pulchra (Hallowell, 1861) Tªn ViÖt Nam: Nh¸i bÇu v©n, Ônh ­¬ng nhá MÉu vËt: 7 MÉu L L.c l.c L.r in Do L.p S.pp L.tym F T L.t L.ta C.int L.ori L.meta 01 - 30 30 10 12 05 03 04 03 03 02 17 19 06 10 01 02 15 02 - 211 40 11 14 05 03 04 03 04 04 20 23 08 12 02 04 21 03 - 156 33 09 10 04 02 03 02 04 04 18 22 07 10 02 03 18 04 - 212 32 09 10 04 03 03 03 03 04 17 19 07 09 02 03 18 05 - 155 30 08 10 04 03 03 03 03 04 17 19 06 09 02 04 18 06 - 194 27 08 10 04 03 03 03 03 04 15 20 06 08 02 03 17 07 - 31 31 09 10 04 03 04 03 03 04 18 20 06 10 02 03 17 Mâm nhän, kh«ng v­ît qu¸ hµm d­íi, kh«ng cã gê mâm, vïng m¸ xu«i. Dµi ®Çu kÐm réng ®Çu, réng miÖng kÐm ngang ®Çu, vïng gian ®Ønh h¬i låi, ngang qua hai m¾t cã mét vÖt thÉm. Mµng nhÜ h×nh trßn, ®­êng kÝnh xÊp xØ 1/2 ®­êng kÝnh m¾t. Kh«ng cã r¨ng hµm trªn, l­ìi kh«ng cã r·nh däc, kh«ng cã gê næi sau, lç mòi trong. Ngãn tay hoµn toµn tù do, mót ngãn tay vµ ngãn ch©n kh«ng ph×nh, ngãn tay I ng¾n h¬n ngãn tay II. Ch©n cã 1/2 mµng da, cñ bµn ngoµi ng¾n h¬n cñ bµn trong. Khíp chµy - cæ ch©n Ýt nhÊt tíi m¾t. Th©n mËp, da nh½n, c¬ thÓ d¹ng bÇu cã d¸ng gÇn nh­ h×nh tam gi¸c víi chiÕc ®Çu nhá. L­ng cã mµu n©u ®Êt, x¸m xanh, trªn l­ng cã nh÷ng v©n ®en vµ n©u ®en xen kÏ lµm thµnh nh÷ng h×nh tam gi¸c cã ®Ønh h­íng vÒ phÝa ®Çu. Bông mµu tr¾ng ®ôc. Ph©n bè ë kh¾p mäi n¬i. II.2. Líp Bß s¸t - Reptilia II.2.1. Bé Th»n l»n - Lacertilia II.2.1.1. Hä T¾c kÌ - Gekkonidae Hä nµy ë ViÖt Nam cã 9 gièng, 16 loµi; Kh¸ng NhËt cã 2 gièng, 3 loµi * Gekko gecko (Linnaeus, 1758) Tªn ViÖt Nam: T¾c kÌ th­êng MÉu vËt: 1 MÉu L L.cd Lç m¾t L.bs L.bi V¶y c»m S.pc 01 - 04 150 135 ElÝp 13 13 8 10 §Çu phñ v¶y nhá, ®Çu dÑp kh«ng vu«ng gãc. TÊm mâm lín vµ kh«ng ch¹m lç mòi. Lç m¾t h×nh bÇu dôc ®øng; lç tai s©u, h×nh bÇu dôc, ®­êng kÝnh lç tai nhá h¬n 1/2 ®­êng kÝnh m¾t. V¶y vïng chÈm to nhá kh«ng ®Òu nhau, h×nh h¹t, c¸c v¶y vïng trªn mÝ m¾t to h¬n. C¸c v¶y cã kÝch th­íc to dÇn vÒ phÝa mâm. M¾t cã mÝ râ rµng, mÝ m¾t phñ nhiÒu v¶y nhá, mÝ m¾t lµ mét mµng trong suèt kh«ng cö ®éng. V¶y trªn th©n nhá h¬n v¶y vïng chÈm vµ v¶y sau g¸y. V¶y hai bªn th©n cã kÝch th­íc lín h¬n v¶y trªn l­ng, v¶y bông nh½n, xÕp kiÓu ngãi lîp, v¶y bông to h¬n v¶y th©n. Cã 3 - 4 ®«i v¶y sau c»m, c¸c hµng v¶y n»m gÇn mÐp d­íi to h¬n vµ kÝch th­íc c¸c v¶y nhá dÇn vµo gi÷a bông. Chi 5 ngãn, ®èt cuèi ngãn tay I vµ ngãn ch©n I cã ®èt tù do vµ kh«ng cã vuèt. Gi÷a c¸c ngãn tay vµ ngãn ch©n kh«ng cã mµng da, d­íi ngãn tay vµ ngãn ch©n cã nÕp máng kh«ng chia mÆt d­íi ®ïi cã 1 hµng v¶y cã lç v¶y tõ 8 - 18 lç mçi bªn, cã h×nh h¬i vßng cung, chi sau kh«ng ch¹m tíi n¸ch. §u«i h×nh « van h¬i dÑp trªn d­íi, ®u«i phñ v¶y h×nh khiªn xÕp chång lªn nhau kiÓu ngãi lîp, mÆt d­íi ®u«i cã 2 hµng v¶y ë gi÷a lín, réng, ph¼ng, hµng v¶y hai bªn nhá h¬n. PhÝa gèc ®u«i sau lç huyÖt ph×nh réng, hai bªn cã mÊu to hoÆc võa n»m ë phÝa sau gÇn gèc ®ïi. §u«i ng¾n h¬n th©n. Th©n mµu x¸m hoÆc x¸m xanh, trªn th©n cã nhiÒu ®èm mµu xanh s¸ng. Ph©n bè: Khu vùc d©n c­ vµ trªn nói cao * Hemidactylus frenatus Schlegel, in Dumeril et Bibron, 1836 Tªn ViÖt Nam: Th¹ch sïng ®u«i sÇn, th¹ch sïng, mèi d¸ch (ViÖt), chãc noãc, nÌo noãc (M­êng), dóm d¸o l­ên (Th¸i) MÉu: 10 MÉu L L.cd T¸i sinh ®u«i L.bs L.bi V¶y c»m Lç ®ïi 1.t.I 1.t.IV 01 - 78 48 54 kh«ng 11 10 4 30 5 10 02 - 106 58 62 kh«ng 11 8 6 30 5 10 03 - 116 47 37 gèc 10 7 6 0 4 8 04 - 119 55 52 gèc 10 9 4 32 5 9 05 - 120 57 45 gèc 11 8 6 30 4 8 06 - 133 37 44 kh«ng 10 9 6 0 4 9 07 - 145 48 46 gèc 11 9 4 0 4 9 08 - 146 45 53 kh«ng 11 7 4 32 4 10 09 - 154 45 50 kh«ng 10 8 4 30 4 8 10 - 159 48 40 gèc 11 7 6 0 4 9 §Çu phñ v¶y nhá, ®Çu dÑp kh«ng vu«ng gãc, cao ®Çu kÐm réng ®Çu. TÊm mâm lín vµ kh«ng ch¹m lç mòi. Lç mòi ch¹m v¶y mÐp trªn 1. Hai tÊm gian mòi ®­îc ng¨n c¸ch b»ng mét v¶y nhá. Lç m¾t h×nh trßn, lç tai h×nh bÇu dôc. V¶y vïng chÈm rÊt nhá, h×nh h¹t, c¸c v¶y cã kÝch th­íc to dÇn vÒ phÝa mâm. Cã 2 ®Õn 3 ®«i v¶y sau c»m, c¸c hµng v¶y n»m gÇn mÐp d­íi to h¬n vµ kÝch th­íc c¸c v¶y nhá dÇn vµo gi÷a l­ng. M¾t cã mÝ râ rµng, mÝ m¾t phñ nhiÒu v¶y nhá. V¶y bông nh½n, xÕp kiÓu ngãi lîp, v¶y bông to h¬n v¶y th©n, kh«ng cã nÕp da bªn th©n. Chi 5 ngãn, ngãn tay vµ ngãn ch©n hoµn toµn tù do, d­íi ngãn tay vµ ngãn ch©n cã nÕp máng chia ®«i, chi sau kh«ng ch¹m tíi n¸ch. §u«i h×nh trßn h¬i dÑp trªn d­íi, cã 6 d·y mÊu da ch¹y däc ®u«i, ®u«i dµi h¬n th©n. Th©n mµu n©u thÉm hay n©u nh¹t, bông mµu tr¾ng ®ôc. Ph©n bè: nh÷ng n¬i gÇn ng­êi ë. II.2.1.2. Hä Nh«ng - Agamidae Hä nµy ë ViÖt Nam cã 6 gièng, 18 loµi; Kh¸ng NhËt cã 1 gièng, 1 loµi * Physignathus cocincinus Cuvier, 1829 Tªn ViÖt Nam: Rång ®Êt, tß te, rång t¹ng, nh«ng Nam bé, ®an gian, con r×nh r×nh (M­êng), bïng nhØ lßng (Dao), tu lñng l¼ng (Tµy), tu x¶ t¶ng (Th¸i) MÉu vËt: 1 MÉu L L.cd Lç m¾t L.bs L.bi V¶y c»m S.pc 01 - 18 160 290 Trßn 15 16 32 10 §Çu phñ v¶y nhá. §Çu vu«ng gãc, chiÒu cao ®Çu gÇn b»ng chiÒu réng, gê m¸ vµ gê trªn m¾t s¾c. V¶y mòi ch¹m tÊm mÐp 1 vµ 2. Cã gai cæ vµ gai g¸y lµm gai l­ng liªn tôc. Lç mòi kh«ng ch¹m v¶y mâm. Lç tai râ, h×nh trßn, mµng nhÜ n«ng. MÝ m¾t cö ®éng ®­îc vµ phñ v¶y nhá. Con ng­¬i trßn, l­ìi ng¾n vµ dµy kh«ng chÎ ®«i s©u. R¨ng rÊt s¾c, kh«ng cã tói ë cæ. V¶y trªn l­ng to nhá ®Òu nhau, v¶y bông cã gê næi râ rµng vµ lín h¬n v¶y l­ng, xÕp kiÓu lîp ngãi. V¶y c¸c chi nhá h¬n v¶y bông vµ cã gê. Chi 5 ngãn, cã vuèt s¾c d­íi ngãn tay vµ ngãn ch©n cã nÕp da máng kh«ng chia. Bµn tay vµ bµn ch©n cã phñ c¸c v¶y nhá h×nh h¹t mµu tr¾ng ®ôc. §u«i h×nh « van h¬i dÑp bªn, v¶y ë khe huyÖt nhá h¬n c¸c v¶y xung quanh. Trªn ®u«i cã nhiÒu khoanh n©u xen kÏ víi khoanh tr¾ng mèc vµ xÕp vu«ng gãc víi ®u«i. §u«i dµi h¬n th©n. Th©n mµu xanh x¸m, bông mµu s¸ng h¬n. Ph©n bè: Kh¾p n¬i. II.2.1.3. Hä Th»n l»n bãng - Scincidae Hä nµy ë ViÖt Nam cã 11 gièng, 33 loµi; Kh¸ng NhËt cã 1 gièng, 2 loµi * Mabuya longicaudata (Hallowell, 1857) Tªn ViÖt Nam: Th»n l»n bãng ®u«i dµi, th»n l»n bãng, th»n l»n, tu mï p× (Tµy) MÉu vËt: 4 MÉu L L.cd Lç m¾t L.bs L.bi V¶y c»m S.pc 01 - 173 92 195 Trßn 8 8 6 7 02 - 149 100 250 Trßn 8 8 6 7 03 - 08 100 250 Trßn 8 8 6 6 04 - 227 70 160 Trßn 8 7 6 6 §Çu phñ tÊm h×nh khiªn, tÊm trªn ®Çu nh½n, cã tÊm trªn mòi. Cã 4 tÊm trªn m¾t, tÊm trªn m¾t gi¸p víi mÝ m¾t trªn. Cã 2 tÊm tr­íc tr¸n kh«ng ch¹m nhau. Cã 4 tÊm m¸, tÊm c»m lín. Lç mòi trßn. MÝ m¾t cö ®éng ®­îc vµ cã phñ c¸c v¶y lín. Lç tai râ, mµng nhÜ s©u. L­ìi nhän, dµy, kh«ng chÎ ®«i s©u. V¶y l­ng cã bê trßn vµ cã gê yÕu. V¶y bông nh½n vµ cã kÝch th­íc b»ng nhau, cã bê trßn vµ kh«ng kh¸c v¶y bªn, xÕp kiÓu ngãi lîp. Chi 5 ngãn ph¸t triÓn. Ngãn tay, ngãn ch©n kh«ng cã mµng da. D­íi ngãn cã phñ c¸c nÕp máng, kh«ng chia. Bµn tay, bµn ch©n phñ c¸c v¶y nhá h×nh h¹t mµu ®en. V¶y ë c¸nh tay vµ ®ïi nhá h¬n v¶y th©n. §u«i trßn, v¶y trªn ®u«i kh¸c vµ to h¬n v¶y trªn l­ng. KÝch th­íc c¬ thÓ trung b×nh. MÆt l­ng mµu n©u thÉm, hai bªn cã säc s¸ng ch¹y tõ sau m¾t tíi mót ®u«i. MÐp trªn cã vÖt mµu tr¾ng, mÐp d­íi, c»m, bông vµ d­íi ®u«i cã mµu tr¾ng ®ôc. Ph©n bè: Kh¾p n¬i. II.2.1.4. Hä Th»n l»n chÝnh thøc - Lacertidae Hä nµy ë ViÖt Nam cã 1 gièng, 2 loµi; Kh¸ng NhËt cã 1 gièng, 1 loµi * Takydromus sexlineatus Daudin, 1802 Tªn ViÖt Nam: Liu ®iu chØ MÉu vËt: 10 MÉu L L.cd Lç m¾t L.bs L.bi V¶y c»m S.pc 01 - 36 55 195 Trßn 8 5 6 3 02 - 193 48 165 Trßn 6 5 6 3 03 - 148 50 220 Trßn 6 5 6 3 04 - 203 47 95 Trßn 6 4 6 3 05 - 220 53 80 Trßn 6 4 6 3 06 - 121 42 164 Trßn 5 5 6 3 07 - 181 41 156 Trßn 6 5 6 3 08 - 107 47 200 Trßn 5 4 6 4 09 - 35 50 155 Trßn 6 6 6 3 10 - 216 53 94 Trßn 6 5 6 3 §Çu phñ tÊm h×nh khiªn, tÊm trªn ®Çu r¸p, tÊm mâm réng xÊp xØ b»ng cao. Cã 4 ®«i tÊm häng, tÊm c»m lín. L.bs: 5-8; L.bi: 4-6. Lç mòi gÇn trßn, tÊm sau mòi h×nh tam gi¸c. Lç m¾t trßn, mÝ m¾t cö ®éng ®­îc vµ cã phñ v¶y d¹ng h¹t. Lç tai râ, h×nh b¸n khuyªn, mµng nhÜ n«ng, l­ìi nhän, dµi, chÎ ®«i s©u. V¶y l­ng vµ v¶y bông cã gê næi râ. Gê cña nh÷ng v¶y l­ng lµm thµnh gê l­ng. V¶y hai bªn s­ên lµ c¸c nèt nhá h×nh h¹t. V¶y l­ng vµ v¶y bông kh«ng gièng nhau. Chi 5 ngãn, mÆt d­íi ngãn cã mµu ®en, nÕp máng phñ toµn bé ngãn ch©n vµ ngãn tay. Chi sau ch­a tíi gèc bµn tay. Bµn tay, bµn ch©n phñ v¶y nhá h×nh h¹t. §u«i h¬i dÑp bªn vµ rÊt dµi, v¶y ®u«i cã gê râ. MÆt l­ng cã mµu n©u ®en, sau m¾t cã mét vÖt mµu n©u thÉm kÐo dµi tíi tËn gèc chi tr­íc. MÐp trªn vµ mÐp d­íi mµu xanh x¸m, c»m vµ bông mµu tr¾ng ®ôc. Bµn ch©n vµ bµn tay mµu tr¾ng vµng. Ph©n bè: Kh¾p n¬i II.2.2. Bé R¾n - Serpentes II.2.2.1. Hä R¾n n­íc - Colubridae Hä nµy ë ViÖt Nam cã 26 gièng, 69 loµi; Kh¸ng NhËt cã 13 gièng, 13 loµi * Amphiesma stolata (Linnaeus, 1758) Tªn ViÖt Nam: R¾n s·i th­êng MÉu vËt: 1 MÉu L L.cd C V A L.bs L.bi S.cd T Lç m¾t Ma Mp 1 2 3 RN - 26 400 135 19 19 17 132 Chia 8(3,4,5) 10 63 1+2 Trßn 2 2 §Çu h×nh bÇu dôc, ph©n biÖt víi cæ. TÊm mâm réng h¬n cao hai lÇn, ®­êng nèi tÊm gian mòi b»ng ®­êng nèi tÊm tr­íc tr¸n. TÊm tr¸n dµi h¬n kho¶ng c¸ch tõ nã tíi tÊm mâm; hai tÊm ®Ønh. Lç mòi n»m gi÷a tÊm mòi, chia ®«i tÊm mòi. M¾t lín, con ng­¬i trßn, cã mét tÊm m¸, mét tÊm tr­íc m¾t, ba tÊm sau m¾t. C¸c tÊm th¸i d­¬ng 1 + 2; L.bs: 8 (3,4,5), trong ®ã tÊm 7 to nhÊt; L.bi: 10; cã bèn tÊm tiÕp gi¸p víi tÊm c»m tr­íc. §«i tÊm c»m tr­íc ng¾n h¬n ®«i tÊm c»m sau, hai tÊm c»m sau th­êng c¸ch nhau b»ng ba v¶y nhá.V¶y th©n: 19.19.17, v¶y cã gê râ; V: 132; A: chia; S.cd: 63 hµng chia; L: 400; L.cd: 135. L­ng n©u x¸m, trªn l­ng cã ba säc ®en c¸ch ®Òu nhau ch¹y tõ tr­íc th©n tíi tËn mót ®u«i, xen gi÷a c¸c säc ®en cã hai säc tr¾ng ch¹y däc hai bªn l­ng. M«i vµ häng mµu vµng, bông mµu tr¾ng ®ôc. Ph©n bè: Vïng d©n c­ vµ vïng ®ång ruéng. * Ptyas korros (Schlegel, 1837) Tªn ViÖt Nam: R¾n r¸o th­êng, con leo, ngï tinh (Tµy), ngï xinh (Th¸i), voßng x¸o xÖt (Hoa) MÉu vËt: 2 MÉu L L.cd C V A L.bs L.bi S.cd T Lç m¾t Ma Mp 1 2 3 RN - 03 800 475 15 15 13 169 chia 8(4,5) 10 139 2+2 Trßn 2 2 RN - 27 380 152 15 15 13 132 Chia 8(4,5) 10 63 2+2 Trßn 2 2 §Çu ph©n biÖt víi cæ. TÊm mâm réng h¬n cao mét chót, ®­êng nèi hai tÊm gian mâm ng¾n h¬n ®­êng nèi hai tÊm tr­íc tr¸n. TÊm tr¸n dµi b»ng hay h¬n mét chót so víi kho¶ng c¸ch tõ nã tíi ®Çu mâm. Lç mòi gi÷a, tÊm mòi chia, m¾t lín, con ng­¬i trßn. Cã hai tÊm m¸, hai tÊm tr­íc m¾t, hai tÊm sau m¾t. §«i c»m tr­íc ng¾n h¬n ®«i c»m sau. M«i vµng n©u, l­ng n©u nh¹t, c¸c v¶y cã ®­êng viÒn ®en. Bông vµng nh¹t, râ nhÊt ë phÇn tr­íc th©n. Ph©n bè: kh¾p n¬i. * Boiga multimaculata Reinwardt in Boie, 1827 Tªn ViÖt Nam: R¾n rµo ®èm MÉu vËt: 2 MÉu L L.cd C V A L.bs L.bi S.cd T Lç m¾t Ma Mp 1 2 3 RN-17 700 170 19 19 17 212 Nguyªn 8(3,4,5) 11 103 2+2+2 Elip 2 2 RN-25 810 160 19 19 17 225 Nguyªn 8(3,4,5) 11 93 2+2+2 Elip 2 2 §Çu ph©n biÖt râ víi cæ. TÊm mâm réng b»ng hay h¬n cao mét chót, ®­êng nèi hai tÊm gian mòi ng¾n h¬n tÊm tr­íc tr¸n. TÊm tr¸n dµi b»ng réng vµ dµi b»ng kho¶ng c¸ch tõ nã tíi tÊm mâm, hai tÊm ®Ønh lín. TÊm mòi kÐp, m¾t trung b×nh, con ng­¬i h×nh elip ®øng. Cã mét tÊm m¸, mét tÊm tr­íc m¾t, hai tÊm sau m¾t. §«i c»m tr­íc dµi h¬n ®«i c»m sau, hai tÊm sau ng¨n c¸ch b»ng mét v¶y nhá. L­ng n©u x¸m, cã hai hµng ®èm mµu n©u thÉm viÒn s¸ng n»m lÖch nhau hai bªn th©n. Bông cã nhiÒu ®èm x¸m ®en nhá, th©n mËp. Ph©n bè: kh¾p n¬i. * Pseudoxenodon macrops (Blyth, 1854) Tªn ViÖt Nam: R¾n hæ xiªn m¾t MÉu vËt : 1 MÉu L L.cd C V A L.bs L.bi S.cd T Lç m¾t Ma Mp 1 2 3 RN-243 415 130 19 17 15 151 Chia 8(4,5) 10 63 2+2 Trßn 2 2 §Çu h×nh bÇu dôc, ph©n biÖt râ víi cæ. TÊm mâm réng h¬n cao mét chót, ®­êng nèi tÊm gian mòi ng¾n h¬n ®­êng nèi tÊm tr­íc tr¸n, mét tÊm tr¸n, hai tÊm ®Ønh lín. Lç mòi n»m gi÷a, tÊm mòi chia, m¾t lín, con ng­¬i trßn. Cã mét tÊm m¸, mét tÊm tr­íc m¾t, hai tíi ba tÊm sau m¾t, ®«i tÊm c»m tr­íc ng¾n h¬n ®«i tÊm c»m sau. L­ng vµ hai bªn th©n n©u x¸m hay n©u ®á, ë l­ng cã c¸c vÕt ®en ®á nh¹t xen lÉn nh÷ng vÕt ®en nhá kh«ng theo h×nh d¸ng nµo c¶. Trªn sèng l­ng vµ ®u«i cã c¸c vÕt s¸ng rÊt mê. §u«i kh«ng cã säc tr¾ng ch¹y däc sèng ®u«i. Ph©n bè: vïng d©n c­ vµ vïng ®ång ruéng. II.2.2.2. Hä R¾n hæ - Elapidae Hä nµy ë ViÖt Nam cã 4 gièng, 9 loµi; Kh¸ng NhËt cã 3 gièng, 4 loµi * Bungarus fasciatus (Schneider, 1801) Tªn ViÖt Nam: R¾n c¹p nong, r¾n ®en vµng, r¾n vßng vµng, khëi ®æng, c¸p ®ång, t« ngï c¾m poãng (Tµy), ngï t¾m tµn (Th¸i), ngï khíp ®«ng, r¾n hæ löa (MiÒn B¾c), r¾n mai gÇm (MiÒn Nam) MÉu vËt : 1 MÉu L L.cd C V A L.bs L.bi S.cd T Lç m¾t Ma Mp 1 2 3 RH-60 1000 115 17 15 15 221 Chia 7(2) 7 35 1+2 Trßn 2 4 §Çu h×nh bÇu dôc, kh«ng ph©n biÖt víi cæ. TÊm mâm réng h¬n cao, hai tÊm gian mòi, hai tÊm tr­íc tr¸n, ®­êng nèi tÊm gian mòi ng¾n h¬n ®­êng nèi tÊm tr­íc tr¸n, mét tÊm tr¸n dµi h¬n réng, hai tÊm ®Ønh. Lç mòi n»m gi÷a tÊm mòi. M¾t nhá, con ng­¬i trßn. Kh«ng cã tÊm m¸, mét tÊm tr­íc m¾t tiÕp gi¸p víi tÊm sau mòi, hai tÊm sau m¾t, c¸c tÊm th¸i d­¬ng: 1+2; L.bs: 7(2), tÊm 5 vµ 6 tiÕp gi¸p víi tÊm th¸i d­¬ng; L.bi: 7, cã 4 tÊm tiÕp gi¸p víi tÊm c»m tr­íc. §«i tÊm c»m tr­íc xÊp xØ b»ng ®«i tÊm c»m sau. V¶y th©n: 17:15:15, v¶y nh½n; V: 221; A: KÐp; S.cd: 35 hµng ®¬n; L + L.cd: 1000 + 115. Sèng l­ng gå cao, ®u«i tï. Trªn th©n vµ ®u«i cã c¸c khoanh ®en vµ khoanh vµng xen kÏ víi kÝch th­íc gÇn b»ng nhau, khoanh th©n ®Çy ®ñ mµu vµng, bông mµu vµng. Ph©n bè: kh¾p n¬i. * Naja naja (Linnaeus, 1758) Tªn ViÖt Nam: R¾n mang bµnh, r¾n hæ mang, r¾n ®eo kÝnh, con ph× (MiÒn B¾c), r¾n hæ ®Êt (MiÒn Nam), hu h¸u (Dao), ngï h¸u tha, t« ngï hè (Tµy), ngó hè (Th¸i), nµy xÒ, p¹c kÌng ¹ (Hoa) MÉu: 2 MÉu L L.cd C V A L.bs L.bi S.cd T Lç m¾t Ma Mp 1 2 3 RH- 239 135 20 24 21 15 180 Chia 7(3) 9(4) 53 3+2+1 Trßn 2 2 RH- 240 110 20 24 21 15 160 Chia 7(3) 9(4) 53 3+2+1 Trßn 2 2 Lµ lo¹i r¾n cì lín. §Çu kh«ng ph©n biÖt víi cæ, kh«ng cã hè m¸. Cã kh¶ n¨ng b¹nh cæ khi bÞ trªu träc, khi ®ã ë phÝa trªn cæ tr«ng râ mét vßng trßn mµu tr¾ng, ë 2 bªn vßng trßn cßn cã 1 d¶i mµu tr¾ng nh­ h×nh gäng kÝnh. L­ng mµu n©u xÉm, vµng lôc hay ®en, hoÆc ®ång mµu víi nh÷ng d¶i hoa v¨n nh­ nh÷ng v¹ch ngang ®¬n hoÆc kÐp s¸ng mµu h¬n. Ph©n bè: kh¾p n¬i. II.3. Kho¸ ®Þnh lo¹i c¸c hä L­ìng c­, Bß s¸t ë khu vùc nghiªn cøu: Tõ nh÷ng kÕt qu¶ thu ®­îc ë trªn, chóng t«i ®· x©y dùng kho¸ ®Þnh lo¹i c¸c hä L­ìng c­, Bß s¸t ë khu vùc nghiªn cøu nh­ sau: Líp L­ìng c­ - Amphibia * Bé Kh«ng ®u«i – Anura 1(4) Kh«ng cã r¨ng hµm trªn 2(3) §èt cuèi ngãn ch©n cã h×nh ch÷ T Microhylidae 3(2) §èt cuèi ngãn tay kh«ng cã h×nh ch÷ T Bufonidae 4(1) Cã r¨ng hµm trªn. §èt cuèi ngãn ch©n kh«ng cã d¹ng vuèt 5(6) L­ìi kh«ng khuyÕt s©u ë phÝa sau Hylidae 6(5) L­ìi khuyÕt s©u ë phÝa sau 7(8) Kh«ng cã ®Üa sôn trung gian gi÷a 2 ®èt ngãn ch©n Ranidae 8(7) Cã ®Üa sôn trung gian gi÷a 2 ®èt cuèi ngãn ch©n Rhacophoridae Líp Bß s¸t – Reptilia * Bé Th»n l»n – Lacertilia 1(6) §Çu phñ v¶y nhá hay nèt sÇn 2(3) L­ìi xÎ ®«i s©u. Mòi cã d¹ng khe xiªn, m¾t gÇn h¬n mâm Varanidae 3(2) L­ìi kh«ng xÎ ®«i s©u hay xÎ yÕu. Mòi trßn, gÇn mâm h¬n m¾t 4(5) Kh«ng cã mµng nh¸y, nÕu cã th× con ng­¬i h×nh bÇu dôc th¼ng ®øng. §Çu dÑp kh«ng vu«ng gãc, cao ®Çu kÐm réng ®Çu Gekkonidae 5(4) Cã mµng nh¸y, con ng­¬i trßn. §Çu vu«ng gãc, cao ®Çu gÇn b»ng réng ®Çu Agamidae 6(1) §Çu phñ tÊm h×nh khiªn, ®èi xøng nhau 7(8) VÈy l­ng kh«ng ph©n biÖt víi vÈy bông vÒ h×nh d¹ng vµ kÝch th­íc Scincidae 8(7) VÈy l­ng ph©n biÖt víi vÈy bông vÒ h×nh d¹ng vµ kÝch th­íc Lacertidae * Bé R¾n – Serpentes 1(8) Kh«ng cã r¨ng hµm trªn phÝa tr­íc lín thµnh mãc ®éc, th­êng cã tÊm m¸ 2(3) VÈy l­ng cã cì nh­ vÈy bông. M¾t rÊt nhá, Èn d­íi vÈy. §u«i rÊt ng¾n, dµi réng xÊp xØ b»ng nhau Typhlopidae 3(2) ) VÈy l­ng ph©n biÖt víi vÈy bông. M¾t kh«ng nhá, kh«ng Èn d­íi vÈy. §u«i dµi h¬n réng 4(5) TÊm ®Çu ghÐp s¸t nhau, hay cã v¶y nhá trªn ®Çu. Kh«ng cã tÊm gian ®Ønh. Di tÝch chi sau râ. §u«i ng¾n vµ tï. H¬n 40 hµng v¶y th©n Boidae 5(4) §u«i thu«n dµi, kh«ng cßn di tÝch chi sau 6(7) TÊm ®Çu xÕp chång lªn nhau, cã 1 tÊm ®Ønh lín, 1 tÊm gian ®Ønh ë gi÷a ®Çu sau tr¸n. Cã r¨ng vµ x­¬ng tr­íc hµm. TÊm häng réng qu¸ hai lÇn vÈy th©n Xenopeltidae 7(6) §Çu cã t©m ®èi xøng, cã 2 tÊm ®Ønh lín. Kh«ng cã r¨ng tr­íc hµm. TÊm bông th­êng râ rµng. KÐm 40 hµng vÈy th©n Colubridae 8(1) Cã r¨ng hµm trªn phÝa tr­íc lín thµnh mãc ®éc. Kh«ng cã tÊm m¸ Sau mãc ®éc kh«ng cã r¨ng nhá. §Çu th­êng cã h×nh bÇu dôc, kh«ng ph©n biÖt râ víi cæ Elapidae * Bé Rïa – Testudinata 1(2) Chi cã h×nh trô, cã 4 hay 5 vuèt, ngãn ch©n kh«ng cã mµng da. Mai phñ tÊm sõng. Testudinidae 2(1) Chi cã dÑp, cã 3 vuèt, ngãn ch©n kh«ng cã mµng da. Mai phñ da nh½n, kh«ng cã gê l­ng Trionychidae III. NhËn xÐt chung vÒ ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i häc cña L­ìng c­, Bß s¸t ë khu vùc x· Kh¸ng NhËt: III.1. N¬i ë: Mçi loµi L­ìng c­, Bß s¸t thÝch nghi víi nh÷ng m«i tr­êng sèng nhÊt ®Þnh: + L­ìng c­ lµ ®éng vËt h« hÊp b»ng da vµ phæi nªn chóng thÝch nghi ®­îc víi c¶ hai m«i tr­êng n­íc vµ m«i tr­êng c¹n. HÇu hÕt chóng ph©n bè ë nh÷ng vïng trång lóa vµ nh÷ng n¬i Èm ­ít, mét sè Ýt sèng ë vïng d©n c­ vµ vïng ®åi nói. + Bß s¸t lµ ®éng vËt cã x­¬ng sèng ®Çu tiªn chÝnh thøc ë c¹n. So víi L­ìng c­, Bß s¸t ®· cã nhiÒu ®Æc ®iÓm thÝch nghi víi ®êi sèng ë c¹n h¬n. PhÇn ®«ng chóng ph©n bè ë nh÷ng vïng d©n c­ vµ vïng ®åi nói. Tuy nhiªn còng cã mét sè loµi Bß s¸t quay vÒ sèng trong m«i tr­êng n­íc (hiÖn t­îng thø sinh) III.2. Mïa sinh s¶n: Qua ®iÒu tra c¸c kho¶ng thêi gian kh¸c nhau chóng t«i thÊy sù sinh s¶n cña c¸c loµi diÔn ra nh­ sau: + Tõ th¸ng 3 tíi th¸ng 7: Õch ®ång (Hoplobatrachus rugulosus), ChÉu chuéc (Rana guentheri), Nh¸i bÇu v©n (Microhyla pulchra), R¾n giun th­êng (Typhlops braminus), R¾n n­íc (Xenochrophis piscator), R¾n hæ mang (Naja naja), NgoÐ (Rana limnocharis), Chµng hiu (Rana macrodactyla), ChÉu chµng (Rana guentheri), Th¹ch sïng ®u«i sÇn (Hemidactylus frenatus), Th»n l»n bãng ®u«i dµi (Mabuya longicaudata), R¾n säc d­a (Elaphe radiata), R¾n r¸o th­êng (Ptyas korros), R¾n s·i th­êng (Amphiesma stolata), R¾n c¹p nia (Bungarus multicinctus), R¾n c¹p nong (Bungarus fasciatus)... + Tõ th¸ng 7 tíi th¸ng 11: R¾n säc d­a (Elaphe radiata)... Nh­ vËy hÇu hÕt c¸c loµi L­ìng c­, Bß s¸t ®Òu sinh s¶n vµo kho¶ng tõ th¸ng 3 tíi th¸ng 7 hµng n¨m. IV. So s¸nh thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt so víi nh÷ng khu vùc kh¸c: IV.1. §a d¹ng L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt so víi nh÷ng khu vùc kh¸c: Chóng t«i tiÕn hµnh so s¸nh sù ®a d¹ng L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt so víi mét sè khu vùc kh¸c nh­: ThÞ trÊn Tam §¶o (VÜnh Phóc); v­ên quèc gia Ba V× (Hµ T©y); v­ên Quèc gia Cóc Ph­¬ng (Ninh B×nh); khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n S¬n (Phó Thä); nói B»ng T¹ - Ngäc NhÞ (Hµ T©y); BÕn En (Thanh Ho¸); v­ên Quèc gia Tam §¶o (VÜnh Phóc); huyÖn ChÝ Linh (H¶i D­¬ng); nói Yªn Tö (Qu¶ng Ninh); nói Kon Ka Kinh (Gia Lai); v­ên Quèc gia C¸t Tiªn; khu b¶o tån thiªn nhiªn U Minh Th­îng (Kiªn Giang); khu vùc ®Çm Ao Ch©u (Phó Thä); khu vùc A L­íi (Thõa Thiªn - HuÕ); khu vùc rõng s¶n xuÊt Konpl«ng (Kon Tum); H÷u Liªn (L¹ng S¬n); nói Bµ §en (T©y Ninh); khu b¶o tån thiªn nhiªn S¬n Trµ (§µ N½ng); nói Ngäc Linh (Kon Tum); x· Hy C­¬ng (L©m Thao, Phó Thä) vÒ sè bé, hä, loµi. B¶ng 2: sù ®a d¹ng L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt so víi nh÷ng khu vùc kh¸c. §Þa ®iÓm DiÖn tÝch (ha) N¨m Sè bé Sè hä Sè loµi X· Kh¸ng NhËt (S¬n D­¬ng, Tuyªn Quang) 28070 2002 - 2003 4 17 45 X· Hy C­¬ng (L©m Thao, Phó Thä) 220,9 2002 2 11 26 ThÞ trÊn Tam §¶o (VÜnh Phóc) 237 2001 3 16 63 V­ên Quèc gia Ba V× (Hµ T©y) 7000 1995 4 16 62 V­ên Quèc gia Cóc Ph­¬ng (Ninh B×nh) 25000 1979 - 1995 3 17 59 Xu©n S¬n (Phó Thä) 7013 1998 3 16 45 Nói B»ng T¹ - Ngäc NhÞ (Hµ T©y) 20 1997 - 1999 3 15 42 H÷u Liªn (L¹ng S¬n) 10640 1990 - 1999 4 15 48 BÕn En (Thanh Ho¸) 38153 1997 - 1999 4 21 85 Nói Bµ §en (T©y Ninh) 1730 1998 - 1999 5 19 71 Nói Ngäc Linh (Kon Tum) 60000 1993 - 1994 4 20 53 Nói Kon Ka Kinh (Gia Lai) 1999 4 15 51 HuyÖn ChÝ Linh (H¶I D­¬ng) 2389 1996 - 1998 4 20 87 Pï M¸t (NghÖ An) 91113 1993 - 2000 4 21 71 V­ên Quèc gia Tam §¶o (VÜnh Phóc) 36883 2000 5 25 179 Konpl«ng (Kon Tum) 2000 - 2001 3 16 46 U Minh Th­îng (Kiªn Giang) 8509 2000 3 14 38 V­ên Quèc gia C¸t Tiªn 74219 2001 6 23 121 §Çm Ao Ch©u (Phó Thä) 280 2000 - 2001 4 20 54 A L­íi (Thõa Thiªn - HuÕ) 116642 2001 - 2002 4 20 76 Qua b¶ng trªn chóng t«i cã mét sè nhËn xÐt nh­ sau: MÆc dï x· Kh¸ng NhËt cã diÖn tÝch vµo lo¹i lín, song vÒ sè l­îng loµi, sè l­îng hä, sè l­îng bé ë ®©y chØ h¬n x· Hy C­¬ng (Phó Thä), nói B»ng T¹, Ngäc NhÞ (Hµ T©y). Sè l­îng loµi t­¬ng ®­¬ng khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n S¬n (Phó Thä). Sè hä ë x· Kh¸ng NhËt h¬n h¼n 7 khu vùc b¶o tån kh¸c: x· Hy C­¬ng (Phó Thä); khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n S¬n (Phó Thä); nói B»ng T¹ - Ngäc NhÞ (Hµ T©y); nói Kon Ka Kinh (Gia Lai); khu b¶o tån thiªn nhiªn U Minh Th­îng (Kiªn Giang); khu vùc rõng s¶n xuÊt Konpl«ng (Kon Tum); H÷u Liªn (L¹ng S¬n). Tõ ®ã cã thÓ nhËn thÊy r»ng thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t ë ®©y cßn kh¸ phong phó vÒ thµnh phÇn loµi, hä, bé. IV.2. Quan hÖ L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt so víi c¸c khu vùc kh¸c: B¶ng 3: ChØ sè ¸i tÝnh L­ìng c­, Bß s¸t khu vùc x· Kh¸ng NhËt: ChØ sè ¸i tÝnh Khu vùc ph©n bè Sè loµi chung ChØ sè ¸i tÝnh (%) X· Hy C­¬ng (L©m Thao, Phó Thä) 17 37,77 ThÞ trÊn Tam §¶o (VÜnh Phóc) 10 22,22 V­ên Quèc gia Ba V× (Hµ T©y) 28 62,22 V­ên Quèc gia Cóc Ph­¬ng (Ninh B×nh) 26 57,77 Xu©n S¬n (Phó Thä) 26 57,77 Nói B»ng T¹ - Ngäc NhÞ (Hµ T©y) 26 57,77 H÷u Liªn (L¹ng S¬n) 25 55,55 BÕn En (Thanh Ho¸) 37 82,22 Nói Bµ §en (T©y Ninh) 27 60,00 Nói Ngäc Linh (Kon Tum) 24 53,33 HuyÖn ChÝ Linh (H¶i D­¬ng) 35 77,77 V­ên Quèc gia Tam §¶o (VÜnh Phóc) 38 84,44 Konpl«ng (Kon Tum) 15 33,33 U Minh Th­îng (Kiªn Giang) 16 35,55 V­ên Quèc gia C¸t Tiªn 30 66,66 §Çm Ao Ch©u (Phó Thä) 31 68,88 A L­íi (Thõa Thiªn - HuÕ) 31 66,66 B¶ng trªn cho thÊy: x· Kh¸ng NhËt cã sè loµi chung nhiÒu nhÊt víi v­ên Quèc gia Tam §¶o 38 loµi (84,44%), sau ®ã lµ BÕn En (Thanh Ho¸) 37 loµi (82,22%), cã sè loµi chung Ýt nhÊt lµ thÞ trÊn Tam §¶o 10 loµi (22,22%). Nh­ vËy, thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt cã thµnh phÇn loµi gÇn víi v­ên Quèc gia Tam §¶o h¬n c¸c khu vùc kh¸c. B¶ng 4: HÖ sè t­¬ng quan (R) L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt so víi c¸c khu vùc kh¸c: Sè TT HÖ sè t­¬ng quan C¸c cÆp so s¸nh Loµi R X Y Z Rs 1 Kh¸ng NhËt - V­ên Quèc gia Tam §¶o 7 141 38 0,64 0,42 2 Kh¸ng NhËt - V­ên Quèc gia Ba V× 17 34 28 0,29 0,19 3 Kh¸ng NhËt - V­ên Quèc gia Cóc Ph­¬ng 18 33 26 0,32 0,21 4 Kh¸ng NhËt - B»ng T¹, Ngäc NhÞ 18 16 26 0,13 0,08 5 Kh¸ng NhËt - H÷u Liªn 20 23 25 0,27 0,18 6 Kh¸ng NhËt - BÕn En 8 48 37 0,20 0,13 7 Kh¸ng NhËt - Nói Bµ §en 18 44 27 0,39 0,26 8 Kh¸ng NhËt - Ngäc LÜnh 21 29 26 0,35 0,23 9 Kh¸ng NhËt - ChÝ Linh 10 42 35 0,29 0,12 10 Kh¸ng NhËt - Konpl«ng 30 31 15 0,60 0,4 11 Kh¸ng NhËt - U Minh Th­îng 29 22 16 0,59 0,39 12 Kh¸ng NhËt - C¸t Tiªn 15 91 30 0,59 0,39 13 Kh¸ng NhËt - §Çm Ao Ch©u 14 23 31 0,08 0,05 14 Kh¸ng NhËt - A L­íi 15 46 30 0,39 0,22 Tõ kÕt qu¶ ë b¶ng 4, chóng t«i rót ra mét sè nhËn xÐt sau: + Thµnh phÇn loµi L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt kh¸c nhau rÊt Ýt so víi vïng B»ng T¹, Ngäc NhÞ (R = 0,08) vµ vïng ®Çm Ao Ch©u (R = 0,05), kh¸c nhau nhiÒu nhÊt so víi v­ên quèc gia Tam §¶o (R = 0,42). + So s¸nh kÕt qu¶ tõ hai b¶ng 3 vµ 4 chóng t«i nhËn thÊy r»ng ë khu vùc x· Kh¸ng NhËt hiÖn nay vÉn cßn rÊt nhiÒu loµi L­ìng c­, Bß s¸t mµ chóng t«i vÉn ch­a thu thËp vµ ®iÒu tra ®­îc. V. T×nh h×nh khai th¸c L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt: V.1. TÇm quan träng cña L­ìng c­, Bß s¸t: §a sè c¸c loµi L­ìng c­, Bß s¸t lµ cã Ých cho n«ng nghiÖp v× chóng tiªu diÖt mét sè l­îng lín s©u bä ph¸ ho¹i mïa mµng, tiªu diÖt mét sè vËt chñ, vËt trung gian g©y bÖnh cho con ng­êi vµ cho gia sóc nh­: ruåi, muçi…tiªu diÖt c¸c loµi chuét g©y h¹i (r¾n s¨n chuét, r¾n r¸o...). MÆt kh¸c L­ìng c­, Bß s¸t cßn cã gi¸ trÞ vÒ mÆt thùc thÈm vµ y tÕ. ThÞt c¸c loµi Bß s¸t lín x­a nay vÉn lµ mãn ¨n quý hiÕm, ngon vµ bæ. Mét sè loµi nh­ : Õch ®ång, cãc, rïa, ba ba, mét sè loµi r¾n...lµ thùc phÈm ®­îc ­a chuéng vµ quý gi¸. Mét sè loµi ®­îc dïng lµm thuèc ch÷a bÖnh nh­: nhùa cãc ®­îc dïng lµm thuèc ch÷a kinh giËt ë trÎ em, näc r¾n dïng ®Ó ®iÒu chÕ nhiÒu lo¹i thuèc ch÷a ung th­ ¸c tÝnh, hen phÕ qu¶n, chøng ®au th¾t l­ng, ®au c¬, chÕ thuèc gi¶m ®au bÖnh hñi, viªm d©y thÇn kinh, viªm khíp, ®au th¾t ngùc, lµm gi·n mao m¹ch, thuèc cÇm m¸u…MËt tr¨n hoµ víi r­îu cã t¸c dông ch÷a c¸c vÕt bÇm tÝm tô m¸u, s­ng tÊy; mËt ba ba, hæ mang, c¹p nong, r¾n r¸o lµm thuèc ch÷a ho hen, thÊp khíp. Mì tr¨n, mì r¾n dïng lµm thuèc ®Ó ch÷a báng. M¸u r¾n ch÷a ®au nhøc l­ng. R­îu ng©m mét bé 3 r¾n hæ mang, r¾n r¸o, c¹p nong dïng ch÷a thÊp khíp, ®au nhøc x­¬ng, t¨ng lùc… Trong c«ng nghiÖp, s¶n phÈm tõ Bß s¸t ®­îc ®iÒu chÕ ®å mü nghÖ: l­îc, tr©m, gäng kÝnh...§åi måi, da c¸ sÊu, tr¨n, r¾n lín dïng ®Ó ®ãng va li, lµm d©y th¾t l­ng. V¶y ®åi måi cã v©n rÊt ®Ñp, lµ vËt liÖu qóy lµm hµng mü nghÖ, ®å trang søc vµ trang trÝ cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu, ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng ­a chuéng. Trong nghiªn cøu, c¸c loµi L­ìng c­ ®­îc sö dông phæ biÕn ®Ó nghiªn cøu vÒ sinh lý häc ë c¸c phßng thÝ nghiÖm vµ c¸c tr­êng phæ th«ng. Tuy nhiªn còng cã mét sè loµi L­ìng c­, Bß s¸t cã h¹i cho n«ng nghiÖp nh­: r¾n liªu ®iªu, r¾n mßng...Mét sè loµi L­ìng c­, Th»n l»n cßn mang mÇm bÖnh vµ lµ vËt chñ trung gian truyÒn bÖnh nguy hiÓm cho con ng­êi vµ gia sóc nh­: Õch ®ång, ngoÐ, th»n l»n bãng ®u«i dµi... V.2. T×nh h×nh khai th¸c L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt: Qua ®iÒu tra, kh¶o s¸t chóng t«i thÊy r»ng: sè l­îng L­ìng c­, Bß s¸t trong tù nhiªn ®· gi¶m ®i nhiÒu do mét sè nguyªn nh©n sau: + Do c¶i t¹o n«ng th«n, x©y dùng ®­êng x¸, cÇu cèng, ®Æc biÖt lµ do n¹n khai th¸c bõa b·i hiÖn nay ®· ¶nh h­ëng rÊt lín ®èi víi m«i tr­êng sinh sèng cña c¸c loµi L­ìng c­, Bß s¸t trong tù nhiªn. + ViÖc khai th¸c, s¨n b¾t gÇn nh­ triÖt ®Ó nh÷ng loµi L­ìng c­, Bß s¸t ®Ó phôc vô cuéc sèng vµ bu«n b¸n tr¸i phÐp ®· lµm gi¶m sót trÇm träng sè l­îng c¸ thÓ cña hÇu hÕt nh÷ng loµi L­ìng c­, Bß s¸t trong tù nhiªn, thËm chÝ mét sè loµi cã nguy c¬ tuyÖt chñng (Theo S¸ch §á ViÖt Nam). + ViÖc b¶o vÖ cßn cã nhiÒu khã kh¨n kh¸ch quan cho dï viÖc tuyªn truyÒn gi¸o dôc c¸c néi dung vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng cã ®­îc ®Èy m¹nh nhiÒu ®i ch¨ng n÷a, song do møc sèng cña ng­êi d©n cßn thÊp vµ tr×nh ®é v¨n ho¸ cña ng­êi d©n ë n¬i ®©y cßn cã nhiÒu h¹n chÕ, nªn ®· kh«ng thÓ ng¨n næi nh÷ng hµnh ®éng cã h¹i tíi m«i tr­êng vµ ®éng vËt hoang d·, trong ®ã cã L­ìng c­, Bß s¸t. KÕt LuËn Vµ KiÕn NghÞ 1. KÕt luËn: + VÒ thµnh phÇn: - §· thèng kª ®­îc ë x· Kh¸ng NhËt cã 45 loµi (chiÕm 10,58% sè loµi L­ìng c­, Bß s¸t ®· biÕt ë ViÖt Nam), thuéc 17 hä, 4 bé. Trong ®ã cã 32 loµi Bß s¸t thuéc 12 hä, 3 bé; 13 loµi L­ìng c­ thuéc 5 hä, 1 bé. - Cã 11 loµi ®­îc ghi trong S¸ch §á ViÖt Nam. + Sù ®a d¹ng: thµnh phÇn L­ìng c­, Bß s¸t ë x· Kh¸ng NhËt so víi c¸c khu vùc kh¸c: Thµnh phÇn loµi ë ®©y kh¸ phong phó vµ ®a d¹ng kh«ng kÐm g× c¸c v­ên Quèc gia, c¸c khu vùc b¶o tån ë kh¾p c¸c miÒn cña c¶ n­íc. + Sù ph©n bè: - L­ìng c­ tËp trung nhiÒu ë c¸c khu d©n c­, c¸c vïng trång lóa vµ mét sè Ýt trªn nói cao nh÷ng n¬i gÇn nguån n­íc. - Bß s¸t tËp trung nhiÒu trªn nói cao vµ khu d©n c­, mét sè Ýt sèng ë c¸c ao, hå vµ c¸c khu vùc trång lóa. + T×nh tr¹ng s¨n b¾t: Mét sè loµi L­ìng c­, Bß s¸t vÉn bÞ s¨n b¾t, bu«n b¸n nh­: Rïa nói vµng, r¾n r¸o, r¾n hæ mang, r¾n hæ chóa, Õch ®ång, cãc...trong c¸c loµi bÞ s¨n b¾t, cã c¸c loµi n»m trong S¸ch §á ViÖt Nam nh­: R¾n r¸o (bËc T), r¾n hæ mang (bËc T), r¾n hæ chóa (bËc E)... 2. KiÕn nghÞ: + TiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó cã thµnh phÇn loµi ®Çy ®ñ h¬n cho khu vùc. + Nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i häc cña mét sè loµi quý hiÕm. + Qu¶n lý cã hiÖu qu¶ h¬n nh÷ng ®éng vËt hoang d·, ®Æc biÖt lµ c¸c loµi cã tªn trong S¸ch §á ViÖt Nam. + §©y lµ mét khu vùc kh¸ phong phó vµ ®a d¹ng vÒ thµnh phÇn c¸c loµi L­ìng c­, Bß s¸t; nh­ng t×nh tr¹ng s¨n b¾t cßn x¶y ra mét c¸ch bõa b·i, chóng t«i thiÕt nghÜ r»ng ë ®©y cÇn ph¶i ®­îc x©y dùng khu b¶o tån thiªn nhiªn, nªn cã chÝnh s¸ch hîp lý ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã cÇn t¨ng c­êng lùc l­îng KiÓm L©m, kÕt hîp víi tuyªn truyÒn gi¸o dôc nh©n d©n n©ng cao ý thøc b¶o vÖ tµi nguyªn sinh vËt nãi chung vµ L­ìng c­, Bß s¸t nãi riªng. Tµi liÖu tham kh¶o 1.§inh ThÞ Ph­¬ng Anh, NguyÔn Minh Tïng, 2000 - Khu hÖ Õch nh¸i - Bß s¸t khu b¶o tån thiªn nhiªn S¬n Trµ (§µ N½ng). T¹p chÝ Sinh häc, tËp 22 sè 1B: tr 6 - 9. 2.Sa ThÞ V©n Anh, 2002 - Gãp phÇn ®iÒu tra thµnh phÇn loµi Õch nh¸i- Bß s¸t ë khu vùc x· Hy C­¬ng, huyÖn L©m Thao, tØnh Phó Thä. LuËn v¨n tèt nghiÖp sinh häc tr­êng §HSPHN2, 30 tr. 3. Bé khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng, 2000. S¸ch §á ViÖt Nam (PhÇn L­ìng c­ - Bß s¸t). Nxb Khoa häc vµ Kü thuËt: tr 180-237. 4. Hå Thu Cóc, Nikolai Orlov, Amy - Lathrop, 2000 - Gãp phÇn nghiªn cøu khu hÖ Õch nh¸i- Bß s¸t v­ên Quèc gia Tam §¶o. Héi th¶o khoa häc vÒ ®a d¹ng Sinh häc v­ên Quèc gia Tam §¶o 30/11/2000. 5. Hå Thu Cóc, Nikolai Orlov, 2000 - Gièng Õch c©y (Rhacophorus) cña ViÖt Nam. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 22 sè 1B: tr 6 - 9. 6. Hå Thu Cóc, Amy - Lathrop, Lª Nguyªn NgËt, 2001 - Thµnh phÇn loµi Õch nh¸i- Bß s¸t ë huyÖn ChÝ Linh, H¶i D­¬ng. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 23 sè 3B: tr 137 - 145. 7. Hå Thu Cóc, 2002 - §¸nh gi¸ nguån tµi nguyªn Õch nh¸i- Bß s¸t cña khu vùc ®Çm Ao Ch©u, H¹ Hoµ, Phó Thä. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 24 sè 2A: tr 20 -27. 8. Hå Thu Cóc, 2002 - KÕt qu¶ ®iÒu tra Õch nh¸i- Bß s¸t cña khu vùc A L­íi, tØnh Thõa Thiªn- HuÕ. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 24 sè 2A: tr 28 - 35. 9. Ph¹m V¨n Hoµ, Ng« §¾c Chøng, Hoµng Xu©n Quang, 2000 - Khu hÖ Õch nh¸i- Bß s¸t ë vïng nói Bµ §en (T©y Ninh). T¹p chÝ Sinh häc, tËp 22 sè 1B: tr 24 - 29. 10. Héi c¸c v­ên Quèc gia vµ khu b¶o tån thiªn nhiªn ViÖt Nam, 2001 - V­ên Quèc gia Tam §¶o. Nxb N«ng nghiÖp, 108 tr. 11. TrÇn Kiªn, NguyÔn V¨n S¸ng, NguyÔn Quèc Th¾ng, 1978 - §êi sèng Õch nh¸i . Nxb Khoa häc vµ Kü thuËt: tr 7 - 12. 12. Hoµng NguyÔn B×nh, TrÇn Kiªn, 1998 - §Æc ®iÓm h×nh th¸i r¾n c¹p nong (Bungarus fasciatus) vµ c¹p nia (Bungarus multicinctus) ë mét sè tØnh ®ång b»ng B¾c ViÖt Nam. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 10 sè 1: tr 16 - 21. 13. TrÇn Kiªn, Hoµng NguyÔn B×nh, 1989 - §Æc ®iÓm sinh th¸i häc r¾n c¹p nong (Bungarus fasciatus) vµ c¹p nia (Bungarus multicinctus) ë mét sè tØnh ®ång b»ng B¾c ViÖt Nam. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 11 sè 2: tr 20 - 26. 14. TrÇn Kiªn, Lª Nguyªn NgËt, 1991 - Mét sè ®Æc ®iÓm sinh th¸i häc r¾n hæ mang (Naja naja Linnaeus) non nu«i trong lång. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 13 sè 1: tr 15 - 18. 15. TrÇn Kiªn, Hoµng Xu©n Quang, 1992 - VÒ thµnh phÇn khu hÖ ®éng vËt, ®Þa lý häc Õch nh¸i- Bß s¸t ViÖt Nam. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 14 sè 3. 16. TrÇn Kiªn, §inh ThÞ Ph­¬ng Anh, 1993 - Sù sinh s¶n cña r¾n r¸o tr­ëng thµnh (Ptyas korros) nu«i trong lång. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 15 sè11: tr 39 - 42. 17. TrÇn Kiªn, 1996 - C¸c loµi ®éng vËt cã x­¬ng sèng (phÇn L­ìng thª, Bß s¸t) cã gi¸ trÞ kinh tÕ trong: “ Nguån lîi thuû s¶n ViÖt Nam “. Nxb N«ng nghiÖp: tr 8 - 13. 18. TrÇn Kiªn, 1996 - Õch ®ång (Rana tigrina rugulosa) vµ c¸c ph­¬ng ph¸p nu«i. Nxb Khoa häc vµ Kü thuËt, 110 tr. 19. TrÇn Kiªn, NguyÔn Kim TiÕn, 1997 - §Æc ®iÓm vµ thêi gian biÕn th¸i cña Õch ®ång (Rana rugulosa) trong ®iÒu kiÖn nu«i. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 19 sè 3: tr 57 - 63. 20. TrÇn Kiªn, 1997 - C¬ së sinh th¸i häc cña viÖc ch¨n nu«i Õch ®ång vµ T¾c kÌ thuéc ch­¬ng tr×nh khoa häc c¬ b¶n. 21. TrÇn Kiªn, Ng« Th¸i Lan, 2001 - Sù lét x¸c cña Th¹ch sïng ®u«i sÇn (Hemidactylus frenatus Schlegel in Dumeril et Bibron, 1836) trong ®iÒu kiÖn nu«i. 22. Lª Nguyªn NgËt, NguyÔn V¨n S¸ng, 1996 - VÒ thµnh phÇn loµi Õch nh¸i- Bß s¸t ë rõng Cóc Ph­¬ng. Th«ng b¸o khoa häc §HSP - §HQGHN sè 5 (Sinh häc vµ Kü thuËt n«ng nghiÖp) tr 1- 6. 23. Lª Nguyªn NgËt, 1997 - Thµnh phÇn loµi Õch nh¸i- Bß s¸t ë vïng nói Ngäc Linh - Kon Tum. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 19 sè 4: tr 17 - 21. 24. Lª Nguyªn NgËt, 1998 - KÕt qu¶ ®iªu tra s¬ bé thµnh phÇn loµi Õch nh¸i- Bß s¸t cña Khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n S¬n, Thanh S¬n, Phó Thä. Th«ng b¸o khoa häc §HSP- §HQGHN sè 4 (c¸c khoa häc tù nhiªn): tr 91 - 96. 25. Lª Nguyªn NgËt, NguyÔn V¨n S¸ng, 1999 - KÕt qu¶ kh¶o s¸t b­íc ®Çu hÖ Õch nh¸i- Bß s¸t ë vïng rõng T©y Qu¶ng Nam. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 21 sè 1: tr 11 - 16. 26. Lª Nguyªn NgËt, NguyÔn V¨n S¸ng, 2000 - KÕt qu¶ ®iÒu tra hÖ Õch nh¸i- Bß s¸t ë khu ®åi rõng B»ng T¹, Ngäc NhÞ (CÈm LÜnh, Ba V×, Hµ T©y). Th«ng b¸o khoa häc §HSPHN sè 4 (c¸c khoa häc tù nhiªn): tr 91 - 102. 27. Lª Nguyªn NgËt, 2000 - Õch nh¸i- Bß s¸t trong hÖ sinh th¸i ®Êt. Trong tµi nguyªn sinh vËt ®Êt vµ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i ®Êt. Nxb N«ng nghiÖp: tr 125 - 130. 28. Lª Nguyªn NgËt, Hoµng Xu©n Quang, 2001 - KÕt qu¶ ®iÒu tra b­íc ®Çu vÒ thµnh phÇn loµi Õch nh¸i- Bß s¸t ë Khu b¶o tån thiªn nhiªn Pï M¸t, tØnh NghÖ An. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 23 sè 3B: tr 59 - 65. 29. Hoµng Xu©n Quang, 1993 - Gãp phÇn ®iÒu tra nghiªn cøu Õch nh¸i- Bß s¸t ë c¸c tØnh B¾c Trung Bé (trõ Bß s¸t BiÓn). LuËn ¸n phã tiÕn sÜ Sinh häc tr­êng §HSPHN: 207 tr. 30. Hoµng Xu©n Quang, Lª Nguyªn NgËt, 1997 - KÕt qu¶ ®iÒu tra bæ sung Õch nh¸i- Bß s¸t khu vùc §«ng Nam - B¹ch M· - H¶i V©n. Th«ng b¸o khoa häc §HSP Vinh: tr 73 - 78. 31. Hoµng Xu©n Quang, Ng« §¾c Chøng, 1999 - VÒ khu ph©n bè Õch nh¸i- Bß s¸t khu vùc §«ng Nam - B¹ch M· - H¶i V©n. TuyÓn tËp c«ng tr×nh héi th¶o ®a d¹ng Sinh häc B¾c Tr­êng S¬n (lÇn thø 2). Tr 33 - 36. 32. Hoµng Xu©n Quang, Mai V¨n QuÕ, 2000 - KÕt qu¶ ®iÒu tra nghiªn cøu Õch nh¸i- Bß s¸t khu vùc Chóc A (H­¬ng Khª - Hµ TÜnh), 01/1998 - 04/2000. B¸o c¸o khoa häc - héi nghÞ Sinh häc Quèc gia Hµ Néi, 8/2000,202 tr. 33. NguyÔn V¨n S¸ng, 1982 - Gãp phÇn nghiªn cøu khu hÖ R¾n miÒn B¾c ViÖt Nam (trõ hä R¾n BiÓn). LuËn ¸n phã tiÕn sÜ khoa häc Sinh häc tr­êng §¹i Häc Tæng Hîp Hµ Néi: 202 tr. 34. NguyÔn V¨n S¸ng, Hoµng Xu©n Quang, 1992 - KÕt qu¶ s¬ bé ®iÒu tra Õch nh¸i- Bß s¸t t¹i Vò Quang (Hµ TÜnh). Th«ng b¸o khoa häc §HSP Vinh th¸ng 05/1992: tr 96 - 98. 35. NguyÔn V¨n S¸ng, Lª Nguyªn NgËt, Hå Thu Cóc, 1995 - HiÖn tr¹ng Õch nh¸i ë rõng Tam §¶o. Th«ng b¸o khoa häc cña c¸c tr­êng ®¹i häc, chuyªn ®Ò Sinh häc vµ N«ng nghiÖp: tr 20 - 25. 36. NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc, 1996 - Danh lôc Õch nh¸i- Bß s¸t ViÖt Nam. Nxb Khoa häc vµ Kü thuËt: 264 tr. 37. NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc, NguyÔn Qu¶ng Tr­êng, 2000 - Khu hÖ Danh lôc Õch nh¸i- Bß s¸t H÷u Liªn (L¹ng S¬n). T¹p chÝ Sinh häc, tËp 22 sè 15: tr 6 - 10. 38. NguyÔn V¨n S¸ng, NguyÔn Tr­êng S¬n, NguyÔn Qu¶ng Tr­êng, 2000 - KÕt qu¶ b­íc ®Çu kh¶o s¸t khu hÖ Õch nh¸i- Bß s¸t vïng nói Yªn Tö (Qu¶ng Ninh). T¹p chÝ Sinh häc, tËp 22 sè 15: tr 11 - 14. 39. NguyÔn V¨n S¸ng, Hoµng Xu©n Quang, 2000 - Khu hÖ Õch nh¸i- Bß s¸t V­ên quèc gia BÕn En (Thanh Ho¸).T¹p chÝ Sinh häc, tËp 22 sè 3: tr 15 - 23. 40. NguyÔn V¨n S¸ng, TrÇn Kiªn, 2001 - KÕt qu¶ kh¶o s¸t ®a d¹ng sinh häc Õch nh¸i- Bß s¸t nói Kon Ka Kinh (Gia Lai). Nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu c¬ b¶n trong Sinh häc: tr 576 - 579. 41. NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc, 2002 - Nghiªn cøu thµnh phÇn loµi Õch nh¸i- Bß s¸t cña V­ên Quèc gia C¸t Tiªn. T¹p chÝ Sinh häc, tËp 24 sè 2A: tr 2 - 10. 42. NguyÔn V¨n S¸ng, TrÇn V¨n Th¾ng, 2002 - Thµnh phÇn loµi Õch nh¸i- Bß s¸t cña khu b¶o tån thiªn nhiªn U Minh Th­îng (Kiªn Giang). T¹p chÝ Sinh häc, tËp 24 sè 2A: tr 15 - 19. 43. §µo V¨n TiÕn, 1977 - VÒ ®Þnh lo¹i Õch nh¸i ViÖt Nam. T¹p chÝ Sinh vËt ®Þa häc, tËp XV sè 2: tr 33 - 40. 44. §µo V¨n TiÕn, 1978 - VÒ ®Þnh lo¹i Rïa vµ C¸ SÊu ViÖt Nam. T¹p chÝ Sinh vËt ®Þa häc, tËp XVI sè 1: tr 1 - 6. 45. §µo V¨n TiÕn, 1979 - Kho¸ ®Þnh lo¹i Th»n l»n ViÖt Nam. T¹p chÝ Sinh vËt häc, tËp I sè 1: tr 2 - 10. 46. §µo V¨n TiÕn, 1981 - Kho¸ ®Þnh lo¹i R¾n ViÖt Nam phÇn I. T¹p chÝ Sinh vËt häc, tËp III sè 4: tr 1 - 6. 47. §µo V¨n TiÕn, 1982 - Kho¸ ®Þnh lo¹i R¾n ViÖt Nam phÇn II. T¹p chÝ Sinh vËt häc, tËp IV sè 1: tr 5 - 9. 48. NguyÔn Qu¶ng Tr­êng, 2000 - Khu hÖ Õch nh¸i- Bß s¸t H­¬ng S¬n (Hµ TÜnh). T¹p chÝ Sinh häc, tËp 22 sè 15: tr 195 - 201. 49. NguyÔn Qu¶ng Tr­êng, NguyÔn V¨n S¸ng, 2001 - KÕt qu¶ nghiªn cøu ®a d¹ng hÖ Õch nh¸i- Bß s¸t vïng nói Yªn Tö (Qu¶ng Ninh). Nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu Sinh häc: tr 621 - 623 50.NguyÔn Qu¶ng Tr­êng, 2002 - KÕt qu¶ kh¶o s¸t thµnh phÇn loµi Õch nh¸i- Bß s¸t cña khu vùc rõng s¶n xuÊt Konpl«ng (Kon Tum). T¹p chÝ Sinh häc, tËp 24 sè 2A: tr 36 - 41. 51. Uû ban khoa häc kü thuËt Nhµ n­íc, 1981 - KÕt qu¶ ®iÒu tra c¬ b¶n ®éng vËt MiÒn B¾c ViÖt Nam. Nxb Khoa häc vµ Kü thuËt: tr 365 - 427. 52. Bourret, 1942 - Les batracienf de l'Indochine. Inst. Oceanogr Indochine. Hanoi. 517pp. 53. Bourret, 1943 - Comment deterrrminen un lÐzard d’Indochine. Pub. lnst. Indo, Hanoi. 33pp. 54. Merel J. Cox et all, 1998 - Asphotorgaphic guide to snake and other reptiles of Thailand and south - east Asia. 55. Nikolai Orlov, Ilya Darevsky, 1999 - Fieldiana, frogs of Vietnam. A report on new collections. Published by Field Museum of Natural History. 46 pp. 56. Nikolai Orlov, Robert W.Murphy, Natalia B. Ananjeva, Sergei A. Ryabob, and Ho Thu Cuc, 2002 - Herpetofauna of Vietnam, achecklist. Part I. Amphibia. 57. Ilya S. Darevsky, 1992 - Two new species of The wormlike Lizard Dibamus (Sauria, Dibamidae), With Remarks on The Ditribution and Ecology of Dibamus in Vietnam. Asiatic Herpetological Research. Vol 4.pp 1 - 12.