Đề tài Thực trạng pháp luật về chấm dứt hợp đồng bảo hiểm nhân thọ và một số kiến nghị

m vËn dông hai c¸ch tÝnh tuæi lµ tÝnh tuæi theo ngµy sinh nhËt ngay sau ngµy b¾t ®Çu ®­îc nhËn b¶o hiÓm hoÆc tÝnh tuæi s¸t víi ngµy sinh nhËt. Nhãm tuæi ®­îc b¶o hiÓm ®­îc c¸c c«ng ty b¶o hiÓm c«ng bè chi tiÕt trong th«ng tin vÒ tõng s¶n phÈm b¶o hiÓm vµ trong hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä. 3.3. Khi hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä v« hiÖu Hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä v« hiÖu lµ tr­êng hîp ph¸p luËt kh«ng chÊp nhËn b¶n hîp ®ång mµ c¸c bªn ®· giao kÕt. Hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä sÏ v« hiÖu trong c¸c tr­êng hîp sau ®©y: - Bªn mua b¶o hiÓm kh«ng cã quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm (Kho¶n 1 §iÒu 22 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000), v× nÕu bªn mua b¶o hiÓm kh«ng cã quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm mµ vÉn tiÕn hµnh giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä lµ hµnh vi bÞ coi nh­ hµnh vi "®¸nh b¹c"[tr 25, 18]. - T¹i thêi ®iÓm giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm, ®èi t­îng b¶o hiÓm kh«ng tån t¹i (Kho¶n 1 §iÒu 22 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000). §èi t­îng hîp ®ång kh«ng tån t¹i t¹i thêi ®iÓm giao kÕt hîp ®ång th× hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä v« hiÖu do cã ®èi t­îng kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc. - T¹i thêi ®iÓm giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm, bªn mua b¶o hiÓm biÕt sù kiÖn b¶o hiÓm ®· x¶y ra (Kho¶n 1 §iÒu 22 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000). Bªn mua b¶o hiÓm biÕt sù kiÖn b¶o hiÓm ®· x¶y ra t¹i thêi ®iÓm giao kÕt hîp ®ång vi ph¹m nghiªm träng nguyªn t¾c cña b¶o hiÓm th­¬ng m¹i (b¶o hiÓm nh©n thä vµ b¶o hiÓm phi nh©n thä): chØ b¶o hiÓm ®èi víi nh÷ng rñi ro kh¸ch quan vµ ngÉu nhiªn nªn hîp ®ång b¶o hiÓm v« hiÖu. Rñi ro kh¸ch quan x¶y ra ngoµi ý muèn chñ quan cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm; rñi ro lµ ngÉu nhiªn khi t¹i thêi ®iÓm giao kÕt hîp ®ång, c¸c bªn kh«ng biÕt thêi gian, ®Þa ®iÓm, møc ®é rñi ro x¶y ra. - Bªn mua b¶o hiÓm hoÆc doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã hµnh vi lõa dèi khi giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm (Kho¶n 1 §iÒu 22 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000). Hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä ®­îc giao kÕt do bÞ lõa dèi lµ hîp ®ång kh«ng ®¸p øng ®­îc nguyªn t¾c tù nguyÖn khi giao kÕt, do ®ã sÏ bÞ coi lµ v« hiÖu. - C¸c tr­êng hîp kh¸c theo quy ®Þnh ph¸p luËt (Kho¶n 1 §iÒu 22 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000). Chñ thÓ cã quyÒn yªu cÇu Toµ ¸n tuyªn bè hîp ®ång v« hiÖu trong c¸c tr­êng hîp trªn lµ c¸c bªn trong hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä. Thêi hiÖu ®Ó c¸c bªn thùc hiÖn quyÒn yªu cÇu lµ 2 n¨m, kÓ tõ ngµy hîp ®ång ®­îc x¸c lËp (¸p dông Kho¶n 1 §iÒu 136 Bé luËt d©n sù n¨m 2005). Hîp ®ång bÞ tuyªn bè v« hiÖu th× "coi nh­ ch­a bao giê ®­îc giao kÕt"[tr71, 16], kh«ng lµm ph¸t sinh, thay ®æi, chÊm døt quyÒn, nghÜa vô d©n sù cña c¸c bªn kÓ tõ thêi ®iÓm x¸c lËp hîp ®ång. Khi hîp ®ång bÞ huû, c¸c bªn ph¶i kh«i phôc l¹i t×nh tr¹ng ban ®Çu nh­ khi ch­a cã hîp ®ång, hoµn tr¶ cho nhau nh÷ng g× ®· nhËn trõ tr­êng hîp tµi s¶n giao dÞch, lîi tøc thu ®­îc bÞ tÞch thu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Bªn cã lçi g©y thiÖt h¹i ph¶i båi th­êng. Ch­¬ng III Thùc tr¹ng ph¸p luËt vÒ chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä vµ mét sè kiÕn nghÞ 1. Thùc tr¹ng quy ®Þnh vµ ¸p dông ph¸p luËt ®iÒu chØnh viÖc chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä 1.2. Thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt vÒ chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä Nh­ chóng ta ®· biÕt, Nhµ N­íc tiÕn hµnh më cöa thÞ tr­êng b¶o hiÓm tõ nh÷ng n¨m 1993, 1994. Tõ khi më cöa vµ héi nhËp, ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam bao gåm b¶o hiÓm nh©n thä vµ phi nh©n thä cã nh÷ng ­u ®iÓm sau: Thø nhÊt, thÞ tr­êng cã tèc ®é ph¸t triÓn m¹nh mÏ, trung b×nh kho¶ng 30-40%/n¨m[Nguån Bé Tµi chÝnh n¨m 2006]; Thø hai, thÞ tr­êng b¶o hiÓm cã ¶nh h­ëng ngµy cµng râ nÐt ®èi víi ®êi sèng x· héi vµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc; Thø ba, thÞ tr­êng cã tèc ®é héi nhËp m¹nh mÏ. TÝnh ®Õn n¨m 2006 cã 27 c«ng ty b¶o hiÓm, 2 doanh nghiÖp nhµ n­íc, 10 c«ng ty cæ phÇn, 15 c«ng ty cã vèn n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam. Th¸ng 12/2006 võa qua, ViÖt Nam ®· chÝnh thøc më cöa thÞ tr­êng b¶o hiÓm cho c¸c c«ng ty 100% vèn cña Mü vµo ho¹t ®éng. Thø t­, tÝnh chuyªn nghiÖp cña ho¹t ®éng m«i giíi b¶o hiÓm, ®¹i lý b¶o hiÓm ®· ®­îc ph¸t triÓn vµ n©ng cao; Thø n¨m, tÝnh minh b¹ch cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm ®· ®­îc n©ng lªn; Thø s¸u, c¸c lo¹i h×nh s¶n phÈm b¶o hiÓm ®ang ®­îc ®a d¹ng ho¸; ph¸t triÓn thªm c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm nh©n thä chÝnh lµ quan ®iÓm ®a d¹ng ho¸ cña ChÝnh phñ ViÖt Nam. Tuy nhiªn, thÞ tr­êng cßn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp. §ã lµ møc ®é më cöa thÞ tr­êng ch­a c©n b»ng, trong khi thÞ tr­êng b¶o hiÓm nh©n thä ®­îc më cöa hoµn toµn th× thÞ tr­êng b¶o hiÓm phi nh©n thä cßn nhiÒu gß bã, h¹n chÕ. N¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ViÖt Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ. ViÖc ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®­îc xem xÐt trªn c¸c khÝa c¹nh vÒ nguån nh©n lùc, kh¶ n¨ng ®a d¹ng ho¸ ®Çu t­ vµ tû suÊt lîi nhuËn. Trong c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong n­íc, chØ cã B¶o ViÖt lµ cã quy m« vèn kinh doanh lín nhÊt (lín h¬n c¶ 2 c«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä 100% vèn n­íc ngoµi) vµ duy nhÊt B¶o ViÖt ®­îc ho¹t ®éng trªn c¶ hai lÜnh vùc b¶o hiÓm nh©n thä vµ b¶o hiÓm phi nh©n thä; c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong n­íc kh¸c cã quy m« vèn rÊt h¹n chÕ. Bªn c¹nh nh÷ng h¹n chÕ râ rµng vÒ vèn vµ nguån nh©n lùc, t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®· lµm cho c¸c phÇn mÒm øng dông ë thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam nhiÒu khi chØ cßn mang tÝnh h×nh thøc. ThÞ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong n­íc ®ang bÞ thu hÑp dÇn. H¬n n÷a, c¬ chÕ ®Çu t­ cßn ch­a phï hîp. Bªn c¹nh ®ã, m«i tr­êng c¹nh tranh cßn ch­a lµnh m¹nh. C¸c c«ng ty c¹nh tranh chñ yÕu qua h¹ phÝ b¶o hiÓm vµ t¨ng chi hoa hång mµ ch­a chó ý tíi viÖc n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô ch¨m sãc kh¸ch hµng vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm míi phï hîp. S¾p tíi, n¨m 2008, cam kÕt khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña WTO sÏ ®­îc thùc hiÖn, cho phÐp c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm n­íc ngoµi thµnh lËp chi nh¸nh 100% vèn n­íc ngoµi, 5 n¨m sau c¸c doanh nghiÖp nµy sÏ ®­îc phÐp cung cÊp dÞch vô b¶o hiÓm phi nh©n thä. C¸c giíi h¹n ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam sÏ ë møc thÊp nhÊt. ThÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam ®ang tiÕn hµnh héi nhËp m¹nh mÏ vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, c¬ héi vµ th¸ch thøc sÏ rÊt lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh©n thä vµ phi nh©n thä trong n­íc. Nh×n chung, b¶o hiÓm nh©n thä lµ mét lÜnh vùc kh¸ míi mÎ ë ViÖt Nam (®­îc ®­a vµo khai th¸c tõ 1996). ChØ sau 3 n¨m chÝnh thøc ®­a vµo khai th¸c kinh doanh, b¶o hiÓm nh©n thä ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n kho¶ng 200% mçi n¨m[ Sè liÖu cña Bé Tµi chÝnh th¸ng 5/2000]. Cïng víi tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh nh­ vËy, tÝnh ®Õn n¨m 2002 , doanh thu b¶o hiÓm nh©n thä chiÕm 0,77%GDP, t¨ng 14,7% so víi n¨m 2001[ Nguån: ViÖn Khoa häc Tµi chÝnh n¨m 2004], thÞ phÇn cña b¶o hiÓm nh©n thä trong tæng doanh sè b¶o hiÓm nãi chung còng t¨ng tr­ëng mét c¸ch ®¸ng kÓ. N¨m 1998 doanh thu phÝ b¶o hiÓm nh©n thä chiÕm 10% tæng phÝ b¶o hiÓm trªn c¶ thÞ tr­êng, ®Õn n¨m 2002 tû träng nµy ®· lµ 62%[ Nguån: ViÖn Khoa häc Tµi chÝnh n¨m 2004]. Giai ®o¹n 2001-2004, doanh thu phÝ b¶o hiÓm nh©n thä t¨ng 43%/n¨m, n¨m 2004 ®¹t 8886 tØ ®ång[nguån Th«ng tÊn x· ViÖt Nam n¨m 2005]. Nguyªn nh©n cña viÖc t¨ng thÞ phÇn b¶o hiÓm nh©n thä tõ 1996 ®Õn nay lµ do: Thø nhÊt, do lµ lÜnh vùc kinh doanh míi nªn cã Ýt c«ng ty khai th¸c lÜnh vùc nµy. TÝnh ®Õn nay, chÝnh thøc cã 9 c«ng ty ®ang tiÕn hµnh khai th¸c lo¹i s¶n phÈm nµy, gåm: B¶o ViÖt nh©n thä (doanh nghiÖp nhµ n­íc), tËp ®oµn Dai-ichi (võa mua l¹i c«ng ty CMG- B¶o Minh th¸ng 1/2007 võa qua), Prudential, AIA, Chingfon- Manulife, Newyorklife, AIG, ACE vµ Prevoir. Thªm vµo ®ã, ViÖt Nam lµ mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng cho c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, ®Æc biÖt lµ b¶o hiÓm nh©n thä, víi d©n sè kho¶ng 80 triÖu, tØ lÖ mua b¶o hiÓm ë ViÖt Nam l¹i rÊt thÊp cø 125 ng­êi míi cã 1 ng­êi tham gia b¶o hiÓm nh©n thä. Do ®ã, yÕu tè c¹nh tranh trong thÞ tr­êng sÏ Ýt gay g¾t h¬n so víi thÞ tr­êng phi nh©n thä. V× vËy mµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña lo¹i h×nh b¶o hiÓm nh©n thä lín h¬n nhiÒu so víi phi nh©n thä. Thø hai, nh©n tè Marketing ®ãng vai trß rÊt quan träng trong sù ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm nh©n thä. Trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm nh©n thä, sè l­îng ®¹i lý b¶o hiÓm ®«ng ®¶o, ®­îc ®µo t¹o tèt ®ang thùc hiÖn b¸n kho¶ng 100 s¶n phÈm b¶o hiÓm. Ph­¬ng thøc b¸n hµng cña b¶o hiÓm nh©n thä rÊt ®a d¹ng nh­: b¸n hµng t¹i nhµ, b¸n hµng cã tÆng quµ, b¸n hµng t¹i c¬ quan, qua ®iÖn tho¹i…HiÖn nay ph­¬ng thøc b¸n b¶o hiÓm nh©n thä qua ng©n hµng vµ b­u chÝnh ®ang dÇn ®­îc phæ biÕn, mang l¹i nhiÒu tiÖn Ých cho ng­êi tiªu dïng. Víi c¸c ph­¬ng thøc nµy, b¶o hiÓm nh©n thä dÇn th©m nhËp vµo cuéc sèng cña mçi gia ®×nh vµ thu hót ®­îc sù chó ý cña ng­êi tiªu dïng. ChØ trong vßng 10 n¨m, thÞ tr­êng b¶o hiÓm nh©n thä ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng rÊt lín. Tuy vËy, thÞ tr­êng ®· xuÊt hiÖn nh÷ng h¹n chÕ cÇn ph¶i kh¾c phôc nh­ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, xuÊt hiÖn c¸c hµnh vi trôc lîi tõ b¶o hiÓm tõ phÝa kh¸ch hµng vµ ®¹i lý b¶o hiÓm. ThÞ tr­êng ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao nh­ng cÇn ph¶i quan t©m tíi yÕu tè hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. TËp qu¸n tham gia b¶o hiÓm nh©n thä míi b¾t ®Çu ®­îc h×nh thµnh, nh­ng phÇn ®«ng d©n chóng ch­a hiÓu râ b¶o hiÓm nh©n thä. C«ng cô ®Çu t­ cßn nghÌo nµn, khung ph¸p lý ch­a hoµn thiÖn vµ tr×nh ®é c¸n bé ®¹i lý lµm b¶o hiÓm nh©n thä cßn bÊt cËp. ViÖc giao kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä chÝnh lµ sù thÓ hiÖn ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm nh©n thä. Tõ vÊn ®Ò giao kÕt tíi thùc hiÖn vµ chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä lµ sù quan t©m cña bªn mua b¶o hiÓm, doanh nghiÖp b¶o hiÓm vµ cña c¶ Nhµ N­íc. C¸c tËp ®iÒu kho¶n hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä vÒ c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm ®Òu cã c¸c ®iÒu kho¶n quy ®Þnh vÒ chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm. Song, ®ã chñ yÕu lµ c¸c tr­êng hîp chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä kh«ng cã sù vi ph¹m hîp ®ång tõ phÝa c¸c bªn tham gia. C¸c tËp ®iÒu kho¶n nµy kh«ng quy ®Þnh c¸c tr­êng hîp hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä chÊm døt khi cã mét bªn vi ph¹m hîp ®ång. C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm th­êng quy ®Þnh hîp ®ång b¶o hiÓm sÏ chÊm døt trong c¸c tr­êng hîp: + Khi hîp ®ång ®¸o h¹n; + Bªn mua b¶o hiÓm tõ chèi tham gia b¶o hiÓm trong thêi gian c©n nh¾c; VÝ dô:"…bªn mua b¶o hiÓm cã quyÒn tõ chèi kh«ng tiÕp tôc tham gia b¶o hiÓm trong vßng 21 ngµy kÓ tõ ngµy cÊp GiÊy Chøng nhËn b¶o hiÓm nh©n thä. Prudential sÏ hoµn l¹i sè phÝ b¶o hiÓm mµ bªn mua b¶o hiÓm ®· nép, sau khi trõ ®i c¸c chi phÝ xÐt nghiÖm y khoa (nÕu cã)"[11] HoÆc"nÕu trong thêi h¹n b¶o hiÓm t¹m thêi, Ng­êi tham gia b¶o hiÓm tõ chèi tiÕp tôc tham gia b¶o hiÓm, b¶o hiÓm t¹m thêi sÏ chÊm døt hiÖu lùc vµ B¶o ViÖt hoµn l¹i cho Ng­êi tham gia b¶o hiÓm sè phÝ b¶o hiÓm ­íc tÝnh ®· nép sau khi trõ ®i c¸c chi phÝ hîp lý cã liªn quan"[10] + Tæng sè tiÒn vay vµ l·i vay b»ng gi¸ trÞ hoµn l¹i. Ch¼ng h¹n môc 11.3[10] quy ®Þnh:"B¶o ViÖt sÏ ®×nh chØ viÖc thùc hiÖn Hîp ®ång nÕu tæng sè nî vµ l·i ph¸t sinh v­ît qu¸ tæng Gi¸ trÞ gi¶i ­íc cña Hîp ®ång vµ QuyÒn lîi b¶o hiÓm ®Þnh kú luü tÝch(nÕu cã). Trong tr­êng hîp nµy, Ng­êi tham gia b¶o hiÓm kh«ng ®­îc nhËn l¹i phÝ b¶o hiÓm ®· nép, Gi¸ trÞ gi¶i ­íc cña Hîp ®ång vµ QuyÒn lîi b¶o hiÓm ®Þnh kú luü tÝch(nÕu cã)"(Gi¸ trÞ gi¶i ­íc lµ gi¸ trÞ hoµn l¹i). Môc 2.1.4[11]:"nÕu hîp ®ång b¶o hiÓm ®· cã gi¸ trÞ hoµn l¹i, bªn mua b¶o hiÓm cã thÓ ®­îc t¹m øng mét sè tiÒn kh«ng qu¸ 80% gi¸ trÞ hoµn l¹i. Kho¶n gi¶m thu nhËp ®Çu t­ kÓ tõ ngµy nhËn t¹m øng ®èi víi sè tiÒn t¹m øng nµy sÏ ®­îc Prudential khÊu trõ vµo gi¸ trÞ hoµn l¹i cña hîp ®ång b¶o hiÓm. Bªn mua b¶o hiÓm cã thÓ hoµn tr¶ kho¶n t¹m øng ®· nhËn vµ kho¶n gi¶m thu nhËp ®Çu t­ vµo bÊt cø lóc nµo…Prudential sÏ trõ kho¶n t¹m øng vµ kho¶n gi¶m thu nhËp ®Çu t­ tõ bÊt kú kho¶n tiÒn nµo mµ Prudential ph¶i tr¶ theo hîp ®ång b¶o hiÓm. NÕu kho¶n t¹m øng céng víi kho¶n gi¶m thu nhËp ®Çu t­ cña bªn mua b¶o hiÓm ®èi víi Prudential v­ît qu¸ gi¸ trÞ hoµn l¹i, hîp ®ång b¶o hiÓm cña bªn mua b¶o hiÓm sÏ bÞ huû bá. Trong tr­êng hîp nµy, bªn mua b¶o hiÓm kh«ng ®­îc nhËn l¹i gi¸ trÞ hoµn l¹i". Kho¶n t¹m øng ë ®©y ®­îc hiÓu lµ kho¶n tiÒn mµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm cho bªn mua b¶o hiÓm vay tõ gi¸ trÞ hoµn l¹i, cßn kho¶n gi¶m thu nhËp ®Çu t­ chÝnh lµ l·i vay cña kho¶n tiÒn vay ®ã. + HoÆc huû bá hîp ®ång tr­íc h¹n. VÝ dô nh­ Môc 5.2.7[12] quy ®Þnh:"nÕu ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh«ng tiÕp tôc c­ tró t¹i ViÖt Nam, Prudential cã thÓ quyÕt ®Þnh…huû bá hîp ®ång vµ tr¶ l¹i gi¸ trÞ nµo lín h¬n cña gi¸ trÞ hoµn l¹i vµ toµn bé phÝ b¶o hiÓm ®· ®ãng". §Æc biÖt, thñ tôc gi¶i quyÕt quyÒn lîi b¶o hiÓm cña kh¸ch hµng trong c¸c tr­êng hîp nµy ®­îc c¸c c«ng ty b¶o hiÓm quy ®Þnh rÊt cô thÓ vµ chi tiÕt. Nh­ môc 6 [11] quy ®Þnh cô thÓ thñ tôc gi¶i quyÕt quyÒn lîi b¶o hiÓm cho tõng tr­êng hîp: tr­êng hîp ®¸o h¹n hîp ®ång, tr­êng hîp Ng­êi ®­îc b¶o hiÓm chÕt, tr­êng hîp Ng­êi ®­îc b¶o hiÓm bÞ th­¬ng tËt toµn bé vÜnh viÔn…; ch­¬ng VIII[10] quy ®Þnh vÒ thêi h¹n yªu cÇu gi¶i quyÕt quyÒn lîi b¶o hiÓm, hå s¬ yªu cÇu gi¶i quyÕt quyÒn lîi b¶o hiÓm, gi¶i quyÕt quyÒn lîi b¶o hiÓm … Trªn thùc tÕ, phÇn lín c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä ®­îc giao kÕt vµ thùc hiÖn chÊm døt khi hîp ®ång ®· ®­îc hoµn thµnh, sù kiÖn b¶o hiÓm ®· x¶y ra vµ c«ng ty b¶o hiÓm ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ viÖc tr¶ tiÒn b¶o hiÓm cho ng­êi thô h­ëng. Bªn c¹nh ®ã cã rÊt nhiÒu tr­êng hîp hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä chÊm døt tr­íc h¹n do kh¸ch hµng yªu cÇu hoÆc do mét bªn ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång, chñ thÓ ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Mét trong nh÷ng vi ph¹m ®­îc coi lµ chñ yÕu trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä lµ bªn mua b¶o hiÓm vi ph¹m nghÜa vô nép phÝ b¶o hiÓm, dÉn ®Õn viÖc bªn mua b¶o hiÓm yªu cÇu chÊm døt hîp ®ång tr­íc h¹n ®Ó nhËn gi¸ trÞ hoµn l¹i hoÆc doanh nghiÖp b¶o hiÓm sÏ ®¬n ph­¬ng chÊm døt thùc hiÖn hîp ®ång. §Æc tr­ng cña hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä lµ cã thêi h¹n thùc hiÖn hîp ®ång dµi (thêi h¹n Ýt nhÊt lµ 5 n¨m), do ®ã kh«ng ph¶i lóc nµo kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña bªn mua b¶o hiÓm còng cã thÓ ®¶m b¶o ®­îc cho viÖc thùc hiÖn nghÜa vô nép phÝ. Trªn thùc tÕ, nguyªn nh©n cã thÓ dÉn ®Õn viÖc kh¸ch hµng vi ph¹m nghÜa vô nép phÝ lµ khi tiÕn hµnh mua b¶o hiÓm kh¸ch hµng ®· kh«ng ®¸nh gi¸ ®óng kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña b¶n th©n, hoÆc do ®¹i lý b¶o hiÓm t­ vÊn cho bªn mua b¶o hiÓm tham gia nh÷ng hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä víi gi¸ trÞ lín, kh«ng phï hîp víi hoµn c¶nh cña bªn mua b¶o hiÓm . Ta cã thÓ xem xÐt vÝ dô sau: Do kh«ng ®¸nh gi¸ ®óng n¨ng lùc tµi chÝnh cña m×nh, vµo n¨m 2000 vµ 2001, «ng Ng« ViÕt M ( c­ tró t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh) ®· ký kÕt 3 hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä víi C«ng ty b¶o hiÓm Quèc tÕ Mü (AIA), lo¹i h×nh An sinh thÞnh v­îng vµ An sinh tÝch luü thêi h¹n 15 n¨m víi sè tiÒn b¶o hiÓm lÇn l­ît lµ 20, 30 vµ 50 triÖu ®ång. N¨m 2003, «ng M buéc ph¶i ngõng ®ãng phÝ vµ yªu cÇu AIA tr¶ sè phÝ b¶o hiÓm ®· ®ãng lµ 16,5 triÖu ®ång. AIA chØ thanh to¸n gi¸ trÞ hoµn l¹i cña hîp ®ång ký n¨m 2000 lµ 2,8 triÖu ®ång. ¤ng M khëi kiÖn ra Toµ ¸n nh©n d©n Thµnh phè Hå ChÝ Minh. Ngµy 7/5/2004, Toµ ¸n ®· xö «ng M thua kiÖn.[27] Th­êng th× khi kh«ng thÓ tiÕp tôc thùc hiÖn ®­îc nghÜa vô nép phÝ b¶o hiÓm, kh¸ch hµng sÏ yªu cÇu huû hîp ®ång tr­íc h¹n ®Ó nhËn gi¸ trÞ hoµn l¹i. Tuy nhiªn kh¸ch hµng sÏ chØ nhËn ®­îc gi¸ trÞ hoµn l¹i khi hîp ®ång ®· cã gi¸ trÞ hoµn l¹i; nÕu hîp ®ång ch­a cã gi¸ trÞ hoµn l¹i th× bªn mua b¶o hiÓm sÏ kh«ng nhËn ®­îc bÊt kú kho¶n tiÒn nµo. Vµ gi¸ trÞ hoµn l¹i th­êng Ýt h¬n tæng sè phÝ b¶o hiÓm mµ kh¸ch hµng ®· nép, nªn kh¸ch hµng sÏ rÊt khã chÊp nhËn kho¶n tiÒn nµy. Kh¸ch hµng yªu cÇu huû hîp ®ång cµng sím kÓ tõ khi hîp ®ång cã hiÖu lùc vµ cã gi¸ trÞ hoµn l¹i th× kho¶n gi¸ trÞ hoµn l¹i cµng Ýt, cµng vÒ cuèi thêi h¹n thùc hiÖn hîp ®ång, gi¸ trÞ hoµn l¹i cµng lín, vµ ®Õn khi ®¸o h¹n hîp ®ång th× gi¸ trÞ hoµn l¹i chÝnh lµ sè tiÒn b¶o hiÓm. Bªn mua b¶o hiÓm cè ý che giÊu c¸c th«ng tin vÒ søc khoÎ cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®Ó ®­îc doanh nghiÖp b¶o hiÓm chÊp nhËn b¶o hiÓm lµ mét trong nh÷ng hµnh vi trôc lîi tõ b¶o hiÓm cña kh¸ch hµng mµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm th­êng xuyªn gÆp ph¶i. Hµnh vi nµy ®­îc hiÓu lµ bªn mua b¶o hiÓm ®· kª khai t×nh tr¹ng søc khoÎ cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm tèt h¬n so víi t×nh tr¹ng thùc tÕ khi khai b¸o hå s¬ yªu cÇu b¶o hiÓm. §©y lµ tr­êng hîp bªn mua b¶o hiÓm cè ý cung cÊp th«ng tin sai sù thËt ®Ó ®­îc doanh nghiÖp b¶o hiÓm chÊp nhËn b¶o hiÓm. Sau qu¸ tr×nh ®iÒu tra, doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¸t hiÖn sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra do nguyªn nh©n vÒ søc khoÎ cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm (mµ bªn mua b¶o hiÓm, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm ®· che giÊu), doanh nghiÖp b¶o hiÓm sÏ tiÕn hµnh ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä, do ®ã tõ chèi chi tr¶ tiÒn b¶o hiÓm, ng­êi thô h­ëng sÏ chØ nhËn ®­îc gi¸ trÞ hoµn l¹i cña hîp ®ång. Trong c¸c tr­êng hîp nµy, khi biÕt m×nh bÞ bÖnh hiÓm nghÌo th× b¶n th©n hä hoÆc gia ®×nh sÏ tiÕn hµnh mua b¶o hiÓm nh©n thä víi môc ®Ých sÏ nhËn ®­îc tiÒn b¶o hiÓm khi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm qua ®êi. Thêi h¹n thùc hiÖn hîp ®ång th­êng rÊt ng¾n. Khi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm qua ®êi, doanh nghiÖp b¶o hiÓm th­êng tèn nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ míi ph¸t hiÖn ra ch©n t­íng sù viÖc, nhÊt lµ nh÷ng tr­êng hîp trôc lîi b¶o hiÓm tinh vi. Sù ®iÒu tra cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm sÏ cµng khã kh¨n h¬n khi c¸c bÖnh viÖn hiÖn nay kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh x¸c c¸c th«ng tin vÒ bÖnh nh©n v× sè l­îng bÖnh nh©n qu¸ ®«ng, bÖnh viÖn lu«n trong t×nh tr¹ng qu¸ t¶i, céng thªm h×nh thøc kh¸m ch÷a bÖnh theo thÎ b¶o hiÓm y tÕ lµ kh«ng phæ biÕn. §ång thêi trong nhiÒu tr­êng hîp sù x¸c nhËn cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng n¬i ng­êi ®­îc b¶o hiÓm c­ tró còng kh«ng chÝnh x¸c. VÝ dô 1[24]: ¤ng Cao V¨n T (c­ tró t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh) tham gia hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä thêi h¹n 20 n¨m víi sè tiÒn b¶o hiÓm lµ 100 triÖu ®ång tõ 19/7/2000 víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm Chinfon - Manulife. §Õn th¸ng 8/2001, «ng T chÕt. Bµ L vî «ng T tiÕn hµnh thñ tôc yªu cÇu tr¶ tiÒn b¶o hiÓm. Chinfon - Manulife ®· tõ chèi tr¶ tiÒn víi lý do «ng T ®· kh«ng kª khai trung thùc vµ ®­a ra c¸c chøng cø vÒ viÖc «ng T bÞ viªm gan B, u gan, sái mËt. Tr­íc khi tham gia b¶o hiÓm, «ng T ®· nhiÒu lÇn ®i kh¸m nh­ng kh«ng khai b¸o trong hå s¬ yªu cÇu b¶o hiÓm. Bµ L ®· khëi kiÖn Chinfon - Manulife ra Toµ ¸n nh©n d©n Thµnh phè Hå ChÝ Minh. T¹i phiªn toµ s¬ thÈm, toµ ¸n ®· xö bµ L thua kiÖn. VÝ dô 2[25]: Bµ D giao kÕt mét hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä cña c«ng ty b¶o hiÓm N, víi sè tiÒn b¶o hiÓm lµ 40 triÖu ®ång. Dùa trªn hå s¬ yªu cÇu b¶o hiÓm tù khai, bµ D hoµn toµn ®ñ tiªu chuÈn vµ c«ng ty b¶o hiÓm ®ång ý giao kÕt hîp ®ång. Sau khi ph¸t hµnh giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm cho bµ ®­îc 23 ngµy, c«ng ty b¶o hiÓm nhËn ®­îc yªu cÇu gi¶i quyÕt quyÒn lîi b¶o hiÓm cña gia ®×nh bµ D v× bµ D ®· bÞ"®ét tö". Gia ®×nh bµ D göi cho c«ng ty b¶o hiÓm mét giÊy chøng tö, mét b¶n t­êng tr×nh vÒ tr­êng hîp tö vong, chøng minh bµ D khi qua ®êi hoµn toµn khoÎ m¹nh (cã x¸c nhËn cña c¬ quan c«ng an n¬i c­ tró). Sau 8 th¸ng tiÕn hµnh ®iÒu tra, c«ng ty b¶o hiÓm ph¸t hiÖn tr­íc khi tham gia hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä kh«ng l©u, bµ D ®· nhËp viÖn ®iÒu trÞ u n·o 3 lÇn víi mét c¸c tªn kh¸c ( lµ tªn cña chÞ g¸i bµ D, ng­êi nµy vÉn ®ang sèng khoÎ m¹nh t¹i mét ®Þa ph­¬ng kh¸c). Lý do chÝnh ®Ó doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä lµ bªn mua b¶o hiÓm cè ý cung cÊp sai th«ng tin khi giao kÕt hîp ®ång. Nh­ c¸c tr­êng hîp trªn lµ bªn mua b¶o hiÓm ®· cung cÊp sai th«ng tin vÒ søc khoÎ cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Song còng cÇn xem xÐt toµn diÖn vÊn ®Ò nµy, bëi v× ranh giíi gi÷a viÖc bªn mua b¶o hiÓm cÈu th¶ hoÆc nhÇm lÉn khi kª khai th«ng tin trong hå s¬ yªu cÇu b¶o hiÓm vµ viÖc cè ý cung cÊp sai th«ng tin rÊt máng manh. Trong nh÷ng tr­êng hîp bªn mua b¶o hiÓm cÈu th¶ hoÆc nhÇm lÉn khi kª khai th«ng tin, khi sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra, doanh nghiÖp b¶o hiÓm sÏ cho lµ bªn mua b¶o hiÓm ®· cè ý cung cÊp th«ng tin sai sù thËt vµ tõ chèi tr¶ tiÒn b¶o hiÓm, nÕu bªn mua b¶o hiÓm kh«ng chøng minh ®­îc sù cÈu th¶ hoÆc nhÇm lÉn cña m×nh. Sù cÈu th¶ cña bªn mua b¶o hiÓm thÓ hiÖn ë viÖc bªn mua b¶o hiÓm ®· kh«ng thËt sù cÈn thËn khi kª khai hå s¬ yªu cÇu b¶o hiÓm nh©n thä, ®· ®­a ra c¸c th«ng tin kh«ng chÝnh x¸c[18]. Ph¸p luËt yªu cÇu viÖc kª khai hå s¬ yªu cÇu b¶o hiÓm ph¶i ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c. ViÖc ®­a ra c¸c th«ng tin kh«ng chÝnh x¸c tõ phÝa bªn mua b¶o hiÓm cã thÓ ®­a ®Õn nh÷ng hËu qu¶ kh«n l­êng. NÕu ®¹i lý b¶o hiÓm l¹i h­íng dÉn bªn mua b¶o hiÓm kª khai chiÕu lÖ, qua loa th× sù cÈu th¶ nµy sÏ cµng t¨ng lªn. NhÇm lÉn khi kª khai hå s¬ yªu cÇu b¶o hiÓm ®­îc hiÓu lµ viÖc bªn mua b¶o hiÓm hiÓu kh«ng ®óng c¸c c©u hái ®­a ra trong hå s¬ yªu cÇu b¶o hiÓm hoÆc kh«ng nhí chÝnh x¸c, do ®ã ®· ®­a ra c¸c c©u tr¶ lêi kh«ng chÝnh x¸c[18]. Lý do khiÕn bªn mua b¶o hiÓm kª khai nhÇm lÉn lµ hå s¬ yªu cÇu b¶o hiÓm yªu cÇu kª khai lý lÞch y khoa rÊt réng vµ th­êng gåm nhiÒu thuËt ng÷ y khoa khã hiÓu víi tr×nh ®é hiÓu biÕt phæ th«ng cña ng­êi d©n. Bªn c¹nh nh÷ng tr­êng hîp doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång cã c¨n cø hîp lý, chÝnh x¸c theo ®óng quy ®Þnh ph¸p luËt, th× còng cã nh÷ng tr­êng hîp doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®· ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä thiÕu c¨n cø x¸c ®¸ng. Ta cã thÓ theo dâi vÝ dô sau: VÝ dô[26]: Bµ P (tró t¹i huyÖn CÇn Giuéc, tØnh Long An) ký mét hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä víi C«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä MiÒn Nam ( trùc thuéc Tæng c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam) vµo ngµy 6/2/2001 víi sè tiÒn b¶o hiÓm 20 triÖu, thêi h¹n 10 n¨m. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®· kh«ng tiÕn hµnh kiÓm tra søc khoÎ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Ngµy 1/1/2004, bµ P qua ®êi v× bÖnh ung th­ gan. Gia ®×nh yªu cÇu ®­îc tr¶ tiÒn b¶o hiÓm nh­ng doanh nghiÖp b¶o hiÓm chØ ®ång ý tr¶ cho gia ®×nh bµ P toµn bé sè phÝ b¶o hiÓm ®· nép do chÊm døt hîp ®ång. Lý do doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®­a ra lµ vµo ngµy 25/9/2000, bµ P ®· nhËp ViÖn U B­íu ®Ó ®iÒu trÞ nh­ng bµ l¹i khai lµ søc khoÎ tèt. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm cho r»ng, t¹i thêi ®iÓm ®ã, bµ P ®· ph¸t bÖnh do vËy bµ P ®· kh«ng trung thùc khi khai b¸o hå s¬ yªu cÇu b¶o hiÓm. Tuy nhiªn, theo biªn b¶n x¸c minh bÖnh ¸n cña bµ P, BÖnh viÖn U B­íu ®· x¸c nhËn lµ t¹i thêi ®iÓm ®ã bµ P "ch­a ph¸t bÖnh". §Õn ngµy 5/8/2003, bµ P®Õn kh¸m th× míi x¸c ®Þnh lµ ung th­ gan. MÆt kh¸c, biªn b¶n x¸c minh bÖnh ¸n do doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®­a ra kh«ng cã x¸c nhËn cña bÖnh viÖn, chØ cã ch÷ ký cña b¸c sü cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Trong tr­êng hîp trªn, râ rµng rñi ro ®èi víi bµ P lµ thuéc tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm nªn doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra, bëi v× khi hîp ®ång ®· cã hiÖu lùc råi th× ng­êi ®­îc b¶o hiÓm lµ bµ P míi biÕt m×nh m¾c bÖnh. H¬n n÷a, khi giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä, doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®· kh«ng tiÕn hµnh kiÓm tra søc khoÎ cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Nh­ng khi sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra (viÖc bµ P qua ®êi), doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®· ®×nh chØ hîp ®ång, tõ chèi tr¶ tiÒn b¶o hiÓm c¨n cø vµo biªn b¶n x¸c minh bÖnh ¸n (®­îc coi lµ thiÕu kh¸ch quan) do doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®­a ra kh«ng cã x¸c nhËn cña bÖnh viÖn, chØ cã ch÷ ký cña b¸c sÜ cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm . Hµnh vi bªn mua b¶o hiÓm hoÆc ng­êi ®­îc b¶o hiÓm hoÆc ng­êi thô h­ëng hoÆc cã sù th«ng ®ång gi÷a hä cè ý g©y ra sù kiÖn b¶o hiÓm ®Ó ®­îc nhËn tiÒn b¶o hiÓm ®· xuÊt hiÖn trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam, tuy kh«ng nhiÒu vµ hËu qu¶ ch­a thËt sù to lín, nh­ng ®· ¶nh h­ëng tiªu cùc tíi cña thÞ tr­êng. §©y lµ tr­êng hîp thuéc tr­êng hîp lo¹i trõ tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®­îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 39 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn b¶o hiÓm trong nh÷ng tr­êng hîp ®ã, ng­êi thô h­ëng sÏ chØ nhËn ®­îc gi¸ trÞ hoµn l¹i cña hîp ®ång. Trong vßng vµi n¨m trë l¹i ®©y, sè l­îng hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä chÊm døt do bªn mua b¶o hiÓm yªu cÇu huû hîp ®ång tr­íc h¹n ngµy cµng t¨ng. Ngµy cµng nhiÒu hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä bÞ huû bá, tû lÖ huû hîp ®ång tr­íc h¹n t¹i c«ng ty B¶o ViÖt nh©n thä lµ 9%, Prudential lµ 8% tÝnh ®Õn th¸ng 3 n¨m 2005[22]. C¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trªn nh­ sau: Thø nhÊt, do mét sè ®¹i lý b¶o hiÓm c«ng khai chiÕm ®o¹t phÝ b¶o hiÓm cña kh¸ch hµng, kh«ng nép vÒ doanh nghiÖp b¶o hiÓm hoÆc chØ nép mét phÇn, g©y nªn bøc xóc s©u s¾c cho kh¸ch hµng; Thø hai, cã mét sè ®¹i lý ch¹y theo sè l­îng hîp ®ång, kh«ng t­ vÊn kü cho ng­êi mua b¶o hiÓm , nªn ®· lµm nhiÒu ng­êi mua qu¸ sè tiÒn cã kh¶ n¨ng ®ãng trong th¸ng, mét sè kª khai kh«ng ®óng sù thËt trong hîp ®ång, ®Õn khi tai n¹n x¶y ra th× lý lÏ thuéc vÒ c«ng ty b¶o hiÓm; Thø ba, lµ do t×nh tr¹ng l¹m ph¸t ®Èy gi¸ c¶ t¨ng cao. MÆc dï viÖc chÊm døt hîp ®ång sÏ g©y thiÖt h¹i cho c¶ bªn mua b¶o hiÓm vµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm, nh­ng kh¸ch hµng mua b¶o hiÓm nh©n thä vÉn chÊp nhËn ®iÒu ®ã. Tû lÖ huû hîp ®ång tr­íc h¹n lín nh­ng t¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm lín nh­ B¶o ViÖt, Prudential vÉn cã l·i. Song trong vµi n¨m tíi th× t×nh h×nh sÏ kh¸c. Thø t­, l·i suÊt khi tham gia b¶o hiÓm nh©n thä thÊp h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt tiÕt kiÖm. L·i suÊt tiÕt kiÖm hiÖn nay tõ 9 - 10%/n¨m, mµ thùc tÕ, khi tham gia b¶o hiÓm nh©n thä, mét kh¸ch hµng lín tuæi nhËn b¶o tøc tæng céng kho¶ng 4 - 5%/n¨m, kh¸ch hµng trÎ tuæi nhËn b¶o tøc tæng céng kho¶ng 5 - 6%/n¨m. 1.2. Nh÷ng bÊt cËp c¬ b¶n trong quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä B¶o hiÓm nh©n thä lµ lÜnh vùc kinh doanh cßn kh¸ míi ë ViÖt Nam, nªn ph¸p luËt ®iÒu chØnh vÒ hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä vµ chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Nh÷ng h¹n chÕ nµy lµm gi¶m hiÖu qu¶ ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt, g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng ¸p dông vµ lµ nguyªn nh©n ph¸t sinh nhiÒu tranh chÊp. Thø nhÊt, Kho¶n 1 §iÒu 23 vµ Kho¶n 1 §iÒu 24 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 kh«ng thËt sù ®óng víi hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä Theo quy ®Þnh t¹i c¸c kho¶n nµy, nÕu bªn mua b¶o hiÓm kh«ng cßn quyÒn lîi ®ù¬c b¶o hiÓm, th× hîp ®ång chÊm døt vµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm sÏ tr¶ l¹i nh÷ng kho¶n phÝ mµ bªn mua b¶o hiÓm ®· ®ãng cho thêi gian cßn l¹i cña hîp ®ång, sau khi trõ ®i c¸c chi phÝ cã liªn quan. Quy ®Þnh nh­ vËy kh«ng hîp lý víi b¶o hiÓm nh©n thä cã chøa ®ùng b¶o hiÓm sinh kú nh­ b¶o hiÓm nh©n thä hçn hîp, nÕu kh¸ch hµng nép phÝ b¶o hiÓm theo ph­¬ng thøc nép phÝ hµng th¸ng th× sÏ kh«ng cã kho¶n phÝ ®· ®ãng cho thêi gian cßn l¹i cña hîp ®ång. Theo quy ®Þnh t¹i Kho¶n 1 §iÒu 24 th× nÕu hîp ®ång chÊm døt th× bªn mua b¶o hiÓm sÏ kh«ng ®­îc nhËn mét kho¶n tiÒn nµo. Hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä hçn hîp lu«n lu«n cã yÕu tè tiÕt kiÖm, do ®ã, nÕu hîp ®ång cã gi¸ trÞ hoµn l¹i, doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i hoµn tr¶ sè tiÒn ®ã cho bªn mua b¶o hiÓm khi ng­êi ®ã kh«ng cßn quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm vµ sù kiÖn b¶o hiÓm ch­a x¶y ra. Thø hai, luËt ch­a thùc sù cã sù ph©n ®Þnh r¹ch rßi vÒ c¸c tr­êng hîp dÉn ®Õn chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nãi chung, hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä nãi riªng Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 19 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000, doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã quyÒn ®¬n ph­¬ng ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm vµ thu phÝ b¶o hiÓm ®Õn thêi ®iÓm ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm, khi bªn mua b¶o hiÓm cã hµnh vi cè ý cung cÊp th«ng tin sai sù thËt nh»m giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm; bªn mua b¶o hiÓm cã quyÒn ®¬n ph­¬ng ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm trong tr­êng hîp doanh nghiÖp b¶o hiÓm cè ý cung cÊp th«ng tin sai sù thËt nh»m giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm, doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i båi th­êng thiÖt h¹i ph¸t sinh cho bªn mua b¶o hiÓm do viÖc cung cÊp th«ng tin sai sù thËt. Cßn theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 22 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000, hîp ®ång b¶o hiÓm v« hiÖu trong tr­êng hîp bªn mua b¶o hiÓm hoÆc doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã hµnh vi lõa dèi khi giao kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm. Lõa dèi ®­îc hiÓu lµ hµnh vi cè ý cña mét bªn trong giao dÞch d©n sù lµm cho bªn kia hiÓu sai lÖch vÒ chñ thÓ, tÝnh chÊt cña ®èi t­îng hoÆc néi dung cña giao dÞch nªn ®· x¸c lËp giao dÞch[tr 79, 15]. Hµnh vi lõa dèi quy ®Þnh t¹i ®iÒu 22 vµ hµnh vi cè ý cung cÊp th«ng tin sai sù thËt quy ®Þnh t¹i §iÒu 19 hoµn toµn phï hîp víi kh¸i niÖm trªn. Nh­ vËy, cïng mét tr­êng hîp mµ cã thÓ xö lý lµ hîp ®ång v« hiÖu hoÆc c¸c bªn ®¬n ph­¬ng ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång ®Òu kh«ng sai. Song, hËu qu¶ ph¸p lý t­¬ng øng víi tr­êng hîp hîp ®ång v« hiÖu vµ tr­êng hîp ®¬n ph­¬ng ®×nh chØ thùc hiªn hîp ®ång lµ kh¸c nhau. Hîp ®ång bÞ tuyªn v« hiÖu th× c¸c bªn ph¶i kh«i phôc l¹i t×nh tr¹ng ban ®Çu nh­ khi ch­a cã hîp ®ång, ph¶i hoµn tr¶ cho nhau nh÷ng g× ®· nhËn. Cßn nÕu mét bªn ®¬n ph­¬ng ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång, c¸c bªn kh«ng ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh nh­ng nh÷ng phÇn hîp ®ång ®· thùc hiÖn th× vÉn cã hiÖu lùc, bªn ®· thùc hiÖn nghÜa vô cã quyÒn yªu cÇu bªn kia thanh to¸n. §©y lµ ®iÓm rÊt dÔ ph¸t sinh tranh chÊp khi ¸p dông trªn thùc tÕ. Thø ba, Kho¶n 2 §iÒu 34 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 quy ®Þnh kh«ng ®óng víi hËu qu¶ ph¸p lý cña hµnh vi huû bá hîp ®ång Theo quy ®Þnh nµy, doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã quyÒn huû bá hîp ®ång b¶o hiÓm vµ hoµn tr¶ sè phÝ b¶o hiÓm ®· ®ãng, sau khi trõ ®i c¸c chi phÝ hîp lý cã liªn quan; nÕu tr­êng hîp hîp ®ång b¶o hiÓm ®· cã hiÖu lùc tõ hai n¨m trë lªn th× doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i tr¶ cho bªn mua b¶o hiÓm gi¸ trÞ hoµn l¹i cña hîp ®ång b¶o hiÓm. Quy ®Þnh nh­ vËy kh«ng ®óng víi hËu qu¶ ph¸p lý cña hµnh vi huû bá hîp ®ång, v× hËu qu¶ cña viÖc huû bá hîp ®ång lµ hîp ®ång kh«ng cã hiÖu lùc kÓ tõ thêi ®iÓm giao kÕt, c¸c bªn ph¶i hoµn tr¶ cho nhau nh÷ng g× ®· nhËn, nªn kh«ng thÓ cã gi¸ trÞ hoµn l¹i cña hîp ®ång. Thø t­, Kho¶n 2 §iÒu 35 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 quy ®Þnh doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã quyÒn ®¬n ph­¬ng ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång kh«ng phï hîp víi tÝnh tiÕt kiÖm cña hîp ®ång ®· cã gi¸ trÞ hoµn l¹i Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nhiÒu quèc gia, ®èi víi hîp ®ång ®· cã gi¸ trÞ hoµn l¹i, trong tr­êng hîp nÕu bªn mua b¶o hiÓm kh«ng thÓ ®ãng phÝ b¶o hiÓm trong thêi gian gia h¹n nép phÝ vµ kh«ng cã tho¶ thuËn kh¸c vÝ dô nh­ tho¶ thuËn tù ®éng nép phÝ, bªn mua b¶o hiÓm cã quyÒn yªu cÇu duy tr× hîp ®ång b¶o hiÓm víi sè tiÒn b¶o hiÓm gi¶m hoÆc chuyÓn sang hîp ®ång b¶o hiÓm cã sè tiÒn b¶o hiÓm Ýt h¬n ®­îc nép phÝ mét lÇn tõ gi¸ trÞ hoµn l¹i cña hîp ®ång cò, nÕu c¸c lo¹i hîp ®ång nµy doanh nghiÖp cã cung cÊp; nÕu bªn mua b¶o hiÓm kh«ng yªu cÇu c¸c quyÒn lîi trªn, doanh nghiÖp b¶o hiÓm míi cã quyÒn ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång vµ tr¶ cho bªn mua b¶o hiÓm gi¸ trÞ hoµn l¹i. Theo quy ®Þnh cña luËt kinh doanh b¶o hiÓm hiÖn nay (quy ®Þnh t¹i Kho¶n 2 §iÒu 35), quyÒn chÊm døt hîp ®ång cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®­îc coi lµ quyÒn ®­¬ng nhiªn. Quy ®Þnh nh­ vËy ®· t­íc ®i nh÷ng quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña bªn mua b¶o hiÓm. Thø n¨m, luËt kinh doanh b¶o hiÓm 2000 kh«ng cã sù ph©n biÖt sù thay ®æi cña yÕu tè lµm c¬ së x¸c ®Þnh phÝ b¶o hiÓm lµ do nguyªn nh©n kh¸ch quan hay chñ quan Kho¶n 2 §iÒu 20 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 quy ®Þnh doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã quyÒn ®¬n ph­¬ng ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm trong tr­êng hîp bªn mua b¶o hiÓm kh«ng chÊp nhËn t¨ng phÝ b¶o hiÓm. Quy ®Þnh nh­ vËy lµ kh«ng hîp lý, bëi v× nÕu nguyªn nh©n lµm gia t¨ng møc ®é rñi ro ®èi víi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh«ng ph¶i do lçi cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm mµ do kh¸ch quan mang l¹i, mµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm l¹i c¨n cø vµo ®ã ®Ó gia t¨ng phÝ b¶o hiÓm lµ kh«ng tho¶ ®¸ng. Do ®ã, nÕu møc ®é rñi ro t¨ng lªn do yÕu tè chñ quan nh­: ng­êi ®­îc b¶o hiÓm tham gia nh÷ng c«ng viÖc cã tÝnh chÊt ®éc h¹i, nguy hiÓm hoÆc cã nÕp sinh ho¹t ngµy cµng kh«ng ®iÒu ®é…th× doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã quyÒn t¨ng phÝ b¶o hiÓm. Nh­ng nÕu møc ®é rñi ro t¨ng lªn do nguyªn nh©n kh¸ch quan nh­ « nhiÔm m«i tr­êng, biÕn ®æi khÝ hËu… th× doanh nghiÖp b¶o hiÓm kh«ng thÓ c¨n cø vµo ®ã ®Ó t¨ng phÝ b¶o hiÓm, trõ tr­êng hîp c¸c bªn cã tho¶ thuËn kh¸c . Thø s¸u, luËt ®­a ra kh¸i niÖm quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm kh«ng thËt sù hîp lý víi b¶n chÊt cña b¶o hiÓm nh©n thä, ¶nh h­ëng tíi sù ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ®èi víi viÖc chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä Kho¶n 9 §iÒu 3 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 quy ®Þnh: "quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm lµ quyÒn së h÷u, quyÒn chiÕm h÷u, quyÒn sö dông, quyÒn tµi s¶n; quyÒn, nghÜa vô nu«i d­ìng, cÊp d­ìng ®èi víi ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm". Theo quy ®Þnh trªn, thùc chÊt quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm chØ lµ nh÷ng quyÒn lîi vÒ mÆt vËt chÊt cña bªn mua b¶o hiÓm ®èi víi ®èi t­îng b¶o hiÓm. Trªn thùc tÕ, c¸c chñ thÓ tham gia b¶o hiÓm nh©n thä ®Òu xuÊt ph¸t tõ t×nh c¶m vµ tr¸ch nhiÖm. Hä mong muèn nÕu kh«ng may rñi ro ®Õn víi hä th× ng­êi th©n sÏ nhËn ®­îc mét kho¶n tiÒn ®Ó trang tr¶i cuéc sèng, coi nh­ lµ sù bï ®¾p tÝnh m¹ng (b¶o hiÓm nh©n thä kh«ng mang yÕu tè båi th­êng thiÖt h¹i), hoÆc th«ng qua viÖc tham gia b¶o hiÓm nh©n thä nh­ lµ thùc hiÖn viÖc göi tiÕt kiÖm ®Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu l©u dµi cña cuéc sèng. Khi tham gia b¶o hiÓm nh©n thä, môc ®Ých tiÕt kiÖm cho t­¬ng lai cña bªn mua b¶o hiÓm chiÕm 52,9% vµ môc ®Ých phßng ngõa rñi ro chiÕm 76,2%[Nguån:ViÖn Khoa häc Tµi chÝnh n¨m 2003]. ChÝnh v× vËy, nh÷ng lîi Ých tinh thÇn cÇn ph¶i ®­îc ®¸nh gi¸ ®óng møc nh»m x¸c ®Þnh quyÒn lîi liªn quan cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm. Trong LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000, §iÒu 31 quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc bªn mua b¶o hiÓm cã thÓ mua b¶o hiÓm cho nh÷ng ng­êi nµo ®èi víi nghiÖp vô b¶o hiÓm con ng­êi nãi chung vµ b¶o hiÓm nh©n thä nãi riªng. §iÓm d §iÒu 31 lµ mét quy ®Þnh më, theo ®iÓm nµy bªn mua b¶o hiÓm cã thÓ mua b¶o hiÓm cho "ng­êi kh¸c, nÕu bªn mua b¶o hiÓm cã quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm" nh­ ch¸u trùc hÖ cña bªn mua b¶o hiÓm, ng­êi lao ®éng khi bªn mua b¶o hiÓm lµ ng­êi sö dông lao ®éng, ng­êi ®­îc gi¸m hé mµ bªn mua b¶o hiÓm lµ ng­êi gi¸m hé…Song, c¸c tr­êng hîp nµy mÆc dï hîp t×nh hîp lý nh­ng l¹i kh«ng phï hîp víi kh¸i niÖm quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm quy ®Þnh ë trªn . V× vËy, c¸c ®èi t­îng mµ bªn mua b¶o hiÓm cã thÓ mua b¶o hiÓm theo quy ®Þnh ph¸p luËt hÑp ®i rÊt nhiÒu. Do ®ã, cã thÓ x¶y ra c¸c tr­êng hîp hîp ®ång b¶o hiÓm bÞ coi lµ v« hiÖu v× doanh nghiÖp b¶o hiÓm cung cÊp s¶n phÈm b¶o hiÓm cho bªn mua b¶o hiÓm kh«ng cã quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm ®· ®­îc luËt ®Þnh nghÜa. Thø b¶y, §iÒu 39 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 quy ®Þnh c¸c tr­êng hîp kh«ng tr¶ tiÒn b¶o hiÓm trong hîp ®ång b¶o hiÓm con ng­êi cã nhiÒu bÊt cËp §iÓm c Kho¶n 1 §iÒu 39 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 quy ®Þnh doanh nghiÖp b¶o hiÓm kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm chÕt do bÞ thi hµnh ¸n tö h×nh. Quy ®Þnh nµy lµ hîp lý nh­ng ch­a ®ñ. Bëi v× nÕu theo quy ®Þnh trªn th× khi sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra do ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cè ý vi ph¹m ph¸p luËt, doanh nghiÖp b¶o hiÓm vÉn ph¶i tr¶ tiÒn b¶o hiÓm cho ng­êi thô h­ëng. Nh­ vËy kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm nh©n thä ®ang ®­îc c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cung cÊp trªn thùc tÕ. Kho¶n 2 §iÒu 39 quy ®Þnh trong tr­êng hîp mét hoÆc mét sè ng­êi thô h­ëng cè ý g©y ra c¸i chÕt cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, doanh nghiÖp b¶o hiÓm vÉn ph¶i tr¶ tiÒn b¶o hiÓm cho nh÷ng ng­êi thô h­ëng kh¸c; nh­ng l¹i kh«ng quy ®Þnh cô thÓ c¸c néi dung sau: + Ng­êi thô h­ëng kh¸c ®­îc h­ëng trän vÑn hay chØ ®­îc h­ëng mét phÇn sè tiÒn b¶o hiÓm? nÕu trong hîp ®ång kh«ng x¸c ®Þnh râ sè tiÒn, tû lÖ tiÒn b¶o hiÓm tõng ng­êi thô h­ëng ®­îc nhËn th× sè tiÒn b¶o hiÓm ®­îc gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo? + Doanh nghiÖp b¶o hiÓm tõ chèi tr¶ tiÒn b¶o hiÓm trong tr­êng hîp bªn mua b¶o hiÓm chØ ®Þnh mét ng­êi thô h­ëng, ng­êi nµy cè ý g©y ra c¸i chÕt cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm th× sè tiÒn b¶o hiÓm cã thuéc vÒ ng­êi thõa kÕ cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm kh«ng? + Tr­êng hîp hîp ®ång kh«ng chØ ®Þnh ng­êi thô h­ëng mµ mét trong nh÷ng ng­êi thõa kÕ cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cã hµnh vi cè ý g©y ra c¸i chÕt cho ng­êi ®­îc b¶o hiÓm th× xö lý thÕ nµo? Kho¶n 3 §iÒu 39 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 chØ ®Ò cËp tr­êng hîp ¸p dông ph¸p luËt thõa kÕ cho tr­êng hîp bªn mua b¶o hiÓm chÕt mµ ch­a ®Ò cËp ®Õn tr­êng hîp ng­êi ®­îc b¶o hiÓm vµ ng­êi thô h­ëng chÕt cïng thêi ®iÓm? khi ®ã sè tiÒn b¶o hiÓm sÏ tr¶ cho ai? Bªn c¹nh ®ã, ph¹m vi lo¹i trõ tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®­îc quy ®Þnh t¹i Kho¶n 1 §iÒu 39 hÑp so víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ thùc tÕ ¸p dông ®iÒu kho¶n lo¹i trõ cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm. Ngoµi c¸c tr­êng hîp quy ®Þnh t¹i ®iÒu nµy, c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm th­êng quy ®Þnh kh«ng tr¶ tiÒn b¶o hiÓm ®èi víi sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra cã nguyªn nh©n tõ c¸c sù kiÖn: chiÕn tranh, c¸c hµnh ®éng thï ®Þch hoÆc mang tÝnh chiÕn tranh, néi chiÕn, næi lo¹n, b¹o ®éng, b¹o lo¹n; ®éng ®Êt, sãng thÇn, nói löa, nhiÔm phãng x¹, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm tham gia c¸c cuéc ®ua… 2. Nh÷ng kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt ®iÒu chØnh viÖc chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä Tõ thùc tr¹ng quy ®Þnh vµ ¸p dông ph¸p luËt ®iÒu chØnh viÖc chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä ®· tr×nh bµy ë trªn, xin ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung nh÷ng quy ®Þnh cña LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt ®iÒu chØnh viÖc chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä nh­ sau: Thø nhÊt, söa ®æi Kho¶n 1 §iÒu 24 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 ®Ó ®¶m b¶o tÝnh tiÕt kiÖm vèn lµ ®Æc tr­ng cña hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä Ng­êi tham gia b¶o hiÓm rÊt quan t©m ®Õn khÝa c¹nh, sau khi tham gia b¶o hiÓm nh©n thä v× nh÷ng lý do nµo ®ã kh«ng cßn kh¶ n¨ng ®ãng phÝ tiÕp tôc vµ huû bá hîp ®ång hoÆc v× nh÷ng lý do kh¸c mµ hîp ®ång bÞ chÊm døt tr­íc h¹n th× cã ®­îc h­ëng quyÒn lîi g× kh«ng? Trong tr­êng hîp nµy hä sÏ nhËn ®­îc mét kho¶n tiÒn gäi lµ gi¸ trÞ hoµn l¹i. Gi¸ trÞ hoµn l¹i lµ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng vµ "kh«ng thÓ bÞ t­íc ®o¹t"[18] cña bªn mua b¶o hiÓm. V× vËy, ®Ò nghÞ söa ®æi, bæ sung quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 24 theo h­íng quy ®Þnh râ sù kh¸c nhau gi÷a tr­êng hîp chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä cã gi¸ trÞ hoµn l¹i víi tr­êng hîp chÊm døt c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm kh¸c. NÕu hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä ®· cã gi¸ trÞ hoµn l¹i th× doanh nghiÖp b¶o hiÓm ph¶i tr¶ cho bªn mua b¶o hiÓm kho¶n tiÒn ®ã. Thø hai, söa ®æi §iÒu 19 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm cung cÊp th«ng tin B¶n chÊt cña hµnh vi cè ý cung cÊp th«ng tin sai sù thËt nh»m giao kÕt hîp ®ång cña bªn mua b¶o hiÓm hoÆc doanh nghiÖp b¶o hiÓm chÝnh lµ hµnh vi lõa dèi cña c¸c bªn khi giao kÕt hîp ®ång. Hîp ®ång giao kÕt do lõa dèi sÏ kh«ng ®­îc ph¸p luËt chÊp nhËn vµ bÞ coi lµ v« hiÖu do vi ph¹m nguyªn t¾c tù nguyÖn khi giao kÕt (theo quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù n¨m 2005). Do ®ã, nÕu c¸c bªn trong hîp ®ång cã hµnh vi cè ý cung cÊp th«ng tin sai sù thËt nh»m giao kÕt hîp ®ång th× hîp ®ång ph¶i bÞ huû bá do v« hiÖu, kh«ng thÓ xö lý b»ng c¸ch ®Ó c¸c bªn ®¬n ph­¬ng ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång ®­îc. V× vËy, nªn söa ®æi §iÒu 19 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 theo h­íng bá Kho¶n 3, söa ®æi Kho¶n 2: chØ nªn quy ®Þnh doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã quyÒn ®¬n ph­¬ng ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång b¶o hiÓm vµ thu phÝ b¶o hiÓm ®Õn thêi ®iÓm ®×nh chØ thùc hiÖn hîp ®ång khi bªn mua b¶o hiÓm cã hµnh vi cè ý cung cÊp th«ng tin sai sù thËt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång. NÕu bªn mua b¶o hiÓm hoÆc doanh nghiÖp b¶o hiÓm cè ý cung cÊp th«ng tin sai sù thËt ®Ó giao kÕt hîp ®ång th× sÏ xö lý theo quy ®Þnh t¹i §iÓm d Kho¶n 1 §iÒu 22 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000. Thø ba, söa ®æi Kho¶n 2 §iÒu 34 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 cho ®óng víi hËu qu¶ ph¸p lý cña viÖc huû bá hîp ®ång Khi hîp ®ång bÞ ®¬n ph­¬ng huû bá th× hîp ®ång kh«ng cã hiÖu lùc kÓ tõ thêi ®iÓm giao kÕt, c¸c bªn ph¶i hoµn tr¶ cho nhau nh÷ng tµi s¶n ®· nhËn. V× vËy, cÇn söa ®æi Kho¶n 2 §iÒu 34 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 theo h­íng bá quy ®Þnh vÒ viÖc doanh nghiÖp b¶o hiÓm tr¶ gi¸ trÞ hoµn l¹i khi huû bá hîp ®ång ®Ó quy ®Þnh nµy ®óng víi hËu qu¶ ph¸p lý cña hµnh vi huû bá hîp ®ång. Thø t­, söa ®æi, bæ sung §iÒu 35 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña bªn mua b¶o hiÓm §Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña bªn mua b¶o hiÓm, cÇn söa ®æi, bæ sung §iÒu 35 theo h­íng chØ coi viÖc bªn mua b¶o hiÓm nhËn gi¸ trÞ hoµn l¹i lµ quyÒn lîi sau cïng khi hä kh«ng thùc hiÖn hoÆc kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc c¸c quyÒn lîi kh¸c nh­ duy tr× hîp ®ång víi sè tiÒn b¶o hiÓm gi¶m hoÆc chuyÓn ®æi hîp ®ång. §ång thêi chØ nªn quy ®Þnh thêi gian tèi thiÓu gia h¹n nép phÝ ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho bªn mua b¶o hiÓm, v× sÏ cã nh÷ng doanh nghiÖp b¶o hiÓm s½n sµng gia h¹n nép phÝ cho bªn mua b¶o hiÓm nhiÒu h¬n thêi h¹n 60 ngµy mµ LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 quy ®Þnh. Nªn ®Ó doanh nghiÖp b¶o hiÓm tù quyÕt ®Þnh thêi gian gia h¹n nép phÝ hoÆc ®Ó c¸c bªn tù tho¶ thuËn vÒ vÊn ®Ò nµy, nh­ng kh«ng ®­îc Ýt h¬n thêi gian tèi thiÓu mµ luËt ®· quy ®Þnh. Thø n¨m, söa ®æi bæ sung Kho¶n 2 §iÒu 20 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 vÒ thay ®æi møc ®é rñi ro ®­îc b¶o hiÓm §Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho bªn mua b¶o hiÓm, nh­ ®· ph©n tÝch, cÇn ph©n biÖt nguyªn nh©n thay ®æi nh÷ng yÕu tè lµm c¬ së tÝnh phÝ b¶o hiÓm lµ do kh¸ch quan hay do chñ quan. NÕu do kh¸ch quan th× ®ã lµ mét phÇn rñi ro, doanh nghiÖp b¶o hiÓm kh«ng thÓ t¨ng phÝ b¶o hiÓm nÕu kh«ng cã tho¶ thuËn trong hîp ®ång b¶o hiÓm hoÆc hîp ®ång ®­îc söa ®æi. Nh­ vËy, kho¶n 2 §iÒu 20 nªn söa ®æi, bæ sung theo h­íng chØ ¸p dông ®èi víi sù thay ®æi yÕu tè tÝnh phÝ do nguyªn nh©n tõ phÝa bªn mua b¶o hiÓm hoÆc ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Thø s¸u, bæ sung quy ®Þnh vÒ quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm Kho¶n 9 §iÒu 3 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 ®­a ra kh¸i niÖm quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm kh«ng hîp lý víi b¶n chÊt cña b¶o hiÓm nh©n thä. V× vËy, nªn söa ®æi, bæ sung Kho¶n 9 §iÒu 3 theo h­íng quy ®Þnh quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm bao gåm c¶ quyÒn lîi vËt chÊt vµ quyÒn lîi tinh thÇn. Quy ®Þnh nh­ vËy võa hîp lý, võa phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ dÔ dµng ¸p dông vµo thùc tiÔn. §­a ra ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c vÒ quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm lµ rÊt quan träng, bëi v× mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó mét chñ thÓ ®­îc tham gia b¶o hiÓm lµ cã quyÒn lîi liªn quan cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm. NÕu chñ thÓ tham gia b¶o hiÓm kh«ng cã quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm th× hîp ®ång b¶o hiÓm sÏ v« hiÖu. Do ®ã nªn ®Ó quy ®Þnh vÒ quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm thµnh mét ®iÒu kho¶n riªng. Cã thÓ tham kh¶o kh¸i niÖm quyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm do Prudential[28] ®­a ra nh­ sau: QuyÒn lîi cã thÓ ®­îc b¶o hiÓm lµ mèi quan hÖ gi÷a bªn mua b¶o hiÓm vµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, trong ®ã sù rñi ro cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm sÏ g©y tæn thÊt vÒ tµi chÝnh hoÆc tinh thÇn cho bªn mua b¶o hiÓm. Bªn mua b¶o hiÓm chØ cã thÓ mua b¶o hiÓm cho nh÷ng ng­êi sau ®©y: + B¶n th©n bªn mua b¶o hiÓm ; + Vî, chång, con, cha, mÑ cña bªn mua b¶o hiÓm ; + Anh chÞ em ruét, ng­êi cã quan hÖ nu«i d­ìng/gi¸m hé hîp ph¸p; + Ch¸u trùc hÖ cña bªn mua b¶o hiÓm + Ng­êi kh¸c nÕu bªn mua b¶o hiÓm ph¶i chÞu mét tæn thÊt tµi chÝnh thùc sù khi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm chÕt. Thø b¶y, bæ sung quy ®Þnh t¹i §iÒu 39 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 vÒ lo¹i trõ tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm Bæ sung §iÓm c Kho¶n 1 §iÒu 39 theo h­íng doanh nghiÖp b¶o hiÓm sÏ tõ chèi tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi ng­êi ®­îc b¶o hiÓm chÕt do bÞ thi hµnh ¸n tö h×nh, hoÆc tr­êng hîp sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra do ng­êi ®­îc b¶o hiÓm cè ý vi ph¹m ph¸p luËt. Bæ sung c¸c quy ®Þnh cô thÓ vµo Kho¶n 2 §iÒu 39 vÒ nh÷ng néi dung quan träng nh­ng ch­a ®­îc luËt quy ®Þnh vÒ gi¶i quyÕt quyÒn lîi cña ng­êi thô h­ëng kh¸c, ng­êi thõa kÕ cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm, t¹o sù thèng nhÊt trong c¸ch c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm gi¶i quyÕt quyÒn lîi cho kh¸ch hµng trong c¸c tr­êng hîp ®ã, ®¶m b¶o quyÒn lîi cho kh¸ch hµng. Bæ sung quy ®Þnh t¹i Kho¶n 3 §iÒu 39 néi dung: tr­êng hîp sù kiÖn b¶o hiÓm lµ ng­êi ®­îc b¶o hiÓm chÕt, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm vµ ng­êi thô h­ëng chÕt cïng mét thêi ®iÓm th× sè tiÒn b¶o hiÓm thuéc vÒ ng­êi thõa kÕ cña ng­êi ®­îc b¶o hiÓm. Bëi v×, ng­êi ®­îc b¶o hiÓm lµ ng­êi ®em tÝnh m¹ng cña m×nh ra b¶o hiÓm nªn sè tiÒn b¶o hiÓm ph¶i lµ tµi s¶n cña hä. Bæ sung Kho¶n 1 §iÒu 39 theo h­íng më réng ph¹m vi c¸c tr­êng hîp lo¹i trõ tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm nh­ c¸c tr­êng hîp sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra do chiÕn tranh, b¹o lo¹n, th¶m ho¹ thiªn nhiªn hay ng­êi ®­îc b¶o hiÓm tham gia c¸c ho¹t ®éng cã tÝnh nguy hiÓm cao…Ph¸p luËt cÇn quy ®Þnh cô thÓ th¶m ho¹, sù kiÖn nµo, víi møc ®é ra sao vµ cã thÓ dÉn ®Õn viÖc doanh nghiÖp b¶o hiÓm mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, th× doanh nghiÖp b¶o hiÓm míi ®­îc ¸p dông ®iÒu kho¶n lo¹i trõ ®ã, ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña bªn mua b¶o hiÓm. Cuèi cïng, nªn x©y dùng mét tiÓu môc riªng vÒ b¶o hiÓm nh©n thä, trong ®ã, c¸c vÊn ®Ó ph¸p lý liªn quan ®Õn hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä sÏ ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch hÖ thèng, râ rµng t¹o khung ph¸p lý cÇn thiÕt ®Ó thÞ tr­êng b¶o hiÓm nh©n thä ViÖt Nam ph¸t triÓn mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. Song song víi viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn khung ph¸p lý cÇn x©y dùng mét c¬ chÕ kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc giao kÕt, thùc hiÖn vµ chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä trªn thùc tÕ ®Ó b¶o ®¶m quyÒn lîi cña c¶ hai bªn: bªn mua b¶o hiÓm vµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm . §Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm nh©n thä mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, bªn c¹nh viÖc Nhµ N­íc hoµn thiÖn khung ph¸p lý vÒ b¶o hiÓm nh©n thä vµ hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä, c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm b¶o hiÓm nh©n thä trong n­íc còng ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ, ®­a ra chiÕn l­îc ph¸t triÓn hîp lý trong ®ã cã viÖc gi¶i quyÕt viÖc chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä mét c¸ch tho¶ ®¸ng. Bëi v× hai yÕu tè quan träng c¶n trë c¸ nh©n tham gia thÞ tr­êng b¶o hiÓm nãi chung vµ b¶o hiÓm nh©n thä nãi riªng lµ møc ®é an toµn cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm vµ quy ®Þnh ph¸p luËt ch­a chÆt chÏ. C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cÇn lµm tèt kh©u gi¸m ®Þnh vµ tr¶ tiÒn b¶o hiÓm, nÕu lµm tèt kh©u nµy th× sÏ gi÷ ®­îc ch÷ tÝn víi kh¸ch hµng, v× chÊt l­îng cña s¶n phÈm b¶o hiÓm nh©n thä ®­îc thÓ hiÖn ë kh©u nµy. Cô thÓ: Thø nhÊt, ph¶i ®µo t¹o ®éi ngò gi¸m ®Þnh viªn ®ñ n¨ng lùc vµ tr×nh ®é chuyªn m«n trong lÜnh vùc ®­îc giao. Trong tr­êng hîp doanh nghiÖp kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn ®µo t¹o th× ph¶i cã kÕ ho¹ch thuª gi¸m ®Þnh viªn bªn ngoµi. Thø hai, ph¶i lËp quü b¶o hiÓm theo ®óng quy ®Þnh cña doanh nghiÖp ®Ó chñ ®éng tr¶ tiÒn b¶o hiÓm mét c¸ch nhanh nhÊt, kÞp thêi nhÊt, gi¶m nhÑ nh÷ng khã kh¨n cho bªn mua b¶o hiÓm . Thø ba, khi nhËn ®­îc th«ng b¸o tæn thÊt x¶y ra, doanh nghiÖp ph¶i cö ngay nh©n viªn gi¸m ®Þnh ®Ó x¸c ®Þnh râ rñi ro x¶y ra vµo thêi gian nµo, ë ®©u vµ nguyªn nh©n chÝnh x¸c cña c¸c rñi ro ®ã, t×m ra nguyªn nh©n kh«ng thuéc ph¹m vi b¶o hiÓm. §ång thêi ph¶i tÝnh to¸n møc ®é tæn thÊt ®¶m b¶o tû lÖ tæn thÊt hîp lý, tiÕt kiÖm chi phÝ hîp lý, tõ ®ã kh«ng lµm mÊt ®i sù hÊp dÉn cña b¶o hiÓm nh©n thä ®èi víi kh¸ch hµng. Thø t­, trong qu¸ tr×nh gi¸m ®Þnh tæn thÊt cÇn ph¶i phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c bªn liªn quan nh­ c«ng an, bÖnh viÖn ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra x¸c ®Þnh nguyªn nh©n vµ x¸c minh tæn thÊt thuéc tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm. §ång thêi doanh nghiÖp b¶o hiÓm còng ph¶i xem xÐt l¹i néi dung cña c¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm, xem s¶n phÈm nµo ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña sè ®«ng kh¸ch hµng, biÓu phÝ quy ®Þnh nh­ vËy ®· thùc sù hîp lý ch­a. Bëi lý do quan träng nhÊt c¶n trë c¸ nh©n tham gia b¶o hiÓm nh©n thä lµ do kh¶ n¨ng tµi chÝnh h¹n chÕ. Nh÷ng nh©n tè trªn sÏ gãp phÇn tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng tÝnh hÊp dÉn vµ søc c¹nh tranh cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc khi héi nhËp thÞ tr­êng b¶o hiÓm quèc tÕ. kÕt luËn Víi ®Ò tµi "ChÕ ®é ph¸p lý vÒ chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä", kho¸ luËn ®­îc tr×nh bµy víi kÕt cÊu ba ch­¬ng, ®· lµm râ nh÷ng néi dung sau: Thø nhÊt, kho¸ luËn ®· tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä, x©y dùng kh¸i niÖn chÊm døt hîp ®ång d©n sù, ph©n tÝch c¸c ®Æc tr­ng cña chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä vµ ®­a ra kh¸i niÖm chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä, ®­a ra vµ ph©n tÝch c¸c nguyªn t¾c, c¸c yÕu tè chi phèi ®Õn viÖc chÊm døt ®ã. §ång thêi kho¸ luËn còng ph©n lo¹i c¸c tr­êng hîp chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä c¨n cø vµo nguyªn nh©n cña viÖc chÊm døt hîp ®ång, hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä sÏ chÊm døt khi cã mét bªn vi ph¹m hîp ®ång hoÆc chÊm døt mµ kh«ng cã sù vi ph¹m hîp ®ång. Thø hai, kho¸ luËn ®· nªu vµ ph©n tÝch râ c¸c tr­êng hîp chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä vµ c¸c thñ tôc ph¸p lý liªn quan ®Ó gi¶i quyÕt quyÒn lîi cña c¸c bªn khi hîp ®ång chÊm døt theo quy ®Þnh cña LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 vµ Bé luËt d©n sù n¨m 2005. Thø ba, kho¸ luËn ph©n tÝch thùc tr¹ng ¸p dông ph¸p luËt ®iÒu chØnh viÖc chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä, ®­a ra ®¸nh gi¸ vÒ c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ®ã, c¸c kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt ®iÒu chØnh viÖc chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä vµ mét sè gi¶i ph¸p cho c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong n­íc ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm nh©n thä ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp. danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Bé luËt d©n sù n¨m 2005 2. Bé luËt d©n sù n¨m 1995 3. LuËt kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000 4. LuËt Th­¬ng m¹i n¨m 2005 5. NghÞ ®Þnh 100/N§-CP ngµy 18/12/1993 cña ChÝnh phñ vÒ kinh doanh b¶o hiÓm 6. NghÞ ®Þnh sè 42/N§-CP ngµy 1/8/2001 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt kinh doanh b¶o hiÓm 7. NghÞ ®Þnh sè 45/2007/N§-CP ngµy 27/3/2007 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt kinh doanh b¶o hiÓm 8. Th«ng t­ sè 71/2001/TT-BTC cña Bé Tµi chÝnh ngµy 28/8/2001 h­íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh 42/2001/N§-CP 9. Th«ng t­ sè 98/2004/TT-BTC cña Bé Tµi chÝnh ngµy 19/10/2004 h­íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh 42/2001/N§-CP 10. §iÒu kho¶n An Gia Tµi Léc( B¶o hiÓm hçn hîp cã tr¶ tiÒn ®Þnh kú) cña C«ng ty B¶o ViÖt 11. §iÒu kho¶n Hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä Phó- TÝch Luü An Khang cña C«ng ty b¶o hiÓm Prudential 12. §iÒu kho¶n Hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä Phó- An Khang H­u TrÝ cña C«ng ty b¶o hiÓm Prudential 13. Tr­êng §¹i häc luËt Hµ Néi, Gi¸o tr×nh LuËt d©n sù ViÖt Nam, Nxb. C«ng an nh©n d©n, H.2006 14. ViÖn §¹i häc Më Hµ Néi, Gi¸o tr×nh Kinh tÕ b¶o hiÓm, Nxb. Thèng kª, H.2006 15. Tr­êng §¹i häc LuËt Hµ Néi, Tõ ®iÓn gi¶i thÝch ThuËt ng÷ LuËt häc, Nxb. C«ng an nh©n d©n, H.1999 16. Corinne Renault- Brahinsky, §¹i c­¬ng vÒ Ph¸p luËt Hîp ®ång, Nxb. V¨n ho¸- Th«ng tin 17. David Bland, B¶o hiÓm, nguyªn t¾c vµ thùc hµnh, Nxb. Tµi chÝnh, H.1998 18. Ths. TrÇn Vò H¶i, Hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, Nxb. T­ ph¸p, H.2006 19. HiÒn Pha, CÇn hoµn thiÖn quy ®Þnh ph¸p lý vÒ chÊm døt hîp ®ång b¶o hiÓm, T¹p chÝ b¶o hiÓm sè th¸ng 6/2003, H.2003 20. PhÝ ThÞ Quúnh Nga, Nh÷ng bÊt cËp cña ®iÒu kho¶n lo¹i trõ tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm trong luËt kinh doanh b¶o hiÓm, Nghiªn cøu ph¸p luËt sè th¸ng 10/2006, H.2006 21. Thanhnien online ngµy 17/4/2005 22. Ngoisao.net ngµy 1/7/2006 23. Vn Express.net ngµy 12/3/2005 24. Vn Express.net ngµy 18/2/2003 25. B¸o Hµ néi míi ngµy 6/12/2004 26. B¸o Ph¸p luËt ngµy 6/10/2004 27. B¸o Ph¸p luËt Thµnh phè Hå ChÝ Minh ngµy 14/5/2004 28. Prudential.com.vn, ThuËt ng÷ B¶o hiÓm nh©n thä Môc lôc