Luật trẻ em và các biện pháp bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng hiện nay

Tóm tắt: Sự phát triển mạnh mẽ của môi trường mạng mang nhiều lợi ích cho trẻ em nhưng từ đây, trẻ em cũng phải chịu nhiều rủi ro và nguy cơ bị xâm hại nhiều hơn. Bài viết nêu thực trạng đáng báo động về sự xâm hại trẻ em và sự cần thiết bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng hiện nay. Trên cơ sở phân tích các chính sách, quy định pháp luật của Nhà nước ta và một số kinh nghiệm quốc tế, tác giả kiến nghị một số giải pháp nhằm tăng cường hơn nữa việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. LUẬT TRẺ EM VÀ CÁC BIỆN PHÁP BẢO VỆ TRẺ EM TRÊN MÔI TRƯỜNG MẠNG HIỆN NAY Dương Văn Hậu* Abstract: The minors may largely benefit from the robust development of web environment but they are also easily vulnerable by the web environment. This article points out the real situation of the minor's harms and the urgent needs of the minor's protection on the web environment. Based on the analysis of policy as well as legal provisions of the Government and a numner of the international experiences, the author proposes some solutions with a view to strengthen the protection of the minors on the web environment. Thông tin bài viết: Từ khóa: trẻ em; môi trường mạng; pháp luật; bảo vệ trẻ em Lịch sử bài viết: Nhận bài: 15/06/2017 Biên tập: 18/10/2017 Duyệt bài: 25/10/2017 Article Infomation: Keywords: the minors; web environment; law; minor's protection Article History: Received: 15 Jun 2017 Edited: 18 Oct. 2017 Appproved: 25 Oct. 2017 * TS. Phó Tổng Biên tập Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, Bộ Tư pháp 1. Khoản 3, 4 Điều 4 Luật Công nghệ thông tin năm 2006 quy định: Môi trường mạng là môi trường trong đó thông tin được cung cấp, truyền đưa, thu thập, xử lý, lưu trữ và trao đổi thông qua cơ sở hạ tầng thông tin, bao gồm mạng viễn thông, mạng internet, mạng máy tính và cơ sở dữ liệu. Trong những năm vừa qua, theo xu thế phát triển mạnh của khoa học công nghệ, các dịch vụ thông tin trên môi trường mạng đã tạo ra những biến đổi to lớn trong truyền thông, giúp con người ở mọi miền trên trái đất ở mọi lúc, mọi nơi, trên mọi thiết bị có thể dễ dàng tiếp cận với những thông tin vô cùng phong phú, đa dạng và những kho dữ liệu khổng lồ được cập nhật hàng ngày, hàng giờ từ khắp nơi trên thế giới, tạo ra nhiều khả năng giao lưu, trao đổi thông tin THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT 42 Số 21(349) T11/2017 giữa mọi người với nhau, thúc đẩy xã hội phát triển. Môi trường mạng đã trở nên rất quen thuộc đối với đông đảo thanh, thiếu niên với sự tăng vọt về số lượng thanh, thiếu niên sử dụng, nhất là ở các thành phố lớn. Thế giới ngày càng phẳng mang lại càng nhiều lợi ích cho trẻ em, nhưng trẻ em cũng phải chịu nhiều rủi ro và nguy cơ bị xâm hại nhiều hơn từ môi trường mạng: vô tình hay cố ý bị tiết lộ bí mật đời tư, bị tiết lộ những thông tin cá nhân và bị những kẻ xấu lợi dụng; tình trạng xâm hại tình dục trẻ em, bóc lột và lừa đảo trẻ em trên mạng cũng gia tăng; tác động của những thông tin thiếu lành mạnh ảnh hưởng trực tiếp đến nhân cách và tinh thần; tình trạng bạo lực, bóc lột, xâm hại trẻ em, nhất là trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, từ môi trường mạng chuyển sang đời thực; thời gian, công sức của trẻ em bị mất mát nhiều do tham gia game, lập tài khoản ảo và phải trả tiền để tham gia những trò chơi đó. Các nguy cơ này hiện chưa có biện pháp ngăn chặn hiệu quả. Người ta nói đến sự lan tỏa, tầm ảnh hưởng tác động của mạng internet lớn hơn bao giờ hết. Một thông tin được đưa ra, chỉ cần sau ít phút sẽ lan truyền nhanh khắp nơi, đến không chỉ một số ít người như trước đây, mà hàng trăm, hàng nghìn, hàng vạn, thậm chí hàng triệu người đang sử dụng phương tiện đó. Bất kể thông tin đó là đúng hay sai, tốt hay xấu, nó tác động một cách trực tiếp đến nhận thức, hành vi của mỗi cá thể, qua đó tác động đến cộng đồng và toàn xã hội, đặc biệt là những đối tượng cần phải được Nhà nước và xã hội bảo vệ như trẻ em. Thống kê cho thấy, có tới 57% thanh niên thành thị từng chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng, với thanh niên nông thôn là khoảng 45%, trong đó rất nhiều trẻ sẵn sàng chia sẻ cả thông tin mang tính bí mật như tên riêng, số 1 Thanh Thủy, Bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, Thời báo Ngân hàng, 04/05/2016. điện thoại, trường học, và không ít trong số đó đã từng đi gặp người lạ làm quen trên mạng1. Những câu chuyện đau lòng từ đó đã xảy ra, có thiếu nữ bị lợi dụng tình dục, có em bị lừa mất xe máy, bị bán vào đường dây buôn người. Áp lực từ mạng xã hội khiến nhiều em bị ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý, sức khỏe, học tập, thậm chí dẫn đến tự tử. Trẻ em tham gia vào môi trường mạng ngày càng nhiều nhưng lại chưa có những hàng rào hữu hiệu để bảo vệ trẻ em khỏi nguy cơ bị xâm hại. Phần lớn cha mẹ, thầy cô chưa hoặc không đủ kiến thức tin học để có thể nắm được nội dung lên mạng của con; các đơn vị cung cấp dịch vụ mạng không kiểm soát, phân loại và cảnh báo kịp thời về các nội dung xấu; hành lang pháp luật bảo vệ trẻ em chưa đủ mạnh, năng lực của các cơ quan quản lý còn hạn chế, khi mà nhận thức của trẻ em về an toàn trên mạng còn chưa đầy đủ, chưa tự bảo vệ mình trước sức hút của môi trường mạng. Những con số đáng báo động về sự xâm hại trẻ em gần đây cho thấy việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng đang là vấn đề cấp bách hiện nay. 2. Bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng giờ đây đã trở thành một vấn đề toàn cầu và đòi hỏi phải có cách tiếp cận toàn cầu. Kể từ những năm 1990, Liên hiệp quốc (LHQ) và nhiều tổ chức khu vực khác đã thông qua những văn bản quy định hướng dẫn việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Trước tiên, có thể kể đến là Công ước về Quyền trẻ em của LHQ (Công ước). Công ước coi việc bảo vệ trẻ em là ưu tiên trên bình diện quốc tế và thừa nhận rằng những chủ thể khác như bố mẹ, xã hội dân sự, khu vực dịch vụ tư nhân và kinh doanh cũng có trách nhiệm này. Điều 5 Công ước đề cập cụ thể các quyền và nghĩa vụ của bố mẹ hoặc các THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT 43Số 21(349) T11/2017 tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ pháp lý đối với trẻ em, trong đó phải đưa ra hướng dẫn thích hợp cho trẻ em và bảo vệ trẻ em trước những thông tin và tài liệu có hại cho trẻ em, đặc biệt là việc bảo vệ trẻ em trên không gian mạng. Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) đã đưa việc bảo vệ trẻ em trên mạng vào chương trình của nhiều hội nghị, dự án, chủ yếu là tập trung vào việc chia sẻ kinh nghiệm tốt nhất giữa các nước thành viên. Liên đoàn Viễn thông quốc tế (ITU) cũng đưa việc bảo vệ trẻ em trên mạng vào chính sách, chương trình làm việc của mình thông qua Sáng kiến bảo vệ trẻ em trên mạng (COP), một sáng kiến đa phương của các thành viên để tạo ý thức và phát triển các biện pháp và nguồn lực thực tiễn giúp giảm thiểu rủi ro. Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) cũng đã đề cập ảnh hưởng của mạng đối với trẻ em và sự hợp tác xuyên biên giới ngày càng tăng của các chính phủ và quan chức thừa hành pháp luật trên lĩnh vực bảo vệ trẻ em. Quỹ Nhi đồng của LHQ (UNICEF) cũng hướng sự chú ý của mình vào việc bảo vệ trẻ em khỏi bạo lực, ngược đãi và lạm dụng, kể cả trên môi trường mạng. Ví dụ, Báo cáo của Trung tâm nghiên cứu IRC về "Sự an toàn của trẻ em trên mạng, thách thức và chiến lược toàn cầu". Hội nghị cấp cao thế giới về xã hội thông tin (WSIS) đưa ra những cam kết mạnh mẽ về việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, mà tổ chức tiền thân của nó là Hội nghị Quản trị Internet (IGF) đã thành lập một liên minh năng động cho việc bảo vệ trẻ em trên mạng. Cộng đồng châu Âu, một tổ chức khu vực, cũng đã đạt được một mức độ cao trong điều phối chính sách bảo vệ trẻ em trước tác hại của truyền thông và môi trường mạng và 2 "Xây dựng môi trường bảo vệ trẻ em Việt Nam: Đánh giá pháp luật và chính sách bảo vệ trẻ em, đặc biệt là trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt ở Việt Nam", Tài liệu của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội và UNICEF Hà Nội năm 2009. về phát triển những kỹ năng của trẻ em. Quy định cốt lõi ở cấp châu Âu là Điều 10 Công ước châu Âu về Nhân quyền trong đó bao hàm nghĩa vụ của các nước thành viên trong việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. 3. Mặc dù việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng đã trở nên là vấn đề toàn cầu và cần phải có tiếp cận toàn cầu, song việc hợp tác giữa các quốc gia chỉ dừng lại ở việc chia sẻ thông tin, sáng kiến, kinh nghiệm tốt nhất. Rốt cục, việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng có thực sự hiệu quả hay không lại do việc thực thi ở tầm quốc gia. tùy thuộc vào điều kiện, hoàn cảnh chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội của quốc gia đó. Việt Nam cũng không là ngoại lệ. Việt Nam là nước đang phát triển nên chịu nhiều ảnh hưởng của sự phát triển chóng mặt của công nghệ thông tin. Đúng như nhận định của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội và UNICEF rằng, "đối với Việt Nam cũng như nhiều quốc gia khác trên thế giới, việc bảo vệ trẻ em khỏi bạo lực và bóc lột vẫn luôn là một thách thức khó khăn. Những chênh lệch về điều kiện sống trong thời kỳ chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, những rạn vỡ trong gia đình và sự xói mòn những giá trị truyền thống đã dẫn tới con số trẻ em bị bỏ rơi, bị sao nhãng, lạm dụng và bóc lột ngày càng gia tăng" 2. Theo số liệu cung cấp tại buổi Tọa đàm ngày 29/3/2016 Chính sách về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, UNICEF khu vực Đông Á - Thái Bình Dương, trong 5 năm (2011-2015), cả nước phát hiện trên 8.200 vụ xâm hại trẻ em với gần 10.000 nạn nhân, tăng 258 nạn nhân so với 5 năm trước đó. Số vụ bị xâm hại tình dục chiếm tới 5.300 vụ (khoảng 65%) và sự gia tăng xâm hại tình dục nam. Năm 2011, lực lượng chức năng bắt THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT 44 Số 21(349) T11/2017 hơn 1.000 đối tượng, đến năm 2015 số đối tượng tăng lên hơn 1.400. Hầu hết nghi can phạm tội trong các vụ xâm hại tình dục trẻ em là những người gần gũi nạn nhân như người quen của bố mẹ, hàng xóm, thậm chí là giáo viên, bố dượng, bố đẻ... 4. Dựa trên cơ sở của Công ước LHQ về Quyền trẻ em và Hiến pháp năm 2013, Luật Trẻ em được Quốc hội thông qua ngày 05/05/2016, có hiệu lực từ ngày 01/06/2017, quy định về chính sách của Nhà nước để bảo đảm về chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em, chăm sóc sức khỏe, giáo dục, bảo đảm điều kiện vui chơi, giải trí, hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể thao, du lịch và thông tin, truyền thông cho trẻ em. Đây là căn cứ pháp lý quan trọng để xây dựng, thực hiện các chính sách về quyền trẻ em trong thực tế. Luật Trẻ em năm 2016 quy định về nguyên tắc các biện pháp bảo vệ trẻ em từ phòng ngừa, hỗ trợ đến can thiệp cùng với trách nhiệm thực hiện của các cơ quan, tổ chức, gia đình, cá nhân để bảo đảm trẻ em được an toàn, được hỗ trợ và can thiệp kịp thời khi có nguy cơ hoặc đang bị xâm hại. Điều 54 Luật Trẻ em năm 2016 quy định trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Trên cơ sở đó, ngày 09/5/2017, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 56/2017/NĐ- CP quy định chi tiết một số điều của Luật Trẻ em năm 2016 (Nghị định 56). Nghị định 56 quy định các biện pháp cụ thể bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, phù hợp với các yếu tố tâm sinh lý, nhận thức và nhu cầu, hoàn cảnh của trẻ em, tạo điều kiện cho mọi trẻ em phải được hưởng lợi ích từ sử dụng internet. Các quy định đó xuất phát từ tình hình thực tế trẻ em là nạn nhân của các hình thức xâm hại trong môi trường mạng ở trong nước và phù hợp với chuẩn mực quốc tế. Đồng thời, Nghị định 56 cũng quy định rõ trách nhiệm của gia đình, nhà trường, doanh nghiệp, cộng đồng và các cơ quan quản lý nhà nước trong việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Các biện pháp bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng trong Nghị định 56 bảo đảm thực chất, hiệu quả, để trẻ em phát huy được những lợi ích của môi trường mạng trong học tập và phát triển, đồng thời ngăn chặn kịp thời các xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ em. Nghị định 56 quy định chi tiết hơn Điều 54 Luật Trẻ em năm 2016 về các biện pháp bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, bao gồm: bảo vệ thông tin bí mật đời sống riêng tư của trẻ em; truyền thông, giáo dục, nâng cao năng lực về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng; các biện pháp an toàn cho trẻ em trong việc trao đổi, cung cấp thông tin trên môi trường mạng; các biện pháp bảo vệ thông tin bí mật đời sống riêng tư cho trẻ em trên môi trường mạng; các biện pháp hỗ trợ, can thiệp trẻ em bị xâm hại trên môi trường mạng. Tuy nhiên, do Nghị định 56 vừa mới ban hành nên cần phải có thời gian để kiểm chứng hiệu quả của nó. Hy vọng những quy định mới này sẽ góp phần đắc lực vào việc bảo vệ trẻ em. 5. Kinh nghiệm từ việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng từ các nước khác cho thấy, việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng không chỉ là trách nhiệm của Nhà nước thông qua chính sách, pháp luật mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng xã hội với nhiều hình thức phong phú, đa dạng. Đó là việc kết hợp một cách linh hoạt, hiệu quả các biện pháp pháp lý thân thiện, các biện pháp kỹ thuật và quy trình, các cơ cấu tổ chức, xây dựng năng lực và hợp tác quốc tế. Ví dụ, các nước châu Âu có những yêu cầu khác nhau đối với những nhà cung cấp dịch vụ mạng: những tài liệu, nội dung có thể xâm hại đối với sự phát triển của trẻ em chỉ có thể do các nhà dịch vụ mạng cung cấp, miễn là nó phải được đảm bảo rằng khi chọn thời gian truyền tải hoặc các biện pháp kỹ thuật công nghệ mà trẻ em có thể truy cập một cách bình thường. Vấn đề đặt ra ở đây là THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT 45Số 21(349) T11/2017 có sự hiểu và điều chỉnh khác nhau đối với độ tuổi của trẻ em. Thuật ngữ pháp lý này xác định một độ tuổi nhất định, thường là chưa thành niên để phân biệt giữa trẻ em và người lớn, theo Công ước về Quyền trẻ em, là 18 tuổi. Tuy nhiên, tùy thuộc vào tình hình thực tế ở mỗi nước, độ tuổi này lại được xác định khác nhau. Điều này thể hiện, ví dụ, ở việc giới hạn độ tuổi xem vô tuyến truyền hình, được xác định ở 4 mức: mọi người, dưới 18, dưới 12 tuổi hoặc 13 tuổi, trong khi đó những nước khác chỉ áp dụng duy nhất là "+16" hoặc "+18"3. Ví dụ, ở Bỉ tương ứng là -10/ -12 / -16 / -18; ở Đức: -16/18; ở Đan Mạch: +16; ở Ba Lan: Tất cả/ 7 / 12 / 16 / 18; thậm chí ở Na Uy là: Tất cả / 6 / 9 / 12 / 15 / 18, 4. Các nước châu Âu đã có những sáng kiến hợp tác và tự điều chỉnh, ví dụ: "Chương trình internet an toàn", "Chương trình sử dụng điện thoại di động an toàn" dành cho trẻ em đã được hỗ trợ đắc lực bởi Cộng đồng châu Âu từ năm 2007 nhằm bảo đảm rằng trẻ em có thể truy cập an toàn các nội dung trong điện thoại của mình. Cũng theo cách đó, ngay từ năm 2009, những nhà cung cấp dịch vụ lớn nhất của mạng truyền thông xã hội (ví dụ: Google, Facebook, Netlog, Yahoo, Microsoft) sau khi tham kiến với Cộng đồng châu Âu và một số tổ chức phi chính phủ, đã phát triển một loạt các nguyên tắc liên châu Âu để đưa ra những khuyến nghị thực tế tốt cho các nhà cung cấp dịch vụ truyền thông xã hội và các nhà mạng khác, để tạo sự an toàn cho trẻ em sử dụng dịch vụ của mình. Các nguyên tắc mạng xã hội an toàn cho EU bao hàm sự hướng dẫn cho các nhà mạng để họ tìm cách giảm thiểu tác hại đối với trẻ em và đưa ra một loạt các khuyến nghị thực tiễn tốt để bảo đảm các nguyên tắc này và nó đã được thực hiện bởi 21 nước thành viên ký kết. Cùng với những sáng kiến này, năm 3 Ký hiệu " +" có nghĩa là trên và "-" là dưới. 4 Xem chú thích 4. 2011, EU tập hợp những công ty hàng đầu thành lập một liên minh để làm cho internet tốt hơn và an toàn hơn cho trẻ em. Sáng kiến nhằm cung cấp các công cụ đơn giản và thiết thực để thông báo các nội dung có hại, bảo đảm những cài đặt riêng tư một cách thích hợp, tạo cơ hội cho việc sử dụng rộng rãi việc phân loại nội dung (ví dụ: phát triển một cách tiếp cận đối với cách tính tuổi, được dùng trên mọi khu vực và cung cấp cho bố mẹ trẻ em các hạng tuổi một cách dễ hiểu), khả năng kiểm soát của bố mẹ tốt hơn (ví dụ: các công cụ thân thiện với người sử dụng) và loại bỏ một cách hiệu quả những tài liệu, nội dung có hại cho trẻ em. Năm 2003, sáng kiến "Hệ thống thông tin trò chơi tự điều chỉnh liên châu Âu" được thông qua sau khi có sự tham vấn mật thiết với các ngành công nghiệp và xã hội dân sự, kể cả các hiệp hội bố mẹ và người tiêu dùng. Sáng kiến này là tự nguyện nhằm bảo đảm rằng trẻ em không bị lôi kéo vào các trò chơi không thích hợp với độ tuổi của mình. Năm 2007, sáng kiến này được khởi xướng và đồng tài trợ bởi "Chương trình internet an toàn" cũng như sự phát triển logic của "Hệ thống thông tin trò chơi tự điều chỉnh liên châu Âu" để thích ứng với môi trường trực tuyến. Ngoài ra, còn có những sáng kiến để cho người sử dụng mạng tự đánh giá nội dung theo nhận thức của mình và vì vậy cho phép một cơ chế phân loại mức độ tác hại của nội dung được truyền tải... Đây được coi là một trong những biện pháp quan trọng nhất vì khi trẻ em được đào tạo, rèn luyện kỹ năng nhận biết tác hại của môi trường mạng thì chính các em mới là người phòng tránh hiệu quả nhất, giảm thiểu tối đa sự xâm hại. Điều đáng ghi nhận là ở Việt Nam cũng có những biện pháp để bảo vệ trẻ em như: hỗ trợ, can thiệp đối với trẻ em bị xâm hại, THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT 46 Số 21(349) T11/2017 có nguy cơ bị bạo lực, bóc lột, bỏ rơi và trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt hoặc có Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em phù hợp với yêu cầu tiếp nhận, xử lý thông tin, thông báo, tố giác hành vi xâm hại trẻ em, tăng cường chất lượng dịch vụ trẻ em, chăm sóc thay thế hòa nhập cộng đồng và nhiều chương trình, kế hoạch, biện pháp khác... Nhưng xem ra, những biện pháp này ở một mức độ nhất định nào đó, vẫn còn khá thụ động. Cần khắc phục tình trạng từ trước tới nay là chờ cho đến khi (hoặc gần đến khi) hậu quả xảy ra mới hành động can thiệp. Một trong những chức năng rất quan trọng của chính sách và pháp luật đó là dự báo và phòng ngừa. Với tinh thần "phòng bệnh hơn chữa bệnh", các cơ quan chức năng cần chủ động áp dụng các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn. Rõ ràng, muốn bảo vệ trẻ em có hiệu quả nhất trên môi trường mạng cần phải có giải pháp đồng bộ, từ ban hành và thực thi chính sách, pháp luật, các biện pháp kinh tế, văn hóa, giáo dục, xã hội... Thiết nghĩ một số ví dụ kinh nghiệm nước ngoài trên đây gợi mở thêm cho chúng ta những biện pháp linh hoạt, đa dạng khác mà chúng ta có thể khai thác và áp dụng hiệu quả bên cạnh các biện pháp pháp lý. Tóm lại, thay vì thụ động trong việc ngồi chờ chính sách, pháp luật của Nhà nước, các cá nhân, gia đình bố mẹ trẻ em, nhà trường, tổ chức phi chính phủ, tổ chức và cộng đồng xã hội có liên quan cần chủ động khai thác tiềm năng từ khu vực ngoài nhà nước, phối hợp với các nhà cung cấp dịch vụ mạng đưa ra các sáng kiến, biện pháp hữu hiệu để hạn chế đến mức tối đa những tác hại do môi trường mạng gây ra cho trẻ em, xây dựng những nguyên tắc, chương trình phù hợp với độ tuổi, sự phát triển tâm sinh lý của trẻ em và đặc biệt quan trọng hơn cả đó là giáo dục, bồi dưỡng và đào tạo kỹ năng để các em tự mình điều chỉnh tránh những tác hại và phát huy những ưu điểm của môi trường mạng nhân, tổ chức thực hiện vận động chính sách công phải đối xử với những khách hàng của mình một cách bình đẳng. Thứ tư, tính trung thực Các nhà hoạch định chính sách luôn đòi hỏi những người vận động chính sách phải bảo đảm tính chính xác, tin cậy của những thông tin mà họ cung cấp, cũng như phải nêu rõ bản chất, ý nghĩa của các vấn đề được vận động. Những điều này đòi hỏi nhà vận động chính sách ngoài năng lực và kiến thức, thông tin còn phải có tính trung thực trong công việc. Tính trung thực cũng là một yêu cầu. Thứ năm, tính bảo mật Cá nhân, tổ chức vận động chính sách công không được cung cấp thông tin mật, trừ khi họ được cho phép bởi thân chủ, hoặc bị yêu cầu cung cấp thông tin theo pháp luật. Nguyên tắc này nhằm bảo vệ khách hàng - những người có nhu cầu vận động chính sách. Nó đồng thời đòi hỏi các cá nhân, tổ chức vận động chính sách công phải tư vấn cho khách hàng của họ những lợi ích có thể xung đột và phải được sự đồng ý của thân chủ trước khi tiến hành bất kỳ hoạt động nào. Bên cạnh đó, họ cũng không được đặt các quan chức, công chức vào vị trí mâu thuẫn lợi ích bằng việc thực hiện các hành vi có ảnh hưởng không lành mạnh, không hợp pháp tới các quan chức, công chức này (Tiếp theo trang 22) MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ... THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT 47Số 21(349) T11/2017