Đề tài Sự phát triển thần kỳ của Nhật Bản và áp dụng vào Việt Nam

h¶i cã mét lý luËn lÉn thùc tiÔn cña quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi.Víi NhËt B¶n cã c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n sè, vµi ®Æc ®iÓm cæ truyÒn, gÇn gñi víi ViÖt Nam. NhËt B¶n trong giai ®o¹n”thÇn kú”vµ ViÖt Nam trong thêi kú”®æi míi” võa cã nh÷ng nÐt t­¬ng ®ång. Sau chiÕn tranh, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ®· mau chãng phôc håi vµ cã b­íc ph¸t triÓn nh¶y vät. T¨ng tr­ëng kinh tÕ b×nh qu©n hµng n¨m 10% thêi kú 1952-1973. §i liÒn víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ tû lÖ nghÌo ®ãi gi¶m xuèng, kho¶ng c¸ch chªnh lÖch vÒ thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­ ®· thu hÑp l¹i, tÇng líp trung l­u chiÕm tuyÖt ®¹i bé phËn d©n c­ (90%), ®ã lµ ­íc m¬ cña nhiÒu n­íc. Sù thµnh c«ng cña NhËt B¶n kh«ng ph¶i chØ ë chç ®iÒu hoµ thu nhËp gi÷a khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc vµ khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, mµ cßn ë khÝa c¹nh ®iÒu hoµ phóc lîi x· héi, tõ ®ã kÝch thÝch s¶n xuÊt vµ t¹o ra t¨ng tr­ëng míi. Nh÷ng thµnh qu¶ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®· ®­îc “chia l¹i” t­¬ng ®èi ®Òu cho c¸c tÇng líp x· héi khiÕn cho nhiÒu ng­êi d©n n­íc nµy l¹i cã thªm vèn ®Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tay nghÒ. T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë NhËt B¶n giai ®o¹n”thÇn kú”®· trë thµnh m« h×nh nghiªn cøu ®èi víi nhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy viÖc ph©n tÝch ®Æc ®iÓm kinh tÕ dÉn tíi sù ph¸t triÓn “thÇn kú” cña NhËt B¶n, vµ nghiªn cøu m« h×nh NhËt B¶n trong viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ®Ó so s¸nh víi thêi kú “®æi míi”cña ViÖt Nam lµ mét viÖc rÊt cÇn thiÕt. Nhãm chóng em xin ®­a ra mét sè khÝa c¹nh dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn thÇn kú cña kinh tÕ NhËt B¶n vµ mét sè bµi häc bæ Ých cho thêi kú “®æi míi”cña kinh tÕ ViÖt Nam. Ch­¬ngI: Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n thêi kú 1952-1973. BÞ thÊt b¹i trong chiÕn tranh, bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ vÒ kinh tÕ: 34% m¸y mãc, 25% c«ng tr×nh x©y dùng, 81% tµu biÓn bÞ ph¸ huû, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp th¸ng 8-1945 tôt xuèng cßn vµi phÇn tr¨m so víi mét vµi n¨m tr­íc ®ã, vµ chØ b»ng kho¶ng 10% møc tr­íc chiÕn tranh(1934-1936), n­íc NhËt ch×m trong khñng ho¶ng trÇm träng vÒ nhiÒu mÆt.Nh­ng ®ã chØ lµ tiÒn ®Ò ®Ó mét n­íc NhËt kh¸c h¼n hoµn toµn ra ®êi. Thêi k× ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh trªn toµn thÕ giíi rÊt hiÕm cã trong lÞch sö kÐo dµi tõ ®Çu nh÷ng n¨m 50 ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 70 còng lµ mét thêi k× mµ NhËt B¶n ®½ cã nh÷ng biÕn ®æi thÇn k× kinh tÕ trong n­íc còng nh­ trong quan hÖ víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. nh÷ng biÕn ®æi nµy cã tÝnh liªn tôc vµ t¨ng nhanh vÒ l­îng. Nã kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng chÝnh s¸ch ®Æc biÖt cña chÝnh phñ còng nh­ kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña mét vµi thµnh tÝch anh hïng mµ lµ do nh÷ng cè g¾ng tÝch luü cña toµn thÓ nh©n d©n NhËt B¶n ®­îc sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp kÝch thÝch, c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ ®Òu t¨ng tr­ëng nhanh, nhê vËy tæng s¶n phÈm quèc d©n, chØ tiªu tæng qu¸t cho møc hoath ®éng cña nÒn kinh tÕ ®· t¨ng m¹nh. Tõ n¨m 1952 ®Õn n¨m1958, tæng s¶n phÈm quèc d©n d· t¨ng víi tèc ®é 6,9%b×nh qu©n h»ng n¨m. n¨m 1959, khi tèc ®é t¨ng tr­ëng v­ît 10%, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n vÉn ch­a g©y ®­îc sù chó ý cña thÕ giíi. nh÷ng n¨m sau, khi tèc ®é t¨ng tr­ëng v­ît tèc ®é cña nh÷ng n¨m tr­íc th× thÕ giíi b¾t ®Çu kinh ng¹c vµ gäi ®ã lµ Sù ThÇn K× VÒ Kinh TÕ. Tèc ®é cao nµy ®­îc duy tr× suèt nh÷ng n¨m 1960.TÊt nhiªn sù t¨ng tr­ëng vÉn diÔn biÕn theo chu k× nh­ng trong thËp kØ nµy tæng s¶n phÈm quèc d©n t¨ng trung b×nh h»ng n¨m lµ 10%. trong nh÷ng n¨m 1970 - 1973 tèc ®é t¨ng tr­ëng trung b×nh h¬i gi¶m ®i cßn 7,8% nh­ng vÉn cao h¬n tiªu chuÈn quèc tÕ (B¶ng 1 ) VÒ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi, n¨m 1950,tæng s¶n phÈm quèc d©n cña NhËt B¶n míi ®¹t 24 tØ ®« la, nhá h¬n bÊt k× mét n­íc ph­¬ng t©y nµo vµ chØ b»ng vµi phÇn tr¨m so víi tæng s¶n phÈm quèc d©n Mü, tæng s¶n phÈm quèc d©n cña NB ®¹t kho¶ng 360 tØ ®«la tuy vÉn cßn nhá h¬n Mü, song sù chªnh lÖch ®· thu hÑp l¹i cßn 3/1.Nh©n tè hµng ®Çu trong t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña NB thêi k× nµy lµ sù ph¸t triÓn nhanh chãng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o. ChØ sè s¶n xuÊt c«ng nghiÖp (1934 – 1936:= 100) t¨ng tõ 160 n¨m 1955 lªn 1345 n¨m 1970. Sù gi¶m bít søc lao ®éng trong n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp còng rÊt ®¸ng chó ý: Nã gi¶m tõ 16 triÖu n¨m 1955 xuèng 8,4 triÖu n¨m 1970 vµ phÇn cña nã trong tæng lùc l­îng lao ®éng gi¶m tõ 38,3% xuèng 17,4% trong cïng thêi k×. N¨m tµi chÝnh Theo gi¸ hiÖn hµnh (%) Theo gi¸ bÊt biÕn cña n¨m 1965 1951 38,8% 13,0% 1952 16,3 13,0 1953 18,1 7,9 1954 4,0 2,3 1955 13,3 11,4 1956 12,3 6,8 1957 13,0 8,3 1958 4,8 5,7 1959 15,5 11,7 1960 19,1 13,3 1961 22,5 14,4 1962 9,1 5,7 1963 18,1 12,8 1964 15,9 10,8 1965 10,6 5,4 1966 17,2 11,8 1967 17,9 13,4 1968 17,8 13,6 1969 18,0 12,4 1970 16,3 9,3 1971 10,7 5,7 1972 17,6 12,0 (Nguån: Côc kÕ ho¹ch kinh tÕ). B¶ng 2: ChØ sè s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña c¸c ngµnh chÝnh (1965=100) Ngµnh 1955 1960 1965 1970 DÖt 42,2 68,2 100 154,0 GiÊy vµ bét giÊy 34,1 63,9 100 175,9 Ho¸ chÊt 25,2 51,0 100 204,0 DÇu löa vµ sp than 18,7 47,2 100 216,7 Gèm 32,0 62,5 100 175,8 S¾t vµ thÐp 24,6 56,3 100 230,9 Kim lo¹i mµu 25,9 61,6 100 211,4 M¸y mãc 14,6 51,2 100 291,6 Tæng céng (CN chÕ t¹o) 26,0 56,9 100 218,5 Nguån: Bé c«ng nghiÖp vµ mËu dÞch quèc tÕ. Trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khu vùc II, sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ ho¸ chÊt (m¸y mãc, kim khÝ vµ ho¸ chÊt) lµ næi bËt nhÊt nh­ ta ®· thÊy ë b¶ng 2. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp c¬ khÝ lµ ®¸ng chó ý v× chØ sè cña nã (1965=100) t¨ng 14,6 n¨m 1955 lªn 291,6 n¨m 1970, h¬n 20 lÇn trong 15 n¨m. Tuy vËy chØ sè cña ngµnh c«ng nghiÖp dÖt chØ gia t¨ng t­¬ng ®èi nhá: tõ 42,2 n¨m 1955 lªn 154,0 n¨m 1970. KÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn nãi trªn lµ phÇn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ hãa chÊt trong tæng s¶n l­îng cña c«ng nghiÖp chÕ t¹o ®¹t tíi 57% n¨m 1970, cao h¬n phÇn t­¬ng øng ë T©y §øc hoÆc ë Mü. Qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng nµy kh«ng ph¶i lµ sù ph¸t triÓn nhÑ nhµng, kh«ng gÊp khóc. Trong thêi gian nµy, nÒn kinh tÕ NB ®· tr¶i qua nh÷ng th¨ng trÇm kh¸ râ rÖt, chia ra thµnh nh÷ng chu k× dµi kho¶ng h¬n 3 n¨m ®«i khi 2 n¨m hoÆc 5 n¨m. Nh÷ng sù lªn xuèng nµy diÔn biÕn mét c¸ch cã hÖ thèng vµ phÇn lín theo mét lÒ lèi nhÊt ®Þnh. TÝnh tõ n¨m 1951 ®Õn n¨m 1973 cã tÊt c¶ 7 thêi k× phån thÞnh vµ 8 lÇn suy tho¸i. Nh÷ng lÇn suy tho¸i chu k× nµy chØ biÓu hiÖn ë tèc ®é t¨ng tr­ëng chËm l¹i chø kh«ng ph¶i lµ gi¶m sót tuyÖt ®èi. Nh÷ng nhµ kinh tÕ ph©n tÝch theo quan ®iÓm chu k× c«ng nghiÖp cña C¸c M¸c cho r»ng chu k× t¸i s¶n xuÊt t­ b¶n ng¾n l¹i rÊt tiªu biÓu ë NB g¾n chÆt víi sù rót ng¾n chu k× ®æi míi kü thuËt nhê tiÕn bé khoa häc sau chiÕn tranh. Cßn mét sè nhµ kinh tÕ NB gäi ®©y lµ chu k× hµng ho¸ tån kho. LÝ do t¸i diÔn chu k× hµng tån kho g¾n víi nh÷ng thiÕu hôt trong c¸c c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Thêi k× phån thÞnh: S¶n xuÊt më réng, tiªu dïng s¶n xuÊt vµ c¸ nh©n ®Òu t¨ng ®· lµm t¨ng nhËp khÈu, do vËy c¸n c©n thanh to¸n bÞ thiÕu hôt. Khi xuÊt hiÖn sù t¨ng hµng tån kho vµ gi¶m dù tr÷ ngo¹i tÖ, ChÝnh Phñ thùc hiÖn chÝnh s¸ch th¾t chÆt tµi chÝnh tiÒn tÖ. Khi ®iÒu kiÖn tµi chÝnh bÞ xiÕt chÆt th× ®Çu t­ gi¶m, tiªu dïng trong n­íc còng gi¶m theo. TÊt nhiªn, hµng tån kho gi¶m do gi¶m ®Çu t­, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ trë l¹i thuËn lîi do gi¶m nhËp khÈu vµ khi ®ã ChÝnh Phñ l¹i níi láng chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ, chu k× hµng tån kho míi l¹i b¾t ®Çu. ViÖc th¾t chÆt tiÒn tÖ ®­îc ¸p dông vµo ®Ønh ®iÓm cña c¸c thêi k× phån thÞnh n¨m 1951, 1954, 1957 – 1958, 1961 – 1962, 1964, 1967, 1969 – 1970 vµ 1973 – 1975. Tõ thêi k× khan hiÕm tiÒn kÐo dµi trong 2 n¨m liÒn 1973 – 1975, tæng sè c¸c thêi k× khan hiÕm tiÒn chØ kho¶ng 12 th¸ng. ChÝnh s¸ch h¹n chÕ tiÒn tÖ cña NhËt tá ra t¸c dông nhanh víi hiÖu qu¶ cao. Ch­¬ng II Nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn thÇn k× cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n n¨m 1952 - 1973. I/ Nh÷ng di s¶n tõ tr­íc chiÕn tranh: H¬n 4 triÖu ng­êi thÊt nghiÖp do ngõng c¸c lo¹i s¶n xuÊt qu©n sù, 7,6 triÖu binh sÜ gi¶i ngò, 1,5 triÖu ng­êi tõ thuéc ®Þa håi h­¬ng, n©ng tæng sè ng­êi kh«ng cã viÖc lµm lªn 13,1 triÖu ng­êi. 25% c«ng tr×nh x©y dùng bÞ ph¸ huû , 34% m¸y mãc bÞ ph¸ hñy..RÊt nhiÒu hËu qu¶ cña chiÕn tranh dÉn ®Õn nh÷ng th¸ch thøc to lín ®èi víi NhÊt B¶n, nh­ng kh«ng chØ kh«i phôc ®­îc hËu qu¶ chiÕn tranh mµ NhËt B¶n cßn lµm ®­îc h¬n thÕ.Mét khi nh©n lùc cña hä ®­îc kh«i phôc, vµ ®­îc Mü gióp ®ì. Khi nhËp khÈu ®­îc b«ng, dÇu má, than ®¸, nhê cã sù gióp ®ì cña Mü, nh÷ng nhµ m¸y ë NB võa tho¸t khái c¸c cuéc oanh t¹c lËp tøc cã thÓ b¾t tay vµo s¶n xuÊt ngay ®­îc. C¸c c«ng nh©n NB lµm viÖc cËt lùc ®Ó phôc håi l¹i ®Êt n­íc, phôc håi l¹i nhµ m¸y tõ ®èng tro tµn cña chiÕn tranh. Mét thêi gian sau chiÕn tranh NB ®· b¾t ®Çu tÝch luü ®­îc mét sè vèn vµ lÇn l­ît x©y dùng c¸c nhµ m¸y cã c«ng nghÖ tèi t©n. Nh÷ng nhµ m¸y cò bÞ tµn ph¸ trong chiÕn tranh cã t¸c dông buéc NB ph¶i trang bÞ l¹i nh÷ng thiÕt bÞ tèi t©n nhÊt. Khi c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña Mü tôt hËu so víi NhËt B¶n th× cã ng­êi ®· nãi ®ïa r»ng, n­íc Mü muèn kh«i phôc lai kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi NB ph¶i lµm l¹i mét cuéc chiÕn tranh víi NhËt B¶n vµ trong cuéc chiÕn tranh nµy Mü cÇn ph¶i thua. Trong mét thêi kú mµ cuéc c¸ch m¹ng kü thuËt diÔn ra hÕt søc nhanh chãng, ®iÒu quan träng lµ ph¶i ®µo t¹o ®­îc nh÷ng con ng­êi thµnh th¹o kü thuËt míi vµ ph¶i cã vèn ®Ó du nhËp nh÷ng kü thuËt ®ã. NÕu thiÕt bÞ qu¸ cò sÏ lµ trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn. II/C¶i c¸ch kinh tÕ: .Trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch,viÖc chÕ ®Þnh 3 luËt:LuËt c¶i c¸ch ruéng ®Êt,luËt gi¶i t¸n c¸c tµi phiÖt vµ luËt lao ®éng lµ quan träng nhÊt: GHQ (bé t­ lÖnh qu©n ®ång minh sau chiÕn tranh chiÕm ®ãng NhËt B¶n –General Head-quarters) ®· ®­a ra rÊt nhiÒu quy ®Þnh buéc chÝnh phñ NB ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch triÖt ®Ó mµ kh«ng cã c¸ch nµo trèn tr¸nh. 1-C¶i c¸ch ruéng ®Êt: Néi dung c¬ b¶n cña cuéc c¶i c¸ch ruéng ®Êt lµ chuyÓn quyÒn së h÷u ruéng ®Êt ph¸t canh cho nh÷ng t¸ ®iÒn ®· tõng trång trät trªn m¶nh ®Êt ®ã, nhµ n­íc mua tÊt c¶ ruéng ®Êt ph¸t canh cñ c¸c ®Þa chñ v¾ng mÆt vµ, trong tr­êng hîp c¸c ®Þa chñ cßn sèng ë n«ng th«n th× mua l¹i mét sè ruéng v­ît mét ch«. Sau ®ã ph¸t l¹i cho c¸c t¸ ®iÒn kh¸c,viÖc chuyÓn quyÒn së h÷u ruéng ®Êt cho nh÷ng n«ng d©n trùc tiÕp canh t¸c ®· kÝch thÝch m¹nh tÝnh tÝch cùc s¶n xuÊt cña n«ng d©n. Hä ®· tiÕn hµnh c¶i t¹o ruéng ®Êt, kÕt hîp víi viÖc ¸p dông nh÷ng kü thuËt canh t¸c míi ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt n«ng nghiÖp, thu nhËp n«ng d©n t¨ng lªn ®· gãp phÇn më réng ®¸ng kÓ thÞ tr­êng trong n­íc. 2-Gi¶i t¸n c¸c tËp ®oµn tµi phiÖt (Zaibat su) ë Mü, phÇn lín ng­êi ta coi tµi phiÖt lµ thñ ph¹m lµm cho NB lao vµo cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc theo chØ thÞ cña GHQ, chÝnh phñ NB ®· tiÕn hµnh gi¶i t¸n c¸c tËp ®oµn tµi phiÖt vµo th¸ng 10 n¨m 1945.Ngoµi 4 tËp ®oµn tµi phiÖt lín nh­ Mitsui,Mitsu bisi, Suni tomo,Yasuda bÞ gi¶i t¸n cã 2500 ng­êi trong héi ®ång qu¶n trÞ cã 1600 xÝ nghiÖp cã quan hÖ víi giíi tµi phiÖt ®· buéc ph¶i rêi khái chøc vô cña m×nh. C¸c cæ phÇn thuéc quyÒn së h÷u cña c¸c c«ng ti tµi phiÖt vµ c¸c gia ®×nh tµi phiÖt ®· bÞ xö lÝ d­íi h×nh thøc ®em ra b¸n ë thÞ tr­êng cæ phÇn. V× thÕ ®· lo¹i trõ ®­îc sù chi phèi cña c¸c c¸ nh©n vµ cña chñ cæ phÇn. C«ng ty bÞ chia nhá thµnh nh÷ng c«ng ty nhá víi nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o trÎ tuæi (®­îc gäi lµ giíi l·nh ®aä cÊp 3 ). NhiÒu ng­êi lo ng¹i r»ng liÖu toµn ng­êi l·nh ®¹o cÊp 3 nh­ thÕ cã thÓ g¸nh v¸c næi nÒn kinh tÕ NB hay kh«ng nh­ng ng­îc l¹i líp trÎ ®· ph¸t huy tèt tinh thÇn cña c¸c nhµ kinh tÕ. do ®ã nÒn kinh tÕ NB ®· lÊy l¹i ®­îc søc sèng cña nã. ViÖc gi¶i thÓ c¸c tËp ®oµn tµi phiÖt ®­îc tiÕn hµnh theo luËt thñ tiªu t×nh tr¹ng tËp trung cao ®é kinh tÕ. mét mÆt cã thÓ nghÜ ®ã lµ ý ®å cña Mü dïng ph¸p luËt ®Ó lµm yÕu nÒn kinh tÕ NB, nh­ng mÆt kh¸c còng cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®­îc r»ng :Nã ®· lµm t¨ng søc c¹nh tranh, gióp cho nÒn kinh tÕ NB t¨ng tr­ëng m¹nh 3-ChÕ ®Þnh ba luËt vÒ lao ®éng : ChÝnh s¸ch quan träng cña Mü lµ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng c«ng ®oµn. §ã lµ b¶o ®¶m ng¨n chÆn sù håi sinh cña chñ nghÜa qu©n phiÖt vµ hµnh vi x©m l­îc vµ ®­îc coi lµ biÖn ph¸p ®Ò cao tù do vµ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt cña nh©n d©n NB LuËt c«ng ®oµn ®­îc ®Ò ra vµo th¸ng 12-1945 vµ b¾t ®Çu ®­îc thùc hiÖn vµo ®Çu th¸ng 3 n¨m 1946 luËt c«ng ®oµn quy ®Þnh c«ng nh©n cã quyÒn ®oµn kÕt, quyÒn th­¬ng l­îng tËp thÓ, quyÒn b·i c«ng.LuËt ®iÒu chØnh quan hÖ lao ®éng ®­îc ®Ò ra vµo th¸ng 7 – 1947. LuËt tiªu chuÈn lao ®éng ®­îc ®Ò ra vµo th¸ng 4 – 1947. V× vËy lùc l­îng c«ng ®oµn ph¸t triÓn nhanh chãng. Phong trµo c«ng ®oµn thêi k× ®Çu sau chiÕn tranh mang tÝnh chiÕn ®Êu rÊt râ rÖt. Bëi v× lóc ®ã bèi c¶nh vÒ mÆt t­ t­ëng. C«ng nh©n cã nguy cã bÞ t­ b¶n t­íc ®o¹t c¸c quyÒn lîi cña m×nh. Mét nguyªn nh©n n÷a lµ ®êi sèng cña c«ng nh©n trong thêi k× ®ã v« cïng khæ cùc nÕu kh«ng ®Êu tranh ®ßi t¨ng l­¬ng th× kh«ng sao sèng næi. V× thÕ mµ phong trµo c«ng ®oµn ®· d­¬ng cao nhiÒu môc tiªu ®Ó tËp hîp c«ng nh©n ®Êu tranh nh­: truy cøu tr¸ch nhiÖm chiÕn tranh, ph¶n ®èi cuéc gi·n thî, b¶o vÖ ®êi sèngvÒ quyÒn cña c«ng nh©n, th× ngoµi quyÒn b·i c«ng ra c«ng nh©n ®ßi quyÒn tham gia d­íi h×nh thøc qu¶n lÝ. Nh÷ng cuéc b·i c«ng, ®Êu tranh lín cña c«ng nh©n sau chiÕn tranh cã thÓ kÓ ®Õn: cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n viªn b¸o Yomiuri n¨m 1945, cuéc b·i c«ng cña nhµ m¸y ®ãng tµu Tsurumi thuéc tËp ®oµn s¾t thÐp Nihon Kokan. C¸c tæ chøc c«ng ®ßan ®· tiÕn hµnh c¸c cuéc b·i c«ng kÐo dµi ®e do¹ ®Õn qu¶n lÝ s¶n xuÊt nh­ manh nha ®ßi ph¶i cã sù gi¸m s¸t cña d©n trong kinh tÕ, ®e do¹ sù tån t¹i cña xÝ nghiÖp. Sau ®ã qua nhiÒu cuéc ®Êu tranh kh¸c n÷a ®ã lµ sù biÕn d¹ng kh¸ nhiÒu; ho¹t ®éng cña c«ng ®oµn trë nªn thùc dông h¬n, chuyÓn sang c¸c néi dung chñ yÕu lµ vÒ kinh tÕ «n hoµ h¬n vµ trë thµnh mét c¬ së quan träng gióp cho nÒn kinh tÕ NB ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao. Nh÷ng diÔn biÕn nh­ vËy lµ ®iÒu kh«ng thÓ t­ëng t­îng ®­îc vµo thêi ®iÓm ngay sau chiÕn tranh. III/ Nh÷ng nhµ kinh doanh xÝ nghiÖp tÝch cùc: Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng gióp cho nÒn kinh tÕ NB t¨ng tr­ëng m¹nh sau chiÕn tranh lµ c¸c nhµ kinh doanh xÝ nghiÖp ®· tá râ n¨ng lùc kinh doanh rÊt tÝch cùc cña m×nh. Nh­ng kh«ng bao l©u c¸c nhµ kinh doanh còng ®· nhËn thøc ®­îc vÞ trÝ cña m×nh. Th¸ng 4 n¨m 1946 Héi ®ång h÷u kinh tÕ (Katai – Doyukai – tæ chøc c¸c nhµ kinh doanh – ND) ®· ®­îc thµnh lËp víi quyÕt t©m cña nh÷ng nhµ kinh doanh trÎ d­íi 50 tuæi nh­ «ng Kanichi Mroi, otsukaphª ph¸n nh÷ng nhµ kinh doanh lçi thêi kh«ng chÞu tu©n thñ nguyªn t¾c d©n chñ ho¸ sau chiÕn tranh vµ phong trµo c«ng nh©n qu¸ khÝch tuyªn bè x¸c lËp vÞ trÝ riªng cña tæ chøc m×nh, ph©n chia gianh giíi gi÷a t­ b¶n vµ kinh doanh, nh»m thùc hiÖn chñ nghÜa t­ b¶n xÐt l¹i trong ®ã dùa vµo sù tho¶ hiÖp gi÷a chñ vµ thî. Nh÷ng ng­êi kinh doanh xÝ nghiÖp ë NB sau chiÕn tranh cã thÓ ph©n thµnh ba lo¹i : +/ Lo¹i 1: Nh÷ng nhµ kinh doanh trÎ ®­îc ®Ò b¹t víi t­ c¸ch lµ ng­êi thay thÕ c¸c nhµ l·nh ®¹o c¸c xÝ nghiÖp hµng ®Çu ®· bÞ buéc ph¶i rêi khái chøc vô theo luËt gi¶i t¸n c¸c tËp ®oµn tµi phiÖt. Tiªu biÓu lµ c¸c «ng Chikara Kurata (h·ng chÕ t¹o Hitachi), Kikuo Ssoyama(h·ng Toyo Rayon). +/ Lo¹i 2:Nh÷ng nhµ kinh doanh lËp nghiÖp sau chiÕn tranh, tøc lµ tr­íc chiÕn tranh chØ lµ c¸c xÝ nghiÖp trung tiÓu, sau chiÕn tranh ph¸t triÓn nh¶y vät. Tiªu biÓu lµ Konosuke Mastu(c«ng ty ®iÖn Mastu Shita), Sazo Idemitsu (Idemitsu Hunsan). +/ Lo¹i 3: c¸c nhµ doanh nghiÖp næi lªn s©u chiÕn tranh. §¹i diÖn lµ Ohibuka, A Kio morita (Sony), Shoi chiro honda(h·ng nghiªn cøu kü thuËt Honda). IV/ Lùc l­îng lao ®éng ­u tó: NhËt B¶n cã mét lîi thÕ lín lµ cã mét nguån lao ®éng dåi dµo. Sau chiÕn tranh mét lùc l­îng lín ng­êi rót ra tõ c¸c thuéc ®Þa cña NB vÒ gi¶i ngò ra tõ qu©n ®éi. Nguån cung cÊp lao ®éng lóc ®ã lµ qu¸ thõa vµ hä s½n sµng lµm viÖc víi ®ång l­¬ng rÎ m¹t. Nãi theo thuËt ng÷ kinh tÕ häc cña M¸c th× lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ vµ cã kh¶ n¨ng tÝch luü t­ b¶n. Dï ®ång l­¬ng thÊp ®Õn møc nµo, nh­ng v× chÊt l­îng lao ®éng tåi, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp th× còng kh«ng ph¸t sinh gi¸ trÞ thÆng d­. Nh­ng phÇn lín lao ®éng ë NB cã tr×nh ®é gi¸o dôc cao vµ ®­îc ®µo t¹o vÒ kü n¨ng lao ®éng. ¶nh h­ëng cña chñ nghÜa Mac ®· ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng nh­ng chñ yÕu ë trong mét bé phËn trÝ thøc vµ c«ng nh©n ë c¸c thµnh phè, cßn phÇn lín c«ng nh©n vÉn cßn tiÕp tôc theo quan niÖm cã tõ tr­íc chiÕn tranh lµ trung thµnh v¬Ý c¸c xÝ nghiÖp Tõ n¨m 1947 ®Õn n¨m 1949 lµ nh÷ng n¨m sau chiÕn tranh, sè trÎ s¬ sinh t¨ng vät. Trong 3 n¨m ®ã, tû lÖ sinh rÊt cao ®¹t 3,4% n¨m. Ng­êi ta lo r»ng cø ®µ ®ã th× sÏ ®Én ®Õn t×nh tr¹ng qu¸ thõa lao ®éng vµ lµm trÇm träng thªm vÊn ®Ò thÊt nghiÖp. Tuy vËy líp trÎ sinh ra trong thêi kú nµy ®¹t ®Õn tuæi lao ®éng ®óng vµo thêi kú kinh tÕ NB t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao, nhu cÇu lao ®éng t¨ng m¹nh. Sau chiÕn tranh, tû lÖ thanh thiÕu niªn ®i häc ngµy cµng cao, tr×nh ®é häc vÊn cao ®· ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c«ng cuéc c¸ch m¹ng kü thuËt. V/ Sù hîp t¸c chñ thî: Cã thÓ nãi r»ng c«ng nh©n trong thêi kú nµy cña c¸c c«ng ty s¶n xuÊt ®Òu cã mét quyÕt t©m, vµ ý chÝ lµm viÖc rÊt cao. Cã ý kiÕn cho r»ng, nguyªn nh©n cña nã lµ ë ®Æc tÝnh x· héi nh­ mét c¬ së mµ trong ®ã ng­êi NB dÔ dµng hoµ m×nh vµo víi cuéc sèng tËp thÓ. Nh­ng còng cã ng­êi l¹i cho r»ng ®ã lµ do ®¹o ®øc phong kiÕn cßn r¬i rít l¹i. Còng cã ý kiÕn cho r»ng ®ã lµ do ®Æc tÝnh cã tÝnh chÊt chÕ ®é ë NB nh­ chÕ ®é c«ng ®oµn riªng trong tõng xÝ nghiÖp, chÕ ®é tuyÓn dông suèt ®êi. V× trong mét chÕ ®é nh­ vËy, sù thµnh c«ng cña xÝ nghiÖp dÔ g¾n liÒn trùc tiÕp víi lîi Ých cña c«ng nh©n. Nh­ng l¹i cã ng­êi cho r»ng ý thøc tËp thÓ vµ chÕ ®é nh­ vËy ë n­íc nµo mµ tr¶ cã chø ®©u ph¶i ®Æc tÝnh riªng cña NB. Nh­ng mét ®iÓm mµ hÇu nh­ c¸c nhµ kinh tÕ n­íc ngoµi ®Õn th¨m NB ®Òu ng¹c nhiªn nh­ nhau lµ c¸c nh©n viªn c«ng nh©n ®Òu tÝch cùc ®Ò suÊt s¸ng kiÕn ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Cã lÏ ®ã lµ sù kÕt hîp cña nh÷ng lÝ do nªu trªn vµ sù nhÊt trÝ gi÷a ng­êi lao ®éng vµ l·nh ®¹o xÝ nghiÖp (chñ vµ thî). Sù nhÊt trÝ nh­ vËy lµ hiÕm cã trªn thÕ giíi. C¸c nhµ kinh doanh lu«n cè g¾ng ®Ó duy tr× nh÷ng ®Æc ®iÓm nãi trªn. Cã ý kiÕn cho r»ng, tíi ®©y t×nh h×nh thay ®æi vµ lùc l­îng lao ®éng sÏ t¨ng lªn, chÕ ®é tuyÓn dông lao ®éng suèt ®êi sÏ tan r· vµ sù nhÊt trÝ gi÷a chñ vµ thî còng sÏ mai mét ®i. Nh­ng theo t«i th× nÕu nãi trong t­¬ng lai xa x«i th× cã thÓ kh¸c nh­ng tr­íc m¾t ®Æc ®iÓm ®ã kh«ng thay ®æi. Bëi v× nã ®· ¨n s©u vµo quan hÖ x· héi, lµ lîi Ých cña c¶ hai phÝa. VI/ L·nh ®¹o tµi ba. +/ Sù h­íng dÉn hµnh chÝnh: ViÖc chÕ ®Þnh ph¸p luËt ®­îc tiÕn hµnh d­íi sù l·nh ®¹o cña c¸c quan chøc, c¶ c¸c th«ng t­ vµ chØ thÞ cña bé. Ph¹m vi ®Ó hä ®­îc tù do quyÕt ®Þnh kh¸ réng r·i. Trªn c¬ së quyÒn h¹n gi¸m s¸t nãi chung, c¸c quan chøc cã thÓ tham gia ý kiÕn ®Õn c¶ nh÷ng vÊn ®Ò kh«ng thuéc quyÒn h¹n vÒ mÆt ph¸p lÖnh. VÝ dô trong thêi k× kinh tÒ NB t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao vµo nh÷ng n¨m 60, sù c¹nh tranh trong ®Çu t­ thiÕt bÞ cã nguy c¬ ®i qu¸ xa, kh«ng Ýt nh÷ng tr­êng hîp chÝnh phñ quy ®Þnh c¶ ®Õn kim ng¹ch ®Çu t­ vµ thø tù xÝ nghiÖp nµo ®Çu t­ thiÕt bÞ tr­íc. LÝ do ®Ó cã kh¶ n¨ng ®ã chÝnh lµ sù tin t­ëng vµo kiÕn thøc vµ n¨ng lùc cña c¸c quan chøc, ë sù trong s¸ng vµ sù c«ng b»ng vµ tËp qu¸n c¸c xÝ nghiÖp t­ nh©n phôc tïng sù l·nh ®¹o cña c¸c c¬ quan chÝnh phñ. +/ Ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch: Ngoµi viÖc hä ph¶i lËp kÕ ho¹ch tæng hîp nh­ kÕ ho¹ch t¨ng thu nhËp vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, c¸c quan chøc ë c¸c bé cßn ph¶i lËp kÕ ho¹ch dµi h¹n trong lÜnh vùc do bé m×nh qu¶n. Trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh nµy th­êng lËp ra c¬ quan t­ vÊn tËp hîp c¸c chuyªn gia lÉn c¸c xÝ nghiÖp t­ nh©n vµ qua ®ã lµ c¸ch ®Ó tËp hîp kiÕn thøc vµ ®¹t tíi sù tho¶ thuËn. Trong hÇu hÕt c¸c tr­êng hîp, l·nh ®¹o kÕ ho¹ch lµ quan chøc. +/ H×nh thµnh môc tiªu ph¶i ®¹t tíi trong t­¬ng lai: B­íc vµo thËp kØ 70, quyÒn kiÓm so¸t cña c¸c c¬ quan bé thu hÑp l¹i, do ®ã c¸c quan chøc ®· ph¸t huy n¨ng lùc l·nh ®¹o th«ng qua viÖc ho¹ch ®Þnh môc tiªu ®èi víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ngµnh trong t­¬ng lai. VÒ ®iÓm nµy, c¬ quan cã sù chuyÓn biÕn râ rÖt nhÊt lµ Bé c«ng nghiÖp vµ mËu dÞch quèc tÕ. Nh÷ng kÕ ho¹ch cã tÝnh ®Þnh h­íng nµy sím chØ ra cho nÒn kinh tÕ NB, ph¶i chuyÓn biÕn theo h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ cã sö dông nhiÒu chÊt x¸m, ®ång thêi t¸c ®éng Ýt nhiÒu ®Õn c¸ch t­ duy cña tõng ngµnh. VII/ §æi míi kü thuËt: Nguån gèc cña cuéc c¸ch m¹ng kü thuËt th× l¹i tõ n­íc Mü. C¸c kü thuËt tiªn tiÕn nhanh chãng ®­îc ®­a vµo NB. Nh÷ng mÆt hµng míi lÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn ë thÞ tr­êng NB nh­ nilon, sîi Polieste, penicilin, nguyªn tö n¨ng, b¸n dÉn, v« tuyÕn truyÒn h×nh, m¸y tÝnh cã nh÷ng mÆt hµng x­a còng ®· s¶n xuÊt, nh­ng nay nhê cã kü thuËt míi mµ ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt thay ®æi h¼n. NB ®· du nhËp ph­¬ng thøc s¶n xuÊt s¾t thÐp liªn hoµn, lß quay, ph­¬ng ph¸p phan gi¶i dÇu má, ph­¬ng thøc ®ãng tÇu theo khèi lín, ph­¬ng thøc s¶n xuÊt xe h¬i hµng lo¹t. Sau chiÕn tranh, ngay trªn n­íc Mü còng ®· ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt rÊt lín. Nhê nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn ph¸t minh ë Mü tr­íc vµ sau chiÕn tranh ®­îc ®­a vµo NB trong thËp kû 50 mµ tèc ®« tiÕn bé kü thuËt ë NB còng nhanh ®Õn møc ch­a tõng cã trong lÞch sö NB. B­íc vµo thËp kû 60 tiÕn bé kü thuËt phæ biÕn diÔn ra d­íi h×nh thøc kÕt hîp víi nh÷ng kü thuËt ®· cã. Trong sè c¸c chuyªn gia kü thuËt, cã ng­êi nãi r»ng tiÕn bé kü thuËt do sù kÕt hîp nh­ vËy kh«ng h¼n lµ c¸ch m¹ng kü thuËt. §ã lµ quan ®iÓm cña c¸c nhµ khoa häc tù nhiªn. Trong kinh tÕ häc th× kh¸c, chÝnh sù “ kÕt hîp míi” víi nh÷ng kü thuËt s½n cã lµ c¸ch m¹ng kü thuËt cã ý nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ. Nh÷ng ®æi míi kü thuËt mang tÝnh chÊt nh­ vËy lµ phæ biÕn trong thËp kû 60. Vµ còng chÝnh trong thêi gian nµy xuÊt hiÖn c¸c liªn hiÖp ho¸ dÇu, liªn hîp gang thÐp, ph­¬ng thøc b¸n hµng tù ®éng c¸c siªu thÞ. */ N¨m lÜnh vùc lín cña c¸ch m¹ng kü thuËt: LÜnh vùc ®iÖn tö : M¹ch tæ hîp, m¹ch tæ hîp lín, m¹ch tæ hîp siªu lín vµ ®iÖn tö ph¸t triÓn mét c¸ch ghª ghím. Sù ph¸t triÓn ®ã g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña kü thuËt s¶n xuÊt m¸y mãc vµ kü thuËt ph­¬ng tiÖn th«ng tin, ®· vµ ®ang lµm thay ®æi bé mÆt cña toµn x· héi. C¸ch m¹ng trong lÜnh vùc vËt liÖu. §Æc biÖt lµ gèm ®· g©y ®­îc sù chó ý to lín. Kü thuËt ®· cho phÐp con ng­êi s¶n xuÊt ®­îc ®éng c¬ b»ng gèm. C¸ch m¹ng trong lÜnh vùc th«ng tin. Sù tiÕn bé cña lÜnh vùc ®iÖn tö vµ sù ph¸t triÓn cña th«ng tin c¸p quang g¾n liÒn víi nhau lµm bïng næ c¸ch m¹ng trong lÜnh vùc th«ng tin. C¸ch m¹ng trong lÜnh vùc sinh häc. Ng­êi ta cã thÓ t¹o ra ®­îc mét lo¹i d­îc phÈm míi, mét lo¹i thùc vËt míi b»ng c¸ch cÊy ghÐp gen di truyÒn. LÜnh vùc n¨ng l­îng míi. Ng­êi ta sö dông pin mÆt trêi, sö dông c¸c tÊm silicon t¹o ra nguån n¨ng l­îng míi ®Çy triÓn väng. VIII/ Tû lÖ tiÕt kiÖm cao vµ ng©n hµng cho vay tÝch cùc : Tû lÖ tiÕt kiÖm cña c¸c hé ng­êi lao ®éng ë thµnh phè vµo n¨m 1952 lµ 4,4%. Nh­ng sau ®ã tû lÖ nµy mçi n¨m mét t¨ng. §Õn n¨m 1960 t¨ng lªn 15%; n¨m 1970 lµ 20%. Tû lÖ ®ã ®¹t møc cao nhÊt 24% n¨m 1974. Sau ®ã cã gi¶m ®i, nh­ng nÕu so víi c¸c n­íc Mü, Anh, §øc th× NB cao h¬n nhiÒu. V× sao tû lÖ tiÒn göi tiÕt kiÖm ë NB l¹i cao nh­ vËy. Cã ý kiÕn cho r»ng do tÝnh céng ®ång, trung thùc cña ng­êi NB, ®¹o ®øc Nho gi¸o coi sèng gi¶n dÞ lµ ®øc tÝnh tèt ®Ñp, c¬ cÊu løa tuæi cña ng­êi NB trÎ th× tû lÖ tÝch luü cµng cao, cã ý kiÕn l¹i cho r»ng tû lÖ t¨ng tr­ëng ë NB rÊt cao nªn thu nhËp t¨ng nhanh h¬n tiªu dïng dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ tû lÖ tiÒn göi còng cao (tiªu dïng kh«ng t¨ng mÊy do ¶nh h­ëng cña tËp qu¸n l©u ®êi); Cã ý kiÕn l¹i cho r»ng v× chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ë NB l¹c hËu nªn mäi ng­êi ph¶i gi÷ tiÒn ®Ó phßng khi ®au èm hoÆc vÒ giµ; l¹i cã ý kiÕn cho r»ng göi tiÒn tÝch luü ®Ó sau nµy mua nhµ ë hoÆc ®Ó cho con c¸i häc hµnh. Cã ng­êi l¹i nãi r»ng chÕ ®é tiÒn th­ëng ë NB gióp cho ng­êi göi tiÕt kiÖm t¨ng lªn. V× qua ®iÒu tra ng­êi ta thÊy tû lÖ ng­êi göi tiÒn tõ kho¶n tiÒn th­ëng cao h¬n tû lÖ tiÒn göi tõ l­¬ng th¸ng. Nh­ vËy tû lÖ tiÒn göi cao ë NB cã nhiÒu nguyªn nh©n nh­ng kh«ng râ nguyªn nh©n nµo cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh.Cã lÏ tæng hîp nh÷ng nguyªn nh©n nãi trªn ®½ dÉn ®Õn kÕt qu¶ cuèi cïng lµ tØ lÖ tiÒn tiÕt kiÖm cao ë NhËt B¶n Cßn mét nguyªn nh©n n÷a gióp cho nÒn kinh tÕ NB t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao lµ quan niÖm cho vay tÝch cùc cña ng©n hµng. Ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng thay thÕ cho tÝch luü vèn. Cã lÏ NB thµnh c«ng ®­îc lµ nhê tØ lÖ tiÒn göi trong chi tiªu gia ®×nh lµ rÊt cao. TØ lÖ tiÒn göi cao g¾n víi ho¹t ®éng cho vay tÝch cùc cña ng©n hµng ®· t¹o nªn kh¶ n¨ng tÝch luü vèn cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ NB t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao. IX/ Sù kÕt hîp gi÷a thÞ tr­êng víi kÕ ho¹ch: NhËt B¶n ®Òu x©y dùng kÕ ho¹ch kinh tÕ tæng hîp. KÕ ho¹ch kinh tÕ ®Çu tiªn lµ kÕ ho¹ch kh«i phôc nÒn kinh tÕ NB ®­îc x©y dùng vµo n¨m 1949. KÕ ho¹ch nµy ®¹t môc tiªu lµ sau 5 n¨m kh«i phôc møc sèng ë NB ph¶i ®¹t møc sèng thong thêi gian tõ 1930 – 1934. KÕ ho¹ch nµy x©y dùng nh»m tranh thñ kho¶n tiÒn viÖn trî cÇn thiÕt cña Mü. KÕ ho¹ch ®Çu tiªn lµ kÕ ho¹ch 5 n¨m x©y dùng nÒn kinh tÕ tù lËp ®­îc so¹n th¶o d­íi thêi néi c¸c Hatoyama vµo n¨m 1955. Tõ ®ã cho ®Õn nay, NB ®· thùc hiÖn 11 kÕ ho¹ch kinh tÕ trong ®ã, kÕ ho¹ch kinh tÕ quan träng nhÊt lµ kÕ ho¹ch t¨ng gÊp ®«i thu nhËp quèc d©n ®­îc néi c¸c Ikeda v¹ch ra. KÕ ho¹ch kinh tÕ ®· ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho sù t¨ng tr­ëng cña NB víi ba lÝ do sau ®©y: 1/ Trong c¸c ngµy mµ chÝnh phñ trùc tiÕp thùc hiÖn nh­ c¸c c«ng tr×nh c«ng céng, kÕ ho¹ch kinh tÕ tæng hîp sÏ trë thµnh tiªu chuÈn, trªn c¬ së ®ã c¸c hé sÏ lËp ra kÕ ho¹ch cô thÓ cho lÜnh vùc mµ bé m×nh phô tr¸ch. 2/ Ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c xÝ nghiÖp t­ nh©n, ph¶i dùa vµo kÕ ho¹ch kinh tÕ tæng hîp ®Ó mçi xÝ nghiÖp lªn kÕ ho¹ch cho m×nh t¹o ra sù ®ång bé víi toµn bé nÒn kinh tÕ. 3/ ChÝnh phñ ®· lËp ra c¬ quan t­ vÊn kinh tÕ víi sù tham gia cña c¸c xÝ nghiÖp, häc gi¶, c«ng ®oµn, ng­êi tiªu dïng ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch kinh tÕ. Th«ng qua c¸c cuéc th¶o luËn, chÝnh phñ sÏ tranh thñ ®­îc sù ®ång t×nh cña nh©n d©n. NB coi kinh tÕ tù do lµ ho¹t ®éng trung t©m cña nÒn kinh tÕ, nh­ng ®· biÕt ng¾n yÕu tè mang tÝnh kÕ ho¹ch vµo ho¹t ®éng kinh tÕ tù do. Sù kÕt hîp ®ã ®· cã t¸c dông thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. X/ M«i tr­êng quèc tÕ hoµ b×nh: Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II, trªn thÕ giíi ®· næ ra nhiÒu cuéc chiÕn tranh khu vùc, côc bé, nh­ng kh«ng cã nh÷ng cuéc chiÕn tranh lín trªn quy m« toµn thÕ giíi. Trong khu©n khæ IMF vµ GATT, thÓ chÕ mËu dÞch tù do ®­îc duy tr× lµ ®iÒu rÊt may m¾n ®èi víi NB. NÕu th­¬ng m¹i ®­îc tù do ho¹t ®éng, th× mét n­íc kh«ng cã tµi nguyªn còng kh«ng lo ng¹i vÒ sù bÊt lîi trong ph¸t triÓn kinh tÕ. NB cã thÓ mua than ®¸, dÇu ho¶ vµ c¸c nguyªn liÖu d­íi d¹ng quÆng tõ nh÷ng khu vùc nµo ®ã cã gi¸ rÎ nhÊt trªn thÕ giíi nªn cã lîi thÕ trong c¹nh tranh quèc tÕ h¬n n­íc Anh vµ §øc, ph¶i dïng than trong n­íc cã gi¸ thµnh cao. TÊt nhiªn hoµ b×nh thÕ giíi lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn cña NB. Nh­ng ®«i khi sù rèi lo¹n l¹i cã lîi cho NB. Thø nhÊt lµ sau n¨m 1947, cuéc chiÕn tranh l¹nh gi÷a Mü vµ Liªn X« b¾t ®Çu næ ra. Trong chiÕn tranh thÕ giíi lÇn II, Mü – Liªn X« b¾t tay víi nhau. Nh­ng chiÕn tranh võa kÕt thóc, quan hÖ hai n­íc trë nªn xÊu ®i.Trong t×nh h×nh ®ã, Mü ®· nhanh chãng thay ®æi chÝnh s¸ch ®èi víi NB. Cô thÓ lµ: Mü ®· cho kÕ ho¹ch ban ®Çu phi qu©n sù ho¸ NB sang x©y dùng mét n­íc NB tù lËp, biÕn NB thµnh tuyÕn ph¸t triÓn cña c¸c lùc l­îng céng s¶n ë Ch©u ¸. NÕu kh«ng cã chiÕn tranh l¹nh lóc ®ã ch¾c lµ Mü ®· t×m c¸ch kiÒm chÕ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña NB. Hai lµ cuéc chiÕn tranh TriÒu Tiªn. Ngµy 25 th¸ng 06 n¨m 1950, qu©n ®éi B¾c TriÒu Tiªn v­ît qua vÜ tuyÕn 38, x©m nhËp Nam TriÒu Tiªn, b¾t ®Çu cuéc chiÕn tranh TriÒu Tiªn, Mü ®· gióp Hµn Quèc, Liªn Hîp Quèc còng quyÕt ®Þnh trõng ph¹t B¾c TriÒu Tiªn. NB ®· trë thµnh c¨n cø cña qu©n ®éi Mü trong cuéc chiÕn tranh ®ã, ®· thu ®­îc nh÷ng kho¶n ngo¹i tÖ lín, tuy lóc ®ã kh«ng cã viÖn trî nh­ng NB ®· c©n b»ng ®­îc c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. ë trong n­íc, kinh tÕ ph¸t triÓn thuËn lîi nhê cã nh÷ng ®¬n ®Æt hµng ®Æc biÖt, ho¹t ®éng ®Çu t­, tiªu thô còng s«i næi h¼n lªn. Nhê vËy mµ NB ®· tho¸t khái t×nh tr¹ng khã kh¨n khèn ®èn sau chiÕn tranh. XI/ Chi phÝ quèc phßng Ýt. Theo hiÕn ph¸p míi cña NB ®­îc ban hµnh n¨m 1946, NB tuyªn bè tõ bá chiÕn tranh. Quy ®Þnh tõ bá chiÕn tranh ®­îc ghi trong hiÕn ph¸p ®· h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt chi tiªu cho phßng thñ ë NB vµ sö dông quèc lùc vµo môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong chiÕn tranh kh«ng chØ riªng tiÒn b¹c, nh©n tµi còng ®­îc ®éng viªn vµo c¸c binh chñng lôc, h¶i kh«ng qu©n. Trong thêi b×nh ®­îc ®éng viªn vµo c¸c ngµnh kinh tÕ. §iÒu ®ã còng ®­îc coi lµ sù ®ãng gãp to lín cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Néi dung kh«ng duy tr× lùc l­îng chiÕn ®Êu ghi trong hiÕn ph¸p ®ang bÞ söa ®æi dÇn dÇn. B­íc thø nhÊt cña sù söa ®æi ®ã lµ cïng víi sù bïng næ chiÕn tranh TriÒu Tiªn. N¨m 1950, NB ®· thµnh lËp Côc c¶nh s¸t dù bÞ. N¨m 1952, thµnh lËp Côc phßng vÖ. Nh­ng tû lÖ chi cho ng©n s¸ch phßng thñ trong tæng s¶n phÈm quèc d©n tõ 3,3% n¨m 1950 xuèng cßn 1% n¨m 1960. Sau ®ã, viÖc cã nªn duy tr× ng©n s¸ch phßng thñ ë møc 1% tæng s¶n phÈm hay kh«ng lu«n lµ vÊn ®Ò tranh c·i vÒ chÝnh trÞ. Cho ®Õn n¨m 1988, chi phÝ cho phßng thñ trªn thùc tÕ vÉn duy tr× trong kho¶ng 1% tæng s¶n phÈm quèc d©n. XII/ æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ x· héi. Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II, NB bÞ ®Æt d­íi sù chiÕm ®ãng cña mét m×nh Mü th¸ng 12 – 1945, Héi ®ång th­êng trùc vÒ NB ®­îc thµnh lËp gåm ®¹i diÖn cña bèn n­íc Mü – Anh – X« - Trung. §©y lµ c¬ quan t­ vÊn cña Bé T­ LÖnh tèi cao c¸c lùc l­îng ®ång minh. T×nh tr¹ng hçn ®én ngay sau chiÕn tranh ®· ®­îc thõa nhËn trong dù th¶o söa ®æi hiÕn ph¸p ®­îc c«ng bè vµo thêi k× ®ã. Th¸ng 10 – 1945, sau khi Bé T­ LÖnh cña Mc Aithur bµy tá ý ®Þnh cÇn ph¶i söa ®æi HiÕn ph¸p, nhiÒu b¶n dù th¶o hiÕn ph¸p ®­îc c«ng bè. Néi dung chÝnh cña HiÕn ph¸p míi do §¶ng Céng S¶n c«ng bè chñ tr­¬ng b·i bá chÕ ®é Thiªn Hoµng lµ ®iÒu tÊt nhiªn nÕu xÐt vÒ tÝnh chÊt cña §¶ng. MÆt kh¸c, th¸ng 10 – 1945, chÝnh phñ còng b¾t ®Çu so¹n th¶o dù th¶o söa ®æi hiÕn ph¸p. C«ng viÖc nµy ®­îc giao cho «ng Matsumoto, Bé Tr­ëng Néi Vô ®¶m nhËn. Nh­ng chñ tr­¬ng cña chÝnh phñ lµ trªn c¬ së cña HiÕn ph¸p Minh TrÞ sÏ söa ®æi cho d©n chñ h¬n, nh­ng kh«ng ghi râ chñ quyÒn sÏ do d©n quyÕt ®inh. Dù th¶o söa ®æi hiÕn ph¸p vÉn mang ®Ëm mµu s¾c b¶o thñ, cã ý ®å duy tr× viÖn c¬ mËt, do ®ã ®· bÞ Tæng T­ LÖnh tèi cao c¸c lùc l­îng ®ång minh b·i bá. KÕt côc, HiÕn ph¸p lµ sù tho¶ hîp gi÷a hai lo¹i quan ®iÓm vµ nã ®· ®­îc ban hµnh vµo ngµy 07 th¸ng 10 n¨m 1946 d­íi h×nh thøc chÕ ®é Thiªn Hoµng lµ t­îng tr­ng cho chñ quyÒn thuéc vÒ nh©n d©n. X· héi NB b¶o ®¶m ®­îc sù æn ®Þnh nhê HiÕn ph¸p nµy mang tÝnh chÊt tiÕn bé xen lÉn b¶o thñ. Trong suèt h¬n 40 n¨m sau chiÕn tranh, cã nh÷ng sù kiÖn ®«i lóc ®· g©y ra sù chia rÏ trong x· héi. Nh­ng nh×n chung ®· nhanh chãng ®­îc gi¶i quyÕt. Mét x· héi mµ trong ®ã mét sè ®«ng nh©n d©n coi m×nh thuéc tÇng líp trung l­u ®· ®­îc h×nh thµnh. Trªn chÝnh tr­êng, trõ thêi gian néi c¸c Katayama cña §¶ng X· Héi chØ tån t¹i ®­îc kho¶ng 7 th¸ng kÓ tõ th¸ng 6 n¨m 19947, cßn hÇu hÕt thêi gian sau chiÕn tranh, chÝnh phñ do §¶ng B¶o Thñ n¾m gi÷. T×nh h×nh trªn ®©y cã ­u ®iÓm lµ ®· mang l¹i sù æn ®Þnh x· héi, duy tr× ®­îc tÝnh nhÊt qu¸n cña chÝnh s¸ch. ChÝnh s¸ch cña §¶ng b¶o thñ kh«ng ph¶i cè gi÷ thÓ chÕ ®· lçi thêi mµ ®· cã kh«ng Ýt nh÷ng mÆt tiÕn bé mang l¹i sù thay ®æi. Cã thÓ ®ã lµ mét lÝ do §¶ng B¶o Thñ ë NB duy tr× ®­îc chÝnh quyÒn trong mét thêi gian dµi. XIII/ T­ t­ëng trong t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Kh«i phôc kinh tÕ sau chiÕn tranh lµ vÊn ®Ò hµng ®Çu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ, Ýt cã ai nghÜ tíi vÊn ®Ò ph¸t triÓn. Nh­ng tõ n¨m 1960 trë ®i vÊn ®Ò lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ l¹i trë thµnh mèi quan t©m m¹nh mÏ cña mäi ng­êi. “KÕ ho¹ch t¨ng gÊp ®«i thu nhËp quèc d©n” ®­îc néi c¸c cña thñ t­íng Akada quyÕt ®Þnh th¸ng 12 cïng n¨m ®­a ra môc tiªu t¨ng gÊp ®«i thu nhËp quèc d©n trong vßng 10 n¨m, cô thÓ lµ tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 7,2%/n¨m trong suèt 10 n¨m liÒn. §ã lµ kÕ ho¹ch ®¹t môc tiªu nÆng vÒ cÊp ®é t¨ng tr­ëng. Vµo kho¶ng gi÷a thËp kØ 60, quan ®iÓm trong ph¸t triÓn kinh tÕ mµ chñ yÕu lµ ë trong Héi §ång H÷u kinh tÕ lµ cÇn ph¶i tù ®iÒu chØnh víi sù hîp t¸c cña c¸c xÝ nghiÖp. Mét bé phËn l·nh ®¹o trong Bé c«ng nghiÖp vµ mËu dÞch quèc tÕ còng chñ tr­¬ng ®­a ra LuËt chÊn h­ng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®Æc biÖt (mòi nhän) ®Ó kiÓm so¸t sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. XIV/ C¬ cÊu hai tÇng: Nãi “c¬ cÊu hai tÇng” lµ mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña nÒn kinh tÕ NB, kh«ng cã nghÜa lµ ë c¸c n­íc T­ b¶n ph¸t triÓn kh¸c kh«ng cßn tån t¹i bé phËn s¶n xuÊt nhá n÷a. H¬n n÷a, kho¶ng c¸ch vÒ c¬ cÊu trong mét nÒn kinh tÕ chØ võa míi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nh­ NB th× còng kh«ng cã g× ®¸ng ng¹c nhiªn. Nh­ng nÐt ph¸t triÓn ®éc ®¸o cña NB lµ sù ®ãng gãp to lín cña khu vùc s¶n xuÊt truyÒn thèng, kinh doanh nhá trong suèt qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ n­íc NB, vµ sù tån t¹i rÊt phæ biÕn cña lo¹i h×nh s¶n xuÊt, kinh doanh nhá (b¶ng 3) vµ kh¶ n¨ng thÝch øng cña nã khi NB ®· ®¹t tr×nh ®é hiÖn ®¹i ho¸ cao. ë ®©y, Ta chØ ®i s©u vµo sù ®ãng gãp cña nã, vµo sù t¨ng tr­ëng sau chiÕn tranh. B¶ng 3: Quy m« xÝ nghiÖp ë NB. (Kh«ng kÓ n«ng, l©m, ng­ nghiÖp) Sè xÝ nghiÖp (1000) Sè c«ng nh©n (1000) 1963 1966 T¨ng 1963 1966 T¨ng Tæng sè 4.016 4.365 349 30.145 34.413 4.268 Trong ®ã 2.968 3.128 160 5.971 6.377 406 1 –4 ng­êi 5 – 9 ng­êi 539 638 95 3.443 4.082 630 10 – 19 ng­êi 267 315 48 3.552 4.208 656 20 – 29 ng­êi 92 110 18 2615 2167 -48 30 – 49 ng­êi 74 86 12 2.753 3.247 494 50 – 99 ng­êi 47 56 9 3.157 3.769 612 100 – 199 ng­êi 18 22 4 2.417 2.966 519 200 – 299 ng­êi 5 6 1 1.309 1.470 161 Trªn 300 ng­êi 7 8 1 5.319 5.678 359 Nguån: T¹p chÝ “kinh tÕ thÕ giíi vµ quan hÖ quèc tÕ” sè 2 – 1971 – trang 89 tiÕng Nga. Kh«ng ph¶i lóc nµo khu vùc s¶n xuÊt truyÒn thèng ë NB còng ph¸t huy søc m¹nh cña nã. Trong chiÕn tranh thÕ giíi thø II, v× môc ®Ých tËp trung søc lao ®éng vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt vò khÝ phôc vô chiÕn tranh, chÝnh phñ NB ®· tiÕn hµnh tæ chøc l¹i kinh doanh, thanh to¸n c¸c c¬ së kinh doanh nhá. Do vËy, vµo giai ®o¹n cuèi cña cuéc chiÕn tranh, phÇn lín c¬ së kinh doanh nhá kh«ng liªn quan ®Õn s¶n xuÊt vò khÝ ®· biÕn mÊt. Sau chiÕn tranh nã ®­îc ph¸t triÓn m¹nh trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ tù do c¹nh tranh. Kinh doanh nhá ph¸t triÓn m¹nh trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i, phôc vô (ë NB cø 73 ng­êi d©n th× cã mét cña hµng b¸n lÎ, 91% sè cña hiÖu nµy co d­íi 4 nh©n viªn). Nh­ng nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ nã kh«ng ph¸t triÓn trong c«ng nghiÖp. §iÒu ®¸ng chó ý lµ, ngay trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp do ®éc quyÒn khèng chÕ nh­ ngµnh s¶n xuÊt kim lo¹i ®en, kim lo¹i mµu, chÕ t¹o m¸y lo¹i xÝ nghiÖp rÊt nhá vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn.Lo¹i xÝ nghiÖp cùc nhá nµy chiÕm trªn 70% tæng sè xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp chÕ biÕn, tæng sè 16% c«ng nh©n trong ngµnh, nh­ng chØ cung cÊp 6% s¶n phÈm. NÕu tÝnh c¶ xÝ nghiÖp nhá vµ võa (tõ 1- 100 c«ng nh©n) th× bé phËn nµy ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 60 vÉn cung cÊp trªn 50% tæng s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn, gÇn 50% gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ mét l­îng lín ngo¹i tÖ dïng ®Ó tµi trî cho viÖc nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ, còng nh­ nguyªn nhiªn liÖu cho c¸c xÝ nghiÖp lín. Trong n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt nhá còng rÊt phæ biÕn. §Õn n¨m 1967, sè n«ng hé cã d­íi hai hecta chiÕm 94.5%tæng sè n«ng hé,trong ®ã sè cã d­íi mét hecta chiÕm 69%, d­íi 0,5 hÐcta chiÕm 37%. N¨ng suÊt lao ®éng ë khu vùc s¶n xuÊt nhá rÊt thÊp so víi ë khu vùc s¶n xuÊt lín, hiÖn ®¹i, nh­ng khu vùc nµy lµ nguån tÝch luü lín do ng­êi lao ®éng ph¶i lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn thiÕu c¸c ph­¬ng tiÖn b¶o hiÓm, dÉn ®Õn tai n¹n gÊp ®«i so víi xÝ nghiÖp lín. ë NB, sù tån t¹i cña khu vùc s¶n xuÊt nhá cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho t­ b¶n ®éc quyÒn bãc lét lao ®éng ë xÝ nghiÖp lín. Tr­íc hÕt, møc thu nhËp vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc qu¸ thÊp ë khu vùc s¶n xuÊt nhá, n¬i thu hót mét bé phËn kh¸ ®«ng c«ng nh©n trë thµnh ¸p lùc nÆng nÒ ®èi víi ng­êi lao ®éng nãi chung, ®èi víi c«ng nh©n xÝ nghiÖp lín nãi riªng, gh×m møc sèng chung cña toµn x· héi buéc ng­êi lao ®éng NB ph¶i “tù gi¸c” häc tËp vµ trau dåi n¨ng lùc lµm viÖc (chØ cã nh­ vËy hä míi cã c¬ héi vµo lµm ë xÝ nghiÖp lín) lµ ®iÒu kiÖn cã lîi cho t­ b¶n ®éc quyÒn chän läc c«ng nh©n, trãi buéc c«ng nh©n vµo khu«n ph¸p cña xÝ nghiÖp. MÆt kh¸c, sù tån t¹i khu vùc kinh doanh nhá cßn lµ ®iÒu kiÖn quan träng gióp t­ b¶n ®éc quyÒn NB chØ thuª c«ng nh©n lóc sung søc nhÊt, sau ®ã, th¶i ra víi kho¶n trî cÊp vÒ h­u Ýt ái hoÆc kh«ng cã trî cÊp. Cuèi cïng t­ b¶n ®éc quyÒn lîi dông khu vùc kinh doanh nhá nh­ “c¸i ®Öm” linh ho¹t trong viÖc ®iÒu chØnh kinh tÕ cã lîi cho chóng. Trong ®iÒu kiÖn thèng trÞ cña ®éc quyÒn, khu vùc kinh doanh nhá kh«ng tho¸t khái sù khèng chÕ cña bän trïm t­ b¶n. Khi kinh doanh ph¸t triÓn, khu vùc s¶n xuÊt nhá lµ ®Þa bµn réng lín cho xÝ nghiÖp ®éc quyÒn më réng nhanh chãng s¶n xuÊt b»ng chÕ ®é gia c«ng ®Æt hµng, t­ b¶n lín gi¸n tiÕp bãc lét lao ®éng rÎ cña xÝ nghiÖp nhá mµ kh«ng ph¶i bá vèn cè ®Þnh; ®ång thêi khu vùc nµy cßn lµ nguån bæ sung nh©n c«ng cã tr×nh ®é nghÒ nghiÖp nhÊt ®Þnh cho c«ng nghiÖp lín. §øng trªn gãc ®é nµy th× lÞch sö “c©u chuyÖn ThÇn K× vÒ kinh tÕ NB” lµ lÞch sö bãc lét ng­êi lao ®éng trong nh÷ng xÝ nghiÖp nhá vµ võa b»ng mäi thñ ®o¹n nghiÖt ng· nh­ thêi k× ®Çu cña chñ nghÜa t­ b¶n, lµ lÞch sö biÕn c¸c xÝ nghiÖp nhá vµ võa thµnh vËt hi sinh cho lîi Ých cña t­ b¶n ®éc quyÒn. XV/ ChÝnh s¸ch më cöa vµ ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt. Sù tiÕp nhËn c¸c tri thøc, thµnh tùu khoa häc kü thuËt ph­¬ng t©y ®­îc ph©n tÝch kü l­ìng thËn träng vµ cã chän läc. C¸c tri thøc nµy ®em l¹i kÕt qu¶ thiÕt thùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ®Êt n­íc.Nh÷ng tri thøc du nhËp nµy ®­îc vËn dông s¸ng t¹o trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi cña NB. ViÖc nhËp khÈu kü thuËt n­íc ngoµi ®Ó ®æi míi kü thuËt trong n­íc diÔn ra hÕt søc m¹nh mÏ trong suèt 40 n¨m sau chiÕn tranh. §ã lµ mét nguyªn nh©n quyÕt ®Þnh, gióp nÒn kinh tÕ NB t¨ng tr­ëng víi tèc ®é ch­a tõng thÊy. XVI/ TÝnh c¸ch cña nh©n d©n NhËt B¶n: T«n träng truyÒn thèng : TruyÒn thèng NB lu«n lu«n ®­îc kÕ thõa vµ ph¸t triÓn c¶ trong nÖp nghÜ, hµnh vi cña mçi c«ng d©n. Hä tr©n träng c¸c di s¶n tinh thÇn ®­îc g×n gi÷ tõ ngµn x­a. TruyÒn thèng ®· h×nh thµnh, æn ®Þnh vµ cµng cñng cè trªn c¬ së kÕ thõa vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Tr©n träng c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña qu¸ khø, ng­êi NB b¶o l­u nh÷ng tinh hoa cña minh ®· b¸m dÔ trong cuéc sèng. C¸c truyÒn thèng mang tÝnh chÊt gia téc vÉn ®­îc b¶o l­u vµ cã ¶nh h­ëng hÕt søc s©u s¾c cho ®Õn tËn ngµy nay. Tinh thÇn céng ®ång: Lßng kÝnh träng nh÷ng bËc cao niªn gÇn nh­ mét biÓu t­îng t«n gi¸o. T©m lý céng ®ång ®­îc nu«i d­ìng qua nhiÒu thÕ hÖ vµ thÓ hiÖn nh­ mét triÕt lý cña con ng­êi trong lao ®éng vµ trong sinh ho¹t. §Ó t¹o ra sù hîp t¸c vµ nhÊt trÝ trong tËp thÓ cña m×nh, ng­êi lao ®éng s½n sµng g¹t sang mét bªn “c¸i t«i” ®Ó cho c¸i “chóng ta” tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Tinh thÇn céng ®ång thÓ hiÖn ë sù b×nh ®¼ng, chan hoµ gi÷a nh÷ng ng­êi qu¶n lý vµ c¸c nh©n viªn cña c«ng ty. Trong c¸c doanh nghiÖp mäi ng­êi cïng t¹o ra sù hµi hoµ cña c¸c mèi quan hÖ trong lao ®éng. Tinh thÇn céng ®ång ®· Tinh thÇn céng ®ång ë NB cã ®Æc ®iÓm lµ nã t¹o ra mét hÖ thèng trËt tù thø vµ ®ang lµ tiÒm n¨ng to lín cña d©n téc NB trong cuéc ch¹y ®ua ®Ó giµnh ®­îc vÞ ttrÝ dÉn ®Çu trªn thÕ giíi ngµy nay. Lßng trung thµnh: Ng­êi NB ®Ò cao tuyÖt ®èi lßng trung thµnh, cæ vò tinh thÇn dòng c¶m, coi träng lÔ nghÜa vµ khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm- nghÜa lµ nh÷ng phÈm h¹nh cÇn ph¶i cã ë nh÷ng ng­êi thuéc tÇng líp d­êi, nh÷ng thø d©n, nh÷ng ng­êi lao ®éng. Lßng trung thµnh chi phèi, ®iÒu tiÕt hµnh vi cña con ng­êi trong c¸c quan hÖ thø bËc râ rµng theo ®Þa vÞ trong x· héi vµ c¸c quan hÖ m¸u thÞt trong gia téc còng nh­ tuæi t¸c. Mäi ng­êi trung thµnh víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc, dèc lßng, dèc søc häc tËp nghiªn cøu lao ®éng ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ cao nhÊt. §ång tiÒn vµ lîi Ých c¸ nh©n chØ ®­îc coi lµ cøu c¸nh. Dï ë trong n­íc hay ë n­íc ngoµi, ng­êi NB chØ ch¨m chó theo mét ý niÖm thùc dông lµ tiÕp tôc thu ®­îc nhiÒu kiÕn thøc ®Ó sau nµy vËn dông thËt tèt vµo thùc tiÔn n­íc m×nh.Ng­êi lao ®éng lu«n lu«n g¾n bã vµ s½n sµng g¾n bã suèt ®êi víi c«ng viÖc, víi xÝ nghiÖp cïng chia sÎ nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng th¨ng trÇm cña nã, dï ë ®ã hä chØ lµ nh÷ng ng­êi lµm thuª. Hä lµm viÖc cÇn mÉn ®Çy tinh thÇn tù gi¸c vµ tr¸ch nhiÖm nhiÒu khi kh«ng tÝnh c¶ thêi gian. Lßng trung thµnh lµ mét phÈm chÊt t©m lÝ truyÒn thèng cña ng­êi NB, nã ph¸t huy t¸c dông m¹nh mÏ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù ph¸t triÓn k× diÖu cña nÒn kinh tÕ NB ngµy nay. 4/ TÝnh hiÕu häc: §Æc tÝnh nµy ®­îc t¹o lËp trªn c¬ së cña c¸c thãi quen ®· h×nh thµnh v÷ng ch¾c, l¹i ®­îc khÝch lÖ b»ng mét ®éng c¬ phôc sù ®Êt n­íc, phôc sù x· héi mét c¸ch ®óng ®¾n vµ cao quý. NB lu«n lu«n ®Çu t­ cho gi¸o dôc mét c¸ch tèi ®a, NB lµ n­íc cã sè l­îng sinh viªn, c¸c nhµ khoa häc ®­îc cö ra n­íc ngoµi häc tËp vµ nghiªn cøu cao nhÊt, nh× thÕ giíi. Ngµy nay ë nhiÒu ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc, NB ®· v­ît xa nhiÒu n­íc trong viÖc sö dông c¸c tri thøc khoa häc vµo s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. 5/ S¸ng t¹o. TÝnh s¸ng t¹o lµ mét phÈm chÊt g¾n liÒn víi lßng ham mª lao ®éng cña ng­êi NB, còng cã thÓ nãi r»ng ng­êi NB lu«n lu«n ham mª s¸ng t¹o. §øc tÝnh nµy ®ßi hái mét c¸ch t­ duy tÝch cùc mét ãc t­ëng t­îng phong phó.ë NB quan niÖm vÒ s¸ng t¹o ®­îc hiÓu mét c¸ch réng r·i vµ mang ý nghÜa thùc tiÔn. Nã kh«ng chØ giíi h¹n trong ph¹m vi t¹o ra nh÷ng g× hoµn toµn míi mÎ mµ bao hµm c¶ viÖc c¶i tiÕn nh÷ng g× ®· cã cho ngµy mét hoµn thiÖn h¬n. NhËn thøc nµy cã ý nghÜa thËt to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña NB nãi chung vµ ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi riªng. 6/ Ham mª lao ®éng : ë NB lao ®éng thËt sù võa lµ nghÜa vô võa lµ quyÒn lîi kh«ng ai cã thÓ tho¸i th¸c. Ng­êi NB ®· cã ý thøc s©u s¾c r»ng nhê cã lao ®éng mµ con ng­êi vµ x· héi míi tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Bëi vËy lao ®éng ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét nÐt tÝnh c¸ch c¬ b¶n cña mçi con ng­êi ch©n chÝnh. Ng­êi ta cã thÓ kh«ng yªu lao ®éng, cÇn cï lao ®éng. Tuy nhiªn ®Ó cã ®­îc nh÷ng phÈm chÊt Êy l¹i lµ mét ®iÒu hÕt søc khã kh¨n vµ phøc t¹p, thËt ®¸ng ca ngîi khi nh÷ng phÈm chÊt Êy ®· trë thµnh nh÷ng nÐt tÝnh c¸ch næi bËt mang tÝnh truyÒn thèng cña d©n téc NB. Lßng ham mª lao ®éng ®· dùa trªn nh÷ng c¬ së v÷ng ch¾c cña ý thøc kû luËt ®Ó ph¸t triÓn n¨ng lùc c¸ nh©n phôc vô cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Thêi gian thùc tÕ cña mçi ng­êi bao giê còng nhiÒu h¬n thêi gian lao ®éng quy ®Þnh. Víi lßng ham mª lao ®éng nh­ thÕ, c­êng ®é vµ nhÞp ®iÖu lao ®éng nh­ thÕ, nÒn kinh tÕ NB ®· ph¸t triÓn tíi møc lµm cho c¶ thÕ giíi ph¶i kh©m phôc vµ häc hái.  Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm I/ Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ViÖt Nam: TiÒm n¨ng chñ yÕu cña ViÖt Nam lµ nguån lao ®éng dåi dµo vµ gi¸ rÎ. Tµi nguyªn thiªn nhiªn còng ®Òu Ýt ái vÒ chñng lo¹i, h¹n chÕ vÒ tr÷ l­îng, kh«ng ®ñ ®Ó x©y dùng c¬ cÊu c«ng nghiÖp ®ång bé, thËm chÝ kh«ng ®ñ ®Ó ph¸t triÓn mét ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c ®ãng vai trß chñ lùc trong tÝch luü cho c«ng nghiÖp ho¸ quèc gia. ViÖt Nam tr¶i qua thêi k× dµi trong qu¸ khø lµ n­íc thuéc ®Þa phô thuéc, tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp, nghÌo nµn l¹c hËu lµ phæ biÕn, bÞ chiÕn tranh khèc liÖt tµn ph¸ nÆng nÒ. NÒn kinh tÕ VN mang tÝnh chÊt n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu, l¹i ë tr×nh ®é th« s¬ vÒ ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt, d©n sè ®«ng, diÖn tÝch ®Êt canh t¸c trªn ®Çu ng­êi qu¸ nhá, ®iÒu kiÖn thêi tiÕt kh«ng thuËn hoµ, quy m« ®Êt qu¸ manh món kh«ng ®ñ ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt lín ®¹t hiÖu qña cao…Trong khi ®ã, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®Þa ph­¬ng chØ tho¶ m·n nhu cÇu néi ®Þa nªn kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh m¹nh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §iÒu ®ã ®· t¸c ®éng xÊu ®Õn tÝch luü vµ t¸i s¶n xuÊt më réng, c¸n c©n thanh to¸n kh«ng ®­îc c¶i thiÖn, k×m h·m sù ph¸t triÓn vµ më réng kü thuËt dÉn ®Õn k×m h·m søc s¶n xuÊt. Tãm l¹i nÒn kinh tÕ VN ë trong t×nh tr¹ng tr× trÖ. II/ Nh÷ng biÖn ph¸p: T¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ biÓu hiÖn cao nhÊt cña nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng, lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña c¸c nh©n tè trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi. Do vËy, muèn ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao th× ph¶i cã ®ñ c¸c yÕu tè vµ biÕt kÕt hîp chung mét c¸ch hµi hoµ.ThÕ m¹nh lµ lao ®éng nh­ng nÕu kh«ng cã chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« còng nh­ vi m« ®óng ®Ó khai th¸c thÕ m¹nh th× kh«ng ®¹t ®­îc kÕt qu¶ mong muèn. TÊt c¶ c¸c nguån lùc cÇn ®­îc ph©n bæ hîp lÝ, ®em l¹i hiÖu qu¶ tèi ®a, ng­êi lao ®éng ®­îc ®ãng gãp vµ h­ëng thô ®óng nh­ phÇn ®ãng gãp cña hä. Mét c¬ cÊu kinh tÕ hµi hoµ c©n ®èi sÏ lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh, ®ång thêi t¹o ®­îc sù æn ®Þnh x· héi cã lîi cho t¨ng tr­ëng. Do vËy chiÕn l­îc t¨ng tr­ëng nhanh sÏ trë thµnh cÇu nèi ®Ó c¸c quèc gia l¹c hËu b­íc ra khái t×nh tr¹ng nghÌo khæ, dÇn dÇn v­¬n ®Õn v¨n minh vµ tiÕn bé x· héi. §Ó duy tr× ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh cÇn ph¶i cã n¨ng lùc chÝnh phñ ®ñ m¹nh, nghÜa lµ cÇn mét chÝnh phñ cã tæ chøc gän nhÑ, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng víi hiÖu suÊt cao, biÕt dÉn d¾t mäi ho¹t ®éng kinh tÕ ®i vµo ®óng quü ®¹o, chèng ®ì mét c¸ch cã hiÖu qu¶ víi nh÷ng khã kh¨n bÊt th­êng x¶y ra biÕt t¹o ra mét m«i tr­êng ho¹t ®éng kinh tÕ – th­¬ng m¹i thuËn lîi cho mäi thµnh phÇn trong x· héi. ChÝnh phñ ®ã, h¬n tÊt c¶ mäi yªu cÇu, biÕt c¸ch can thiÖp nh­ thÕ nµo ®èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ; viÖc ®Þnh h­íng ®óng vai trß, can thiÖp cña nhµ n­íc sÏ cã t¸c dông thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. M« h×nh kÕt hîp gi÷a chñ tr­¬ng ®Ó mÆc t­ nh©n víi ®iÒu tiÕt cã chän lùa cña nhµ n­íc ë VN lµ mét ®iÓn h×nh ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ cña m×nh. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao lµ kÕt qu¶ cña qóa tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ më cöa – xu h­íng tÝch cùc ®Ó c¸c n­íc chËm tiÕn hoµ nhËp vµ ph¸t triÓn theo kÞp tr×nh ®é v¨n minh thÕ giíi. MÆc dï cã lao ®éng gi¸ rÎ nh­ng nh×n chung VN ®Òu lµ quèc gia cã quy m« d©n sè trung b×nh. Nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn t­¬ng ®èi nghÌo nµn kh«ng thÓ lµm chç dùa ban ®Çu thuËn lîi cho c«ng nghiÖp ho¸. V× vËy, h­íng vÒ xuÊt khÈu d­êng nh­ lµ yªu cÇu b¾t buéc ®Æc biÖt vµo thêi k× ®Çu tÝch luü vèn còng nh­ tÝch luü kinh nghiÖm cÊn thiÕt cho c¸c ch­¬ng tr×nh më réng vÒ sau nµy. Sau khi quyÕt ®Þnh më cöa, c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét n­íc chËm tiÕn cÇn ®­îc triÓn khai tõng b­íc tõ thÊp ®Õn cao, tr­íc tiªn ph¶i ®¸p øng ®ßi hái cña ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c quèc tÕ víi c¸c n­íc cã tiÒm lùc c«ng nghiÖp lín vµ giµu cã h¬n lµ víi c¸c n­íc nghÌo. Cè nhiªn, trong qu¸ tr×nh nµy, n­íc nghÌo cã thÓ ph¶i tr¶ mét gi¸ nhÊt ®Þnh, cã thÓ ph¶i ®i ®­êng vßng h¬n lµ ®­êng th¼ng nh­ng kh«ng v× thÕ mµ thay ®æi ®Þnh h­íng l©u dµi cña m×nh. C«ng nghiÖp ho¸ g¾n liÕn víi sù h×nh thµnh c¬ cÊu c«ng nghiÖp vµ kinh tÕ x· héi míi trong ®ã n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nµy, c¨n cø ®Ó lùc chän kü thuËt c«ng nghÖ kh«ng thÓ dùa trªn nÒn t¶ng nµo kh¸c lµ nã ph¶i phï hîp v¬Ý tr×nh ®é d©n trÝ, kü thuËt thÝch hîp cÇn ®­îc coi träng kh«ng kÐm viÖc quy ®Þnh vèn lín vµ søc lao ®éng dåi dµo. Trong nhiÒu tr­êng hîp, râ rµng lµ bÝ quyÕt c«ng nghÖ ®ãng vai trß quan träng h¬n vèn, nã quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng. Më cöa vµ héi nhËp quèc tÕ, tranh thñ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­. Xo¸ bá c¬ chÕ kinh tÕ tËp trung chèng ®éc quyÒn trong kinh doanh. Thùc hiÖn giao ®Êt cho n«ng th«n. ViÖc giao ®Êt l©u dµi cho n«ng d©n ®· chuyÓn së h÷u ruéng ®Êt cho n«ng d©n trùc tiÕp canh t¸c, kÝch thÝch s¶n xuÊt, ®Çu t­, ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong n«ng nghiÖp ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. TËp trung ph¸t triÓn c«ng nghiÖp. §Çu t­ lín vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ c¸c ngµnh sö dông c­êng ®é lao ®éng cao. Tr×nh ®é c«ng nghiÖp ph¶i hiÖn ®¹i. M« h×nh qu¶n lÝ xÝ nghiÖp t­¬ng ®èi hoµn chØnh, chi phÝ Ýt, n¨ng suÊt lao ®éng cao, chÊt l­îng tèt ®Ó søc c¹nh tranh hµng hãa cña VN trªn thÞ tr­êng quèc tÕ cao. ChÝnh s¸ch cña VN võa h­íng vÒ xuÊt khÈu, võa thay thÕ nhËp khÈu nh»m khai th¸c lîi thÕ so s¸nh. Nhanh chãng hoµn thµnh thêi k× tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­. Ph¶i t¹o ra nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. §æi míi vµ ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc ®Çu t­ (thay thª nghÞ ®Þnh 20/CP b»ng nghÞ ®Þnh 87/CP) giao quyÒn nhiÒu h¬n cho c¸c c¬ quan cã liªn quan ®Õn xÐt duyÖt dù ¸n ®Çu t­ ®ång thêi giao quyÒn chñ tÞch UBND TØnh, Thµnh Phè, Tr­ëng ban qu¶n lÝ, c¸c khu c«ng nghiÖp ®­îc cÊp phÐp ®Çu t­. Nhanh chãng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh khi thùc hiÖn luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. Ban hµnh mét sè chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm. Tõng b­íc t¹o ra mÆt b»ng ph¸p luËt vµ ¸p dông chÝnh s¸ch thuÕ, c¸c lo¹i gi¸ c¶ dÞch vô (thuÕ ®Êt, ®iÖn, n­íc, b­u chÝnh) ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ vµo trong n­íc. Gi¶m thuÕ thu nhËp, gi¶m hoÆc bá thuÕ nhËp khÈu, nguyªn vËt liÖu vµ thiÕt bÞ chuyªn dïng phôc vô cho viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. KhuyÕn khÝch ®Çu trong n­íc b»ng biÖn ph¸p hç trî vèn ®Çu t­ nhµ n­íc th«ng qua quü hç trî ®Çu t­ quèc gia. Më réng thÞ tr­êng vèn th«ng qua c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn nh­ liªn doanh, liªn kÕt, gãp phÇn b¶o hiÓm song song víi viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn ng¾n h¹n, xóc tiÕn viÖc lµm thµnh lËp vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn trung h¹n vµ dµi h¹n, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng mua b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, tiÕn tíi lËp thÞ tr­êng chøng kho¸n. §Êt n­íc ta ph¸t triÓn ®i lªn ®­îc tr­íc hÕt tuú thuéc vµo ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vµ sau ®ã ph¶i cã n¨ng lùc trÝ tuÖ b¶n th©n vµ ph¶i häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n­íc kh¸c. §Æc ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi n­íc lµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho chóng ta häc hái, tõ ®ã ta cã thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng sai lÇm mµ c¸c n­íc kh¸c vÊp ph¶i ®ång thêi häc hái ®­îc nh÷ng c¸i hay ®Ó tõ ®ã cã thÓ ¸p dông vµo nÒn kinh tÕ VN phï hîp víi hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn ®Êt n­íc. TµI LIÖU THAM KH¶O 1.PGS-PTS Lª V¨n Sang:”T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë NhËt B¶n giai ®o¹n”thÇn kú”vµ ViÖt Nam thêi kú”®æi míi”.Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia.1999 2.Juro Teranishi vµ Yutaka Kosai :”Kinh nghiÖm c¶i c¸ch kinh tÕ cña NhËt B¶n”.Trung t©m kinh tÕ Ch©u ¸ -Th¸i B×nh D­¬ng . Nhµ xuÊt b¶n khoa häc x· héi-Hµ Néi .1995 3.Lª V¨n Sang:”Kinh tÕ NhËt B¶n giai ®o¹n thÇn kú “. ViÖn Kinh tÕ thÕ giíi, Hµ Néi, 1998. 4.D­¬ng B¸ Ph­¬ng-NguyÔn §×nh Long:”Mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi “, T¹p chÝ céng s¶n, sè 6-1996. 5. V¨n kiÖn §¹i Héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1996. NguyÔn TrÇn QuÕ:”T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 6-1997. TrÞnh Huy Qu¸ch:”Bµn vÒ c«ng b»ng trong thu nhËp vµ ¶nh h­ëng cña nã ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ “ , T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 4-1996.