Đề tài Vai trò của tiền lương trong quá trình tạo động lực cho người lao động

g, cho nªn em ®· chän ®Ò tµi vÒ tiÒn l­¬ng lµm ®Ò tµi nghiªn cøu cho ®Ò ¸n m«n häc kinh tÕ lao ®éng. §Ò tµi cã tªn: “Vai trß cña TiÒn l­¬ng trong qu¸ tr×nh t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng”. MÆc dï ®· ®­îc thÇy h­íng dÉn ,nh­ do míi ®i vµo nghiªn cøu t×m hiÓu vÒ ®Ò tµi nµy vµ mét phÇn tr×nh ®é cã h¹n nªn ®Ò tµi nghiªn cøu nµy cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng v­íng m¾c, còng nh­ nh÷ng thiÕu sãt. Bëi vËy em rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn phª b×nh cña thÇy, ®Ó lÇn viÕt sau em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! phÇn I : lý luËn chung vÒ tiÒn l­¬ng vµ t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng I. TiÒn l­¬ng vµ t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng 1) TiÒn l­¬ng a) TiÒn l­¬ng trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung Trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tiÒn l­¬ng ®­îc hiÓu thèng nhÊt nh­ sau: “TiÒn l­¬ng lµ mét phÇn cña thu nhËp quèc d©n ®­îc ph©n phèi l¹i cho ng­êi lao ®éng theo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng”. VÒ thùc chÊt, tiÒn l­¬ng d­íi chñ nghÜa x· héi lµ mét phÇn thu nhËp quèc d©n, biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ, ®­îc Nhµ n­íc ph©n phèi cã kÕ ho¹ch cho c«ng nh©n viªn chøc phï hîp víi sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng cña mçi ng­êi ®· cèng hiÕn. TiÒn l­¬ng ph¶n ¸nh viÖc tr¶ c«ng cho c«ng nh©n viªn chøc, dùa trªn nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng nh»m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Nh­ vËy, kh¸i niÖm trªn vÒ tiÒn l­¬ng lµ phï hîp víi quan hÖ s¶n xuÊt vµ c¬ chÕ ph©n phèi cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung x· héi chñ nghÜa. D­íi chñ nghÜa x· héi, trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, vÒ b¶n chÊt, tiÒn l­¬ng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y: + TiÒn l­¬ng kh«ng ph¶i lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, v× trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung, søc lao ®éng kh«ng ph¶i lµ hµng ho¸ cã trong khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh, còng nh­ khu vùc qu¶n lý Nhµ n­íc, x· héi. + TiÒn l­¬ng ®­îc ph©n phèi c«ng b»ng theo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng cña c«ng nh©n viªn chøc ®· hao phÝ vµ ®­îc kÕ ho¹ch ho¸ tõ cÊp trung ­¬ng ®Õn c¬ së, ®­îc Nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý: * Mét sè h¹n chÕ: - Mét lµ: V× kh«ng coi søc lao ®éng lµ hµng ho¸, nªn tiÒn l­¬ng kh«ng ph¶i lµ tiÒn tr¶ theo ®óng gi¸ trÞ cña søc lao ®éng, kh«ng ph¶i lµ ngang gi¸ cña søc lao ®éng theo quan hÖ cung cÇu. - Hai lµ: TiÒn l­¬ng ®­îc coi lµ mét bé phËn cña thu nhËp quèc d©n (phÇn gi¸ trÞ míi) nªn c¬ chÕ ph©n phèi tiÒn l­¬ng phô thuéc vµo vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp quèc d©n do Nhµ n­íc quy ®Þnh. Theo c¬ chÕ ph©n phèi ®ã, thu nhËp quèc d©n cßn nhiÒu th× ph©n phèi nhiÒu cßn Ýt th× ph©n phèi Ýt, nhiÒu khi kh«ng tÝnh ®Õn mét c¸ch ®Çy ®ñ sù bï ®¾p chi phÝ søc lao ®éng, dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ, biªn chÕ lao ®éng ngµy cµng lín, ng©n s¸ch th©m hôt nÆng nÒ do ph¶i bao cÊp tiÒn l­¬ng mµ tiÒn l­¬ng l¹i kh«ng ®ñ ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, s¶n xuÊt kinh doanh mÊt ®éng lùc nªn hiÖu qu¶ sót kÐm. - Ba lµ: TiÒn l­¬ng kh«ng cßn lµ mèi quan t©m cña ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. C¸i hä quan t©m lµ nh÷ng lîi Ých ®­îc ph©n phèi ngoµi l­¬ng. Nòn kinh tÕ mÖnh lÖnh ngµy cµng kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu th­êng nhËt cña ®êi sèng nh©n d©n, nªn tÖ n¹n tiªu cùc, tham nhòng ngµy cµng gia t¨ng. Ng­êi lao ®éng bÞ t¸ch rêi khái quan hÖ s¶n xuÊt, mÊt dÇn ®é ngò cã tay nghÒ cao... ®· ®Èy nÒn kinh tÕ x· héi vµo khã kh¨n khñng ho¶ng. - Bèn lµ: Kh«ng lý gi¶i ®­îc râ rµng vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng cô thÓ lµ thÕ nµo. Víi nh÷ng h¹n chÕ nªu trªn, kh«ng thÓ gi÷ nguyªn quan niÖm cò vÒ tiÒn l­¬ng, mµ cÇn ph¶i cã sù ®æi míi ®Ó thÝch øng víi c¬ chÕ míi, khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. b) TiÒn l­¬ng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng: * Mét sè yªu cÇu: - Ph¶i quan niÖm søc lao ®éng lµ mét lo¹i hµng ho¸ cña thÞ tr­êng yÕu tè s¶n xuÊt, mµ l¹i lµ lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt, cho nªn nã ph¶i cã thuéc tÝnh cña hµng ho¸, ph¶i ®­îc mua b¸n vµ nã sÏ cã nh÷ng thÞ tr­êng cña nã. Tuy nhiªn tuú tõng khu vùc, tõng thµnh phÇn kinh tÕ víi nh÷ng ®Æc thï riªng, mµ søc lao ®éng ë ®ã cã nh÷ng ®Æc tr­ng riªng, vµ do ®ã mµ tiÒn l­¬ng cã nh÷ng kh¸c nhau vÒ c¬ chÕ qu¶n lý còng nh­ h×nh thøc tr¶ l­¬ng. - TiÒn l­¬ng ph¶i lµ tiÒn tr¶ cho søc lao ®éng, tøc lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ søc lao ®éng mµ ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng tho¶ thuËn víi nhau trªn c¬ së quy luËt cung cÇu gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng lao ®éng. - Ph¶i quan niÖm tiÒn l­¬ng lµ nguån sèng chÝnh cña ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng, do vËy ph¶i tr¶ ®ñ ®Ó hä ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. TiÒn l­¬ng lµ ®éng lùc trùc tiÕp cña ng­êi lao ®éng, nã thóc ®Èy ng­êi lao ®éng lµm tèt h¬n n÷a vµ h­ëng tèt h¬n. - Ph¶i x¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng lµ mét trong c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt kinh doanh, do vËy nã ph¶i ®­îc tÝnh ®óng, ®ñ ngay tõ kh©u ®Çu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. - Nh×n ë gãc ®é nµo ®ã cÇn x¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng lµ yÕu tè cña ®Çu t­, ph¸t triÓn. Do vËy ph¶i ®­îc tÝnh to¸n ®Õn trong x¸c ®Þnh c¬ cÊu ®Çu t­ ph¸t triÓn. - Ph¶i thÓ hiÖn, chøa ®ùng nh÷ng ®Æc ®iÓm, ®Æc tr­ng cña chÕ ®é chóng ta. * Víi nh÷ng yªu cÇu nh­ vËy, ta cã thÓ nªu kh¸i niÖm tiÒn l­¬ng nh­ sau: TiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ søc lao ®éng, gi¸ c¶ nµy ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së sè l­îng vµ chÊt l­îng søc lao ®éng, trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu cña thÞ tr­êng søc lao ®éng, trªn c¬ së nh÷ng quy ®Þnh cña luËt ph¸p ViÖt Nam. Nh×n chung do thÞ tr­êng gi¸ c¶ søc lao ®éng quÕt ®Þnh vµ ®iÒu tiÕt, cho nªn quan hÖ tiÒn l­¬ng gi÷a c¸c khu vùc, gi÷a c¸c ®èi t­îng trong x· héi cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Tuy vËy, gi÷a c¸c khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh vµ hµnh chÝnh sù nghiÖp cã kh¸c nhau vÒ nguån gèc chi tr¶ tiÒn l­¬ng. Theo M¸c: Gi¸ trÞ hµng ho¸ = c + v + m c: Chi phÝ t­ liÖu s¶n xuÊt v: Chi phÝ lao ®éng sèng (tiÒn l­¬ng) m: Gi¸ trÞ thÆng d­ Trong khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh, tiÒn l­¬ng ®· ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ hµng ho¸, do vËy nã ®­îc tÝnh to¸n trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu søc lao ®éng vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng chung vÒ lao ®éng, cßn khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp nguån chi tr¶ l­¬ng n»m trong ng©n s¸ch nhµ n­íc, mµ mg©n s¸ch nhµ n­íc ®­îc h×nh thµnh chñ yÕu th«ng qua thuÕ vµ lîi nhuËn cña kinh tÕ Nhµ n­íc. V× thÕ tiÒn l­¬ng ë khu vùc nµy xÐt vÒ nguån dù tr÷ nã lµ mét phÇn cña thu nhËp quèc d©n. Nh­ng c¬ cÊu ph©n phèi thu nhËp quèc d©n ph¶i ®¶m b¶o chi phÝ tiÒn l­¬ng cho lao ®éng ë khu vùc nµy t­¬ng quan mét c¸ch thÝch hîp víi tiÒn l­¬ng ë khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh. Së dÜ tiÒn l­¬ng ë mçi khu vùc lµ kh¸c nhau ë mét møc ®é nµo ®ã, do ®Æc thï cña nã quyÕt ®Þnh. Song nh×n chung, gi¸ c¶ søc lao ®éng vÉn do quy luËt cung cÇu quyÕt ®Þnh, nã ®iÒu tiÕt lao ®éng tõ khu vùc nµy sang khu vùc kh¸c, søc lao ®éng lµ hµng ho¸, mµ tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ cña nã, do vËy tiÒn l­¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè c¹nh tranh, lµm cho chÊt l­îng lao ®éng ngµy cµng t¨ng lªn. 2)T¹o ®éng lùc Nh­ chóng ta biÕt, bÊt kú sù ho¹t ®éng nµo cña con ng­êi còng ®Òu b¾t nguån tõ nh÷ng nhu cÇu, mµ ®Æc biÖt trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh ho¹t ®éng lao ®éng cña m×nh, con ng­êi còng thÓ hiÖn nh÷ng nhu cÇu, ­íc muèn râ rµng h¬n, nh»m ®¶m b¶o lîi Ých cña hä nh­ tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng, phô cÊp vµ nh÷ng yÕu tè vÒ phóc lîi x· héi kh¸c... Tho¶ m·n c¸c nhu cÇu chÝnh lµ ®¶m b¶o lîi Ých cho ng­êi lao ®éng c¶ vÒ vËt chÊt, tinh thÇn vµ quan t©m h¬n n÷a ®Õn c¶ lîi Ých t©m lý cña hä, t¹o cho hä cã mét t©m lý æn ®Þnh, c¶m thÊy yªn t©m trong suèt qu¸ tr×nh lao ®éng cña hä. Muèn vËy ®Ó ph¸t triÓn mét ngµnh kinh tÕ trong mét vïng l·nh thæ, mét nghÒ nµo ®ã, tr­íc hÕt ph¶i t¹o søc hÊp dÉn ®èi víi con ng­êi nãi chung vµ ng­êi lao ®éng nãi riªng, ®¹t ®­îc lîi Ých cao h¬n nh÷ng n¬i kh¸c. Tho¶ m·n lîi Ých chÝnh ®¸ng cña hä lµ ®éng lùc kinh tÕ trùc tiÕp thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, trong qu¸ tr×nh lao ®éng, nhµ qu¶n lý cã nhiÖm vô tæ chøc qu¸ tr×nh lao ®éng ®¹t n¨ng suÊt chÊt l­îng cao, ®Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, tr­íc hÕt nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i hiÓu t¹i sao con ng­êi lµm viÖc, t¹i sao cã lóc hä h¨ng h¸i, cã n¨ng suÊt lao ®éng, nh­ng cã lóc hä uÓ o¶i, thê ¬ tr­íc c«ng viÖc, thËm chÝ bá viÖc. Do ®ã cÇn ph©n tÝch kü ®éng c¬ lao ®éng cña con ng­êi. §éng c¬ ®ã liªn quan ®Õn c¸c lo¹i nhu cÇu trªn kh«ng ph¶i dÔ dµng, ®Æc biÖt ë nh÷ng n­íc kinh tÕ chËm ph¸t triÓn. Dï sao yªu cÇu cña ph¸t triÓn kinh tÕ còng ®ßi hái ph¶i t¹o ra ®éng lùc m¹nh trong lao ®éng cña hµng chôc triÖu ng­êi trong x· héi. Khi x©y dùng chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi nãi chung, chÝnh s¸ch qu¶n lý lao ®éng, tiÒn c«ng vµ thu nhËp nãi riªng, tr­íc hÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña ng­êi lao ®éng, ®¶m b¶o mèi quan hÖ hµi hoµ gi÷a ba lîi Ých: x· héi, tËp thÓ, c¸ nh©n. Cã nh­ vËy míi t¹o ®­îc ®éng lùc thóc ®Èy kinh tÕ vµ x· héi ph¸t triÓn. Con ng­êi kh«ng chØ lµ ®èi t­îng, mµ cßn lµ chñ thÓ cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Do ®ã, chÝnh s¸ch x· héi hîp lý, tiÕn bé sÏ t¹o ra ®éng lùc ®Ó thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch, môc tiªu kinh tÕ. NÕu chÝnh s¸ch kinh tÕ lµ nh»m vµo môc tiªu n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng lao ®éng, t¨ng thªm thu nhËp quèc d©n, th× chÝnh s¸ch x· héi h­íng tíi sù c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi, tho¶ m·n ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn cña con ng­êi nãi chung vµ ng­êi lao ®«ngj nãi riªng trong x· héi. Bëi vËy trong qu¸ tr×nh t¹o ®éng lùc, mét yÕu tè còng hÕt søc c¬ b¶n vµ cÇn thiÕt ®èi víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch lao ®éng, tiÒn l­¬ng ®ã lµ cÇn ph¶i thÊy râ sù thèng nhÊt biÖn chøng vµ sù kh¸c nhau gi÷a chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch x· héi trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta. 3) Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l­¬ng vµ t¹o ®éng lùc Ng­êi lao ®éng lµm viÖc víi môc ®Ých chÝnh lµ v× ®ång l­¬ng, nh»m nu«i sèng b¶n th©n vµ gia ®×nh. Chóng ta còng biÕt trong hÖ thèng nhu cÇu th× tiÒn l­¬ng lµ nh©n tè c¬ b¶n, quan träng, lµ nguån thu nhËp chÝnh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vËt chÊt cho ng­êi lao ®éng. TiÒn l­¬ng lu«n g¾n liÒn víi ng­êi lao ®éng cã vai trß kÝch thÝch, n©ng cao n¨ng lùc lµm viÖc ph¸t huy mäi kh¶ n¨ng vèn cã ®Ó t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao cña ng­¬× lao ®éng. TiÒn l­¬ng lµ ®éng lùc ®Ó ng­êi lao ®éng v­¬n tíi tÇm cao h¬n cña tµi n¨ng, søc lùc vµ s¸ng t¹o gãp phÇn thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. Khi ng­êi lao ®éng lµm viÖc cã n¨ng suÊt cao, ®em l¹i hiÖu qu¶ râ rÖt th× ng­êi sö dông lao ®éng cÇn quan t©m tíi viÖc t¨ng l­¬ng cao h¬n so víi gi¸ trÞ søc lao ®éng ®Ó kÝch thÝch ng­êi lao ®éng. Ngoµi viÖc t¨ng l­¬ng ng­êi sö dông lao ®éng cÇn ¸p dông biÖn ph¸p th­ëng gãp phÇn thóc ®Èy h¬n n÷a kh¶ n¨ng lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng, chÝnh lµ t¹o ra ®éng lùc ®Ó hä lµm viÖc cã n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ h¬n n÷a, gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn chung cña toµn doanh nghiÖp. II. C¬ cÊu tiÒn l­¬ng tèi thiÓu: 1) Ph­¬ng ph¸p luËn x¸c ®Þnh l­¬ng tèi thiÓu: a) Nhu cÇu tèi thiÓu: §­îc hiÓu nh­ lµ sù ®ßi hái cña ng­êi lao ®éng vÒ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t tèi thiÓu vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn ®Ó tån t¹i vµ lµm viÖc ®­îc ph©n chia thµnh hai hÖ thèng lµ nhu cÇu sinh häc vµ nhu cÇu x· héi . Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi th× nhu cÇu cña con ng­êi ngµy cµng ®­îc t¨ng lªn. b) Møc sèng tèi thiÓu Lµ mét møc ®é tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu tèi thiÓu cña ng­êi lao ®éng trong mét thêi kú nµo ®ã ®­îc biÓu hiÖn d­íi hai d¹ng hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ. Møc sèng tèi thiÓu bao gåm c¬ cÊu, chñng lo¹i c¸c t­ liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng gi¶n ®¬n. VÒ mÆt gi¸ trÞ ®­îc biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña c¸c t­ liÖu sinh ho¹t vµ c¸c c«ng viÖc dÞch vô, nã liªn quan chÆt chÏ víi l­¬ng tèi thiÓu. Møc sèng tèi thiÓu ®­îc ®¶m b¶o th«ng qua tiÒn l¬ng tèi thiÓu vµ c¸c phóc lîi c«ng céng. c) TiÒn l­¬ng tèi thiÓu Víi quan ®iÓm cho r»ng tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng th× tiÒn l­¬ng tèi thiÓu lµ vÊn ®Ò then chèt nhÊt lµ.nÒn thÊp nhÊt ®Ó tr¶ c«ng cho ng­êi lao ®éng, lµ c¬ së ®Ó x©y dùng hÖ thèng thang, b¶ng l­¬ng, quan hÖ tiÒn l­¬ng, tÝnh c¸c møc l­¬ng cho c¸c lo¹i lao ®éng kh¸c nhau ë c¸c ngµnh nghÒ , t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh trªn thÞ tr­êng lao ®éng. §ång thêi thiÕt lËp mèi quan hÖ rµng buéc kinh tÕ hai bªn gi÷a ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng trong tho¶ thuËn ký kÕt hîp ®ång lao ®éng. Do vËy, viÖc thùc hiÖn c¶i c¸ch tiÒn l­¬ng ph¶i trªn c¬ së tÝnh ®óng, ®ñ vµ tiÒn tÖ ho¸ c¸c nhu cÇu tèi thiÓu vµo tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. Nh­ vËy cã thÓ hiÓu tiÒn l­¬ng tèi thiÓu lµ tiÒn l­¬ng nhÊt ®Þnh tr¶ cho ng­êi lao ®éng lµm c¸c c«ng viÖc gi¶n ®¬n nhÊt trong ®iÒu kiÖn lao ®éng b×nh th­êng ®¶m b¶o nhu cÇu ®ñ sèng cho ng­êi lao ®éng. 2) Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu: a) X¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu trªn c¬ së nhu cÇu tiªu dïng tèi thiÓu cho b¶n th©n ng­êi tiªu dïng vµ cã phÇn nu«i con. Nh­ chóng ta ®Òu biÕt, møc l­¬ng tèi thiÓu x©y dùng theo nhu cÇu tèi thiÓu cña ng­êi h­ëng l­¬ng vµ cã phÇn nu«i con thùc hiÖn tõ 01.04.1993 cã c¬ cÊu nh­ sau: - Chi vÒ ¨n: 60% ®¹t 2.200 kcal/ngµy. - Chi vÒ nhµ ë: 8% - Chi vÒ gi¸o dôc: 2,5% - Chi B¶o hiÓn x· héi, B¶o hiÓm Y tÕ: 6% - C¸c kho¶n chi kh¸c: 23,5% - Chi nu«i con b»ng 6% cña b¶n th©n ng­êi lao ®éng. Tuy nhiªn theo c¬ cÊu l­¬ng tèi thiÓu trªn th× cßn mét sè kho¶n chi ph¸t sinh nh­: phÝ an ninh, phÝ vÖ sinh ®ãng gãp x· héi, phông d­ìng cha mÑ giµ... ch­a ®­îc tÝnh vµo c¬ cÊu l­¬ng (chiÕm kho¶ng 12% so víi l­¬ng). TiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®­îc thùc hiÖn vµ ®iÒu chØnh tõ n¨m 1993 ®Õn nay nh­ sau: N¨m 1993 lµ 120.000 ®ång/th¸ng N¨m 1997 lµ 144.000 ®ång/th¸ng N¨m 1999 lµ 180.000 ®ång/th¸ng N¨m 2001 lµ 210.000 ®ång/th¸ng So víi chuÈn nghÌo th× l­¬ng tèi thiÓu hiÖn nay b»ng 2,62 n«ng th«n miÒn nói, b»ng 2,1 víi chuÈn nghÌo n«ng th«n miÒn xu«i, b»ng 1,4 chuÈn nghÌo thµnh thÞ. C¬ cÊu chi dïng trªn còng ®­îc tÝnh to¸n x©y dùng ë vïng chuÈn. HiÖn nay do nhu cÇu cuéc sèng vµ sù ph¸t triÓn cña x· héi, c¬ cÊu chi dïng ®· cã sù thay ®æi theo chiÒu h­íng tû lÖ, chi cho ¨n uèng gi¶m xuèng, nh­ng nhu cÇu vÒ nhµ ë, häc tËp, giao tiÕp x· héi... l¹i n©ng lªn thÓ hiÖn nh­ sau: - Chi dïng cho ¨n uèng chiÕm d­íi 30% - Nhµ ë: 11,41% - Giao tiÕp x· héi: 11,23% - Häc tËp: 11,51% b) X¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu trªn c¬ së tiÒn c«ng trung b×nh tr¶ cho ng­êi lao ®éng trªn thÞ tr­êng lao ®éng. C¨n cø vµo møc tiÒn c«ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng ë mçi ngµnh, mçi vïng, lao ®éng chÝnh, phô, phô trî, dÞch vô, trªn c¬ së tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn c«ng trung b×nh th× møc tiÒn c«ng tr¶ cho lao ®éng gi¶n ®¬n (xem nh­ tèi thiÓu) b×nh qu©n vµo kho¶ng 340.000 - 440.000 ®ång/th¸ng (ngµnh x©y dùng). c) X¸c ®Þnh møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu trªn c¬ së kh¶ n¨ng chi tr¶ cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp thùc hiÖn viÖc chi tr¶ tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n kh¸c ngoµi l­¬ng dùa vµo tæng quü l­¬ng ®· ®­îc x¸c ®Þnh th«ng qua viÖc lËp kÕ ho¹ch quü l­¬ng hµng n¨m. Nh­ vËy kh¶ n¨ng chi tr¶ cña Doanh nghiÖp ®èi víi møc l­¬ng tèi thiÓu lµ tõ 333.000 - 521.000 ®ång. d) X¸c ®Þnh møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu tõ kh¶ n¨ng chi tr¶ cña nÒn kinh tÕ (GDP) vµ quü tiªu dïng d©n c­. e) X¸c ®Þnh møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu theo tèc ®é tr­ît gi¸ so víi lóc thiÕt kÕ tiÒn l­¬ng tr­íc ®©y. Ngoµi c¸c ph­¬ng ph¸p trªn ®©y, viÖc x¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ph¶i tÝnh ®Õn quan hÖ c«ng - n«ng, tøc lµ so s¸nh tiÒn l­¬ng víi møc thu nhËp cña ng­êi n«ng d©n hiÖn nay ®Ó kh«ng cã sù c¸ch biÖt lín vÒ møc sèng, t¹o nªn sù m©u thuÉn trong x· héi v× n­íc ta cã ®Õn 76% lµ n«ng d©n. Trong xu thÕ héi nhËp, toµn cÇu ho¸ hiÖn nay cã sù c¹nh tranh rÊt lín vÒ s¶n xuÊt, kinh doanh, sö dông lao ®éng. Do vËy l­¬ng tèi thiÓu ë ViÖt Nam cÇn cã sù tÝnh to¸n so s¸nh víi møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ë c¸c n­íc trong khu vùc. PhÇn II: thùc tr¹ng cña tiÒn l­¬ng víi vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc trong lao ®éng I. Nh÷ng biÓu hiÖn cña chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ë ViÖt Nam hiÖn nay ChÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng lµ mét bé phËn quan träng trong hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi. Nã kh«ng chØ trùc tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng cña nh÷ng ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng, ®Õn ®êi sèng cña ng­êi d©n trong x· héi mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt, quan hÖ tÝch luü vµ tiªu dïng, quan hÖ gi÷a c¸c tÇng líp lao ®éng, gi÷a c¸c ngµnh nghÒ, c¸c khu vùc, ®éng lùc ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c, æn ®Þnh chÕ ®é chÝnh trÞ, x· héi... ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua, chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng còng th­êng xuyªn ®­îc c¶i tiÕn, ®æi míi tõ khi ban hµnh NghÞ ®Þnh 235/H§BT th¸ng 9/1985 ®Õn ®Çu n¨m 1993. Nhµ n­íc ®· ph¶i ®iÒu chØnh tiÒn l­¬ng 21 lÇn. Th¸ng 4 n¨m 1993 thùc hiÖn c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ban hµnh nghÞ ®Þnh 25/CP, 26/CP vÒ chÕ ®é tiÒn l­¬ng cho c«ng nh©n viªn chøc khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ s¶n xuÊt kinh doanh. Tõ ®ã ®Õn nay mÆc dï c¸c thang b¶ng l­¬ng vµ c¬ chÕ qu¶n lý ch­a thay ®æi, nh­ng møc l­¬ng tèi thiÓu ®· th­êng xuyªn thay ®æi tõ 120.000 ®ång n¨m 1993 ®Õn 210.000 ®ång tÝnh tõ ngµy 1.1.2001. ChÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng theo NghÞ ®Þnh 25/CP, 26/CP ®· cã nh÷ng ­u ®iÓm vµ tiÕn bé. Nh­ng ngay tõ khi ra ®êi còng cßn tån t¹i vµ thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. H¬n n÷a t×nh h×nh s¶n xuÊt, ®êi sèng x· héi cßn nhiÒu thay ®æi, do ®ã chÕ ®é tiÒn l­¬ng hiÖn hµnh kh«ng cßn phï hîp. V× vËy cÇn thiÕt ph¶i sím c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng víi nh÷ng néi dung c¬ b¶n sau: 1) Møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu: TiÒn l­¬ng tèi thiÓu lµ c¨n cø ®Ó tÝnh c¸c møc tiÒn l­¬ng kh¸c trong tÊt c¶ c¸c hÖ thèng thang b¶ng l­¬ng. Nã lµ giíi h¹n thÊp nhÊt buéc c¸c doanh nghiÖp, c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng kh«ng ®­îc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng thÊp h¬n møc ®ã. Møc l­¬ng tèi thiÓu cã t¸c dông ®¶m b¶o vµ æn ®Þnh møc sèng cho ng­êi lao ®éng ë møc thÊp nhÊt. X¸c ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­ hÖ thèng nhu cÇu tèi thiÓu, møc sèng tèi thiÓu, møc n¨ng suÊt lao ®éng vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, quan hÖ cung cÇu søc lao ®éng, biÕn ®éng gi¸ c¶ vµ mèi t­¬ng quan vÒ tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cña c¸c tÇng líp d©n c­. Mét trong nh÷ng yÕu tè chñ yÕu quyÕt ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu lµ nhu cÇu møc sèng tèi thiÓu cña d©n c­. Thùc tÕ gi÷a nhu cÇu, møc sèng vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cã thÓ t¸ch biÖt nhau, nh­ng nã l¹i g¾n bã vµ rµng buéc lÉn nhau. Trong cïng mét thêi kú, ®èi víi c¸c tÇng líp d©n c­ kh¸c nhau th× nhu cÇu còng kh¸c nhau. Nhu cÇu vµ møc sèng còng cã thÓ kh¸c nhau, nhu cÇu th­êng lín h¬n møc sèng. MÆt kh¸c, khi gi¸ c¶ t¨ng lªn, møc l­¬ng tèi thiÓu còng ph¶i t¨ng lªn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu møc sèng. HiÖn nay møc l­¬ng tèi thiÓu lµ 210.000 ®ång vÉn cßn rÊt thÊp so víi thùc tÕ cuéc sèng hiÖn nay, kh«ng ®¶m b¶o ®­îc c¸c yªu cÇu t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n søc lao ®éng. Thu nhËp tõ tiÒn l­¬ng chØ chiÕm mét phÇn nhá trong tæng thu nhËp cña ng­êi lao ®éng, ®Ó ph¸t huy ®Çy ®ñ vai trß cña tiÒn l­¬ng trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ph¸t huy vÞ trÝ cña tiÒn l­¬ng tèi thiÓu trong chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, cÇn thiÕt ph¶i x¸c ®Þnh l¹i møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu trªn c¬ së tÝnh ®ñ vµ tÝnh ®óng c¸c yÕu tè cÊu thµnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hiÖn nay, ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña ng­êi d©n . Thang b¶ng l­¬ng HÖ thèng thang b¶ng l­¬ng lÇn nµy lµ c¸c bËc l­¬ng kh«ng x¸c ®Þnh lµ sè tuyÖt ®èi mµ lµ hÖ sè l­¬ng so víi l­¬ng thêi ®iÓm. V× vËy khi gi¸ c¶ biÕn ®éng chØ cÇn quyÕt ®Þnh møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu lµ dÔ dµng x¸c ®Þnh ®­¬cj c¸c bËc l­¬ng t­¬ng øng. Do yªu cÇu, tÝnh chÊt c«ng viÖc vµ ®Æc tr­ng cña c¸c ngµnh kh¸c nhau lµ kh¸c nhau, do ®ã viÖc thiÕt kÕ c¸c b¶ng l­¬ng cho c¸c ngµnh kh¸c nhau kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i gièng gia mét c¸ch tuyÖt ®èi. .......... trong c¸c b¶ng l­¬ng ®Òu cã 3 cÊp: S¬, trung vµ ®¹I häc cÊp ®¹I häc l¹i chia 3 lo¹i n÷a. ViÖc chi cÊp vµ ngh¹ch lµ cÇn thiÕt, nh­ng kh«ng ph¶i ngµnh nµo vµ c«ng viÖc nµo còng nh­ vËy. Gi¶ng viªn ®¹I häc kh«ng chØ 3 ng¹ch mµ cã thÓ 4 ng¹ch (.... trî gi¶ng). Ng­îcl¹i .... dÞch viªn,kÕ to¸n, th­ viÖn cã nhÊt thiÕt ph¶i ®ñ 3 ng¹ch: viªn, chÝnh, cao cÊp kh«ng. Kh«ng ®Ó mét ng¹ch cã qu¸ nhiÒu bËc (16 bËc) nh­ hiÖn nay. §èi víi mçi cÊp, mçi ng¹ch kh«ng nªn chia thµnh qu¸ nhiÒu bËc nh­ hiÖn nay. C¸ch ph©n chia nh­ vËy sÏ dÉn ®Õn nhiÒu bËc treo, rÊt nhiÒu ng­êi khi nghØ h­u kh«ng thÓ ®¹t ®Õn c¸c ng¹chvµ bËc ®ã. H¬n n÷a viÖc chia nhiÒu bËc nh­ vËy sÏ lµm t¨ng tÝnh chÊt b×nh qu©n trong viÖc tr¶ l­¬ng. §ång thêi më réng..... sè l­îng ë mçi cÊp, t¸ch b¹ch hÖ thèng thang b¶ng l­¬ng gi÷a 4 lo¹i ®èi t­îng h­ëng l­¬ng kh¸c nhau (bÇu cö, hµnh chÝnh sù nghiÖp, lùc l­îng vò trang vµ c¸c doanh nghiÖp). 3) C¸c chÕ ®é phô cÊp l­¬ng Trong qu¸ tr×nh x©y dùng hÖ thèng thang b¶ng l­¬ng cã nh÷ng yÕu tè ch­a ®­îc tÝnh trong c¸c møc l­¬ng, nh­ng l¹i rÊt cÇn ®Ó ®éng viªn ng­êi lao ®éng lµm viÖc ë c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng th× ®­îc ®­a vµo c¸c chÕ ®é phô cÊp.V× vËy trong lÇn c¶i c¸ch n¨m 1993 chØ cßn gi÷ l¹i 8 lo¹i phô cÊp, sau ®ã l¹i t¨ng thªm mét sè lo¹i phô cÊp kh¸c. D­íi ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò vÒ chÕ ®é phô cÊp hiÖn nay. Gi¶m bít mét sè chÕ ®é phô cÊp. Nh÷ng yÕu tè nµo ®· ®­îc tÝnh vµo trong l­¬ng th× th«i kh«ng phô cÊp. VÝ dô phô cÊp khu vùc vµ phô cÊp ®¾t ®á cã thÓ nép l¹i. V× nãi ®Õn yÕu tè khu vùc lµ ®· t¸ch ®Òu yÕu tè gi¶ c¶. - Gé phô cÊp tr¸ch nhiÖm vµo phô cÊp chøc vô hoÆc bá phô cÊp tr¸ch nhiÖm. Bëi v× khi nãi chøc vô lµ nãi ®Õn tr¸ch nhiÖm, cßn ®èi víi nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái tr¸ch nhiÖm cao ®· ®­a vµo hÖ sè l­¬ng trong c¸c b¶ng l­¬ng cña c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau. ViÖc bá chÕ ®é phô cÊp lµm ®ªm chuyÓn thµnh chÕ ®é tr¶ l­¬ng lµm ®ªm lµ hîp lý. Ngoµi ra nªn tÝnh chÕ ®é tr¶ l­¬ng ngoµi giê ®èi víi nh÷ng c«ng viÖc cÇn hoµn thµnh gÊp. - §èi víi mét sè c«ng viÖc cÇn khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng lµm viÖc l©u dµi trong ngµnh nh­ lùc l­îng vò trang, gi¸o viªn... nªn cã chÕ ®é phô cÊp th©m niªn. Møc cña c¸c chÕ ®é phô cÊp nªn so víi møc l­¬ng tèi thiÓu hay møc l­¬ng cÊp bËc. 4) C¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng HiÖn nay, tiÒn l­¬ng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn ch­a cao, ch­a ®¸p øng nhu cÇu ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng vµ míi chiÕm bé phËn nhá trong thu nhËp cña ng­oõi lµm c«ng ¨n l­¬ng. Muèn t¨ng l­¬ng, tr­íc hÕt ph¶i quan t©m ®Õn gi¶m sè l­îng biªn chÕ. NhiÒu n¨m nay Nhµ n­íc vÉn cã xu h­íng gi¶m sè l­îng biªn chÕ nh­ng trong thùc tÕ sè l­îng kh«ng gi¶m mµ vÉn t¨ng liªn tôc, mÆc dï thêi gian lµm viÖc ®· gi¶m xuèng 5 ngµy trong tuÇn, nh­ng thêi gian lao ®éng vÉn cßn l·ng phÝ rÊt nhiÒu. Nªn t¸ch riªng sè ng­êi h­ëng l­¬ng vµ sè ng­êi h­ëng trî cÊp. Sè ng­êi h­ëng l­¬ng n¨m 1998 cã kho¶ng 3,8 triÖu ng­êi (1/8 trong c¸ch doanh nghiÖp, 1,5 triÖu hµnh chÝnh sù nghiÖp) nh­ng trªn thùc tÕ ng©n c¸ch Nhµ n­íc ph¶i chi tr¶ l­¬ng vµ trî cÊp cho trªn 7 triÖu ng­êi. Quü tiÒn l­¬ng chi tr¶ cho ng­êi h­ëng l­¬ng kh«ng ph¶i qu¸ lín nh­ng tiÒn tr¶ cho h­u trÝ vµ trä cÊp l¹i rÊt nhiÒu. HiÖn nay mét bé phËn kh«ng nhá tiÒn h­u trÝ do ng©n s¸ch cÊp bï, nh­ng dÇn dÇn quü b¶o hiÓm sÏ ®¶m nhiÖm toµn bé tiÒn h­u trÝ. ViÖc x¸c ®Þnh nguån h×nh thµnh quü tiÒn l­¬ng. §èi víi khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh, tiÒn l­¬ng tÝnh trong gi¸ thµnh, do ®ã quü tiÒn l­¬ng lÊy tõ doanh thu cña doanh nghiÖp. HiÖn nay tû träng tiÒn l­¬ng trong doanh thu cßn rÊt thÊp. V× vËy quü tiÒn l­¬ng nµo ®­îc h×nh thµnh tõ 2 bé phËn nguån thu cña ngµnh vµ sù hç trî tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc cã nh­ vËy th× viÖc t¨ng l­¬ng míi ®­îc thùc hiÖn dÔ dµng h¬n vµ gãp phÇn gi¶m bít g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch Nhµ n­¬c. Bªn c¹nh ®ã th× viÖc n©ng l­¬ng kh«ng nªn quy ®Þnh 2-3 n¨m 1 lÇn mµ ph¶i c¨n cø vµo n¨ng lùc, tr×nh ®é, ý thøc tr¸ch nhiÖm. §èi víi khu vùc qu¶n lý, hµnh chÝnh sù nghiÖp nªn quy ®Þnh chÕ ®é kho¸n quü l­¬ng dùa vµo ®Þnh biªn, tiÒn l­¬ng b×nh qu©n cña ®¬n vÞ vµ tû lÖ t¨ng l­¬ng hµng n¨m dùa trªn c¸c chÕ ®é cña Nhµ n­íc ®· ban hµnh. II. C¶i c¸ch tiÒn l­¬ng - nh©n tè c¬ b¶n t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng 1) C¶i c¸ch tiÒn l­¬ng nh©n tè c¬ b¶n t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng TiÒn tÖ, gi¸ c¶, tiÒn l­¬ng lµ nh÷ng chÝnh s¸ch quan träng cña mét quèc gia, nã kh«ng chØ lµ ®ßn bÈy kinh tÕ mµ cßn lµ yÕu tè nh¹y c¶m t¸c ®éng trùc tiÕp tíi t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, ®I ®èi víi c¸c gi¶i ph¸p tiÒn tÖ, gi¸ c¶ n¨m 1985, 1989 vµ 1993, chóng ta ®· tËp trung tiÕn hµnh c¶i tiÕn vµ c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng vµ c¸c trî cÊp x· héi, nh­ng cho ®Õn nay tiÒn l­¬ng vÉn lµ vÊn ®Ò cßn nhiÒu tån t¹i gay g¾t, diÔn biÕn phøc t¹p vµ hÕt søc bøc xóc, ch­a h×nh thµnh ®­îc chÝnh s¸ch, c¬ chÕ hîp lý ®Ó cã thÓ vËn hµnh mét c¸ch su«n sÎ, cã hiÖu qu¶ trong ®êi sèng thùc tiÔn cña ®Êt n­íc. V× vËy, quan ®iÓm mµ NghÞ quyÕt Trung ­¬ng bÈy (kho¸ VIII) cña ban chÊp hµnh Trung ­¬ng ®· nhÊn m¹nh: “TiÒn l­¬ng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc, tr¶ l­¬ng ®óng cho ng­êi lao ®éng chÝnh lµ thùc hiÖn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn gãp phÇn quan träng lµm lµnh m¹nh, trong s¹ch ®éi ngò c¸n bé, n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vµ hiÖu suÊt c«ng t¸c. B¶o ®¶m gi¸ trÞ thùc cña tiÒn l­¬ng vµ tõng b­íc c¶i thiÖn theo sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi. 2) Tr¶ l­¬ng kÝch thÝch lao ®éng: Khi møc s¶n xuÊt ®· ®­îc tiªu chuÈn ho¸ vµ khi ®Çu ra cã thÓ ®­îc ®o l­êng b»ng nh÷ng ®¬n vÞ râ rµng, ng­êi sö dông lao ®éng nªn ¸p dông ph­¬ng ph¸p tr¶ l­¬ng kÝch thÝch lao ®éng. Tr­íc hÕt ng­êi sö dông lao ®éng nªn quyÕt ®Þnh sÏ ¸p dông kÕ ho¹ch kÝch thÝch tíi møc nµo, sau ®ã l­u chän vµ lËp kÕ ho¹ch quü tiÒn l­¬ng mét c¸ch thÝch hîp, dùa trªn kÕt qu¶ ph©n tÝch cÈn thËn c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt. §Ó cho c«ng viÖc tiÕn hµnh tèt ®Ñp, kÕ ho¹ch cÇn ph¶i phï hîp víi c«ng viÖc vµ ®¬n gi¶n ®Ó dÔ tÝnh to¸n vµ dÔ qu¶n lý. KÕ ho¹ch ph¶i khuyÕn khÝch vÒ mÆt tµi chÝnh mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ ®ång thêi ph¶i cã mét møc l­¬ng ®¶m b¶o, æn ®Þnh, kh«ng ®­îc t¨ng hay h¹ tiªu chuÈn. CÇn ph¶i thiÕt lËp møc thang l­¬ng kÝch thÝch ®èi víi c¸c c«ng viÖc kh¸c nhau, ®Ó t¹o nªn møc chªnh lÖch l­¬ng vµ tiÒn phô cÊp cã thÓ so s¸nh víi c¸c c«ng viÖc ®­îc tr¶ thuÇn tuý theo giê. NÕu tuyÓn mé vµ tuyÓn chän nh©n viªn lµ c¶ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p, nh»m tuyÓn lùa nh÷ng c«ng nh©n viªn cã kh¶ n¨ng vµo lµm viÖc hay gi÷ nh÷ng chøc vô theo ®óng kh¶ n¨ng, th× chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng lµ chiÕn l­îc kÝch thÝch lao ®éng vµ ®éng viªn nh÷ng ng­êi ®ã, nh»m duy tr×, cñng cè vµ ph¸t triÓn lùc l­îng lao ®éng nµy lµm viÖc l©u dµi cho doanh nghiÖp. Trong tr­êng hîp nÕu c«ng ty cã mét lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é vµ ®­îc bè trÝ vµo vÞ trÝ thÝch hîp, nh­ng chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng kh«ng phï hîp, th× tinh thÇn c«ng nh©n viªn sÏ sa sót, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, gi¸ thµnh ....... c«ng ty sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n. Bëi vËy, chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ph¶i lµ mét chÝnh s¸ch linh ®éng, uyÓn chuyÓn, phï hîp víi hoµn c¶nh x· héi víi kh¶ n¨ng cña tõng c«ng ty, kh«ng nªn ¸p dông c«ng thøc tiÒn l­¬ng mét c¸ch m¸y mãc, thèng nhÊt cho mäi c«ng ty. Cã c«ng ty ¸p dông chÕ ®é kho¸n theo s¶n phÈm th× n¨ng suÊt lao ®éng cao, gi¸ thµnh h¹, nh­ng c«ng ty kh¸c l¹i thÊt bÞ nÕu còng ¸p dông chÕ ®é nµy mµ ph¶i ¸p dông chÕ ®é kh¸c, ch¼ng h¹n chÕ ®é l­¬ng theo giê céng víi tiÒn th­ëng... IV. Thùc tr¹ng tiÒn l­¬ng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c doanh nghiÖp 1) TiÒn l­¬ng trong DDNN Trong DNNN ngµy 28.3.1997 ChÝnh phñ cã NghÞ ®Þnh 28/CP cho phÐp tuú theo vïng, ngµnh nghÒ kinh tÕ kü thuËt vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh mµ doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän møc l­¬ng tèi thiÓu phï hîp ®Ó x¸c ®Þnh ®­a gi¸ tiÒn l­¬ng, tèi ®a kh«ng qu¸ 2,5 lÇn so víi møc l­¬ng tèi thiÓu chung do nhµ n­íc c«ng bè, tõ 144.000 ®ång ®Õn 360.000 ®ång. Tõ c¬ chÕ nµy, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng t¨ng lªn, c«ng t¸c qu¶n lý tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp ®­îc cñng cè vµ tiÕn bé h¬n. Theo b¸o c¸o cña Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi th× n¨m 1997 tiÒn l­¬ng thùc tÕ b×nh qu©n chung cña c¸c doanh nghiÖp lµ 851181 ®ång/th¸ng. Mæc dï tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®­îc ®iÒu chØnh, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng cã n©ng lªn, nh­ng do yªu cÇu l­¬ng tèi thiÓu ph¶i ®¶m b¶o nhu cÇu tèi thiÓu vÒ ¨n, mÆc, ë, ®I l¹i häc hµnh, ch÷a Önh, b¶o hiÓm tuæi giµ, giao tiÕp x· héi vµ mét phÇn nu«i con th× cßn kho¶ng c¸ch lín. Møc l­¬ng tèi thiÓu theo thêi ®iÓm hiÖn nay ph¶i lµ kho¶ng 350.000 ®ång ®Õn 500.000 ®ång/th¸ng, tuú theo gi¸ c¶ sinh ho¹t cña tõng vïng víi møc b×nh qu©n chung lµ 415.000 ®ång/th¸ng. Trong DNNN hÖ thèng thang b¶ng l­¬ng thiÕt kÕ phøc t¹p nhiÒu thang, b¶ng l­¬ng nh­ng béi sè cña nhiÒu thang b¶ng l­¬ng cßn mang tÝnh ...., ®é gi·n c¸ch gi÷a 2 bËc l­¬ng cßn nhá, ch­a cã t¸c dông khuyÕn khÝch, kÝch thÝch c«ng nh©n viªn chøc n©ng cao tay nghÒ ®Ó n©ng bËc, n©ng l­¬ng. HiÖn nay cã 21 thang l­¬ng ¸p dông ®èi víi 63 nhãm ngµnh, nghÒ, 24 b¶ng l­¬ng cña c«ng nh©n viªn trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh doanh ¸p dông víi 179 chøc danh nghÒ: 1 b¶ng l­¬ng cña viªn chøc chuyªn m«n nghiÖp vô thõa hµnh thiÕt kÕ thµnh 6 ng¹ch l­¬ng; 1 b¶ng l­¬ng viªn chøc qu¶n lý doanh nghiÖp cho 3 chøc danh gi¸m ®èc vµ kÕ to¸n tr­ëng. Bé sè ë thang l­¬ng c¬ khÝ, ®iÖn, ®iÖn tö tin häc chØ cã 2,35 (bËc l­¬ng thÊp nhÊt 1,16, bËc cao nhÊt 2,73). So víi møc l­¬ng cña c«ng nh©n viªn chøc trùc tiÕp s¶n xuÊt th× møc l­¬ng cña viªn chøc chuyªn m«n nghiÖp vô lµ thÊp, ch­a khuyÕn khÝch hä nghiªn cøu häc tËp, trao ®æi kiÕn thøc chuyªn m«n nghiÖp vô. ThÝ dô mét kü s­ sau khi häc hÕt 12 n¨m phæ th«ng vµ qua 5 n¨m ®µo t¹o chØ ®­îc xÕp møc l­¬ng hÖ sè 1,78, trong khi ®ã mét c«ng nh©n qua häc phæ th«ng vµ víi thêi gian ®µo t¹o nghÒ kho¶ng 1 n¨m, khi ra tr­êng ®­îc xÕp bËc 2, nh­ng th«ng th­êng xÕp bËc cã hÖ sè l­¬ng 1,62. B¶ng l­¬ng viªn chøc qu¶n lý doanh nghiÖp x¸c ®Þnh cho 3 chøc danh gi¸m ®èc, phã gi¸m ®èc kÕ to¸n tr­ëng ®­îc chia thµnh 5 h¹ng doanh nghiÖp, mçi chøc danh cã 2 bËc l­¬ng vµ cã hÖ sè tõ 3,04 ®Õn 7,06, còng cßn nhiÒu tån t¹i do x¸c ®Þnh chØ tiªu xÕp h¹ng cã nh÷ng yÕu tè ch­a hîp lý. Quan hÖ tiÒn l­¬ng gi÷a c¸n bé qu¶n lý vµ c¸n bé l·nh ®¹o còng cßn nhiÒu bÊt cËp. Nh­ vËy, nh×n chung tiÒn l­¬ng trong khu vùc DNNN phÇn nµo ®· ®¶m b¶o ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng vµ mét phÇn tÝch luü ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng më réng gãp phÇn khuyÕn khÝch vµ kÝch thÝch ng­êi lao ®éng h¨ng h¸i vµ tÝch cùc h¬n trong lao ®éng. 2) HÖ thèng b¶ng l­¬ng cña viªn, c«ng chøc hµnh chÝnh, sù nghiÖp. Trong thùc tÕ, viªn chøc th­êng ®­îc ph©n lo¹i theo nghÒ. ViÖc ph©n lo¹i nµy tuú thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, vµo tr×nh ®é ph©n c«ng vµ hîp t¸c lao ®éng trong x· héi, trªn c¬ së ph©n lo¹i nµy mçi lo¹i viªn chøc bao gåm mét sè chøc danh viªn chøc, vµ mçi chøc danh viªn chøc ®­îc quy ®Þnh ph¶i thùc hiÖn hoµn thµnh mét sè nhiÖm vô, c«ng viÖc cô thÓ. Nh÷ng nhiÖm vô nµy Ên ®Þnh møc ®é phøc t¹p lao ®éng cña c«ng viÖc vµ l­îng tiªu hao lao ®éng ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc. B¶ng l­¬ng cña c«ng chøc, viªn chøc Nhµ n­íc ®­îc quy ®Þnh theo ngµnh. Trong mçi ngµnh cã c¸c ng¹ch l­¬ng, mçi ng¹ch l­¬ng cã mét hÖ sè l­¬ng chuÈn vµ c¸c bËc l­¬ng th©m niªn. - Ng¹ch l­¬ng: mçi ng¹ch l­¬ng øng víi mét ng¹ch c«ng chøc, viªn chøc ph¶n ¸nh néi dung c«ng viÖc vµ tr×nh ®é c«ng chøc, viªn chøc. - HÖ sè møc l­¬ng chuÈn lµ hÖ sè møc l­¬ng thêi ®iÓm cña ng¹ch. Mçi ng¹ch ®Òu cã hÖ sè møc l­¬ng chuÈn cña mét ng¹ch chÞu sù c©n ®èi trong néi bé ngµnh vµ sù c©n ®èi chung gi÷a c¸c ngµnh. - BËc l­¬ng th©m niªn thÓ hiÖn th©m niªn c«ng, viªn chøc ®· lµm viÖc trong ng¹ch ®­îc x¸c ®Þnh hîp lý nh»m ®éng viªn, khuyÕn khÝch c«ng, viªn chøc yªn t©m lµm viÖc. Sè bËc l­¬ng th©m niªn cña mçi ng¹ch nhiÒu hay Ýt tuú thuéc vµo: yªu cÇu ®µo t¹o thÊp, lao ®éng gi¶n ®¬n cã sè bËc nhiÒu h¬n ng¹ch cã yªu cÇu ®µo t¹o cao, lao ®éng phøc t¹p; ®é dµi thêi gian c«ng viÖc, viªn chøc lµm viÖc trong ng¹ch ®ã; hÖ sè møc l­¬ng cao nhÊt vµ thÊp nhÊt cña ng¹ch; thêi gian cÇn thiÕt ®Ó n©ng bËc l­¬ng, b¶o ®¶m r»ng mçi bËc l­¬ng th©m niªn ®ñ ®éng viªn, khuyÕn khÝch c«ng, viªn chøc. 3) TiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi §Õn nay ®· cã kho¶ng 59 quèc gia víi 2667 dù ¸n ®­îc cÊp giÊy phÐp trong ®ã cã 2152 dù ¸n ®ang ho¹t ®éng víi tæng sè vèn ®Çu t­ 35,1 tû USD cña n­íc ngoµi ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam; c¸c doanh nghiÖp ®ã ®· t¹o viÖc lµm cho h¬n 300.000 lao ®éng trùc tiÕp vµ hµng tr¨m ngµn lao ®éng gi¸n tiÕp bªn ngoµi doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng theo 4 h×nh thøc, song chñ yÕu gåm 2 lo¹i: gÇn 60% lµ c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, hîp t¸c kinh doanh, 40 % lµ doanh nghiÖp cã 100% vèn n­íc ngoµi. Trong lÜnh vùc tiÒn l­¬ng, ChÝnh phñ ®· 4 lÇn thay ®æi møc l­¬ng tèi thiÓu cho phï hîp. Tõ 1.7.1999 Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi ®· cã quyÕt ®Þnh ¸p dông tr¶ l­¬ng b»ng VND víi 3 møc: 487.000 - 556.000 vµ 626.000 ®ång thang tuú theo vïng l·nh thæ. ChÝnh phñ còng ®· cã NghÞ ®Þnh 197/CP ngµy 31/12/194 vµ Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ x· héi cã th«ng t­ 11/L§-TBXH ngµy 3.5.1995 vÒ qu¶n lý tiÒn l­¬ng ®èi víi lo¹i doanh nghiÖp nµy. Ngoµi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn cã kho¶ng 3.200 v¨n phßng ®¹I diÖn, c¬ quan, tæ chøc n­íc ngoµi hoÆc quèc tÕ vµ ngo¹i giao ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam, ®· thu hót kho¶ng 16.000 lao ®éng ViÖt Nam vµo lµm viÖc vµ tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng ®­îc qu¶n lý bëi c¸c NghÞ ®Þnh, th«ng t­ cña ChÝnh phñ vµ Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh x· héi. Thùc tÕ cho thÊy, mét sè doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· chÊp hµnh ph¸p luËt lao ®éng ViÖt Nam, thùc hiÖn ®óng nh÷ng quy ®Þnh vµ h­íng dÉn cña ChÝnh phñ vµ cña Bé Lao ®éng Th­¬ng binh x· héi. VÝ dô nh­ c«ng ty liªn doanh chÕ t¹o b¬m Ebaza Th¸i D­¬ng, ®· xÕp l­¬ng bËc 1 cho nh©n viªn b¶o vÖ 35USD, c«ng nh©n kü thuËt cã 7 bËc, trong ®ã bËc 1 lµ 19USD (hÖ sè l­¬ng 1,4) bËc 7 lµ 140,75USD (hé sè l­¬ng 3,45), trung cÊp kü thuËt (6 bËc, trong ®ã bËc 1 lµ 51,1 USD, ®¹I häc tõ 62,3 ®Õn 139,3 USD, gåm c¶ 10 bËc, t­¬ng ®­¬ng hÖ sè l­¬ng 1,78-3,98. XÝ nghiÖp chÕ biÕn tr¸i c©y Food Tech ë tØnh Long An (100% vèn Th¸i Lan) ®· xÕp l­¬ng cho l¸i xe con 36 USD, thñ kho 50 USD, kiÓm phÈm 68 USD, kÕ to¸n 82 USD... Tuy nhiªn, vÉn cßn nhiÒu doanh nghiÖp ch­a thùc hiÖn ®óng, g©y ra c¸c tranh chÊp lao ®éng. VÝ dô C«ng ty mang tiÒn vÒ Long An (doanh nghiÖp 100% vèn §µI Loan) C«ng ty liªn doanh chÕ t¹o biÕn thÕ ABB. Qua ®ã chóng ta cã thÓ thÊy c«ng t¸c h­íng dÉn, tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ý thøc ph¸p luËt cho ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng hiÓu chÝnh s¸ch, thùc hiÖn chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc vÒ tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp trong doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi bÞ bu«ng láng, c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ch­a phèi hîp chÆt chÏ víi nhau trong viÖc h­íng dÉn, kiÓm tra, kiÓm so¸t, uèn n¾n c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn ®óng c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. ChÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng do Nhµ n­íc ban hµnh ®· gãp phÇn t¹o m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó thu hót vèn ®©ï t­ n­íc ngoµi, b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña ng­êi lao ®éng vµ tõng b­íc n©ng cao vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc vÒ tiÒn l­¬ng trong lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ chØ cã nh­ vËy th× míi ®¶m b¶o ®­îc tÝnh c«ng b»ng lµm cho ng­êi lao ®éng c¶m thÊy yªn t©m khi tham gia vµo lÜnh vùc lao ®éng nµy vµ ®©y còng chÝnh lµ mét yÕu tè t¹o ra ®éng lùc ®Ó hä tÝch cùc lµm viÖc t¹o n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao. III. TiÒn l­¬ng - t¹o ®éng lùc vµ vÊn ®Ò t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng 1) N¨ng suÊt lao ®éng: N¨ng suÊt lao ®éng cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi thu nhËp cña ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp nãi chung vµ tiÒn l­¬ng nãi riªng. N¨ng suÊt lao ®éng cµng cao th× møc thu nhËp cµng lín, nh­ng møc thu nhËp rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c ngµnh khi cã cïng mét n¨ng suÊt lao ®éng. Khi n¨ng suÊt lao ®éng cµng cao th× møc thu nhËp cµng lín, nh­ng møc thu nhËp rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c ngµnh khi cã cïng mét n¨ng suÊt lao ®éng. Khi n¨ng suÊt lao ®éng thay ®æi tõ 5 triÖu ®ång lªn 70 triÖu ®ång th× c¸c DNNN cã chªnh lÖch cao nhÊt (5 lÇn) sau ®Õn DN cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi (4 lÇn) thÊp nhÊt lµ DNTN (1,76). Nh­ng còng ë møc n¨ng suÊt lao ®éng, c¸c doanh nghiÖp miÒn nam cã møc thu nhËp cao h¬n c¸c doanh nghiÖp miÒn b¾c vµ miÒn trung. Qua ®ã cho ta thÊy r»ng, møc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn møc thu nhËp - tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng. 2) Vai trß cña Nhµ n­íc ®Ó tõng b­íc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: - Nhµ n­íc cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch c«ng b»ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nh­ chÝnh s¸ch sö dông ®Êt cña c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®­îc ®¸nh thuÕ c«ng b»ng, chÝnh s¸ch cho vay vèn s¶n xuÊt kinh doanh, còng nh­ x¸c ®Þnh ®­îc ®Çy ®ñ lîi thÕ ®éc quyÒn cña mét sè ngµnh ®Ó cã chÝnh s¸ch kiÒu tiÕt hîp lý t¹o sù b×nh ®¼ng trong kinh doanh. - X©y dùng vµ ban hµnh chÕ ®é tiÒn l­¬ng tèi thiÓu vïng, ngµnh nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng lµm viÖc ë c¸c ngµnh kh¸c nhau. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng, sù kh¸c biÖt vÒ møc ®é ®Çu t­ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, dÉn ®Õn cã sù kh¸c biÖt vÒ tiÒn l­¬ng theo vïng. ChÝnh v× vËy, Nhµ n­íc cÇn qu¶n lý tiÒn l­¬ng theo vïng trªn c¬ së quy ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu theo vïng trong tõng thêi kú. TiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®ã cÇn ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së nhu cÇu tèi thiÓu cña ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, møc sèng vµ tiÒn l­¬ng, thu nhËp chung ®¹t ®­îc cña tõng vïng, ®ång thêi cßn c¨n cø vµo gi¸ c¶ vµ tèc ®é t¨ng gi¸ cña t­ liÖu sinh ho¹t, quan hÖ cung cÇu søc lao ®éng trªn thÞ tr­êng lao ®éng vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ cña tõng vïng. Sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c ngµnh ®· t¹o ra sù chªnh lÖch lín vÒ tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng, v× vËy viÖc x¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ngµnh lµ cÇn thiÕt, nã sÏ lµ coong cô ®Ó Nhµ n­íc qu¶n lý tiÒn l­¬ng theo ngµnh, ®ång thêi ®¶m b¶o c«ng b»ng trong tr¶ c«ng lao ®éng gi÷a c¸c ngµnh. ViÖc x¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ngµnh ph¶i dùa vµo yÕu tè ®Æc thï cña ngµnh cã t¸c ®éng ®Òu hao phÝ lao ®éng, nh­ tr×nh ®é tay nghÒ cao h¬n, ®iÒu kiÖn lao ®éng nÆng nhäc, ®éc h¹i h¬n, mÆt kh¸c nã cßn chÞu sù chi phèi bëi cung cÇu lao ®éng gi÷a c¸c ngµnh vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ cña Nhµ n­íc ®èi víi tõng ngµnh: - CÇn ph¶i cã c¬ chÕ kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng xö lý nh÷ng doanh nghiÖp nµo kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ luËt vÒ tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp, còng nh­ th­êng xuyªn ®iÒu chØnh møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu, møc ®¸nh thuÕ thu nhËp phï hîp víi tõng thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. - KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ®·I ngé ®èi víi lao ®éng cã tr×nh ®é tay nghÒ cao, nh»m khuyÕn khÝch lao ®éng nµy ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh ®Ó cèng hiÕn cho doanh nghiÖp vµ x· héi. - X©y dùng mét sè m« h×nh tr¶ c«ng lao ®éng trong doanh nghiÖp phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. - Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch ®Çu t­, ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp ngµnh l©m nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶, nh»m t¨ng tiÒn l­¬ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng trong ngµnh còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ngµnh N«ng, L©m b¾t kÞp víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. PhÇn III C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi chÕ ®é tiÒn l­¬ng hiÖn hµnh - trong qu¸ tr×nh t¹o ®éng lùc - n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng I. Mét sè kiÕn nghÞ b­íc ®Çu: NghÞ quyÕt Trung ­¬ng b¶y kho¸ VIII ®· nªu hµng lo¹t c¸c ®­êng h­íng cô thÓ gi¶i quyÕt c¬ b¶n c¸c vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng, trong ®ã tiÕn hµnh ph©n ®Þnh râ h¬n chÕ ®é trong bé m¸y hµnh chÝnh víi biªn chÕ trong c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp, kinh tÕ, dÞch vô c c«ng céng, thÝ ®iÓm viÖc x· héi ho¸ mét sè lÜnh vùc dÞch vô, y tÕ, gi¸o dôc, khoa häc vµ ho¹t ®éng v¨n ho¸, thÓ thao...”. §©y lµ mét quyÕt s¸ch ®óng, bëi v× thùc tÕ trong nhiÒu n¨m cho thÊy, nÕu chØ ®¬n thuÇn dõng l¹i ë mét nghiÖp vô tiÒn l­¬ng th× kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng vµ c¸c trî cÊp x· héi, kh©u c¬ b¶n cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh l¹i dï ë nguån tµi chÝnh. ThÕ nh­ng nÕu chØ tr«ng chê vµo t¨ng thuÕ, t¹o c¸c nguån thuÕ, c©n ®èi ng©n s¸ch hµng n¨m, th× vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng hoµn toµn bÕ t¾c, kh«ng cã c¸ch gi¶i quyÕt ®Ó n©ng møc l­¬ng phï hîp. Vµ h¬n thÕ n÷a nÕu cø tiÕp tôc duy tr× sù bÊt hîp lý vÒ tiÒn l­¬ng nh­ hiÖn nay th× hËu qu¶ còng sÏ kh«ng l­êng nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn. V× vËy, trong thêi gian tíi cÇn ph¶i cã mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p vµ c¬ chÕ ®ång bé ®Æc biÖt lµ c¬ chÕ tµi chÝnh, ®æi míi ngay tõ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh theo h­íng t¹o nguån ®Ó gi¶i quyÕt tiÒn l­¬ng. HiÖn nay vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp nh×n chung lµ vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, nhÊt lµ trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi khi mµ hµnh lang ph¸p lý cña n­íc ta ch­a ®­îc chÆt chÏ, t×nh tr¹ng ng­îc ®·I ng­êi lao ®éng .... tiÒn l­¬ng thÊp trong c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy vÉn cßn chång chÐo, nhÊt lµ ë khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, nªn cã chñ tr­¬ng t¸ch khu vùc nµy ra thµnh 2 khèi riªng biÖt ®ã lµ khèi hµnh chÝnh vµ khèi sù nghiÖp ®Ó cã chñ tr­¬ng vµ biÖn ph¸p gi¶i quyÕt mét c¸ch phï hîp cho tõng khèi. Doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ së h÷u cña Nhµ n­íc v× vËy cÇn qu¶n lý chÆt chÏ gi¸ thµnh s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng thÓ kÐo dµi t×nh tr¹ng bu«ng láng qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt nh­ nhiÒu n¨m qua, ®Æc biÖt qu¶n lý chi phÝ vËt t­, nguyªn liÖu. Nõu viÖc qu¶n lý nµy qu¸ phøc t¹p th× c¨n cø vµo ngµnh hµng vèn s¶n xuÊt kinh doanh vµ t×nh h×nh lîi nhuËn thùc hiÖn qua c¸c n¨m ®Ó giao chØ tiªu ph¸p lÖnh vµ lîi nhuËn. C¨n cø vµo hÖ thèng thang b¶ng l­¬ng cña Nhµ n­íc mçi doanh nghiÖp tù x©y dùng cho m×nh mét hÖ thoãng thang b¶ng l­¬ng, phô cÊp phï hîp víi quy m« cña doanh nghiÖp, phï hîp víi tæ chøc s¶n xuÊt vµ tæ chøc lao ®éng, tù quyÕt ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu, c¸c møc tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp g¾n víi n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu vÒ lao ®éng. Nhµ n­íc h­íng dÉn ph­¬ng ph¸p x©y dùng hÖ thèng tiÒn l­¬ng, ®Þnh møc lao ®éng, ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng, tÝnh n¨ng suÊt lao ®éng g¾n víi tiÒn l­¬ng. Nhµ n­íc c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu tiÒn l­¬ng b×nh qu©n ngµnh g¾n víi n¨ng suÊt lao ®éng ®Ó lµm c¬ së tÝnh chi phÝ tiÒn l­¬ng trong gi¸ thµnh hoÆc phÝ l­u th«ng. Nh­ vËy gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng vµ c¸c trî cÊp x· héi hiÖn nay lµ mét néi dung cã tÝnh thêi sù cÊp b¸ch, nh¹y c¶m vµ rÊt phøc t¹p, ®ßi hái c¸c c¬ quan chøc n¨ng, qu¶n lý, cô thÓ theo sù chØ ®¹o tËp trung cña §¶ng vµ Nhµ n­íc míi cã thÓ kh¾c phôc triÖt ®Ó nh÷ng lîi Ých côc bé, b¶n vÞ, hÑp hßi b¶o ®¶m v× lîi Ých quèc gia, h×nh thµnh mét hÖ thèng chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng vµ c¸c trî cÊp x· héi phï hîp víi sù chuyÓn ®æi cu¶ nÒn kinh tÕ ph¸t huy ®­îc ®éng lùc vèn cã cña nã trong viÖc thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. II. Mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ 1. N©ng cao h¬n n÷a møc l­¬ng tèi thiÓu cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, tiÒn l­¬ng lµ th­íc ®o sù cèng hiÕn cña ng­êi lao ®éng ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh. C¸c chuÈn mùc ®Ó ®o sù cèng hiÕn ®ã lµ møc l­¬ng tèi thiÓu vµ hÖ sè l­¬ng. Møc l­¬ng tèi thiÓu®­îc luËn ®Þnh theo tõng thêi kú, tuú thuéc vµo sùph¸t triÓn kinh tÕ vµ quan hÖ cung cÇu lao ®éng trªn thÞ tr­êng. HÖ sè l­¬ng lµ th­íc ®o ®¸nh gi¸ sù cèng hiÕn cña mçi lo¹i lao ®éng. HÖ sè l­¬ng chuÈn ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së møc ®é phøc t¹p cña lao ®éng vµ ®é hao phÝ lao ®éng. Møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu thÊp sÏ kh«ng ®¶m b¶o yªu cÇu t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, do ®ã tiÒn l­¬ng kh«ng thÓ trë thµnh nguån thu nhËp chñ yÕu cña ng­êi lao ®éng, dÉn ®Õn chç hîp ph¸p ho¸ viÖc bãc lét cña t­ b¶n (nhÊt lµ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi) ®èi víi ng­êi lao ®éng. Nh­ng nÕu x¸c ®Þnh møc tiÒn l­¬ng qu¸ cao th× kh«ng nh÷ng ng©n s¸ch kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc, mµ cßn lµm t¨ng thªm tû lÖ thÊp nghiÖp. 2. Hîp lý ho¸ quan hÖ tiÒn l­¬ng gi÷a c¸c ngµnh c¸c lo¹i lao ®éng Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ch­a æn ®Þnh nÒn kinh tÕ cã nhiÒu biÕn ®éng, nhu cÇu ®êi sèng lu«n thay ®æi, viÖc x¸c ®Þnh mèi t­¬ng quan tiÒn l­¬ng gi÷a c¸c lo¹i lao ®éng b»ng hÖ sè l­¬ng lµ thÝch hîp. Têt c¶ ®Òu so víi mét mèc chung lµ l­¬ng tèi thiÓu. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, mÆc dï béi sè l­¬ng ®­îc më, nh­ng mèi t­¬ng quan gi÷a l­¬ng trung b×nh vµ t­¬ng tèi thiÓu cßn thÊp. Bªn c¹nh ®ã th×: - TiÒn l­¬ng cña mét sè ngµnh lµ qu¸ cao so víi c©n ®èi chung cña c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ nh­ Toµ ¸n, ViÖn kiÓm s¸t, H¶i quan... - Thùc hiÖn tiÒn tÖ ho¸ tiÒn l­¬ng mét c¸ch triÖt ®Ó, hÖ sè l­¬ng cña c¸n bé d©n c­ ®· n©ng lªn. VËy nªn ch¨ng cßn tiÕp tôc c¸c chÕ ®é ­u ®·i vµ bao cÊp cã tÝnh chÊt n÷a kh«ng? - C¸c ng¹ch kh¸c nhau th× kh«ng nhÊt thiÕt ®Òu ph¶i cã c¸c ng¹ch c«ng chøc nh­ nhau. - §é gi·n c¸ch cña hÖ sè l­¬ng chuÈn tõ ng¹ch s¬ cÊp lªn trung cÊp vµ tõ trung cÊp lªn ®¹I häc lµ nhá. §iÒu nµy lµm cho c¸c c«ng chøc ë c¸c ng¹ch nµy kh«ng yªn t©m lµm viÖc l©u dµi. - Ph¶i tiÕn hµnh x©y dùng tiªu chuÈn chøc danh c«ng chøc tr­íc, råi míi x©y dùng hÖ sè l¬ng cho c¸c ng¹ch, míi biÕt mçi ng¹ch cÇn cã nh÷ng ng¹ch bËc g× vÒ hÖ sè l­¬ng chuÈn bao nhiÒu th× phï hîp. 3. Gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt hîp lý trong viÖc chuyÓn xÕp l­¬ng: a) Nh÷ng bÊt hîp lý trong viÖc chuyÓn xÕp l­¬ng + ChuyÓn xÕp l­¬ng vÒ c¬ b¶n vÉn kh«ng theo viÖc, vÉn chuyÓn t­¬ng øng tõ l­¬ng cò sang l­¬ng míi, dÉn ®Õn khã ®iÒu chØnh. + C¶ hai lÇn c¶i c¸ch gÇn ®©y (n¨m 1985 vµ 1993) ®Òu cã mét sè bËc cò t¸ch thµnh hai bËc míi. Nh÷ng ng­êi ®· qua bËc nµy ®­îc xÕp bËc cao nhanh h¬n so víi nh÷ng ng­êi ch­a qua. + Nh÷ng ng­êi h­ëng l­¬ng chuyªn m«n ®Òu ph¶i tuÇn tù ®I lªn tõng bËc vµ chñ yÕu dùa vµo th©m niªn c«ng t¸c. Nh÷ng ng­êi tr­íc ®©y h­ëng l­¬ng chøc vô ®Òu ®­îc nh­ng cã mét sè bËc l­¬ng, nay h­ëng l­¬ng chuyªn m«n vÉn chuyÓn ngang vµ céng thªm phô cÊp chøc vô. b) BiÖn ph¸p kh¾c phôc - X©y dùng toµn bé hÖ thèng tiªu chuÈn chøc danh. Xõp l­¬ng chñ yÕu dùa vµo tiªu chuÈn chøc danh, cã tham kh¶o th©m niªn c«ng t¸c vµ møc l­¬ng hiÖn ®ang h­ëng. - Trong mét sè n¨m nhÊt ®Þnh, thêi gian n©ng l­¬ng cña nh÷ng bËc t¸ch ®«I nªn gi¶m xuèng 1/2 hoÆc 2/3. - ViÖc chuyÓn xÕp l­¬ng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tiÕn hµnh tuÇn tù tõng bËc vµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®ñ th©m niªn. 4. C¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng §èi víi khu vùc hµnh chÝnh, sù nghiÖp, quü tiÒn l­¬ng ®­îc ng©n s¸ch cÊp, do vËy Nhµ n­íc ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ. Nhµ n­íc giao quü tiÒn l­¬ng cho c¸c ®¬n vÞ dùa vµo biªn chÕ mÉu (trªn c¬ së x¸c ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, khèi l­îng c«ng viÖc) vµ tiÒn l­¬ng cÊp bËc b×nh qu©n. Trªn thùc tÕ, trong viÖc giao kho¸n quü tiÒn l­¬ng, cÇn tÝnh ®Õn vµ t¸ch c¸c bé phËn sù nghiÖp cã thu hoÆc bé phËn s¶n xuÊt - kinh doanh trong khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, kÓ c¶ lùc l­îng vò trang. §èi víi DNNN, Nhµ n­íc chØ qu¶n lý ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®Ó tÝnh c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt, x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµm c¨n cø x¸c ®Þnh lîi tøc chÞu thuÕ cña doanh nghiÖp. ViÖc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng phô thuéc vµo hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, Nhµ n­íc qu¶n lý b»ng c¸c ®iÒu luËt nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng. KÕt luËn MÆc dï tiÒn l­¬ng lµ mét vÊn ®Ò khã vµ phøc t¹p, nh­ng trªn khÝa c¹nh mét ®Ò ¸n víi ®Ò tµi: “Vai trß cña tiÒn l­¬ng trong qu¸ tr×nh t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng” Gåm 3 phÇn chÝnh PhÇn 1: C¬ së lý luËn chung PhÇn 2: Thùc tr¹ng vÒ chÕ ®é tiÒn l­¬ng PhÇn 3: C¸c gi¶i ph¸p Cïng víi sù h­íng dÉn cña thÇy vµ qua ph©n tÝch tõng phÇn em nhËn thÊy r»ng, ®Ò tµi cña m×nh ®i s©u nghiªn cøu vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ qu¸ tr×nh nghiªn cøu c¬ cÊu tiÒn l­¬ng tèi thiÓu, c¸ch x¸c ®Þnh vµ h×nh thøc chi tr¶. X©y dùng nªn møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu thÝch øng víi tõng khu vùc tõng ®èi t­îng, sao cho ®¶m b¶o c¶ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn cho ng­êi lao ®éng, t¹o ra ®éng lùc chÝnh thóc ®Èy ng­êi lao ®éng lµm viÖc tèt h¬n trong mäi hoµn c¶nh. PhÇn 1 cña ®Ò tµi em nªu lªn kh¸i qu¸t chung vÒ vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng vµ vai trß cña nã trong qu¸ trinhf t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng, phÇn nµy lµm s¸ng râ c¸c kh¸i niÖm vÒ tiÒn l­¬ng vµ t¹o ®éng lùc, lµ c¬ së chung ®Ó tiÕn hµnh ph©n tÝch thùc tr¹ng ë phÇn 2. PhÇn 2: Nªu lªn thùc tr¹ng cña chÕ ®é tiÒn l­¬ng hiÖn hµnh ®ang ®­îc ¸p dông trong c¸c thµnh phÇn kinh tÐe vµ c¸c doanh nghiÖp. Nh÷ng mÆt ®­îc vµ h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng vµ c¸c h×nh thøc tiÒn th­ëng t¸c ®éng nh­ thÕ nµo tíi ng­êi lao ®éng, tõ ®ã t×m ra c¸c gi¶i ph¸p ®­îc ®Ò cËp ë phÇn 3. PhÇn 3: §­a ra c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh÷ng mÆt h¹n chÕ nh»m hoµn thiÖn h¬n, vÒ chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng vµ ®Æc biÖt lµm cho c¬ cÊu tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ngµy cµng phï hîp vµ ®I s¸t víi tõng ®èi t­îng, tõng khu vùc. §ã lµ mét trong nh÷ng yÕu tè rÊt cÇn thiÕt ®Ó tiÒn l­¬ng lµ ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng. X©y dùng ®­îc møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu phï hîp sÏ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó chi tr¶. Nh­ vËy, nh×n chung ®Ò tµi nghiªn cøu cña em chØ ®Ò cËp tíi mét khÝa c¹nh nhá trong vÊn ®Ò lín cña tiÒn l­o­ng. Chñ yÕu ®I s©u nghiªn cøu vµ lµm râ h¬n vai trß cña tiÒn l­¬ng trong qu¸ tr×nh t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng. Tõ phÝa kh¸i qu¸t chung ®ã ®Õn thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p em cµng nhËn thøc ®­îc vai trß còng nh­ tÇm quan träng cña tiÒn l­¬ng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp vµ ®Æc biÖt trong qu¸ tr×nh t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng. Tµi liÖu tham kh¶o s¸ch­ Ph¹m §øc Thµnh Mai Quèc Ch¸nh Gi¸o tr×nh kinh tÕ lao ®éng – NXB gi¸o dôc 1998 NguyÔn H÷u Th©n – Qu¶n TrÞ Nh©n Sù – NXB Thèng Kª - 1998 Tèng V¨n §­êng: §æi míi c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý lao ®éng tiÒn l­¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam – NXB chÝnh trÞ quèc gia 1995 NguyÔn H÷u Th©n: Qu¶n trÞ Nh©n lùc – NXB Thèng kª 1996 Lª Xu©n TÝch: Qu¶n lý quü tiÒn l­¬ng – NXB Loa §«ng 1960 B¸o vµ T¹p ChÝ T¹p chÝ Lao ®éng vµ c«ng ®oµn c¸c sè 6,8,9 - 2001 T¹p chÝ Lao ®éng c¸c sè 5 – 1998; 10, 11 – 1999 sè 4 – 2000 T¹p chÝ Th«ng tin thÞ tr­êng lao ®éng sè 6 – 1996 vµ sè 6 – 1999 T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn T¹p chÝ c«ng nghiÖp vµ c¸c b¸o lao ®éng thñ ®« Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 PhÇn I. Lý luËn chung vÒ tiÒn l­¬ng vµ t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng 3 I. TiÒn l­¬ng vµ t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng 3 1. TiÒn l­¬ng 3 2. T¹o ®éng lùc 6 3. Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l­¬ng vµ t¹o ®éng lùc 7 II. C¬ cÊu tiÒn l­¬ng tèi thiÓu 8 1. Ph­¬ng ph¸p luËn x¸c ®Þnh l­¬ng tèi thiÓu 8 2. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu 9 PhÇn II. Thùc tr¹ng cña tiÒn l­¬ng víi vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc trong lao ®éng 12 I. Nh÷ng biÓu hiÖn cña chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ë ViÖt Nam hiÖn nay 12 1. Møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu 13 2. Thang b¶ng l­¬ng 13 3. C¸c chÕ ®é phô cÊp l­¬ng 14 4. C¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng 15 II. C¶i c¸ch tiÒn l­¬ng – nh©n tè c¬ b¶n t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng 16 1. C¶i c¸ch tiÒn l­¬ng nh©n tè c¬ b¶n t¹o ®éng lùc cho ng­êi lao ®éng 16 2. Tr¶ l­¬ng kÝch thÝch lao ®éng 16 III. Thùc tr¹ng tiÒn l­¬ng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c doanh nghiÖp 17 1. TiÒn l­¬ng trong doanh nghiÖp Nhµ n­íc 17 2. HÖ thèng b¶ng l­¬ng cña viªn, c«ng chøc hµnh chÝnh sù nghiÖp 19 3. TiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi 19 IV. TiÒn l­¬ng t¹o ®éng lùc vµ vÊn ®Ò t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng 21 1. N¨ng xuÊt lao ®éng 21 2. Vai trß cña Nhµ n­íc ®Ó tõng b­íc hoµn thiÖn tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 21 PhÇn III. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ®èi víi chÕ ®é tiÒn l­¬ng hiÖn hµnh – trong qu¸ tr×nh t¹o ®éng lùc – n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng 24 I. Mét sè kiÕn nghÞ b­íc ®Çu 24 II. Mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ 25 KÕt luËn 28 Tµi liÖu tham kh¶o 30