Luận văn Lợi ích của các nước đang phát triển khi gia nhập tổ chức thương mại thế giới

0 v¨n b¶n vµ söa ®æi 323 v¨n b¶n. H¬n 190.000 v¨n b¶n luËt quy ®Þnh cña c¸c cÊp ®Þa ph­¬ng vµ c¸c tiªu chuÈn ®· ®­îc huû bá hoÆc söa ®æi. ChÝnh phñ Trung Quèc ®· söa ®æi c¸c luËt nh­: LuËt liªn doanh n­íc ngoµi, LuËt c«ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cïng c¸c v¨n b¶n vµ c¸c quy ®Þnh h­íng dÉn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Bªn c¹nh ®ã, héi ®ång nhµ n­íc Trung Quèc còng ®· ban hµnh mét sè v¨n b¶n míi h­íng dÉn ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c v¨n b¶n nµy cã hiÖu lùc tõ 1/4/2002. So víi c¸c v¨n b¶n cò, c¸c v¨n b¶n míi ®­a ra cã nhiÒu c¬ héi h¬n cho c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi. Ch¼ng h¹n danh môc míi më réng ph¹m vi c¸c ngµnh ®­îc khuyÕn khÝch tõ 186 lªn 262 môc, c¸c kho¶n h¹n chÕ gi¶m tõ 112 xuèng cßn 75 môc. C¸c h­íng dÉn míi tËp trung thu hót ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ phôc vô n«ng nghiÖp, c«ng nghÖ cao, vËn t¶i, n¨ng l­îng, vËt liÖu míi, b¶o vÖ m«i tr­êng. Tõ nay ®Õn n¨m 2010, c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc ®­îc khuyÕn khÝch sÏ ®­îc h­ëng møc thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 15%. C¸c danh môc míi còng bao gåm nhiÒu dù ¸n khuyÕn khÝch liªn quan ®Õn viÖc tù do ho¸ h¬n n÷a lÜnh vùc dÞch vô nh­ c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng, b¶o hiÓm, truyÒn th«ng, vËn t¶i, dÞch vô kÕ to¸n vµ ph¸p lý. Trung Quèc cßn thùc hiÖn nçi lùc thiÕt lËp trËt tù thÞ tr­êng, h¹ thÊp thuÕ quan ... ®©y lµ nh÷ng nh©n tè khiÕn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo Trung Quèc t¨ng m¹nh. §¸ng chó ý lµ nhiÒu c«ng ty lín cña NhËt B¶n nh­ NEC (c«ng nghÖ cao), Sevlko Epson Corp (s¶n xuÊt m¸y quÐt ¶nh), Minebea (s¶n xuÊt æ bi) ... ®· chuyÓn nhiÒu vèn ®Çu t­ vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt cña hä tõ c¸c n­íc Singapore, Malayxia, In®«nexia, Philippines ... sang Trung Quèc do ë ®©y nguyªn vËt liÖu vµ chi phÝ lao ®éng rÎ h¬n, h¬n n÷a cßn do nhiÒu kh¸ch hµng cña c¸c c«ng ty nµy ®· chuyÓn sang ho¹t ®éng ë Trung Quèc. Theo tê Nichon Keizal Shinbun cña NhËt th× trong n¨m 2001 ®· cã Ýt nhÊt 22 c¬ së s¶n xuÊt cña NhËt kinh doanh ë Th¸i Lan, Singapore, Malaysia, In®«nexia, Philippin ®· ®ãng cöa hoÆc thu hÑp qui m« s¶n xuÊt cña hä ®Ó chuyÓn sang Trung Quèc. ViÖc gia nhËp WTO còng nh­ thùc hiÖn c¸c cam kÕt c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, gi¶m thuÕ quan ... ®· biÕn Trung Quèc thµnh mét thanh nam ch©m cã søc hÊp dÉn m¹nh trong thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. TÝnh ®Õn th¸ng 9/2002, Trung Quèc ®· phª chuÈn h¬n 414.000 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi tæng sè vèn theo hîp ®ång lµ 813,66 tû USD, trong ®ã, sè vèn ®Çu t­ thùc tÕ lµ 434,78 tû USD. Riªng Th­îng H¶i, tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 9 n¨m 2002 ®· thu hót ®­îc thªm 8,03 tû USD, t¨ng 37,6% víi 2,245 dù ¸n, t¨ng 21,7%. Theo ®¸nh gi¸, vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo Trung Quèc trong c¶ n¨m v­ît con sè 50 tû USD. Víi møc nµy, Trung Quèc cã thÓ v­ît Mü, v­¬n lªn thµnh n­íc cã møc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi lín nhÊt thÕ giíi trong n¨m 2002. §èi víi vÊn ®Ò tµi chÝnh Trung Quèc còng ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 11, dù tr÷ ngo¹i hèi cña Trung Quèc ®¹t 274 tû USD, t­¬ng ®­¬ng tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu cña c¶ n­íc trong vßng 10 th¸ng (so víi møc 212,1 tû USD vµo cuèi n¨m 2001). Nî n­íc ngoµi tiÕp tôc gi¶m. TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 6 n¨m 2002, sè d­ nî ®øng ë møc 160 tû USD. Sè tiÒn göi tiÕt kiÖm cña c­ d©n vµo cuèi th¸ng 10 ®¹t 9.200 tû NDT (t­¬ng ®­¬ng 1.100 tû USD). TiÒn göi cña c­ d©n t¨ng do thu nhËp t¨ng nhanh. Møc GDP theo ®Çu ng­êi cña Trung Quèc t¨ng tõ 784 USD n¨m 1999 lªn 853 USD n¨m 2000 vµ ®¹t 961 USD n¨m 2002 t¨ng 6%. ViÖc gia nhËp WTO khiÕn n«ng d©n Trung Quèc rÊt khã kh¨n trong ®èi phã víi lµn sãng n«ng s¶n gi¸ rÎ tõ n­íc ngoµi trµn vµo. HiÖn nay khi mµ lµn sãng nµy cßn ch­a m¹nh, chÝnh phñ thùc hiÖn biÖn ph¸p gióp n«ng d©n c¶i thiÖn tr×nh ®é nhËn thøc vÒ n«ng nghiÖp, n©ng cao häc vÊn cho c¸n bé ®Þa ph­¬ng. Bªn c¹nh ®ã, chÝnh phñ còng ®ang nghiªn cøu t×m c¸c biÖn ph¸p tµi trî thÝch hîp vµ thiÕt lËp mét hÖ thèng th«ng tin thÞ tr­êng n«ng nghiÖp, t­ vÊn vÒ an toµn thùc phÈm, gi¸m s¸t vÖ sinh nh­ hç trî vÒ ph¸p lý cho n«ng d©n tiÕn tíi c¶i c¸ch thuÕ thay chÕ ®é lÖ phÝ nh»m lµm gi¶m g¸nh nÆng tµi chÝnh cho 620 triÖu n«ng d©n. Sau khi gia nhËp WTO, x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ®Ó c¶i thiÖn h¬n n÷a m«i tr­êng ®Çu t­ trùc tiÕp lµ mèi quan t©m lín cña c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc. Víi viÖc ®­a vµo ho¹t ®éng hai tuyÕn ®­êng cao tèc míi ë B¾c Kinh vµ S¬n T©y, tæng chiÒu dµi ®­êng cao tèc ë Trung Quèc trong n¨m qua ®· v­ît con sè 20.000 km. Trung Quèc ®· v­ît Cana®a vµ §øc trë thµnh quèc gia ®øng thø hai trªn thÕ giíi (sau Mü) trong lÜnh vùc nµy. Bªn c¹nh ®ã, Trung Quèc cßn cã mét hÖ thèng ®­êng s¾t kh¸ ph¸t triÓn. Sau 4 n¨m ®­îc ®Çu t­ lín, ®Õn cuèi n¨m 2001, Trung Quèc ®· x©y dùng ®­îc 70.000 km ®­êng s¾t, trong ®ã cã 23.000 km ®­êng s¾t hai chiÒu vµ 17.000 km ®­êng ray tÜnh ®iÖn. Trung Quèc ®­îc xem lµ n­íc cã tèc ®é dµi ®­êng s¾t ®øng thø 3 thÕ giíi, trong khi ®­êng ray hai chiÒu vµ ray tÜnh ®iÖn xÕp thø nhÊt ch©u ¸. ViÖc gia nhËp WTO sÏ gióp kinh tÕ Trung Quèc tiÕp tôc c¸c xu h­íng tù do ho¸ còng nh­ ph¸t triÓn c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ víi thÕ giíi bªn ngoµi, thóc ®Èy Trung Quèc héi nhËp m¹nh mÏ vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong n¨m 2003, Trung Quèc dù kiÕn ®¹t møc t¨ng tr­ëng GDP lµ 7%, tæng thu hót FDI ®¹t 50 tû USD. Trªn ®©y lµ nh÷ng kÕt qu¶ mµ nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®¹t ®­îc sau h¬n mét n¨m gia nhËp WTO. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc th× còng cã nh÷ng bÊt cËp mµ x· héi vµ nÒn kinh tÕ ph¶i g¸nh chÞu. MÆc dï vËy, nh­ng qua ®©y còng cho chóng ta thÊy ChÝnh phñ Trung Quèc ®· quyÕt t©m thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu do tæ chøc WTO ®Ò ra ®Ó ®­a nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao. §ã còng lµ nh÷ng kinh nghiÖm rÊt bæ Ých cho c¸c n­íc ®ang trªn con ®­êng xin gia nhËp WTO trong ®ã cã ViÖt Nam. 4. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc khi gia nhËp WTO 4.1. C¬ héi VÒ c¬ héi, xÐt tõ gãc ®é nÒn kinh tÕ, chóng ta sÏ cã c¬ héi më réng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c nhau nh­ ODA, ®Çu t­, xuÊt nhËp khÈu, du lÞch, ®em l¹i kü thuËt tiªn tiÕn, kinh nghiÖm qu¶n lý ho¹t ®éng cho nÒn kinh tÕ. Khi gia nhËp WTO, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã kh¶ n¨ng cã nh÷ng c¬ héi sau: Mét lµ, t¹o dùng thÕ vµ lùc trªn tr­êng quèc tÕ. Mét trong nh÷ng mÆt ®­îc lín nhÊt cña viÖc gia nhËp WTO lµ c¸c n­íc sÏ kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö, t¹o dùng ®­îc thÕ vµ lùc trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, t¹o m«i tr­êng quèc tÕ thuËn lîi cho c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc, n©ng cao vÞ thÕ cña m×nh trªn tr­êng quèc tÕ. Qua kinh nghiÖm më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña c¸c n­íc thêi gian qua chóng ta thÊy r»ng, héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ ®· mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ quan träng lµm thÊt b¹i chÝnh s¸ch bao v©y cÊm vËn cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch, t¹o dùng ®­îc m«i tr­êng quèc tÕ, khu vùc thuËn lîi. Víi viÖc tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ viÖc gia nhËp WTO, phóc lîi x· héi t¨ng, nÒn kinh tÕ ngµy cµng cã hiÖu qu¶, ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh nµy còng g©y ra nh÷ng phÝ tæn nhÊt ®Þnh do sù suy gi¶m cña mét sè ngµnh, doanh nghiÖp nhµ n­íc vèn ®­îc b¶o hé cao, kÐm c¹nh tranh vµ sù ®iÒu chØnh c¬ cÊu. Tham gia vµo WTO, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ cã c¬ héi t¨ng c­êng vÞ thÕ trªn tr­êng quèc tÕ b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh b»ng c¸ch gãp tiÕng nãi cña n­íc m×nh ®Ó x©y dùng quy ®Þnh luËt lÖ cña WTO c«ng b»ng vµ phï hîp, tr¸nh sù ¸p ®Æt ®¬n ph­¬ng nh÷ng quy ®Þnh bÊt b×nh ®¼ng, nh÷ng quy ®Þnh ngo¹i lÖ vÒ x· héi, vÒ lao ®éng, m«i tr­êng cña hä. ThÊt b¹i cña héi nghÞ bé tr­ëng WTO th¸ng 11/1999 ë Seattle (Mü); kÕt qu¶ Héi nghÞ cÊp cao Tæ chøc th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn UNCTAD th¸ng 2/2000 ë B¨ng Cèc; Héi nghÞ cÊp cao c¸c n­íc ph­¬ng Nam th¸ng 4/2000 ë Lahavana vµ Héi nghÞ phong trµo Kh«ng Liªn kÕt lµ kÕt qña cña sù kiªn tr× ®Êu tranh cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh»m thiÕt lËp mét trËt tù kinh tÕ thÕ giíi míi c«ng b»ng hîp lý mµ trong ®ã quyÒn cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i ®­îc t«n träng. Ngoµi ra, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ cã lîi trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp víi c¸c c­êng quèc th­¬ng m¹i do tiÕp cËn ®­îc hÖ thèng gi¶i quyÕt tranh chÊp c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶ cña WTO, tr¸nh t×nh tr¹ng bÞ c¸c n­íc lín g©y søc Ðp trong c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ. Hai lµ, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÞ tr­êng C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®­îc h­ëng quy chÕ vµ nh©n nh­îng th­¬ng m¹i lµ kÕt qu¶ cña h¬n 50 n¨m ®µm ph¸n cña c¸c thµnh viªn WTO, gióp c¸c n­íc nµy t¨ng c­êng xuÊt khÈu, më réng thÞ tr­êng. Víi lÞch sö h¬n 50 n¨m vµ 8 vßng ®µm ph¸n ®a biªn, ®Õn nay WTO ®· cã ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ t¹o thuËn lîi vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i v« cïng lín lao kh«ng chØ trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i hµng ho¸ mµ cßn c¶ trong dÞch vô, ®Çu t­ vµ së h÷u trÝ tuÖ. KÕt thóc vßng ®µm ph¸n Uruguay, c¸c n­íc thµnh viªn ®· nhÊt trÝ gi¶m thuÕ trung b×nh ®èi víi hµng n«ng s¶n 36%, hµng c«ng nghiÖp gi¶m 33%, hµng dÖt may gi¶m 32%, nhê vËy, kim ng¹ch mËu dÞch toµn thÕ giíi ®· t¨ng kho¶ng 200 tû USD/n¨m, xuÊt khÈu t¨ng 5% vµ nhËp khÈu t¨ng 3,5%. HiÖn nay, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn cã thÕ m¹nh vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt, ph¸t triÓn nhiÒu ngµnh hµng nh­ n«ng s¶n, thñy s¶n, may mÆc, giµy dÐp vµ c¸c mÆt hµng sö dông nhiÒu lao ®éng kh¸c, hµng thñ c«ng mü nghÖ … song do mét sè thÞ tr­êng ch­a ®­îc khai th«ng nªn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cßn h¹n chÕ. Khi gia nhËp WTO c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ cã c¬ héi më réng xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng cña m×nh cã tiÒm n¨ng nhê ®­îc h­ëng nh÷ng thµnh qu¶ cña h¬n 50 n¨m ®µm ph¸n gi¶m thuÕ vµ hµng rµo phi thuÕ quan, t¨ng c­êng tiÕp cËn thÞ tr­êng cña WTO. VÝ nh­ Th¸i Lan lµ mét n­íc xuÊt g¹o lín nhÊt thÕ giíi, sÏ cã nhiÒu thÞ tr­êng xuÊt khÈu h¬n, v× c¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng g¹o vµ n«ng s¶n kh¸c sÏ ®­îc thuÕ ho¸ vµ b¶n th©n thuÕ sÏ ph¶i c¾t gi¶m dÇn theo HiÖp ®Þnh vÒ n«ng nghiÖp cña WTO. C¬ héi xuÊt khÈu b×nh ®¼ng sÏ kÐo theo nh÷ng ¶nh h­ëng tÝch cùc tíi c¸c ngµnh kinh tÕ trong n­íc, s¶n xuÊt sÏ ®­îc më réng vµ t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm. Ba lµ, t¨ng c­êng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi Víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, hiÖn nay FDI lµ mét nguån vèn hÕt søc quan träng bæ sung cho nguån vèn trong n­íc ®­a ®Õn nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ to lín. KÓ tõ khi gia nhËp WTO ®Õn nay, víi nh÷ng nç lùc to lín, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· thu hót ®­îc nhiÒu dù ¸n lín. §Çu t­ n­íc ngoµi ®· gãp phÇn trùc tiÕp ®ãng gãp tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c n­íc. HiÖn nay, WTO cã hiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i (TRIMs), ®iÒu chØnh lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi. Theo hiÖp ®Þnh nµy, c¸c n­íc thµnh viªn WTO sÏ ph¶i bá mét sè biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Çu t­ víi TRIMs. §Ó gia nhËp WTO, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i x©y dùng ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng thùc hiÖn hiÖp ®Þnh TRIMs nh»m tõng b­íc lo¹i bá nh÷ng h¹n chÕ kh«ng hîp lý. Mét khi nh÷ng h¹n chÕ nh­ vËy ®­îc dì bá, m«i tr­êng ®Çu t­ sÏ trë nªn hÊp dÉn h¬n vµ ch¾c ch¾n sÏ thu hót ®­îc nhiÒu ®Çu t­ n­íc ngoµi h¬n. Khi ch­a gia nhËp WTO, hµng n¨m Trung Quèc chØ thu hót ®­îc kho¶ng 40 tû USD ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nh­ng theo c¸c chuyªn gia ®¸nh gi¸, sau khi gia nhËp WTO, n­íc nµy sÏ ®¹t kho¶ng 100 tû USD/n¨m ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo n¨m 2005. Bèn lµ, tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ, kü n¨ng qu¶n lý, gãp phÇn ®µo t¹o mét ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ c¸n bé kinh doanh n¨ng ®éng s¸ng t¹o. Gia nhËp WTO lµ mét b­íc tiÕn lín trong qu¸ tr×nh héi nhËp cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Cïng víi viÖc hµng ho¸ vµ c¸c h¹ng môc ®Çu t­ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th©m nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ ngµy cµng nhiÒu h¬n, hµng ho¸ vµ c¸c h¹ng môc ®Çu t­ ngoµi th©m nhËp thÞ tr­êng néi ®Þa nhiÒu h¬n sÏ cã lîi cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Sù héi nhËp nµy t¹o c¬ héi ®Ó c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tiÕp cËn víi nh÷ng thµnh qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn thÕ giíi. §ång thêi qua c¸c dù ¸n liªn doanh hîp t¸c víi n­íc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp sÏ tiÕp nhËn ®­îc kh«ng chØ c¸c c«ng nghÖ s¶n xuÊt mµ c¶ nh÷ng kinh nghiÖm qu¶n lý hiÖn ®¹i. Nguån nh©n lùc cña ®Êt n­íc còng sÏ cã ®iÒu kiÖn ®­îc n©ng cao tr×nh ®é, kû luËt, ®¶m b¶o ®­îc hiÖu qu¶ vµ n¨ng suÊt phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i. N¨m lµ, gi¶i quyÕt tranh chÊp mËu dÞch Sau khi gia nhËp WTO, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ lîi dông c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp mËu dÞch cña WTO, tranh thñ c¬ héi cã thÓ gi¶i quyÕt tranh chÊp mËu dÞch víi c¸c n­íc mét c¸ch c«ng b»ng vµ hîp lý, tõ ®ã cã thÓ tr¸nh ®­îc mét sè vÊn ®Ò gÆp ph¶i khi mËu dÞch ®¬n ph­¬ng xÈy ra ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña m×nh. VÒ ph­¬ng diÖn ngo¹i giao, gia nhËp WTO c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cam kÕt sÏ lµm viÖc theo quy t¾c vµ th«ng lÖ quèc tÕ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c n­íc nµy ph¸t triÓn kinh tÕ, gãp phÇn vµo sù nghiÖp tiÕn bé cña nh©n lo¹i. Tãm l¹i, khi gia nhËp WTO c¸c n­íc §PT cã rÊt nhiÒu c¬ héi thuËn lîi nh­: t¹o thÕ vµ lùc trªn tr­êng quèc tÕ, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÞ tr­êng, t¨ng c­êng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ, kü n¨ng qu¶n lý, gãp phÇn ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ c¸n bé kinh doanh n¨ng ®éng s¸ng t¹o. §©y lµ nh÷ng tiÒn ®Ò rÊt quan träng gãp phÇn vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Do ®ã, c¸c n­íc cÇn tËn dông mét c¸ch triÖt ®Ó nh÷ng c¬ héi nµy ®Ó ®­a ®Êt n­íc ngµy mét ®i lªn. 4.2. Th¸ch thøc. Tham gia s©u vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi sÏ t¹o cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã c¬ héi më réng s¶n xuÊt, t¨ng thªm nguån ®Çu t­, c¶i tiÕn kü thuËt, c¶i thiÖn ®êi sèng cho nh©n d©n, song ®ång thêi hä còng ph¶i ®èi mÆt víi c¸c th¸ch thøc kh«ng nhá vµ kh«ng dÔ v­ît qua. 4.2.1.§èi víi vÊn ®Ò thÞ tr­êng: §èi víi thÞ tr­êng trong n­íc Sau khi gia nhËp WTO thuÕ quan gi¶m ®­¬ng nhiªn sÏ t¸c ®éng tíi thÞ tr­êng trong n­íc, møc ®é b¶o hé ®èi víi c¸c ngµnh nghÒ gi¶m ®i. Nh÷ng ngµnh nghÒ vèn thiÕu søc c¹nh tranh trªn tr­êng quèc tÕ trong thêi gian ng¾n sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng kinh doanh khã kh¨n. Tuy nhiªn, ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· thùc hiÖn qu¶n chÕ mËu dÞch cña WTO, dÇn dÇn gi¶m bít thuÕ, biÖn ph¸p hµng rµo phi thuÕ quan, giÊy phÐp, h¹n ng¹ch, h¹n chÕ ngo¹i hèi, tiªu chuÈn kiÓm nghiÖm kü thuËt vµ quy chÕ tèi huÖ quèc ®èi víi viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng cña c¸c n­íc xuÊt khÈu. Gia nhËp WTO sÏ vÊp ph¶i nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc ®èi víi mét sè ngµnh nghÒ l©u nay dùa vµo b¶o hé nhµ n­íc, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao, søc c¹nh tranh thÞ tr­êng kÐm. VÝ dô n«ng nghiÖp Trung Quèc trong mét thêi gian dµi dùa vµo bï lç cña nhµ n­íc, thuÕ nhËp khÈu cao tíi 21%, Trung Quèc cam kÕt sau khi gia nhËp WTO gi¶m thuÕ cßn 17%. Cßn ®èi víi ngµnh chÕ t¹o xe h¬i Trung Quèc hiÖn nay thuÕ nhËp khÈu cao tíi 80-100%, sau khi gia nhËp WTO, n­íc nµy cam kÕt trong 6 n¨m sÏ gi¶m thuÕ xuèng cßn 25%. Ngµnh xe h¬i Trung Quèc trong thêi kú cã h¹n nÕu kh«ng thÓ n©ng cao chÊt l­îng, gi¶m gi¸ thµnh sÏ r¬i vµo vÞ trÝ v« cïng bÊt lîi trong c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty xe h¬i xuyªn quèc gia cña n­íc ngoµi nh­: Daewoo (Hµn Quèc), Toyota (NhËt B¶n). §èi víi thÞ tr­êng ngoµi n­íc. §èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn ®· nhanh chãng ¸p ®Æt nh÷ng hiÖp ®Þnh míi trong lÜnh vùc viÔn th«ng, c«ng nghÖ th«ng tin vµ dÞch vô tµi chÝnh ®Ó th©m nhËp vµo thÞ tr­êng míi ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong khi ®ã c¸c s¶n phÈm mµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÕ m¹nh c¹nh tranh nh­ n«ng s¶n, hµng dÖt vµ may mÆc vÉn tiÕp tôc bÞ h¹n chÕ nhËp khÈu vµo c¸c n­íc ph¸t triÓn. Nh×n chung, xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i ®­¬ng ®Çu víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. ViÖc gi¶m thuÕ nhËp khÈu ë c¸c n­íc ph¸t triÓn kh«ng thùc sù cã lîi cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, bëi v× rÊt nhiÒu n­íc kh«ng xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng cã thuÕ suÊt ®­îc gi¶m hoÆc lo¹i bá. VÝ dô c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng thËt sù cã lîi tõ viÖc cam kÕt bá thuÕ nhËp khÈu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn trong 10 lÜnh vùc nh­: bia, thiÕt bÞ x©y dùng, r­îu, m¸y n«ng nghiÖp, bµn ghÕ, gi­êng tñ trong nhµ, thiÕt bÞ y tÕ, giÊy, d­îc phÈm, s¾t thÐp vµ ®å ch¬i bëi v× c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng s¶n xuÊt hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong lÜnh vùc nµy. §Ó ®æi l¹i viÖc lo¹i bá thuÕ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng nµy ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i ®ång ý kh«ng t¨ng thuÕ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng nµy ë n­íc m×nh. KÕt qu¶ lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn mÊt nhiÒu ®­îc Ýt trong hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a biªn. Theo b¸o c¸o vÒ th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn n¨m 1999 cña Héi vÒ th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn cña Liªn HiÖp quèc (UNCTAD), c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn bÞ mÊt tíi kho¶ng 700 USD trong thu nhËp xuÊt khÈu hµng n¨m do nh÷ng hµng rµo th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Tãm l¹i, c¸c biÖn ph¸p b¶o hé nh­ thuÕ quan cao, chÕ ®é h¹n ®Þnh ng¹ch thuÕ xuÊt, h¹n chÕ ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu cã thuÕ xuÊt thÊp, trî gi¸ trong n­íc vµ trî gi¸ xuÊt khÈu xuÊt hiÖn ë kh¾p mäi n¬i vµ lµm t¨ng thªm c¸c rµo c¶n ®èi víi c¹nh tranh cña tÊt c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Trî gi¸ vµ rµo c¶n th­¬ng m¹i trong n«ng nghiÖp vµ dÖt may nguy h¹i. T¹i c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, thuÕ nhËp khÈu ®èi víi hµng ho¸ n«ng s¶n cao gÊp 2 lÇn hµng c«ng nghiÖp. ViÖc b¶o hé cho n«ng nghiÖp th«ng qua trî gi¸ cµng lµm trÇm träng thªm t¸c ®éng cña thuÕ quan lªn hµng n«ng s¶n. HËu qu¶ lµ nh÷ng ng­êi tiªu dïng cã møc thu nhËp thÊp ph¶i g¸nh chÞu toµn bé nh÷ng c¸i gi¸ ph¶i tr¶ do trî cÊp g©y ra. Trong n¨m 2001, trî gi¸ cña c¸c n­íc OECD cho n«ng nghiÖp chiÕm 1,3% GDP, kÕt qu¶ gi¸ hµng n«ng s¶n cña OECD cao, chÝnh s¸ch h¹n chÕ c¹nh tranh trong lÜnh vùc xuÊt khÈu hµng dÖt may còng g©y nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc t­¬ng tù ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. HiÖn nay, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chiÕm kho¶ng 50% xuÊt khÈu hµng dÖt vµ 70% xuÊt khÈu hµng may mÆc cña toµn thÕ giíi. Theo HiÖp ®Þnh dÖt may cña vßng ®µm ph¸n Uruguay, trong giai ®o¹n 1995-2005, nh÷ng h¹n chÕ b»ng Quota ®èi víi hµng dÖt may sÏ tõng b­íc ®­îc xo¸ bá. Qu¸ tr×nh xo¸ bá h¹n chÕ c¹nh tranh ®èi víi hµng dÖt may diÔn ra mét c¸ch chËm ch¹p ®· g©y thiÖt h¹i cho thu nhËp xuÊt khÈu vµ hiÖu qu¶ lao ®éng cña nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn. ChÕ ®é h¹n ng¹ch vµ thuÕ quan ®· lµm cho thu nhËp cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thiÖt h¹i mçi n¨m 24 tû USD vµ doanh thu xuÊt khÈu mçi n¨m thiÖt h¹i 40 tû USD. Thªm vµo ®ã lµ nh÷ng khã kh¨n do LuËt b¸n ph¸ gi¸ vµ mét sè h×nh thøc b¶o hé bÊt th­êng kh¸c. Chèng b¸n ph¸ gi¸ ®· trë thµnh ph­¬ng tiÖn h¹n chÕ nhËp khÈu ®­îc ­a chuéng vµ ®­îc c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ¸p dông víi møc ®é ngµy cµng t¨ng ®Ó chèng l¹i nhau. KÓ tõ n¨m 1995 trë l¹i ®©y, trªn toµn thÕ giíi ®· cã trªn 1.800 vô ®iÒu tra vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸. Trong giai ®o¹n 1995-2001, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· khëi x­íng gÇn 2/3 tæng sè vô ®iÒu tra chèng b¸n ph¸ gi¸ cña toµn thÕ giíi, lín h¬n nhiÒu so víi tû träng cña c¸c n­íc nµy trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tuy nhiªn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng ®· lµ môc tiªu cña gÇn 60% sè vô ®iÒu tra chèng b¸n ph¸ gi¸ do nh÷ng n­íc ph¸t triÓn kh¸c khëi x­íng. 4.2.2. §èi víi quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. Tr­íc ®©y, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cho r»ng ë n­íc hä kh«ng cÇn cã biÖn ph¸p ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ nµy, v× sè l­îng nh÷ng ng­êi së h÷u tµi s¶n trÝ tuÖ ë n­íc hä kh«ng nhiÒu vµ hä cã thÓ tiÕp cËn ®­îc víi nguån tµi s¶n nµy cña n­íc ngoµi th«ng qua chuyÓn giao c«ng nghÖ. Nh­ng sù nh×n nhËn vÒ vÊn ®Ò nµy ®· thay ®æi trong vßng ®µm ph¸n Uruguay. Vµo nh÷ng n¨m 1990 trong v¨n b¶n dù th¶o göi cho c¸c Nhãm ®µm ph¸n cña GATT, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· thÓ hiÖn sù quan t©m ®Æc biÖt cña m×nh vÒ vÊn ®Ò quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. C¸c n­íc nµy ®· nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña viÖc b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®èi víi viÖc khuyÕn khÝch ho¹t ®éng ®æi míi vµ s¸ng t¹o. §ång thêi, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cho r»ng viÖc b¶o vÖ nµy cÇn thÝch øng h¬n víi c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trªn ph¹m vi quèc gia trong ®ã bao gåm c¶ c¸c môc tiªu ph¸t triÓn c«ng nghÖ. H¬n n÷a, hä ®· thÓ hiÖn niÒm hy väng sÏ cã ®­îc “sù linh ho¹t tèi ®a” trong viÖc sö dông mét nÒn t¶ng c«ng nghÖ v÷ng ch¾c. §iÒu ®ã, dÔ dµng nhËn thÊy c¸c n­íc nµy ®· quan t©m ®Õn x©y dùng quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, song l¹i mong muèn nã ®­îc ®iÒu tiÕt trªn c¬ së c¸c môc tiªu chuÈn quèc gia cña hä. ChÝnh v× lÏ ®ã, c¸c n­íc nµy kh«ng ñng hé viÖc ¸p dông c¸c nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia, tèi huÖ quèc, hay c¸c nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong ®iÒu tiÕt quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. §iÒu ®ã kh«ng phï hîp víi mong muèn cña c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ång thêi tr¸i víi nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña GATT. Tuy cã nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ nguyªn t¾c ®iÒu tiÕt vµ khu«n khæ thÓ chÕ ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp liªn quan, nh­ng khi kÕt thóc vßng Uruguay, c¸c n­íc tham gia ®· ®i ®Õn gi¶i ph¸p nh­îng bé r»ng cñng cè quyÒn së h÷u trÝ tuÖ trªn ph¹m vi toµn cÇu cho thÝch øng víi nh÷ng yªu cÇu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, ®ång thêi quy ®Þnh mét giai ®o¹n qu¸ ®é ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn, nã ®­îc thÓ hiÖn rÊt râ trong HiÖp ®Þnh TRIPs. HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi cã thêi kú qu¸ ®é lµ 5 n¨m vµ c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn lµ 11 n¨m kÓ tõ ngµy ký kÕt. Nh­ng viÖc thùc hiÖn hiÖp ®Þnh nµy ®· vµ ®ang ®Æt ra cho c¸c n­íc nµy nh÷ng th¸ch thøc nhÊt ®Þnh. Thø nhÊt, liªn quan ®Õn viÖc hµi hoµ c¸c chÝnh s¸ch. Tr­íc khi cã TRIPs, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· tham gia c¸c HiÖp ®Þnh quèc tÕ kh¸c vÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ nh­ C«ng ­íc Pari, C«ng ­íc Bene, C«ng ­íc Roma. Trong c¸c HiÖp ®Þnh nµy ®· cã yªu cÇu vÒ viÖc ¸p dông nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia, song míi ë møc tèi thiÓu. C«ng ­íc Pari chØ ®ßi hái c¸c n­íc tham gia ph¶i ¸p dông nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia víi c¸c bªn n­íc ngoµi vÒ h×nh thøc b¶o hé, chø kh«ng quy ®Þnh møc ®é b¶o hé. Trªn nÒn t¶ng ®ã, viÖc ®ßi hái c¸c n­íc nµy ph¶i thùc hiÖn ngay c¸c nghÜa vô quèc tÕ nh»m ®¹t ®­îc møc b¶o hé cao nhÊt mµ c¸c chñ së h÷u c¸c tµi s¶n trÝ tuÖ n­íc ngoµi mong muèn lµ kh«ng thÓ hiÖn ®­îc. ViÖc thùc hiÖn TRIPs ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã nghÜa lµ ph¶i ¸p dông c¸c tiªu chuÈn thèng nhÊt quèc tÕ vÒ së h÷u trÝ tuÖ trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã c¸c hÖ thèng khoa häc, gi¸o dôc vµ søc khoÎ. Nh­ vËy, trong thêi kú qu¸ ®é c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã nghÜa vô ph¶i c¶i t¹o hÖ thèng chÝnh s¸ch cña m×nh cho phï hîp víi chuÈn mùc quèc tÕ ®ßi hái. Thø hai, ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong viÖc thùc hiÖn TRIPs liªn quan ®Õn c¸c v¨n b»ng s¸ng chÕ. HiÖp ®Þnh ®· chØ râ ng­êi chñ së h÷u c¸c v¨n b»ng s¸ng chÕ ®­îc b¶o hé trong vßng 20 n¨m kÓ tõ khi ®­a ®¬n xin cÊp v¨n b»ng. H¬n n÷a, viÖc cÊp v¨n b»ng s¸ng chÕ ®­îc ¸p dông ®èi víi bÊt kú s¸ng chÕ nµo, dï lµ s¶n phÈm hay qu¸ tr×nh trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ, b¶o qu¶n c¸c vi sinh vËt, thøc ¨n, ho¸ chÊt vµ d­îc phÈm cïng c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra chóng. ThÕ nh­ng, c¸c lo¹i ®éng vËt, thùc vËt - nguån nguyªn liÖu th« cho c«ng nghÖ sinh häc ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t­¬ng ®èi dåi dµo th× l¹i kh«ng ®­a vµo ph¹m vi ®iÒu chØnh cña HiÖp ®Þnh. Víi thêi h¹n nh­ vËy, liÖu môc tiªu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi tham gia TRIPs nh»m c¶i thiÖn tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cã b¶o ®¶m hay kh«ng, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ang ph¸t triÓn víi tèc ®é chãng mÆt nh­ hiÖn nay. Thø ba, liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng kü thuËt vµ tµi chÝnh cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi thùc hiÖn. §iÒu 67 cña HiÖp ®Þnh chØ râ: ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thi hµnh HiÖp ®Þnh, theo yªu cÇu vµ víi néi dung, ®iÒu kiÖn còng ®­îc c¸c bªn tho¶ thuËn, thµnh viªn ph¸t triÓn ph¶i hîp t¸c vÒ kü thuËt vµ tµi chÝnh ®Ó gióp thµnh viªn ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. Néi dung hîp t¸c ph¶i bao gåm trî gióp trong viÖc so¹n th¶o luËt vµ quy ®Þnh néi ®Þa vÒ b¶o hé, thùc thi c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ còng nh­ ng¨n ngõa viÖc l¹m dông c¸c quyÒn nµy, hç trî viÖc thµnh lËp vµ cñng cè c¸c c¬ quan tæ chøc trong n­íc liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nãi trªn, trong ®ã cã c¶ néi dung ®µo t¹o nh©n sù. §iÒu kho¶n nµy lµ nguyÖn väng quan träng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, song l¹i kh«ng ph¶i lµ nghÜa vô “tù gi¸c” ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. H¬n n÷a, víi “néi dung vµ ®iÒu kiÖn cïng ®­îc c¸c bªn tho¶ thuËn” cßn hµm ý viÖc hîp t¸c nµy kh«ng ®­îc dùa trªn sù hiÓu biÕt tõ phÝa c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ sÏ lµ hîp lý h¬n, nÕu nã ®­îc dïng trong hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i. 3.2.3- C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tiªu chuÈn. Mét ®Æc ®iÓm cña WTO lµ ®Þnh ra trËt tù mang tÝnh ph¸p lý víi c¸c thµnh viªn, ®ßi hái c¸c thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o ph¸p luËt, quy t¾c, tr×nh tù hµnh chÝnh cña hä ph¶i nhÊt trÝ víi c¸c quy ®Þnh cña c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO mµ hä ®ang h­ëng. Trªn thùc tÕ, c¸c n­íc cã thÓ x©y dùng c¸c quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn kh¸c nh»m ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc cña m×nh. Song, sù gia t¨ng m¹nh mÏ cña WTO c¶ vÒ quy m« lÉn tèc ®é trong nh÷ng thËp kû qua cho thÊy cÇn ph¶i cã sù ®iÒu tiÕt quèc tÕ trong lÜnh vùc nµy. §èi víi c¸c thµnh viªn cña WTO ®· ký kÕt mét sè HiÖp ®Þnh liªn quan ®Õn ®iÒu tiÕt tiªu chuÈn s¶n phÈm nh­ HiÖp ®Þnh c¸c rµo c¶n kü thuËt ®èi víi th­¬ng m¹i (TBT), HiÖp ®Þnh vÒ tiªu chuÈn y tÕ vµ vÖ sinh thùc vËt (SPS). C¸c HiÖp ®Þnh vÒ tiªu chuÈn s¶n phÈm dïng ®Ó ®iÒu tiÕt c¸c nhãm hµng ho¸ kh¸c trao ®æi trªn tr­êng quèc tÕ. TBT liªn quan ®Õn c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o, cßn SPS ®­îc ¸p dông trong l­¬ng thùc, thùc phÈm, c¸c lo¹i ®éng, thùc vËt. C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tiªu chuÈn lao ®éng vµ m«i tr­êng. C¸c tiªu chuÈn, cô thÓ h¬n lµ c¸c tiªu chuÈn s¶n phÈm, cã thÓ gi÷ nh÷ng vai trß kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc còng rÊt quan träng ®èi víi viÖc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch th­¬ng m¹i. §èi víi ng­êi s¶n xuÊt, c¸c tiªu chuÈn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hä ®¹t ®­îc nÒn kinh thÕ theo quy m« vµ sù phèi hîp cã hiÖu qu¶ gi÷a c¸c bé phËn kh¸c trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. NÕu c¸c xÝ nghiÖp, nhµ m¸y ®¹t ®­îc tiªu chuÈn quèc tÕ chóng cßn cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®­îc víi nguån tµi s¶n trÝ tuÖ còng nh­ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi. Bªn c¹nh vai trß tÝch cùc, c¸c tiªu chuÈn cßn gi÷ vÞ trÝ lµ rµo c¶n cña th­¬ng m¹i quèc tÕ. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ¶nh h­ëng c¶n trë nµy cña c¸c tiªu chuÈn cã phÇn næi tréi h¬n t¸c ®éng tiªu cùc cña nã ®èi víi ph¸t triÓn. Thø nhÊt, c¸c tiªu chuÈn cã tÝnh b¾t buéc, nh­ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, thÞ tr­êng, chøng nhËn, nh·n m¸c, gi÷ vai trß lµ nh÷ng rµo c¶n phi thuÕ quan trong WTO, v× chóng lµm t¨ng chi phÝ cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi so víi c¸c c«ng ty trong n­íc ®èi víi cïng mét s¶n phÈm. VÝ dô khi c¸c n­íc EU quy ®Þnh chØ nhËp s÷a ®­îc s¶n xuÊt tõ bß nu«i ë c¸c trang tr¹i vµ ®­îc v¾t s÷a b»ng m¸y. §iÒu nµy cã thÓ dÔ dµng ®­îc c¸c «ng chñ trang tr¹i ë Mü ®¸p øng, nh­ng l¹i khã kh¨n nhiÒu nÕu c¸c «ng chñ ®ã sèng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®iÒu kiÖn tµi chÝnh h¹n hÑp, kü thuËt hiÖn ®¹i h¬n nhiÒu. NÕu xuÊt khÈu s÷a vµo EU, c¸c «ng chñ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t¨ng c­êng ®Çu t­ vµo tõ ®ã, chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng thªm. Bªn c¹nh viÖc lµm t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt do ¸p øng yªu cÇu kü thuËt, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn cã thÓ ph¶i t¨ng thªm chi phÝ s¶n xuÊt cho viÖc thiÕt kÕ l¹i, xin giÊy phÐp chøng nhËn hîp chuÈn vµ cho c¸c ho¹t ®éng hµnh chÝnh ph¸t sinh. C¸c nhµ s¶n xuÊt ®ang ph¸t triÓn cßn bÞ t¨ng thªm chi phÝ ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña m×nh, v× nh÷ng yªu cÇu cña nhµ nhËp khÈu ë c¸c n­íc ph¸t triÓn vÒ viÖc kiÓm ®Þnh chÊt l­îng hµng ho¸. Thø hai, viÖc tu©n thñ vÒ c¸c yªu cÇu vÒ tiªu chuÈn lao ®éng lµ th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Theo tiªu chuÈn nµy, c¸c tiªu chuÈn lao ®éng c¬ b¶n gåm, quyÒn tù do héi häp vµ mÆc c¶ tËp thÓ, kh«ng sö dông lao ®éng trÎ em vµ kh«ng cã lao ®éng c­ìng bøc. §Ó tu©n thñ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn nµy kh«ng sö dông lao ®éng trÎ em, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ ph¶i lo¹i bá khái lùc l­îng lao ®éng cña m×nh 250 triÖu lao ®éng trÎ em, trong ®ã 60% ®ang sèng ë Ch©u ¸ mµ nhiÒu nhÊt lµ ë Bangladet, Pakistan, Ên §é vµ Th¸i Lan. §iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ ë mét sè n­íc, trong mét sè ngµnh nghÒ, lao ®éng trÎ em ®· kiÕm viÖc lµm h¬n ng­êi lín, vÝ dô trong ngµnh dÖt ë Pakistan. ThÞ tr­êng nµy kh«ng nãi lªn r»ng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng nhËn thÊy nh÷ng thiÖt h¹i mµ c¸c tiªu chuÈn lao ®éng c¬ b¶n mang l¹i cho hä liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh; t¨ng tr­ëng phóc lîi x· héi vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ nãi chung. §Ó ®¸p øng tiªu chuÈn lao ®éng c¬ b¶n, c¸c n­íc nµy cÇn ph¶i cã thêi gian vµ sù hç trî tõ bªn ngoµi vÒ tµi chÝnh vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Thø ba, th¸ch thøc chñ yÕu liªn quan ®Õn viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng, ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ viÖc lùa chän chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong thêi gian gÇn ®©y, giíi nghiªn cøu ®i ®Õn nhËn ®Þnh r»ng cã mèi quan hÖ b¾c cÇu gi÷a th­¬ng m¹i, t¨ng tr­ëng vµ m«i tr­êng. Sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i sÏ dÉn ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ®Õn l­ît m×nh, sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c sÏ t¸c ®éng kh¸c lªn m«i tr­êng sèng d­íi ba gãc ®é - qui m«, kü thuËt vµ sù cÊu thµnh c¸c ®Çu t­, theo c¸c h­íng ®èi nghÞch nhau. Nh­ vËy, viÖc lùa chän chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia g©y ¶nh h­ëng lªn m«i tr­êng sèng xung quanh. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nÕu thiªn vÒ c¸c ngµnh khai kho¸ng hoÆc vµo l©m ng­ nghiÖp th× quy m« cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt ®ã lµm cho m«i tr­êng tù nhiªn bÞ c¹n kiÖt, nÕu lùa chän chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu th× dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn ngµnh cÇn nhiÒu lao ®éng hoÆc nhËp khÈu nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp g©y « nhiÔm tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn ®Ó s¶n xuÊt trong n­íc, nÕu theo chiÕn l­îc c«ng nghiÖp h­íng vÒ xuÊt khÈu th× sÏ cã t¸c ®éng lªn m«i tr­êng theo quy m« s¶n xuÊt, sù kÕt hîp vÒ kü thuËt vµ sù cÊu thµnh c¸c ®Çu ra, nh­ng cÇn ph¶i nãi thªm r»ng, khi theo ®uæi chiÕn l­îc më cöa, c¸c n­íc sÏ cã c¬ héi ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng, nÕu cã ®­îc mét c¬ cÊu ngµnh hîp lý vµ mét chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i tr­êng thÝch ®¸ng. C¸c nhµ nghiªn cøu ®· chøng minh r»ng chi phÝ cho viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng lµ t­¬ng ®èi thÊp, nÕu nã ®­îc ®o b»ng viÖc bá qua møc t¨ng tr­ëng hoÆc gi¶m bít møc chi phÝ vèn ®Ó ®Çu t­ vµo viÖc nµy. Tr­êng hîp Malayxia ®· chøng minh nhËn ®Þnh trªn cña hä. Tuy chuyªn m«n ho¸ vµo nh÷ng ho¹t ®éng hao tæn nguån lùc nh­ s¶n xuÊt dÇu cä, c¸c s¶n phÈm ®Çu t­, song nhê cã chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i tr­êng nghiªm ngÆt víi qui ®Þnh, c¸c lo¹i thuÕ quan kh¸c vµ sù hç trî cho c¸c nghiªn cøu khoa häc m«i tr­êng cña nhµ n­íc, c¸c ngµnh nµy ®· gãp phÇn lµm cho nÒn kü thuËt Malayxia t¨ng tr­ëng æn ®Þnh. C¸c nhµ s¶n xuÊt Malayxia ®· trang tr¶i ®­îc chi phÝ cÇn thiÕt cho c¸c yªu cÇu vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng nhê sù t¨ng thu nhËp do s¶n xuÊt gia t¨ng. Nh­ vËy, khi tham gia vµo hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a biªn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu th¸ch thøc kh¸c nhau, chóng rÊt ®a d¹ng. Do ®ã ®Ó v­ît qua ®­îc chóng ®ßi hái chÝnh phñ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c. §a sè c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn c¸c tiªu chuÈn TRIPs, vÊn ®Ò tµi chÝnh ®ßi hái c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thÝch øng. Cã thÓ nãi, cuéc c¶i c¸ch hÖ thèng chÝnh s¸ch trong n­íc kÕt hîp víi sù hîp t¸c tÝch cùc trong néi bé nhãm ®ãng vai trß rÊt quan träng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc mµ qu¸ tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®em l¹i vµ tõ ®ã, gióp hä thu ®­îc nh÷ng lîi Ých tiÒm n¨ng tõ qu¸ tr×nh nµy. §èi víi c¸c ngµnh khoa häc kü thuËt cao. Ngµnh khoa häc kü thuËt cao nh­ m¸y tÝnh, video, tivi, thiÕt bÞ th«ng tÊn, èng c¸p quang, thiÕt bÞ truyÒn h×nh, m¸y mãc tù ®éng ho¸ tËp trung nhiÒu chÊt x¸m, c¸c lo¹i m¸y ®o ®¹c so s¸nh víi s¶n phÈm cïng lo¹i cña n­íc ngoµi vÉn cßn kho¶ng c¸ch rÊt lín, gi¸ c¶ l¹i cao h¬n. Sau khi më réng cöa thÞ tr­êng, c¸c s¶n phÈm khoa häc kü thuËt cao cña n­íc ngoµi víi ­u thÕ chÊt l­îng cao gi¸ rÎ vµ phôc vô tèt sÏ b¾t ®Çu c¹nh tranh quyÕt liÖt víi s¶n phÈm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Ch­¬ng III Mét sè ®Þnh h­íng c¬ b¶n nh»m t¨ng c­êng lîi Ých cu¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp WTO NhËn thøc ®­îc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cña tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ nãi chung, ®Æc biÖt lµ nh÷ng c¬ héi, th¸ch thøc ph¸t sinh tõ viÖc gia nhËp WTO, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn cã b­íc ®i, biÖn ph¸p cô thÓ nh»m tèi ®a ho¸ lîi Ých ®ång thêi gi¶m thiÓu ë møc cao nhÊt nh÷ng bÊt lîi ®èi víi qu¸ tr×nh gia nhËp WTO. §Ó ®¹t môc ®Ých trªn t«i xin cã ®­a ra mét sè ®Þnh h­íng c¬ b¶n nh»m t¨ng c­êng lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp WTO. 1- TiÕn hµnh b¶o hé ®èi víi mét sè mÆt hµng trong n­íc. §Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nh­ mong muèn, c¸c n­íc ph¶i x©y dùng vµ c«ng bè thêi gian b¶o hé ®i ®«i víi viÖc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trªn c¬ së lîi thÕ so s¸nh cña m×nh, mÆt kh¸c ph¶i tËn dông c¸c nguyªn t¾c cña c¸c tæ chøc nµy vÒ quyÒn tù vÖ, quyÒn tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc, vÒ ­u ®·i cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn nh­ lµ nh÷ng lîi thÕ gióp ta t×m lêi gi¶i thÝch thÝch hîp cho nh÷ng th¸ch thøc nãi trªn. Theo quy ®Þnh cña WTO, thuÕ lµ hµng rµo duy nhÊt ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. V× vËy, khi x©y dùng møc thuÕ trÇn cam kÕt, c¸c n­íc cÇn ph¶i chñ ®éng thuÕ ho¸ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan, ®ång thêi ¸p dông mét c¸c hîp lý c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ kh¸c mµ WTO cho phÐp. Ngoµi c¸c biÖn ph¸p ¸p dông chung nh­: ThuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, quyÒn tù vÖ khÈn cÊp, c¸n c©n thanh to¸n, phÝ b¶o vÖ m«i tr­êng v.v… cÇn ¸p dông mét sè biÖn ph¸p dïng trong n«ng nghiÖp nh­ h¹n ng¹ch thuÕ quan, thuÕ thêi vô, thuÕ tuyÖt ®èi, c¸c biÖn ph¸p vÒ tiªu chuÈn kü thuËt (TBT) vµ vÖ sinh dÞch tÔ kiÓm ®Þnh ®éng vËt (SPS). Riªng ®èi víi SPS cña ngµnh n«ng nghiÖp ®Ò nghÞ c¸c chÝnh phñ cã kÕ ho¹ch ®Çu t­ cô thÓ nh­ sau: - X©y dùng bæ sung c¸c v¨n b¶n ph¸p lý vÒ vÖ sinh dÞch tÔ vµ kiÓm dÞch ®éng thùc vËt. - §Çu t­ nµy cã hÖ thèng kiÓm dÞch trong c¶ n­íc (phßng kiÓm nghiÖm, cöa khÈu vµ ®µo t¹o c¸n bé) ®Ó cã n¨ng lùc hoµn thµnh nhiÖm vô - §Çu t­ cho ng¨n ngõa c¸c dÞch bÖnh, dÞch h¹i nguy hiÓm ®Ó kiÓm so¸t vµ x©y dùng vïng an toµn dÞch bÖnh, ®ång thêi ®Çu t­ ch­¬ng tr×nh kÕ ho¹ch ®Ó thanh lý hîp ®ång song ph­¬ng vÒ kiÓm ®Þnh ®éng thùc vËt víi c¸c n­íc cã quan hÖ b¹n hµng n«ng s¶n víi m×nh. Ngoµi ra cÇn tËn dông c¸c ®iÒu kho¶n ngo¹i lÖ cña WTO, tiÕn hµnh b¶o hé träng ®iÓm ®èi víi c¸c ngµnh trong n­íc. VËn dông c¸c ®iÒu kho¶n ngo¹i lÖ vÒ b¶o hé c«ng nghiÖp non trÎ, tiÕn hµnh b¶o hé ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ. Ph¶i cè g¾ng hÕt søc ®­a ra nh÷ng ngµnh nghÒ míi, thiÕu søc c¹nh tranh quèc tÕ l¹i kh«ng thÓ trë thµnh ngµnh nghÒ dÉn ®Çu nÒn kinh tÕ vµo d¹ng c«ng nghÖ non trÎ, ®ång thêi víi viÖc gi÷ møc thuÕ t­¬ng ®èi cao, gi÷ l¹i mét bé phËn ®iÒu kho¶n hµnh chÝnh mét c¸ch thÝch hîp nh­ giÊy phÐp, h¹n ng¹ch ¸p dông c¸c biÖn ph¸p trong thêi kú b¶o hé, nhanh chãng t¨ng søc c¹nh tranh cña nã. TËn dông tèt viÖc WTO cho phÐp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh gi¶m nh­îng thuÕ, ¸p dông chÕ ®é thuÕ linh ho¹t vµ ®·i ngé ­u ®·i ®Æc biÖt cho ngµnh c«ng nghiÖp d©n téc, ®ång thêi khuyÕn khÝch c¸c ngµnh trong n­íc nhanh chãng n©ng cao søc c¹nh tranh trªn tr­êng quèc tÕ. VËn dông c¸c ®iÒu kho¶n ®¶m b¶o vµ ®iÒu kho¶n ngo¹i lÖ vÒ c©n b»ng thu nhËp ngo¹i hèi, tiÕn hµnh b¶o hé khÈn cÊp ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn kh«ng c©n b»ng. NÕu gia nhËp WTO lµm nhËp khÈu t¨ng m¹nh dÉn tíi t×nh tr¹ng nhËp siªu ngo¹i th­¬ng vµ mÊt c©n b»ng thu chi, hoÆc khi mét ngµnh nghÒ nµo ®ã do nhËp khÈu t¨ng cao mµ xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng doanh nghiÖp ph¸ s¶n vµ c«ng nh©n mÊt viÖc lµm th× cã thÓ lÇn l­ît ¸p dông ®iÒu ­íc vµ ®iÒu kho¶n cña b¶o hé ngo¹i lÖ c©n b»ng thu chi ngo¹i hèi, tiÕn hµnh h¹n chÕ ®èi víi nhËp khÈu. Nhanh chãng n¾m v÷ng vµ ¸p dông ®iÒu kho¶n b¶o hé phi thuÕ quan th«ng dông quèc tÕ. BiÖn ph¸p nhËp khÈu h¹n chÕ phi thuÕ quan so víi biÖn ph¸p nhËp khÈu h¹n chÕ thuÕ quan linh ho¹t ®Ó tr¸nh ®iÒu xÊu xÈy ra ¶nh h­ëng ®Õn nÒn kinh tÕ. 2- X¸c ®Þnh ý thøc b¶o hé b¶n quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. §Ó tèi ®a ho¸ lîi Ých mµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã ®­îc tõ TRIPs. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· cam kÕt thùc hiÖn TRIPs. §Ó tèi ®a ho¸ lîi Ých dßng thu ®­îc tõ TRIPs, c¸c n­íc nµy cÇn ph¶i tËn dông tÝnh linh ho¹t cña TRIPs. Cã mét sè lÜnh vùc trong TRIPs cho phÐp cã sù linh ho¹t nhê ®ã c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ tèi ®a ho¸ lîi Ých b»ng c¸ch t¨ng kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ ng¨n chÆn c¸c hµnh vi l¹m dông b¶n quyÒn së h÷u trÝ tuÖ chèng l¹i c¹nh tranh trong khi vÉn duy tr× ®­îc c¸c khuyÕn khÝch lîi Ých ®èi víi sù ®æi míi, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò sao chÐp bÊt hîp ph¸p vµ ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn tèi thiÓu cña TRIPs. §Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých trªn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ thu hÑp ph¹m vi ¸p dông quyÒn së h÷u trÝ tuÖ trong c¸c lÜnh vùc trong khi vÉn tu©n thñ TRIPs. + Ph¹m vi vµ sù miÔn trõ. - Thø nhÊt, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®­a ra c¸c ®Þnh nghÜa hÑp: nh­ thÕ nµo lµ mét s¸ng chÕ vµ cÇn cã b»ng s¸ng chÕ cho nh÷ng c¸i g×? - Thø hai, tËn dông c¸c ®iÒu kho¶n cña TRIPs cho phÐp c¸c n­íc h¹n chÕ vµ ngo¹i lÖ trong ¸p dông luËt b¶o vÖ b¶n quyÒn. - Thø ba, cÇn tr¸nh ¸p dông nh÷ng h×nh thøc b¶o vÖ b¶n quyÒn s¸ng chÕ suèt ®êi vµ cã thÓ ¸p dông c¸c ®iÒu kho¶n ®Æc biÖt cña TRIPs, trong ®ã cho phÐp miÔn trõ b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®èi víi c¸c hµng ho¸ c«ng céng. Cuèi cïng, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ më réng ph¹m vi cña IPR ®Ó b¶o hé c¸c tµi nguyªn gien, tri thøc truyÒn thèng vµ v¨n ho¸ d©n gian nh­ Tæ chøc së h÷u trÝ tuÖ thÕ giíi ®ang khuyÕn khÝch. + CÊp giÊy phÐp sö dông b¾t buéc. Môc ®Ých cña viÖc cÊp giÊy phÐp nµy lµ ®Ó kiÓm so¸t hµnh vi chèng c¹nh tranh do quyÒn së h÷u trÝ tuÖ mang l¹i, hoÆc trong c¸c t×nh huèng khÈn cÊp cña quèc gia, giÊy phÐp nµy do chÝnh quyÒn cña mét n­íc ph¸t hµnh, cho phÐp sö dông mét sè s¶n phÈm ®­îc b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ mµ kh«ng cÇn sù ®ång ý cña nh÷ng ng­êi chñ së h÷u trÝ tuÖ c¸c s¶n phÈm nµy vµ chÝnh phñ quyÕt ®Þnh møc ®Òn bï nh÷ng ng­êi chñ së h÷u trÝ tuÖ. + Quy ®Þnh vÒ gi¸. Quy ®Þnh møc gi¸ vµ t¨ng gi¸ ®Ó ®¶m b¶o quyÒn së h÷u trÝ tuÖ kh«ng h¹n chÕ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña ng­êi tiªu dïng do ®Æt ra c¸i gi¸ qu¸ cao, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc d­îc phÈm. + LuËt c¹nh tranh. Sö dông luËt c¹nh tranh ®Ó ®Êu tranh chèng l¹i viÖc l¹m dông c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®Ó chèng l¹i c¹nh tranh. §iÒu nµy cã thÓ lµm b»ng c¸ch ®­a c¸c ®iÒu kho¶ng IPR vµo trong luËt c¹nh tranh cña m×nh vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc cña c¸c c¬ quan ®iÒu tiÕt c¹nh tranh. Tãm l¹i, viÖc x¸c lËp ý thøc b¶o hé b¶n quyÒn trÝ tuÖ tr¸nh nh÷ng hµnh vi x©m l¹i b¶n quyÒn trÝ tuÖ. Do ¶nh h­ëng kh¸ lín cña c¸ch lµm du nhËp + b¾t ch­íc = thay thÕ cña hÖ thèng ngo¹i th­¬ng vèn cã cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· h×nh thµnh trong thêi gian dµi, muèn thay ®æi t×nh tr¹ng nµy ph¶i t¨ng c­êng ý thøc b¶o hé b¶n quyÒn trÝ tuÖ, thiÕt lËp nh÷ng ph¸p quy h÷u quan. X©y dùng mét bé luËt vÒ së h÷u trÝ tuÖ, trong ®ã tËp hîp c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ mäi khÝa c¹nh së h÷u trÝ tuÖ. 3- H×nh thµnh m«i tr­êng thÓ chÕ vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch. ViÖc b¶o vÖ m«i tr­êng toµn cÇu vµ tõng n­íc ®ßi hái cã sù hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh, nhÊt lµ vÒ chi phÝ ®èi víi m«i tr­êng quèc tÕ hiÖn nay. B¶n th©n nhu cÇu nµy thÓ hiÖn râ trong c¸c hiÖp ®Þnh ®a ph­¬ng viÖc h×nh thµnh nh÷ng tiªu chuÈn s¶n phÈm vµ chÕ biÕn ®· ®­îc ®Þnh h­íng. Ng­êi ta ®Þnh ra nh÷ng tiªu chuÈn nh­ vËy ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi sö dông c«ng nghÖ m«i tr­êng lµnh m¹nh (EST), hoÆc thay ®æi s¶n phÈm cña hä, ®ång thêi xö lý nh÷ng thiÕt chÕ ®Ó nh÷ng thiÕt chÕ nµy thÝch hîp víi m«i tr­êng h¬n. Nh÷ng sù kh¸c nhau gi÷a c¸c n­íc liªn quan ®Õn thùc tr¹ng m«i tr­êng cña hä, nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng chi phÝ vÒ m«i tr­êng dÉn ®Õn sù kh¸c nhau, sù ®¸nh gi¸ kh«ng gièng nhau vÒ tiªu chuÈn m«i tr­êng. Mèi quan t©m cña mét sè n­íc vÒ møc ®é, tiªu chuÈn ®· dÉn ®Õn viÖc dïng c¸c biÖn ph¸p th­¬ng m¹i ®Ó n©ng cao tiªu chuÈn, võa bï ®¾p l¹i nh÷ng chªnh lÖch chi phÝ do c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc g©y ra. §èi víi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn th× mét phÇn cña c¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy cã thÓ n»m trong sù ph¸t triÓn vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ m«i tr­êng lµnh m¹nh, trong viÖc ®Þnh ra nh÷ng tiªu chuÈn m«i tr­êng cao h¬n ë trong n­íc. Quan ®iÓm nµy cã thÓ gióp ®Èy m¹nh viÖc bu«n b¸n, ®ång thêi gióp cho viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng b»ng c¸ch n©ng cao sù c¹nh tranh quèc tÕ cña nh÷ng n­íc ph¸t triÓn, ®ång thêi b¶o vÖ ®­îc m«i tr­êng toµn cÇu. + C¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­. Theo ®¸nh gi¸ cña ng©n hµng thÕ giíi, c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ th«ng tho¸ng kh«ng ®ãng gãp ®­îc nhiÒu cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nÕu c¸c chÝnh s¸ch kh¸c vÉn yÕu kÐm. Nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· ®¹t ®­îc thµnh c«ng nh­ ngµy h«m nay, lµ nhê nh÷ng n­íc ®ã ®· t¹o ra ®­îc m«i tr­êng ®Çu t­ t­¬ng ®èi tèt, trong ®ã c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ doanh nghiÖp nhá ë trong n­íc, cã thÓ ra ®êi, ph¸t triÓn vµ kinh doanh. Muèn cho c¸c doanh nghiÖp nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× chÝnh phñ c¸c n­íc ph¶i coi träng c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc. ViÖc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ lµ lµm sao cho m«i tr­êng ®Çu t­ kh«ng ph¶i chØ cã v« sè c¸c ­u ®·i miÔn thuÕ vµ trî cÊp cho c¸c doanh nghiÖp, mµ lµ mét m«i tr­êng ®Çu t­ trong ®ã cã sù qu¶n lý kinh tÕ tèt - kiÓm so¸t ®­îc t×nh tr¹ng tham nhòng, c¸c c¬ quan nhµ n­íc, quy ®Þnh, hiÖu lùc thi hµnh hîp ®ång vµ b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cã hiÖu qu¶. Sù liªn kÕt víi c¸c thÞ tr­êng kh¸c bªn trong mét quèc gia vµ trªn quy m« toµn cÇu (th«ng qua c¬ së h¹ tÇng, giao th«ng vËn t¶i vµ viÔn th«ng), lµ mét thµnh phÇn quan träng cña m«i tr­êng ®Çu t­ tèt. X©y dùng mét m«i tr­êng ®Çu t­ tèt, vÒ c¬ b¶n lµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c quèc gia vµ c¸c ®Þa ph­¬ng, vµ cÇn tËp trung ®Æc biÖt vµo nh÷ng vÊn ®Ò doanh nghiÖp nhá gÆp ph¶i. ViÖc lµm trong c¸c doanh nghiÖp quy m« nhá vµ võa ë c¸c thÞ trÊn vµ vïng n«ng th«n cã vai trß trung t©m trong viÖc n©ng cao møc sèng cña ng­êi d©n ë n«ng th«n. C¸c céng ®ång cã thÓ sö dông ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng quèc tÕ ®èi víi dÞch vô ®Ó c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­. Sù cã mÆt cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi t¹i thÞ tr­êng trong n­íc cã t¸c dông cñng cè h¹ tÇng tµi chÝnh. Víi ®éng c¬ ®óng ®¾n, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ cung cÊp mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c dÞch vô ®iÖn, côm c¶ng, viÔn th«ng vµ c¸c dÞch vô kh¸c. + HÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ngµy cµng cã tÇm quan träng to lín trong hÖ thèng chÝnh s¸ch quèc gia, nã trë thµnh c«ng cô ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh võa më réng thÞ tr­êng cña mçi mÆt hµng. HÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ph¶i ®­îc h×nh thµnh sao cho mét mÆt ®¸p øng ®­îc c¸c nguyªn t¾c nÒn t¶ng cña WTO, nh­ lµ mét chuÈn mùc cña WTO, mÆt kh¸c cã t¸c dông hç trî ®µm ph¸n më cöa thÞ tr­êng, lµ chç dùa cho hµng ho¸ dÞch vô vµ th­¬ng nh©n trong ®ã quan träng nhÊt lµ hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ vµ chÝnh s¸ch thuÕ quan. Cho ®Õn nay hÖ thèng chÝnh s¸ch cßn nhiÒu bÊt cËp, hÖ thèng x©y dùng cßn th« s¬, ch­a ®ång bé. §Æc biÖt nh÷ng biÖn ph¸p chÝnh s¸ch t¹o lîi thÕ cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i mµ WTO thõa nhËn th× ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ch­a cã (chÝnh s¸ch thuÕ vµ phi thuÕ quan theo ®·i ngé tèi huÖ quèc MFN, ®·i ngé quèc gia, chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ quan, biÖn ph¸p c¸n c©n thanh to¸n, …), trong khi ®ã mét sè biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch kh«ng ®­îc thõa nhËn, kh«ng phï hîp víi nguyªn t¾c do tæ chøc WTO ®Ò ra. 3- C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tiªu chuÈn Nh­ chóng ta ®· biÕt, ®èi víi WTO c¸c yªu cÇu cã liªn quan ®Õn tiªu chuÈn lµ rÊt quan träng. V× c¸c tiªu chuÈn cã liªn quan ®Õn viÖc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch th­¬ng m¹i quèc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc tiÕp cËn ®­îc víi nguån tµi s¶n trÝ tuÖ còng nh­ c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi. Muèn ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu trªn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn do WTO ®Æt ra ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn cña WTO. Thø nhÊt, ®èi víi c¸c tiªu chuÈn cã tÝnh b¾t buéc nh­ tiªu chuÈn kü thuËt, thö nghiÖm, chøng nhËn, nh·n m¸c. §øng tr­íc nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe vÒ tiªu chuÈn kü thuËt, thö nghiÖm, chøng nhËn, nh·n m¸c do tæ chøc WTO ®Ò ra, chÝnh phñ c¸c n­íc cÇn xem xÐt vÊn ®Ò nµy thËt kü cµng. §Ó s¶n phÈm cña m×nh th©m nhËp ®­îc thÞ tr­êng cña c¸c b¹n hµng. Thø hai, vÒ tiªu chuÈn lao ®éng. Lao ®éng lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng vµ ®¶m b¶o sù th¾ng lîi vÒ ho¹t ®éng kinh tÕ cña mét quèc gia trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. HiÖn nay, nguån nh©n lùc cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn nhiÒu ®iÓm h¹n chÕ nh­: lùc l­îng lao ®éng lµ trÎ em cßn chiÕm tû träng lín, tr×nh ®é ng­êi lao ®éng cßn thÊp kÐm ch­a ngang tÇm víi thêi ®¹i. Muèn kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ trªn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch båi d­ìng nguån lùc sao cho t­¬ng quan víi WTO. Tr­íc tiªn, chÝnh phñ c¸c n­íc nhÊt lµ c¸c n­íc ch©u ¸, cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt râ rµng vÒ ®é tuæi ng­êi lao ®éng, theo luËt quèc tÕ, kh«ng ®­îc dïng lao ®éng lµ trÎ em. Thø ba, ph¶i dèc søc båi d­ìng nh©n tµi t­¬ng quan víi WTO. Gia nhËp WTO kh«ng hÒ ®¶m b¶o n­íc gia nhËp nhÊt ®Þnh cã thÓ tù ®éng ®­îc h­ëng nh÷ng lîi Ých do tæ chøc WTO mang l¹i, mµ chØ lµ mang tíi c¬ héi cho c¸c n­íc tham gia. WTO ®­¬ng nhiªn cã sè l­îng luËt ch¬i lín nh­ng thùc hiÖn dùa theo ®µm ph¸n l©u dµi. Cã thÓ cã ®­îc lîi Ých trong c¹nh tranh vµ ®µm ph¸n hay kh«ng ®­îc quyÕt ®Þnh bëi nh©n tµi. Nh÷ng nh©n tµi chuyªn gia vÒ ph­¬ng diÖn nµy ph¶i hiÓu biÕt WTO mét c¸ch thÊu ®¸o, s©u s¾c, l¹i ph¶i n¾m v÷ng c¸c thñ thuËt ®µm ph¸n míi cã thÓ giµnh th¾ng lîi trong c«ng viÖc nµy. Muèn lµm tèt ®­îc c«ng viÖc nµy, ®èi víi chÝnh phñ c¸c n­íc ph¶i cã chiÕn l­îc ®µo t¹o nh©n tµi tµi b»ng c¸ch cho ®i ®µo t¹o ë n­íc ngoµi, nhµ n­íc tµi trî toµn bé kinh phÝ hoÆc thu hót nh©n tµi cña n­íc m×nh ®ang c«ng t¸c, lµm viÖc t¹i n­íc ngoµi vÒ n­íc phôc vô Tæ quèc. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy ph¶i cã chÕ ®é chÝnh s¸ch ®·i ngé thÝch ®¸ng cho b¶n th©n hä vµ nh÷ng ng­êi th©n trong gia ®×nh. Thø t­, ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn b¶o vÖ m«i tr­êng lµ viÖc lùa chän chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ. Chóng ta ®· biÕt yÕu tè m«i tr­êng, chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn viÖc gi¶i quyÕt hµi hoµ gi÷a c¸c mèi quan hÖ nµy lµ rÊt cÇn thiÕt. Trªn thùc tÕ, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cßn nghÌo nµn vµ l¹c hËu, khoa häc kü thuËt chËm ph¸t triÓn. Khi tham gia vµo qu¸ tr×nh th­¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó theo kÞp c¸c n­íc ph¸t triÓn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i tiÕp nhËn nh÷ng khoa häc c«ng nghÖ l¹c hËu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. V× lµ nh÷ng c«ng nghÖ cò nªn g©y « nhiÔm m«i tr­êng rÊt nÆng, ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng cña ng­êi d©n trong n­íc. §Ó kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ trªn, ®èi víi c¸c n­íc khi nhËp khÈu c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ nµy cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt sao cho cã hiÖu qu¶. §èi víi mçi n­íc trong ®Þnh h­íng ®æi míi c«ng nghÖ, chiÕn l­îc ph¸t triÓn c«ng nghÖ quèc gia cÇn ®­a ra nh÷ng h­íng ph¸t triÓn kh¸c nhau vµ trong mçi h­íng c«ng nghÖ cÇn nªu lªn nh÷ng t¸c ®éng gi÷a m«i tr­êng mµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ cã thÓ g©y ra. §ång thêi ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch, c¸c gi¶i ph¸p chñ ®éng, tÝch cùc vÒ m«i tr­êng ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh cho phï hîp gi÷a c¸c n­íc cã liªn quan. Ph¸t triÓn c«ng nghÖ míi hoÆc nhËp c«ng nghÖ, vËt liÖu s¶n xuÊt chóng ta cÇn ®Æc biÖt l­u ý ®Ó c¸c ®iÒu luËt quèc gia nhÊt thiÕt ph¶i cã tÝnh phßng ngõa vµ nÕu cã mèi hiÓm ho¹ nguyªm träng th× c¸c ®iÒu luËt Êy lµ c¨n cø ph¸p lý ®Ó chóng ta xö lý thÝch ®¸ng mèi quan hÖ quèc tÕ. §ång thêi, ®Ó b¶o vÖ lîi Ých m«i tr­êng sinh th¸i cña c¸c n­íc quan t©m ph¸t triÓn hÖ thèng kiÓm so¸t m«i tr­êng hµnh chÝnh ë trong n­íc. §Ó cho nh÷ng chñ thÓ g©y « nhiÔm m«i tr­êng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu gi¶m møc « nhiÔm th× ph¶i cã ®¹o luËt nép ph¹t cña bªn g©y « nhiÔm, ®ã lµ biÖn ph¸p tÝch cùc kh¾c phôc, xö lý vµ ®Òn bï m«i tr­êng cho n­íc tiÕp nhËn c«ng nghÖ. KÕt luËn Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu vÒ “Lîi Ých kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gia nhËp WTO” ®· ®em l¹i cho chóng ta nh÷ng hiÓu biÕt c¨n b¶n vÒ vÊn ®Ò nµy. Tr­íc hÕt, ®· lµm cho chóng ta hiÓu râ ®­îc qu¸ tr×nh, lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc nµy tõ khi ®­îc thµnh lËp cho ®Õn nay. Nh÷ng ®iÒu kiÖn khi nhËp tæ chøc nµy ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn ®Ó tõ ®ã c¸c n­íc cã sù chuÈn bÞ tèt, ®¸p øng yªu cÇu do tæ chøc nµy ®­a ra ®Ó nhanh chãng trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc WTO. Thø hai, vÒ lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO. Th«ng qua sù nghiªn cøu ®¸nh gi¸, gióp chóng ta hiÓu ®­îc nh÷ng ®Æc tr­ng kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vµ kÕt qu¶ nÒn kinh tÕ Trung Quèc thu ®­îc sau h¬n mét n¨m gia nhËp WTO. Qua kinh nghiÖm cña Trung Quèc ®· gióp cho c¸c n­íc ®· vµ ®ang trªn con ®­êng tiÕn tíi héi nhËp vµo qu¸ tr×nh nµy tham kh¶o vµ rót kinh nghiÖm. §¸nh gi¸ nh÷ng lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi gia nhËp WTO. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®ang ®Æt ra ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· vµ ®ang ph¶i tr¶i qua. Th¸ch thøc ®èi víi thÞ tr­êng trong n­íc, vÒ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c¸c tiªu chuÈn, vÇn ®Ò m«i tr­êng vµ chiÕn l­îc chÝnh s¸ch. Trªn c¬ së ®ã, chÝnh phñ ph¶i nghiªn cøu ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp nh­ tiÕn hµnh b¶o hé ®èi víi mét sè ngµnh trong n­íc; x¸c ®Þnh ý thøc b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tiªu chuÈn; vÒ m«i tr­êng vµ chiÕn l­îc chÝnh s¸ch nh»m kh¾c phôc nh÷ng th¸ch thøc nãi trªn, ®Ó t¨ng c­êng lîi Ých cña c¸c n­íc thu ®­îc khi gia nhËp tæ chøc WTO. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1- Bé ngo¹i giao: Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), Nxb chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2000 2- Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam: Kinh tÕ 2002-2003: ViÖt Nam thÕ giíi 3- M­êi lîi Ých cña hÖ thèng th­¬ng m¹i WTO, Nxb ThÕ giíi, Hµ Néi, 2001 4- Ph¹m Quèc Th¸i: Kinh nghiÖm tõ qu¸ tr×nh gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi cña Trung Quèc. T/C Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 1(75)/2002, tr.70-76. 5- NguyÔn Duy Lîi: Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong vßng ®µm ph¸m míi cña WTO. T/C Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 2 (76)/2002, tr.14-23. 6- B¸o c¸o nghiªn cøu chÝnh s¸ch cña ng©n hµng thÕ giíi: Toµn cÇu ho¸, t¨ng tr­ëng vµ nghÌo ®ãi. Nxb V¨n ho¸ -Th«ng tin, Hµ Néi, 2002. 7- L­u Hµm Nh¹c: ¶nh h­ëng cña viÖc gia nhËp WTO ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi Trung Quèc. T/C Ch©u ¸ -Th¸i B×nh D­¬ng, sè 1 (36)/2-2002, tr.35-42. 8- NguyÔn Hång Nhung: Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt cña GATT/WTO. T/C Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 5 (73)/2001, tr.26-33. 9- Theo b¸o c¸o “Global Economic prospects and developing countries 2003” of WTO: Nh÷ng rµo c¶n ®èi víi c¹nh tranh vµ vai trß cña chÝnh s¸ch c¹nh tranh ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Th«ng tin kinh tÕ vµ x· héi, sè 6 (18)-3/2003, tr.18-19, 22. 10- §µo Ngäc Ch­¬ng: Ngo¹i th­¬ng Trung Quèc sau 1 n¨m gia nhËp WTO. B¸o th­¬ng m¹i, thø n¨m, 16/1/2003, tr.15. 11- Ph¹m Th¸i Quèc: Kinh tÕ Trung Quèc 1 n¨m sau khi gia nhËp WTO. T/C Lý luËn chÝnh trÞ, sè 2/2003, tr.63-66. 12- TrÇn Nh©m: M«i tr­êng- sinh th¸i vµ mèi hiÓm häa cña thÕ kû XXI, T/C Céng s¶n, sè 10/5-2001, tr.35-41. 13- NguyÔn Duy Khiªn: Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. T/C Nghiªn cøu kinh tÕ, sè 5 (276)-th¸ng 5/2001, tr.69-76. 14- Ng©n hµng thÕ giíi: B¸o c¸o ph¸t triÓn thÕ giíi 2002: X©y dùng thÓ chÕ thÞ tr­êng. Nxb CTQG, H.2002.