Một số biện pháp nâng cao khả năng cạnh tranh của gạo xuất khẩu Việt Nam trên thị trường thế giới

chÊt l­îng g¹o cña ViÖt Nam ®· t¨ng lªn, g¹o phÈm cÊp cao chiÕm trªn 40% tæng sè g¹o xuÊt khÈu. Tèc ®é t¨ng cña g¹o cã phÈm cÊp cao qua c¸c n¨m kh«ng æn ®Þnh. Tõ n¨m 1989 - 1994 tèc ®é t¨ng b×nh qu©n n¨m lµ 0,53 lÇn (53%/n¨m). Tõ n¨m 1995 - 1997 tèc ®é nµy gi¶m xuèng 0,14 lÇn (14%/n¨m) nh­ng tèc ®é t¨ng c¶ giai ®o¹n xuÊt khÈu (1989 - 1997) l¹i t¨ng lªn 0,28 lÇn (28%/n¨m), tèc ®é t¨ng cña n¨m 1998 lµ 0,30 lÇn (30%/n¨m). Trong khi ®ã, tèc ®é t¨ng cña g¹o phÈm cÊp trung b×nh vµ thÊp lµ 0,19 lÇn (19%/n¨m) t¨ng chËm h¬n so víi tèc ®é t¨ng cña g¹o cã phÈm cÊp cao. BiÓu 2 - Thùc tr¹ng chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam N¨m Tû lÖ (%) chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu so víi tæng sè Tèc ®é t¨ng (liªn hoµn) chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu (%) Cao TB ThÊp Cao TB ThÊp 1989 1,0 2,5 96,5 100% 100% 100% 1990 14,3 8,7 77,0 143,00 348,00 78,97 1991 35,1 10,0 55,0 245,45 119,94 71,43 1992 40,3 15,2 45,0 114,15 152,00 81,82 1993 51,2 21,4 28,0 127,05 140,79 62,22 1994 70,0 13,0 17,0 136,72 60,75 60,71 1995 54,8 22,7 22,5 78,29 174,62 129,41 1996 49,0 13,0 38,0 89,42 57,27 168,89 1997 44,0 8,0 48,0 89,80 61,54 126,32 1998 57,0 16,0 27,0 129,55 200,00 56,25 Nguån: Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. 3.3. Gi¸ c¶ vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam Gi¸ c¶ vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña toµn bé qu¸ tr×nh tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn kh©u xuÊt khÈu g¹o. Trong 10 n¨m (1989 - 1998) vµ 9 th¸ng ®Çu n¨m 1999 tham gia xuÊt khÈu g¹o gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã nhiÒu chuyÓn biÕn râ rÖt. Cô thÓ ®­îc biÓu hiÖn ë biÓu sè liÖu d­íi ®©y: BiÓu 3 - Gi¸ c¶ vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam (1989 - 1998) N¨m Gi¸ b×nh qu©n (USD/tÊn) Kim ng¹ch XK (triÖu USD) Tèc ®é t¨ng liªn hoµn (%) Gi¸ b×nh qu©n Kim ng¹ch XK 1989 226,1 310,2 100% 100% 1990 176,3 275,4 77,97 82,78 1991 226,1 229,8 128,25 83,44 1992 207,6 405,2 91,82 176,33 1993 203,1 335,6 97,83 82,68 1994 217,2 420,8 106,94 125,61 1995 262,0 538,8 120,63 127,85 1996 285,0 868,4 108,78 161,36 1997 244,5 891,00 85,79 102,60 1998 265,2 1006,0 108,46 112,90 8 th¸ng/99 227,2 750,0 N¨m 1989 gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ta tõ chç b×nh qu©n 226,4 USD/tÊn n¨m 1995; 285 USD/tÊn n¨m 1996. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n n¨m lµ 2,25%/n¨m. Tuy chØ t¨ng ®­îc 2,25%/n¨m nh­ng gi¸ còng phÇn nµo ph¶n ¸nh ®­îc sù t¨ng lªn vÒ chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. C¬ cÊu g¹o xuÊt khÈu ®· cã sù thay ®æi theo chiÒu h­íng tèt. G¹o cã phÈm cÊp cao (5-10% tÊm) ®· t¨ng lªn. Bªn c¹nh ®ã, gi¸ t¹o t¨ng lªn cßn do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c ch¼ng h¹n nh­: sù ®æi míi tÝch cùc vÒ c¬ chÕ qu¶n lý, gi¸ ®· tr¸nh ®­îc sù Ðp gi¸ cña b¹n hµng vµ tr¸nh ®­îc sù chÌn Ðp gi¸ gi÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam. Tuy vËy, vÉn cßn mét sè nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù gi¶m gi¸ g¹o ch¼ng h¹n nh­: n¨m 1997 gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chØ cßn lµ 244,5 USD/tÊn thÊp h¬n so víi n¨m 1996 lµ 40,5 USD/tÊn. Nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn sù thôt gi¸ nµy lµ do cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ë khu vùc §«ng Nam ¸. Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o còng t¨ng lªn ®¸ng kÓ tõ 310,2 triÖu USD n¨m 1989 lªn tíi 1.006 triÖu USD n¨m 1998. Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch b×nh qu©n lµ 0,18%/n¨m. Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o t¨ng lªn do s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu vµ gi¸ g¹o xuÊt khÈu t¨ng. Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ®øng vÞ trÝ thø hai sau kim ng¹ch xuÊt khÈu dÇu má. §©y chÝnh lµ thµnh c«ng lín trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh xuÊt khÈu g¹o. Tuy nhiªn, l­îng g¹o xuÊt khÈu trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 1999 ®· ®¹t 3,3 triÖu tÊn nh­ng kim ng¹ch xuÊt khÈu chØ ®¹t 750 triÖu USD vµ dù ®o¸n c¶ n¨m 1999 cã thÓ xuÊt khÈu 4,4 triÖu tÊn ®¹t kim ng¹ch kho¶ng trªn 1,1 tû USD. S¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu lín h¬n n¨m 1998 lµ 0,5 triÖu tÊn nh­ng kim ng¹ch xuÊt khÈu l¹ Ýt h¬n n¨m 1998 lµ 26 triÖu USD, së dÜ nh­ vËy lµ do gi¸ g¹o thÕ giíi bÞ suy gi¶m liªn tôc. Bëi hiÖn nay c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o lín nh­ Pakistan, Ên §é ®· b¾t ®Çu thu ho¹ch; trong lóc ®ã nguån cung g¹o xuÊt khÈu cña Th¸i Lan, ViÖt Nam, Trung Quèc ®Òu duy tr× ë møc cao. Trong khi nhu cÇu vÉn thÊp, ch­a cã dÊu hiÖu t¨ng (nhÊt lµ ë c¸c n­íc nhËp khÈu g¹o lín nh­ ë Indonesia, philippin,...). Cung t¨ng cao, cÇu gi¶m m¹nh lµ nguyªn nh©n lµm gi¸ g¹o tiÕp tôc gi¶m ®¸ng kÓ. T¹i Th¸i Lan, hai tuÇn ®Çu th¸ng 10/1999, gi¸ chµo b¸n g¹o 100% chØ ë møc 220-225 USD/tÊn, FOB, g¹o 25% tÊm lµ 185-190 USD/tÊn, FOB. T¹i ViÖt Nam gi¸ chµo b¸n g¹o 5% tÊm chØ cßn phæ biÕn lµ 200-204 USD/tÊn, g¹o 25% tÊm lµ 178-182 USD/tÊn, FOB. G¹o 25% tÊm cña Pakistan thêi gian nµy chØ dao ®éng trong kho¶ng 175-185 USD/tÊn FOB. Nh­ vËy, gi¸ g¹o trªn c¸c thÞ tr­êng Ch©u ¸ hiÖn ®· gi¶m 18-30 USD/tÊn so víi ®Çu th¸ng 9/1999 vµ gi¶m tíi 60-80 USD/tÊn so cïng kú n¨m 1998. Chªnh lÖch gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ gi¸ g¹o 5% tÊm cña Th¸i Lan ngµy cµng thu hÑp. N¨m 1989 gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam b»ng 68% gi¸ g¹o 5% tÊm cña Th¸i Lan, n¨m 1993 b»ng 93%. Tõ n¨m 1994 gi¸ g¹o cña ViÖt Nam cao h¬n h¼n c¸c n¨m tr­íc. Sù chªnh lÖch gi¸ gi÷a gi¸ g¹o ViÖt Nam vµ Th¸i Lan gi¶m xuèng ph¶n ¸nh c¬ cÊu c¸c lo¹i g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã nhiÒu tiÕn bé, g¹o tû lÖ tÊm cao cã chiÒu h­ëng gi¶m, g¹o cã tû lÖ tÊm thÊp ngµy cµng t¨ng lªn. MÆc dï vËy, gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÉn th­êng thua kÌm tõ 40-50 USD/tÊn so mÆt b»ng gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 4-/ ThÞ tr­êng g¹o xuÊt khÈu vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng g¹o quèc tÕ: 4.1. ThÞ tr­êng g¹o xuÊt khÈu: ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ngµy cµng ®­îc më réng. Trong vµi n¨m ®Çu xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam th­êng ph¶i bµn qua trung gian, thÞ tr­êng kh«ng æn ®Þnh. N¨m 1991 g¹o cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang trªn 20 tr­íc, n¨m 1993 vµ 1994 xuÊt sang trªn 50 n­íc, hiÖn nay g¹o cña ViÖt Nam ®· xuÊt sang trªn 80 n­íc vµ cã mÆt ë c¶ 5 Ch©u lôc. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o lín nhÊt cña ViÖt Nam lµ khu vùc Ch©u ¸, kÕ ®Õn lµ khu vùc Ch©u Phi, Ch©u Mü vµ Ch©u §¹i D­¬ng. Nh÷ng n­íc nhËp khÈu lín cña ViÖt Nam (tÝnh tõ 1991 ®Õn 1997) lµ In®onexia chiÕm 7,42%, Trung Quèc 7,45%, Philippine 6,47%, Cuba 6,72%, Malaysia 6,7%, Iran 4,62%, Pªru 4,5%, Ir¾c 3,74%, Srilanca 2,47%, SNG 1,96%, Senegan 1,57% v.v... Tæng l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. N¨m 1998 c¸c n­íc nhËp khÈu g¹o chÝnh cña ViÖt Nam lµ Philipine, Malaixia, B¨ngladet. ThÞ tr­êng c¸c n­íc nhËp khÈu lóa g¹o chÝnh cña ViÖt Nam ThÞ tr­êng g¹o 1997 ThÞ tr­êng g¹o 1998 Nguån: Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam tiÕp tôc ®­îc më réng chñ yÕu ë nh÷ng thÞ tr­êng kh«ng ®ßi hái chÊt l­îng cao cÊp nh­ thÞ tr­êng NhËt B¶n, EU, tuy nhiªn trong qu¸ më réng thÞ tr­êng vµ t×m kiÕm thÞ tr­êng míi, ViÖt Nam còng bÞ mÊt dÇn mét sè thÞ tr­êng. Nguyªn nh©n lµ do ViÖt Nam ch­a g©y ®­îc lßng tin ®èi víi b¹n hµnh, ch­a h×nh thµnh ®­îc mèi quan hÖ g¾n bã, l©u dµi vµ mËt thiÕt. C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÉn lµm ¨n lèi “cß con”, “chíp nho¸ng” nªn ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Do vËy Nhµ n­íc còng nh­ c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®æi míi c¸ch nghÜ vµ c¸ch lµm ®Ó phï hîp víi c¸ch thøc lµm viÖc hiÖn ®¹i. 4.2. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi, c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o chñ yÕu ë Ch©u ¸ nh­ Th¸i Lan, ViÖt Nam, Ên §é, Pakistan, Trung Quèc vµ c¸c n­íc nhËp khÈu chÝnh còng lµ nh÷ng n­íc Ch©u ¸ nh­ Indonesia, Philippine, Trung Quèc, Bangladesh tiÕp ®Õn lµ c¸c n­íc Ch©u Phi, Ch©u Mü vµ EU. C¸c khu vùc kh¸c nhËp khÈu g¹o kh«ng ®¸ng kÓ. C¹nh tranh gi÷a c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o rÊt quyÕt liÖt, c¸c n­íc giµnh giËt nhau tõng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o chñ yÕu cña Mü lµ Nam Mü, Ch©u ¢u vµ Ch©u ¸ (NhËt B¶n). ThÞ tr­êng xuÊt khÈu chñ yÕu cña Th¸i Lan, chiÕm kho¶ng 58% tæng l­îng g¹o xuÊt khÈu kÕ ®ã lµ Ch©u Phi 18%, Trung §«ng 9%, Mü La tinh 7% cßn l¹i lµ T©y ¢u vµ B¾c Mü. Th¸i Lan c¹nh tranh víi Mü ë thÞ tr­êng Ch©u ¢u, Nam Mü vµ thÞ tr­êng NhËt B¶n sau ®ã lµ nh÷ng n­íc Nics Ch©u ¸ ë Trung §«ng vµ §«ng Nam ¸, c¸c n­íc Nics khu vùc Ch©u Mü La tinh. §©y lµ thÞ tr­êng “khã tÝnh”, ®Æc biÖt chó träng quy c¸ch phÈm chÊt vµ tiªu chuÈn vÖ sinh c«ng nghiÖp. ThÞ tr­êng nµy chiÕm kho¶ng 25% tæng l­îng g¹o nhËp khÈu cña thÕ giíi, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cao cho nhµ xuÊt khÈu. Khu vùc Ch©u ¢u, ng­îc l¹i víi nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn Ch©u ¢u th­êng dïng g¹o lµ l­¬ng thùc phô trî sau lóa m×. Nãi chung, khu vùc nµy chuéng g¹o tèt, h¹t dµi, ®ßi hái vÖ sinh c«ng nghiÖp cao. Tû lÖ tÊm th­êng ph¶i thÊp, tõ 5 - 10% ë T©y ¢u, nh­ng ë §«ng ¢u l¹i chÊp nhËn tõ 10 - 25% tÊm. Céng ho¸ Liªn bang §øc: §©y lµ n­íc nhËp khÈu g¹o lín ë T©y ¢u, trung b×nh 15 - 20 ngµn tÊn/n¨m ®ång thêi còng xuÊt khÈu lo¹i g¹o ®¸nh bãng. N­íc nµy nhËp khÈu g¹o løc nhiÒu, chiÕm 50% sè cßn l¹i th­êng lµ g¹o h¹t trßn, x¸t thËt tr¾ng tû lÖ tÊm 5%. Anh: chuéng g¹o x¸t tr¾ng kü, ®¸nh bãng tèt, kÓ c¶ h¹t trßn vµ h¹t dµi, tû lÖ tÊm tèi ®a 5%, cã mïi th¬m tù nhiªn, thÝch nhÊt g¹o th¬m ®Æc s¶n. Hµ Lan: ThÝch g¹o h¹t dµi, x¸t thËt tr¾ng, tû lÖ tÊm 5%. N­íc nµy tiªu thô kh¸ nhiÒu g¹o v× cã nhiÒu kh¸ch s¹n theo mãn ¨n Trung Quèc, Indonesia. Thuþ §iÓn: lo¹i g¹o h¹t trßn ®­îc tiªu dïng nhiÒu h¬n chiÕm tõ 55 - 60%. GÇn ®©y tiªu dïng g¹o tr¾ng h¹t dµi cã xu h­íng t¨ng nhanh h¬n. Khu vùc Nam Mü: ThÞ hiÕu tiªu dïng g¹o cña Braxin lµ thÝch lo¹i g¹o tr¾ng, h¹t dµi, tÈy c¸m, ®¸nh bãng kü, tû lÖ tÊm thÊp 5 - 10%. Sè h¹t thãc lÉn kh«ng ®­îc qu¸ 5 h¹t trong 1 kg g¹o. C¸c n­íc Nics: Hång K«ng l·nh thæ 6 triÖu d©n nµy thÝch g¹o tr¾ng, h¹t dµi, chÊt l­îng cao, xay x¸t kü vµ ®¸nh bãng. Lo¹i g¹o th¬m ®Æc s¶n (t¸m, dù cña ViÖt Nam) rÊt ®­îc ­a chuéng. Singapore: thÝch g¹o tr¾ng, h¹t dµi cã ®¸nh bãng kü, tû lÖ tÊm th­êng lµ 5%, ®ßi hái chÊt l­îng cao. Lo¹i g¹o th¬m còng ®­îc ­a chuéng víi møc gi¸ cao. NhËt B¶n: chuéng g¹o kh«ng hÊp, lo¹i g¹o h¹t trßn, dÎo, x¸t thËt tr¾ng, tû lÖ tÊm thÊp, th­êng lµ 5% hoÆc thÊp h¬n n÷a vµ ®ßi hái vÖ sinh c«ng nghiÖp rÊt cao. Thùc tÕ nh÷ng n¨m qua g¹o xuÊt khÈu ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ cao ®­îc xÕp cÊp lo¹i A lµ g¹o cña Mü sè 2, tû lÖ tÊm kh«ng qu¸ 4%, h¹t dµi, tr¾ng trong, cæ h¹t ®Òu, kh«ng lÉn t¹p chÊt, kh«ng cã mïi vÞ l¹, còng kh«ng lÉn h¹t ®á, vµng säc, b¹c bông giao dÞch víi møc gi¸ cao. Ngay g¹o Mü sè 5, lo¹i h¹t trung b×nh, 20% tÊm vÉn tèt h¬n vµ ®¹t møc gi¸ cao h¬n g¹o Th¸i 100B (lo¹i g¹o tr¾ng h¹t dµi 100%, kh«ng cã tÊm). Nãi chung g¹o Th¸i Lan chØ ®­îc xÕp cÊp lo¹i B, gi¸ thÊp h¬n g¹o Mü rÊt nhiÒu. RÊt tiÕc lµ g¹o ViÖt Nam hiÖn ch­a ®¹t tiªu chuÈn chÊt l­îng nµy nªn gi¸ xuÊt khÈu cßn thÊp h¬n n÷a. VËy chÊt l­îng vÉn lµ c«ng cô c¹nh tranh sè 1 trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi. ViÖt Nam c¹nh tranh víi Th¸i Lan, Ên §é, Myanma, Trung Quèc, Pakistan ë ba thÞ tr­êng chÝnh lµ Ch©u ¸, Ch©u Phi vµ Mü La tinh vÒ lo¹i g¹o trung b×nh vµ phÈm cÊp thÊp. Lo¹i g¹o nµy chiÕm phÇn lín tæng l­îng g¹o nhËp khÈu thÕ giíi, thÞ tr­êng g¹o h¹t trßn, lo¹i g¹o nµy hÇu hÕt thuéc chñng lo¹i Japonica, hîp víi vïng khÝ hËu l¹nh h¬n nh­ Trung Quèc, NhËt B¶n, l·nh thæ §µi Loan, ¤xtr©ylia, Mü, Italia. Nh÷ng n­íc nhËp khÈu chÝnh thuéc khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc ... thÞ tr­êng g¹o h¹t trßn chiÕm kho¶ng 10% tæng l­îng g¹o nhËp khÈu toµn cÇu. ThÞ tr­êng g¹o ®å hÊp, lo¹i g¹o nµy ®­îc chÕ biÕn theo quy tr×nh luéc thãc tr­íc khi xay x¸t ®Ó h¹t g¹o cøng, Ýt bÞ vì gi÷ ®­îc h­¬ng vÞ th¬m cña c¬m sau khi nÊu. §¹i bé phËn d©n Bangladesh, sau ®ã lµ mét phÇn d©n Ên §é, XriLanca, Pakistan, Nam Phi, T©y Phi, ¶RËp, Nigeria thÝch dïng lo¹i g¹o nµy, chiÕm 15-20% tæng l­îng nhËp khÈu g¹o toµn cÇu. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o chñ yÕu cña Pakistan lµ T©y ¸, Trung §«ng, Ch©u Phi vµ Ch©u ¢u. Pakistan c¹nh tranh víi Ên §é chñ yÕu trªn thÞ tr­êng vÒ lo¹i g¹o Basmati. §©y lµ thÞ tr­êng g¹o th¬m ®Æc s¶n. Tuy chØ chiÕm tõ 5-8% tiªu thô g¹o thÕ giíi nh­ng thÞ tr­êng nµy l¹i cã ý nghÜa kinh tÕ quan träng v× g¹o th¬m ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ dinh d­ìng cao, dÔ hÊp thô nªn gi¸ xuÊt khÈu th­ên gÊp tõ 2-3 lÇn gi¸ g¹o ®¹i trµ th«ng th­êng. G¹o th¬m Basmati kh¸ næi tiÕng ®­îc canh t¸c ë vïng Punjab Ên §é vµ ë Pakistan. V× vËy hai n­íc nµy c¹nh tranh rÊt quyÕt liÖt vÒ lo¹i g¹o th¬m nµy. Tuy nhiªn hai n­íc nµy vÉn ph¶i chÞu sù c¹nh tranh rÊt lín cña lo¹i Dawk Mali (hay Jasmine) do Th¸i Lan xuÊt khÈu. Th¸ng 10 - 1996. Th¸i Lan xuÊt khÈu g¹o ®Æc s¶n víi gi¸ 702 USD/tÊn - CF Rotterdam. N¨m 1996, xuÊt khÈu g¹o ®Æc s¶n cña Th¸i Lan ®¹t kho¶ng 400 triÖu USD, chñ yÕu xuÊt ®i Mü, T©y ¢u, Hång K«ng, Singapore. Nãi chung tiªu thô g¹o th¬m ®Æc s¶n lµ nh÷ng n­íc ph¸t triÓn cã thu nhËp cao thø ®Õn nh÷ng n­íc Nics Ch©u ¸, Mü La tinh, kh¶ n¨ng thanh to¸n rÊt cao. ViÖt Nam còng ®· tham gia vµo thÞ tr­êng g¹o ®Æc s¶n nh­ng khèi l­îng vÉn cßn rÊt Ýt. VÒ chñng lo¹i g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chñ yÕu vÉn lµ lo¹i g¹o tÎ h¹t dµi ®­îc s¶n xuÊt hÇu hÕt tõ §ång B»ng s«ng Cöu Long. Trong c¬ cÊu xuÊt khÈu ®ã g¹o ®Æc s¶n truyÒn thèng ch­a ®­îc chó träng ph¸t triÓn. Chóng ta míi chØ b­íc ®Çu xuÊt khÈu g¹o T¸m th¬m ®­îc trång ë miÒn B¾c, g¹o Nµng H­¬ng, Chî §µo ë MiÒn Nam víi sè l­îng nhá vµ kh«ng ®Òu ®Æn qua c¸c n¨m. Trong mét thêi kú dµi bao cÊp tr­íc ®©y (1957 - 1986) xuÊt khÈu g¹o ®Æc s¶n cña ViÖt Nam kh«ng th­êng xuyªn vµ sè l­îng nhá, ë møc trªn 10 ngµn tÊn mét n¨m. Tíi n¨m 1987 vµ 1988, con sè nµy còng chØ ®¹t 120 vµ 105 ngµn tÊn. Riªng c«ng ty VINAFOOD Hµ Néi xuÊt khÈu trªn 500 tÊn g¹o ®Æc s¶n sang thÞ tr­êng Hång K«ng, Singapore vµo n¨m 1987, trong khi ®ã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu thùc tÕ cã thÓ ®¹t 2000 - 3000 tÊn. Th¸ng 12 - 1993. VINAFOOD Hµ Néi l¹i xuÊt khÈu g¹o ®Æc s¶n sang thÞ tr­êng Ch©u ¢u víi gi¸ gÇn 600USD/tÊn... V× l­îng xuÊt qu¸ nhá, l¹i kh«ng th­êng xuyªn cho nªn nh×n chung xuÊt khÈu g¹o ®Æc s¶n ViÖt Nam ch­a ®em l¹i hiÖu qu¶ lín. Trong khi ®ã, Th¸i Lan nh÷ng n¨m qua vÉn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o ®Æc s¶n (Mali) víi gi¸ cao, gÊp 1,5 lÇn lo¹i g¹o tèt “Th¸i 100B” vµ kho¶ng 2,5 - 3 lÇn so víi g¹o “Th¸i 25%”. Th¸ng 10 - 1996 Th¸i Lan xuÊt khÈu g¹o ®Æc s¶n víi gi¸ 702USD/tÊn vµo thÞ tr­êng T©y ¢u. Theo FAO, n¨m 1996, xuÊt khÈu g¹o ®Æc s¶n cña Th¸i Lan ®¹t kho¶ng 400 triÖu USD thÞ tr­êng chñ yÕu lµ Mü, T©y ¢u, Hång K«ng, Singapore... Theo ®¸nh gi¸ cña ng­êi tiªu dïng, g¹o ®Æc s¶n Mali cña Th¸i Lan kh«ng cã h­¬ng vÞ th¬m ngon ®éc ®¸o nh­ g¹o ®Æc s¶n T¸m Xoan ë vïng §ång b»ng S«ng Cöu Long cña ViÖt Nam. §øng ®Çu c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o lµ Th¸i Lan, tiÕp ®ã lµ ViÖt Nam. N¨m 1998 xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan lµ 6,4 triÖu tÊn, cña ViÖt Nam lµ 3,8 triÖu tÊn, Mü xuÊt khÈu 3 triÖu tÊn, Ên §é 2,2 triÖu tÊn vµ Pakistan xuÊt khÈu 2 triÖu tÊn. Nh­ vËy, n­íc xuÊt khÈu g¹o cÇn quan t©m nhÊt hiÖn nay lµ Th¸i Lan. Xem xÐt kh¶ n¨ng c¹nh tranh gi÷a ViÖt Nam vµ Th¸i Lan trong xuÊt khÈu g¹o, cÇn chó ý mÊy ®iÓm sau: Mét, viÖc ®¸nh gi¸ ®Þa vÞ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh gi÷a ViÖt Nam vµ Th¸i Lan trong xuÊt khÈu g¹o tÊt nhiªn ph¶i ®­îc xem xÐt toµn diÖn gåm c¸c tiªu thøc vÜ m« vµ vi m«, c¸c tiªu thøc ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng. Hai, møc t¨ng tèi s¶n xuÊt lóa cña ViÖt Nam so víi Th¸i Lan trong nh÷ng n¨m võa qua lµ yÕu tè hÕt søc quan träng ®Ó ®¶m b¶o cho ®Þa vÞ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ngµy cµng ®­îc cñng cè v÷ng ch¾c. Ba, gi¸ thµnh s¶n xuÊt thÊp, rÊt thÊp ®ang lµ lîi thÕ so s¸nh quan träng cña ViÖt Nam trong xuÊt khÈu g¹o. Lîi thÕ vµ bÊt lîi cña ViÖt Nam so víi Th¸i Lan §èi thñ c¹nh tranh Lîi thÕ cña ViÖt Nam BÊt lîi cña ViÖt Nam Th¸i Lan - Gi¸ thÊp h¬n (ViÖt Nam chiÕm lÜnh thÞ tr­êng b»ng c¸ch h¹ gi¸ thÊp h¬n ®èi thñ c¹nh tranh) - S¶n l­îng g¹o XK Ýt h¬n - ChÊt l­îng g¹o XK kÐm h¬n - ThÞ tr­êng míi, ch­a æn ®Þnh - C¬ chÕ qu¶n lý XK ch­a hoµn thiÖn - Gièng lóa chÊt l­îng thÊp h¬n - Kü thuËt chÕ biÕn kÐm h¬n - Gi¸ c¶ thÊp h¬n - Ph­¬ng thøc thanh to¸n ch­a linh ho¹t. S¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong mÊy n¨m qua t¨ng dÇn lªn qua c¸c n¨m ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: ThÞ phÇn xuÊt khÈu (%) N¨m Th¸i Lan ViÖt Nam 1989 43,88 10,07 1990 34,21 14,04 1991 33,06 08,51 1992 34,04 14,18 1993 31,79 11,92 1994 28,14 13,17 1995 28,23 11,00 1996 30,53 13,68 1997 26,60 18,62 1998 27,8 16,52 Trong suèt thêi gian qua s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu cña Th¸i Lan lu«n ®øng ®Çu thÕ giíi. ThÞ phÇn xuÊt khÈu cña Th¸i Lan chiÕm kho¶ng trªn d­íi 31%. Trong khi ®ã, ViÖt Nam chØ chiÕm kho¶ng 10% trong nh÷ng n¨m ®Çu ®· t¨ng lªn g©n 20% trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Nh­ vËy, Th¸i Lan chi phèi gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §Ó c¹nh tranh, ViÖt Nam th­êng chÞu thiÖt thßi ph¶i h¹ gi¸ thÊp h¬n so víi Th¸i Lan, mÆt kh¸c ViÖt Nam cßn bÞ chÌn Ðp vÒ gi¸ tõ c¸c n­íc míi quay trë l¹i xuÊt khÈu nh­ Ên §é. N­íc nµy mét khi ®· tham gia xuÊt khÈu th­êng tung ra thÞ tr­êng mét khèi l­îng g¹o lín lµm cho mÆt b»ng gi¸ g¹o quèc tÕ gi¶m xuèng. Tuy nhiªn, gi¸ g¹o cña ViÖt Nam thÊp h¬n còng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc xuÊt khÈu, gi÷ v÷ng, æn ®Þnh thÞ tr­êng truyÒn thèng, t×m kiÕm vµ më réng mét sè thÞ tr­êng míi. N¨m 1996, cuéc c¹nh tranh g¹o phÈm cÊp thÊp diÔn ra kh¸ quyÕt liÖt gi÷a g¹o ViÖt Nam, Ên §é, Th¸i Lan, vµ Myanma do cung t¨ng, nhu cÇu gi¶m. N¨m 1997 nguån cung g¹o phÈm cÊp thÊp gi¶m, song do ®ång Baht mÊt gi¸, g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chÞu søc Ðp c¹nh tranh tõ phÝa Th¸i Lan ë tÊt c¶ c¸c lo¹i g¹o. ChÊt l­îng g¹o cña ViÖt Nam ®· t¨ng lªn, g¹o phÈm cÊp cao chiÕm 40% tæng sè g¹o xuÊt khÈu. MÆc dõ vËy, so víi c¸c n­íc nh­ Th¸i Lan, Mü...phÈm cÊp g¹o cña ta cßn ë møc trung b×nh vµ thÊp. §©y còng lµ nh©n tè lµm cho gi¸ g¹o cña ViÖt Nam thÊp h¬n, chÊt l­îng g¹o thÊp ®· trë thµnh vËt c¶n ®Ó ViÖt Nam x©m nhËp vµo mét sè thÞ tr­êng ®ßi hái chÊt l­îng cao nh­ thÞ tr­êng NhËt B¶n EU...T¹i thÞ tr­êng g¹o cao cÊp mµ ta ®· x©m nhËp ®­îc nh­ Iran, Ir¾c... g¹o cña ViÖt Nam c÷ng bÞ g¹o cña Th¸i Lan c¹nh tranh gay g¾t, quyÕt liÖt. NÕu nh­ kh«ng cã gi¶i ph¸p g× ®Ó can thiÖp th× cã thÓ ViÖt Nam sÏ bÞ mÊt ®i thÞ tr­êng “bÐo bë” nµy. Bªn c¹nh ®ã, víi phÈm cÊp trung b×nh vµ thÊp, g¹o cña ta chñ yÕu ®­îc xuÊt tíi mét sè thÞ tr­êng kh«ng ®ßi hái cã phÈm cÊp cao nh­ thÞ tr­êng Ch©u Phi, Nam Mü, Trung Mü,... Trong 80 n­íc nhËp khÈu g¹o cña ViÖt Nam, c¸c n­íc Ch©u ¸ vµ Ch©u Phi ®· nhËp 75-80% s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. KÕ ®ã lµ c¸c n­íc Trung §«ng, Mü Latinh, SNG. Trong khi ®ã Th¸i Lan n¨m 1992 ®· xuÊt khÈu tíi 125 quèc gia trªn thÕ giíi, Th¸i Lan chiÕm lÜnh ®­îc nhiÒu thÞ tr­êng h¬n v× Th¸i Lan cã lîi thÕ h¬n vÒ uy tÝn, cã b¹n hµng truyÒn thèng, æn ®Þnh cã nhiÒu kinh nghiÖm trªn th­¬ng tr­êng vµ am hiÓu qu¶n lý. Thªm vµo ®ã, chÊt l­îng g¹o cña Th¸i Lan l¹i tèt h¬n ViÖt Nam do míi chËp ch÷ng b­íc vµo thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o nªn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong quan hÖ th­¬ng m¹i vµ t×m kiÕm b¹n hµng. Do sù bÊt lîi trong xuÊt khÈu g¹o so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, gi¸ g¹o cña ViÖt Nam th­êng thÊp h¬n nhiÒu. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn ë biÓu sau: Gi¸ g¹o cña ViÖt Nam vµ Th¸i Lan trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cuèi 1996 ®Çu 1997 §¬n vÞ: gi¸ FOB tÝnh b»ng USD Lo¹i g¹o Gi¸ XK cña ViÖt Nam Gi¸ XK cña Th¸i Lan 5% tÊm 270-280 330-343 10% tÊm 260-265 318-320 15% tÊm 250-255 300-310 25% tÊm 236-240 272-282 35% tÊm 232-236 261-268 Nguån: B¸o Ngo¹i th­¬ng sè 3 - 1997 Gi¸ g¹o xuÊt khÈu b×nh qu©n 4 n¨m (1995-1998) lµ 269 USD/tÊn, t¨ng 61 USD/tÊn so víi gi¸ b×nh qu©n 6 n¨m tr­íc ®ã (1989-1994). Chªnh lÖch gi¸ g¹o gi÷a ViÖt Nam vµ Th¸i Lan ®· gi¶m ®¸ng kÓ tõ 40-55 USD/tÊn nh÷ng n¨m 1995-1998. N¨m 1998, do ®ång Baht Th¸i Lan mÊt gi¸ nªn gi¸ g¹o ViÖt Nam ®· tiÕp cËn ®­îc víi gi¸ g¹o Th¸i Lan tuú tõng lo¹i vµ tuú thêi ®iÓm. T¹i thêi ®iÓm th¸ng 4 n¨m 1998 gi¸ g¹o ViÖt Nam lo¹i 5% tÊm lµ 310-315 USD/tÊn, lo¹i 25% tÊm lµ 265-270 USD/tÊn so víi gi¸ 310-320 USD/tÊn vµ 265-275 USD/tÊn ®èi víi hai lo¹i g¹o t­íng øng cña Th¸i Lan. Nh÷ng ngµy cuèi th¸ng 4 n¨m 1999 c¸c nhµ xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan ®· quyÕt ®Þnh h¹ gi¸ c¸c lo¹i g¹o phÈm thÊp ®Ó c¹nh tranh víi g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. G¹o 25% tÊm cña Th¸i Lan chµo b¸n víi gi¸ 190-200 USD/tÊn. Trong khi ®ã c¸c nhµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam kh«ng chÞu b¸n lo¹i g¹o nµy thÊp h¬n 200 USD/tÊn FOB c¶ng ViÖt Nam. MÆc dï vËy, nhu cÇu mua g¹o cña ViÖt Nam vÉn kh¸ m¹nh, hiÖn nay ë c¶ng thµnh phè Hå ChÝ Minh lu«n cã 25-28 tµu chê ¨n hµng. GÇn 3 th¸ng qua gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng Ch©u ¸ ®· gi¶m kh¸ m¹nh. T¹i Th¸i Lan, gi¸ b¸n g¹o 100% B ®· gi¶m tõ 265 USD/tÊn FOB (®Çu th¸ng 8 n¨m 1999) xuèng 240 USD/tÊn, FOB (cuèi 8-1999) gi¶m 25 USD/tÊn (9,4%). Møc gi¸ thÊp nµy ®­îc duy tr× trong suèt ba tuÇn ®Çu th¸ng 9-1999. Gi¸ g¹o 25% tÊm cña Th¸i Lan còng gi¶m m¹nh, tõ 225 USD/tÊn FOB (ngµy 2-8-1999) xuèng 203-206 USD/tÊn, FOB (nh÷ng ngµy 9-17/9/99), gi¶m 20-22 USD/tÊn (9-10%). T¹i ViÖt Nam, gi¸ chµo b¸n g¹o c¸c lo¹i còng gi¶m nhanh. G¹o 5% tÊm gi¶m 10-12 USD/tÊn, tõ møc phæ biÕn 230-231 USD/tÊn, FOB (th¸ng 8-1999) xuèng 224-226 USD/tÊn, FOB (tuÇn ®Çu 9-1999), råi xuèng 218-220 USD/tÊn, FOB (nh÷ng ngµy 13-17/9/1999); g¹o 25% tÊm, gi¶m 16 USD/tÊn ngµy 17-8 cßn 196 USD/tÊn, FOB. T¹i Pakistan, suèt 3 th¸ng (6-8/199), mÆc dï nhu cÇu thÊp nh­ng do nguån cung h¹n chÕ, gi¸ chµo b¸n g¹o 25% tÊm cña n­íc nµy lu«n duy tr× ë møc cao 230-235 USD/tÊn, FOB. Nh­ng tõ ®Çu th¸ng 9-1999, cïng viÖc b¾t ®Çu thu ho¹ch vô lóa míi, gi¸ chµo b¸n g¹o 25% tÊm ®· gi¶m m¹nh, cßn 210 USD/tÊn, FOB. Theo Bangkok Post, nguån cung g¹o ®ang t¨ng lªn ®¸ng kÓ ë c¶ nh÷ng n­íc xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu chÝnh. T¹i Th¸i Lan, n­íc xuÊt khÈu g¹o lín nhÊt thÕ giíi, ­íc tÝnh s¶n l­îng thãc vô chÝnh tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10-1999 t¨ng h¬n 9% (1,6 triÖu tÊn) so vô tr­íc, ®¹t 18,98 triÖu tÊn, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vô 2 cña Th¸i Lan tuy kh«ng t¨ng nh­ng cã thÓ ®¹t møc cao cña vô tr­íc lµ 5,2-5,5 triÖu tÊn thãc. §ång Baht gi¶m gi¸, suèt th¸ng 9 vµ th¸ng 10-1999 duy tr× ë møc thÊp 39,8-40,2 Baht/USD gi¶m thªm 5,2% so víi 37,50 Baht/USD ®Çu th¸ng 8-1999, cµng khuyÕn khÝch nguån cung g¹o cho xuÊt khÈu cña Th¸i Lan t¨ng. T¹i ViÖt Nam, n­íc xuÊt khÈu g¹o lín thø 2 thÕ giíi, n¨m 1999 ®­îc mïa lóa ë c¶ hai miÒn Nam B¾c. §Æc biÖt s¶n l­îng lóa ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, n¬i cung øng chñ yÕu nguån g¹o cho xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, n¨m 1999 s¶n l­îng thãc dù kiÕn sÏ ®¹t tíi 16,3 triÖu tÊn, t¨ng 1,2 triÖu tÊn so n¨m 1998. S¶n l­îng g¹o cao ®· ®­a xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®Õn 10 th¸ng 11 n¨m 1999 ®¹t 4,089 triÖu tÊn. Dù kiÕn c¶ n¨m 1999 xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam sÏ ®¹t tíi 4,4-4,5 triÖu tÊn, ®¹t kim ng¹ch h¬n 1,1 tû VN§ t¨ng 0,55-0,65 triÖu tÊn so n¨m 1998. T¹i Pakistan, n­íc xuÊt khÈu g¹o lín thø 5 thÕ giíi, ®Çu th¸ng 9-1999 b¾t ®Çu b­íc vµo thu ho¹ch vô lóa chÝnh. §Çu th¸ng 10 n¨m 1999 g¹o vô míi b¾t ®Çu ®­îc b¸n m¹nh ra thÞ tr­êng, nguån cung g¹o cña Pakistan cho xuÊt khÈu lªn tíi 200.000 - 250.000 tÊn/th¸ng, t¨ng gÊp 2-3 lÇn so víi 70.000-80.000 tÊn/th¸ng 3 th¸ng tr­íc ®ã. Dù kiÕn hai th¸ng cuèi n¨m 1999 xuÊt khÈu g¹o cña Pakistan sÏ tiÕp tôc duy tr× ë møc cao 250.000 tÊn/th¸ng. Cßn t¹i Ên §é n­íc xuÊt khÈu g¹o lín thø 4 thÕ giíi, nguån cung g¹o cho xuÊt khÈu còng ®ang t¨ng lªn cïng vô thu ho¹ch lóa míi b¾t ®Çu vµo th¸ng 10-1999. Trong khi ®ã nh÷ng n­íc xuÊt khÈu lín nh­ Indonexia vµ Philipine, s¶n l­îng vµ dù tr÷ g¹o còng ®ang cã xu h­íng t¨ng lªn. Theo c¬ quan hËu cÇn quèc gia Indonexia (BULOG), cho ®Õn gi÷a th¸ng 9-1999, tån kho g¹o ë Indonexia ®· t¨ng cao, lªn kho¶ng 4,0-4,1 triÖu tÊn. ChÝnh phñ Indonexia quyÕt t©m thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh tù tóc g¹o vµo n¨m 2001. §Ó thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh nµy, ChÝnh phñ Indonexia ®ang cã kÕ ho¹ch sÏ ®¸nh thuÕ nhËp khÈu g¹o 30-50% nh»m hç trî gi¸ thãc g¹o néi ®Þa, khuyÕn khÝch n«ng d©n t¨ng s¶n l­îng, víi kÕ ho¹ch ®¸nh thuÕ nhËp khÈu g¹o ChÝnh phñ Indonexia hy väng sÏ ®­a gi¸ g¹o nhËp khÈu vµ gi¸ g¹o trong n­íc ngang b»ng. §©y lµ nh©n tè quan träng h¹n chÕ g¹o nhËp khÈu vµ khuyÕn khÝch t¨ng nguån cung thãc g¹o néi ®Þa. Ngoµi ra, ®ång Rupiah cña Indonexia th¸ng 9 vµ hai tuÇn ®Çu th¸ng 10-1999 ®· gi¶m m¹nh vµ gi÷ ë møc thÊp 7.900-8.500 Rupiah/USD cµng lµm nhËp khÈu cña n­íc nµy gÇn nh­ ngõng trÖ. Theo Bé n«ng nghiÖp Philippin, s¶n l­îng thãc cña Philippin quý 3/1999 ­íc ®¹t 7,56 triÖu tÊn, t¨ng tíi 55,5% so víi 4,86 triÖu tÊn cïng kú 1998. Dù kiÕn quý 4/1999, s¶n l­îng thãc cña n­íc nµy sÏ tiÕp tôc ®¹t cao 6-6,5 triÖu tÊn. S¶n l­îng ng« cña Philippin 9 th¸ng ®Çu n¨m 1999 ­íc t¨ng 29% so cïng kú 1998, lªn 3,688 triÖu tÊn. S¶n l­îng l­¬ng thùc t¨ng cao lµm Philippine sÏ kh«ng ph¶i nhËp khÈu g¹o trong quý 4/1999 vµ hai th¸ng ®Çu n¨m 2000. Cã nghÜa lµ c¸c nhµ nhËp khÈu g¹o cña Indonexia vµ Philippine (hai kh¸ch hµng nhËp khÈu g¹o lín, cã t¸c ®éng lín ®Õn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi) th× n¨m nay hÇu nh­ t¹m ngõng tham gia thÞ tr­êng. ViÖc Indonexia, n­íc nhËp khÈu g¹o lín nhÊt thÕ giíi v¾ng bãng trªn thÞ tr­êng ®· lµm nhu cÇu g¹o gi¶m sót. Trong khu nguån cung g¹o ë c¸c n­íc xuÊt khÈu lín nh­ Th¸i Lan, ViÖt Nam, Ên §é, Pakistan t¨ng m¹nh. Cung t¨ng m¹nh, cÇu thÊp. C¹nh tranh trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi sÏ quyÕt liÖt h¬n. ViÖc Indonexia ng­ng nhËp khÈu g¹o ®· lµm l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam gi¶m m¹nh (v× Indonexia lµ n­íc nhËp khÈu 70% l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam). V× vËy trong thêi gian tíi ViÖt Nam ph¶i c¹nh tranh rÊt quyÕt liÖt ®Ó dµnh ®­îc thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Trong bèi c¶nh nh­ trªn, c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o ®· gi¶m gi¸ b¸n ®Ó ®Èy m¹nh viÖc tiªu thô. §iÒu nµy ®· lý gi¶i v× sao trong mÊy th¸ng gÇn ®©y kho¶ng chªnh lÖch vµ gi¸ xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan vµ ViÖt Nam ngµy cµng hÑp l¹i, vµ cho ®Õn nay chØ cßn chªnh lÖch 3-7 USD/tÊn. Thùc tÕ nµy tuy cã lµm cho t×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o cña ta cã khã kh¨n h¬n, c¹nh tranh gay g¾t h¬n; nh­ng nhê sù chØ ®¹o s©u s¸t cña ChÝnh phñ, sù phèi hîp chÆt chÏ cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ sù cè g¾ng tÝch cùc cña c¸c doanh nghiÖp ®Çu mèi nªn trong 9 th¸ng võa qua, mÆc dï thÞ tr­êng xuÊt khÈu gÆp nhiÒu khã kh¨n chóng ta vÉn ®¹t s¶n l­îng xuÊt khÈu 3,823 triÖu tÊn g¹o, t¨ng gÇn 22% so cïng kú n¨m 1998; trong khi ®ã hÇu hÕt c¸c n­íc xuÊt khÈu chñ yÕu nh­ Th¸i Lan, Trung Quèc, Pakistan,... ®Òu gi¶m so cïng kú n¨m tr­íc. Tuy nhiªn, do gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n 9 th¸ng qua chØ ®¹t 223 USD/tÊn, so víi gi¸ b×nh qu©n 9 th¸ng ®Çu n¨m 1998 lµ 265 USD/tÊn, gi¶m tíi 42 USD/tÊn, do vËy kim ng¹ch xuÊt khÈu chØ t¨ng 3% so cïng kú n¨m 1998. Theo sè liÖu cña ngµnh l­¬ng thùc, tõ ®Çu trung tuÇn th¸ng 10 ®Õn nay, mét sè ®ång tiÒn trong khu vùc, nh­ ®ång Baht (Th¸i Lan), ®ång Rupiah (Indonexia) còng v÷ng lªn chót Ýt, hç trî cho thÞ tr­êng g¹o, theo ®ã gi¸ xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan ®· t¨ng xÊp xØ 1 USD/tÊn vµ gi¸ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam t¨ng 2-3 USD/tÊn. Song nh×n chung vÉn ë møc thÊp: g¹o 25% tÊm 177-180 USD/tÊn vµ g¹o 5% tÊm 196-200 USD/tÊm. Dù b¸o mét c¸ch tæng qu¸t, c¸c nhµ ph©n tÝch thÞ tr­êng cho r»ng thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi tiÕp tôc t×nh tr¹ng tr× trÖ, trong bèi c¶nh nguån cung cã xu h­íng gia t¨ng, ®¸ng chó ý lµ sù xuÊt hiÖn c¹nh tranh víi gi¸ g¹o tÎ Pakistan (g¹o 25% tÊm chØ chµo b¸n cã 175 USD/tÊn), trong khi ®ã nhu cÇu tiÕp tôc t×nh tr¹ng suy yÕu. Tr­íc bèi c¶nh ®ã c¸c n­íc xuÊt khÈu ®· cã gi¶i ph¸p cho riªng m×nh ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Ngµy 4/10/1999 Srilanka tæ chøc ®Êu thÇu nhËp khÈu 30.000 tÊn g¹o 25% tÊm vµ dù kiÕn ngµy 8/10 Bangladesh còng sÏ ®Êu thÇu nhËp khÈu 50.000 tÊn g¹o. Trong bèi c¶nh nguån cung qu¸ d­ thõa, ®Ó cã thÓ th¾ng thÇu cung cÊp g¹o cho c¸c kh¸ch hµng truyÒn thèng cña m×nh, Pakistan ®· chän biÖn ph¸p gi¶m m¹nh gi¸ g¹o ®Ó t¨ng c¹nh tranh. Gi¸ g¹o 25% tÊm cña Pakistan hiÖn ®ang ®­îc ®¸nh gi¸ lµ thÊp nhÊt khu vùc Ch©u ¸. Theo Bé th­¬ng m¹i Th¸i Lan 10 th¸ng ®Çu n¨m 1999, xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan ®· ®¹t 5,84 triÖu tÊn t¨ng 2,45% so cïng kú 1998. Tuy nhiªn do gi¸ xuÊt khÈu gi¶m cïng sù gi¶m sót cña gi¸ thÞ tr­êng thÕ giíi, kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan 10 th¸ng n¨m 1999 tÝnh theo USD chØ ®¹t 1,5 USD, gi¶m 11% so 1,69 tû USD cïng kú 1998. Cßn tÝnh theo ®ång Baht th× kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan thêi kú nµy chØ ®¹t 56,78 tû Baht, gi¶m tíi 21% so 71,77 tû Baht cïng kú 1998. ¦íc tÝnh th¸ng 11/1999 xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan ®¹t kho¶ng 250.000 tÊn, kh¶ n¨ng th¸ng 12/1999, xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan chØ ®¹t 200.000 tÊn gi¶m h¬n 48% so th¸ng 12/1998 do nhu cÇu thÞ tr­êng tr× trÖ. Tuy nhiªn vÒ tæng thÓ n¨m 1999 xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan sÏ tiÕp tôc ®¹t møc cao kho¶ng 6,3 triÖu tÊn t¨ng 400.000 tÊn so dù ®o¸n gi÷a th¸ng 10/1999 vµ chØ thÊp h¬n møc cao kû lôc n¨m 1998 kho¶ng 100.000 tÊn. §Ó hç trî gi¸ thãc néi ®Þa kh«ng xuèng qu¸ thÊp khi thu ho¹ch ré, ChÝnh phñ Th¸i Lan võa c«ng bè kÕ ho¹ch chi 7 tû Baht ®Ó mua vµo 500.000 tÊn g¹o. Võa qua Th¸i Lan ®· ký ®­îc hîp ®ång cÊp ChÝnh phñ b¸n 300.000 tÊn g¹o chñ yÕu lo¹i 100% B vµ A cho Iran, 200.000 tÊn g¹o chñ yÕu lo¹i 25% tÊm cho Indonexia. Bé Ngo¹i th­¬ng Th¸i Lan ®ang cè g¾ng ®µm ph¸n kú hîp ®ång cÊp ChÝnh phñ b¸n g¹o cho ¶rËpxeót, Ir¾c. Ngoµi ra, Th¸i Lan ®ang xóc tiÕn ký kÕt hîp ®ång b¸n g¹o phÈm cÊp cao cho c¸c n­íc nhËp khÈu truyÒn thèng nh­ Mü, EU, NhËt B¶n vµ b¸n g¹o phÈm cÊp thÊp, tÊm cho khu vùc Ch©u Phi, Trung Mü. §Ó ®èi phã víi t×nh h×nh trªn vµ hç trî cho thÞ tr­êng lóa g¹o, gi÷ cho gi¸ lóa kh«ng tiÕp tôc xuèng thÊp bÊt lîi cho n«ng d©n, ChÝnh phñ ®· cã nhiÒu gi¶i ph¸p vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ, gi¸ c¶,... ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o. Míi ®©y, t¹i v¨n b¶n sè 1039/CP-KTTH ngµy 30/9/1999 Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh ®iÒu hµnh xuÊt khÈu g¹o trong quý IV/1999, trong ®ã cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o trùc tiÕp hoÆc qua n­íc thø 3 vµo mét sè thÞ tr­êng tËp trung nh­ Irax, Indonexia, Malaysia, Philippine,... ngoµi sè l­îng g¹o ®· ®­îc ®¨ng ký hîp ®ång theo tho¶ thuËn cña ChÝnh phñ t¹i c¸c thÞ tr­êng nµy, giao Bé th­¬ng m¹i xóc tiÕn viÖc tho¶ thuËn víi ChÝnh phñ mét sè n­íc cã nhu cÇu mua g¹o tr¶ chËm cña ViÖt Nam, tr­íc m¾t tho¶ thuËn b¸n 300.000 tÊn g¹o tr¶ chËm sau mét n¨m, nh­ng c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù chÞu tr¸ch nhiÖm vay vèn, tho¶ thuËn gi¸ c¶ vµ thu håi vèn. §ång thêi, Thñ t­íng ChÝnh phñ giao cho Bé Tµi chÝnh sö dông quü hç trî xuÊt khÈu ®Ó hç trî 100% l·i suÊt vay Ng©n hµng trong thêi gian t¹m tr÷ xuÊt khÈu 400.000 tÊn g¹o trong quý IV/1999 (Bé Th­¬ng m¹i ®· ph©n bæ chØ tiªu t¹m tr÷ 400.000 tÊn g¹o cho 2 tæng c«ng ty l­¬ng thùc miÒn B¾c vµ miÒn Nam, c«ng ty Gedosica, TP. Hå ChÝ Minh vµ 12 tØnh ®ång b»ng s«ng Cöu Long). Theo ­íc tÝnh cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng, l­îng g¹o tån kho vµ n»m trong d©n cßn kho¶ng 1 triÖu tÊn, dù kiÕn trong quý IV nµy cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu 500.000 tÊn cßn 500.000 tÊn gèi ®Çu cho n¨m 2000. NÕu thùc hiÖn tèt ý kiÕn chØ ®¹o cña thñ t­íng ChÝnh phñ vµ ®¶m b¶o tèt chØ tiªu t¹m gi÷, hoµn toµn cã kh¶ n¨ng cho phÐp gi÷ ®­îc æn ®Þnh gi¸ c¶ thÞ tr­êng lóa g¹o nh­ møc hiÖn nay. 5-/ Nh÷ng h¹n chÕ trong c¹nh tranh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam: Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÕ trong c¹nh tranh, s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®ang cßn nhiÒu yÕu kÐm lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Thø nhÊt: Chóng ta ch­a cã mét chiÕn l­îc xuÊt khÈu râ rµng, nhÊt lµ chiÕn l­îc thÞ tr­êng vµ chiÕn l­îc s¶n phÈm, ch­a thiÕt lËp ®­îc hÖ thèng thÞ tr­êng vµ b¹n hµng lín vµ æn ®Þnh. T×nh tr¹ng “b¸n tÊm, b¸n mãn”, “b¸n qua trung gian”, t×nh tr¹ng tranh b¸n ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi vÉn cßn x¶y ra. G¹o ViÖt Nam ®· cã mÆt hÇu kh¾p Ch©u lôc, tuy vËy sè l­îng g¹o do c¸c tæ chøc ViÖt Nam trùc tiÕp ký kÕt víi c¸c thÞ tr­êng cßn chiÓm tû lÖ thÊp mµ sè b¸n qua trung gian n­íc ngoµi cßn chiÕm phÇn lín, ®Æc biÖt thÞ tr­êng Ch©u Phi, n¬i tiªu thô khèi l­îng lín th× hÇu hÕt lµ do c¸c c«ng ty trung gian n­íc ngoµi ®øng ra tiªu thô. Trªn 100 c«ng ty mua g¹o cña ViÖt Nam th× cã tíi 68% l­îng g¹o xuÊt khÈu võa qua ®­îc thùc hiÖn qua trung gian, chØ cã 5 thÞ tr­êng nhËp khÈu g¹o trùc tiÕp cña ViÖt Nam. ViÖt Nam cßn ch­a ký ®­îc nhiÒu hîp ®ång trùc tiÕp víi c¸c ChÝnh phñ vµ ch­a cã hîp ®ång ký dµi h¹n nªn ch­a thËt ®¶m b¶o v÷ng ch¾c thÞ tr­êng tiªu thô g¹o. Thø hai: ViÖc s¶n xuÊt lóa cho xuÊt khÈu cßn thiÕu mét sù quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch cô thÓ (vïng nµo, ®Þa ph­¬ng nµo, sè l­îng bao nhiªu, gièng g×,...) g©y khã kh¨n cho ®Çu t­ th©m canh vµ thu mua xuÊt khÈu, s¶n phÈm s¶n xuÊt kh«ng ®ång ®Òu, khã ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng. Ng­êi n«ng d©n sö dông gièng víi nhiÒu cÊp chñng lo¹i kh¸c nhau nh­ sö dông chñng lo¹i cÊp 1, cÊp 2, thËm chÝ nhiÒu n¬i cßn sö dông c¶ thãc thÞt lµm gièng, do kh«ng sö dông c¸c gièng lóa ®ång bé cho nªn chÊt l­îng kh«ng ®ång ®Òu. Thø ba: HÖ thèng chÕ biÕn, b¶o qu¶n phôc vô xuÊt khÈu cßn nhiÒu yÕu kÐm l¹i ph©n bè thiÕu hîp lý, chÊt l­îng chÕ biÕn g¹o kh«ng cao vµ chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng. NhiÒu m¸y ®· cã tuæi thä trªn d­íi 30 n¨m-c«ng nghÖ l¹c hËu. Nh÷ng m¸y c«ng suÊt 15-30 tÊn g¹o/ca hÇu hÕt lµ m¸y néi ®Þa ®· qua 15-20 n¨m sö dông. ë miÒn B¾c, kho tµng ®Ó b¶o qu¶n lóa g¹o chñ yÕu ®­îc x©y dùng tõ thêi “hîp t¸c ho¸”. §Õn nay nhiÒu c¬ së ®· xuèng cÊp nªn viÖc ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn b¶o qu¶n gÆp nhiÒu khã kh¨n. ë miÒn Nam, do thu ho¹ch trong mïa m­a (ë §BSCL), viÖc ph¬i sÊy tù nhiªn khã kh¨n, nªn tû lÖ h­ hao lín vµ chÊt l­îng g¹o bÞ gi¶m (g·y, n¸t). §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, mét sè n«ng d©n ®· ®­a m¸y sÊy vµo sö dông nh­ng nãi chung cßn rÊt h¹n chÕ v× thiÕu vèn. ë khu vùc §BSCL tæng sè kho l­¬ng thùc chØ chøa ®­îc 1,2 triÖu tÊn. Trong ®ã kho quèc doanh 880.000 tÊn, trong sè ®ã chØ cã 62% sö dông t­¬ng ®èi tèt, cßn l¹i ®· xuèng cÊp do l©u ngµy kh«ng ®­îc söa ch÷a, n©ng cÊp. Kho cña c¸c chñ khu vùc, c¬ së xay x¸t chØ t¹m chøa 320.000 tÊn trong thêi gian ng¾n, kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n lóa g¹o l©u ngµy. NÕu sö dông hÕt c«ng suÊt c¸c kho chØ chøa ®­îc 6-7 triÖu tÊn lóa hµng ho¸ cßn l¹i kho¶ng 2-3 triÖu tÊn lóa hµng ho¸ n»m ë trong d©n hoÆc chuyÓn ®i n¬i kh¸c. Nh×n chung, viÖc c¬ giíi ho¸ qu¸ tr×nh thu ho¹ch lóa cña ta cßn hÕt søc h¹n chÕ. MÆt kh¸c kü thuËt b¶o qu¶n cña ta hiÖn nay vÉn kh«ng cã g× thay ®æi nhiÒu so víi nh÷ng n¨m cña thËp kû 60. Qua nghiªn cøu, ®iÒu tra th× tû lÖ tæn thÊt sau thu ho¹ch cña ta lµ rÊt lín, ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng. Tû lÖ tæn thÊt hao hôt sau thu ho¹ch ChØ tiªu Tû lÖ tæn thÊt (%) Tæn thÊt lóc thu ho¹ch 1,3-1,7 Tæn thÊt lóc vËn chuyÓn 1,2-1,5 Tæn thÊt lóc ®¹p, tuèt 1,4-1,8 Tæn thÊt lóc ph¬i sÊy, lµm s¹ch 1,9-2,1 Tæn thÊt lóc b¶o qu¶n 3,2-3,9 Tæn thÊt lóc xay x¸t 4,0-4,5 Tæng céng 13,0-16,0 Nguån: sè liÖu ®iÒu tra cña viÖn c«ng nghÖ sau thu ho¹ch vµ tæng côc thèng kª. Trong kh©u chÕ biÕn g¹o, tr­íc ®©y chóng ta sö dông d©y chuyÒn Trung Quèc, c«ng suÊt kho¶ng 30-180 tÊn/ngµy. HiÖn nay, c¸c d©y chuyÒn nµy ®· cò, ch­a ®­îc thay thÕ c¬ b¶n. Ngoµi ra sù thiÕu ®ång bé gi÷a s¶n xuÊt, b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn, t¸ch biÖt gi÷a c¸c kh©u trong guång m¸y n«ng nghiÖp lµm ¸ch t¾c kh¶ n¨ng tiªu thô lóa hµng ho¸, lu«n lµ vÊn ®Ò x· héi nãng báng hÕt søc nh¹y c¶m vµ bøc xóc. Thø t­: M¹ng l­íi thu mua, vËn chuyÓn, chÕ biÕn lóa phôc vô xuÊt khÈu vÉn phô thuéc qu¸ lín vµo t­ th­¬ng lµm t¨ng chi phÝ trung gian vµ g©y t×nh tr¹ng l­u th«ng chång chÐo, vËn chuyÓn vßng vÌo, Ðp cÊp Ðp gi¸, tranh mua tranh b¸n lµm mÊt æn ®Þnh thÞ tr­êng vµ g©y thiÖt h¹i cho c¶ ng­êi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong n­íc. HiÖn nay, c¶ n­íc cã kho¶ng 5.000 c¬ së xay x¸t th× trong ®ã quèc doanh l­¬ng thùc cã gÇn 1.000 c¬ së xay x¸t cßn l¹i 4.000 c¬ së xay x¸t thuéc khu vùc t­ nh©n. Thø n¨m: ViÖc ®iÒu hµnh xuÊt khÈu g¹o hiÖn cßn nhiÒu lóng tóng, nhiÒu lóc kh«ng kÞp thêi, g©y khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu trong viÖc chñ ®éng nguån hµng vµ ký kÕt hîp ®ång. ViÖc ph©n phèi h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o còng ph¸t sinh sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng trong viÖc xin quota. ViÖt Nam ch­a ®Þnh ®­îc sè l­îng xuÊt khÈu v÷ng ch¾c ®Ó cã thÓ duy tr× ®­îc gi¸ c¶ hîp lý mµ cßn tuú theo t×nh h×nh s¶n xuÊt, thu mua trong n­íc tõng kú ch­a cã s¶n l­îng dù tr÷ ®Ó chñ ®éng kú h¹n b¸n ra ®Ó tranh thñ theo xu h­íng thÞ tr­êng cã lîi, mµ th­êng khi do tËp trung thu mua tån kho nhiÒu, véi v· dån nhau chµo b¸n ra ngay khi gi¸ c¶ thÞ tr­êng bÊt lîi. H¬n n÷a l­îng g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam ch­a ph¶i lµ lín l¾m mµ sè ®Çu mèi kinh doanh qu¸ ®«ng, qu¸ ph©n t¸n, nhiÒu tæ chøc kh«ng chuyªn kinh doanh g¹o, ho¹t ®éng nhÊt thêi víi l­îng g¹o kh«ng lín, khã cã ®iÒu kiÖn ®iÒu tra n¾m thÞ tr­êng, hiÓu biÕt b¹n hµng kinh doanh, khã tr¸nh khái thua thiÖt cho b¶n th©n. NhiÒu h·ng trong n­íc cïng giao dÞch mua b¸n g¹o cho cïng mét h·ng ë n­íc ngoµi l¹i thiÕu sù phèi hîp víi nhau vµ th­êng t¹o nªn sù c¹nh tranh v« nghÜa gi÷a c¸c nhµ kinh doanh ViÖt Nam trong quan hÖ víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi, kh«ng cã lîi cho lîi Ých chung ®Êt n­íc. Mét sè ®«ng c«ng ty vÉn cßn ng¹i kh«ng muèn chÞu sù qu¶n lý h­íng dÉn thèng nhÊt cña Bé Th­¬ng m¹i. ChÝnh tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã tù t¹o nªn thÕ yÕu cña g¹o ViÖt Nam trong quan hÖ ®èi ngo¹i. Trong t×nh h×nh sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®ang t¨ng dÇn, lµm cho g¹o ViÖt Nam xuÊt thua xa gi¸ g¹o cïng lo¹i cña nh÷ng n­íc kh¸c. PhÇn III Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam §Ó ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ so s¸nh, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong xuÊt khÈu g¹o, ®¹t môc tiªu xuÊt khÈu mçi n¨m 4-5 triÖu tÊn g¹o víi hiÖu qu¶ cao, cÇn thùc hiÖn ®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p c¶ ë tÇm vÜ m« vµ vi m«. C¸c nhãm gi¶i ph¸p c¬ b¶n cÇn tËp trung lµ: 1-/ Nhãm gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng: 1.1. §èi víi thÞ tr­êng ngoµi n­íc: CÇn t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó t¨ng thÞ phÇn g¹o ViÖt Nam trªn c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng, ®ång thêi chó träng ®a d¹ng ho¸ c¸c chñng lo¹i g¹o, cÊp lo¹i g¹o xuÊt khÈu ®¸p øng nhu cÇu mu«n mµu, mu«n vÎ cña thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi. §a d¹ng ho¸ chñng lo¹i cÊp lo¹i kh«ng cã nghÜa lµ cµng nhiÒu chñng lo¹i cµng tèt mµ sù ®a d¹ng ®ã còng ph¶i theo nhu cÇu thÞ tr­êng. S½n sµng ®¸p øng mäi nhu cÇu g¹o g×? cÊp lo¹i nµo? quy m« lín hay nhá? Ngoµi ra ®a d¹ng ho¸ xuÊt khÈu chñng lo¹i g¹o, cÊp lo¹i g¹o nh­ng ph¶i theo h­íng t¨ng dÇn tû träng g¹o ®Æc s¶n chÊt l­îng cao, g¹o cã cÊp lo¹i cao trong tæng l­îng g¹o xuÊt khÈu ®Ó cã thÓ th©m nhËp mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµo c¸c thÞ tr­êng míi khã tÝnh cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cao nh­ Ch©u ¢u, B¾c Mü, NhËt B¶n vµ c¸c n­íc Nics. TiÕp cËn vµ hîp t¸c víi c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ th­êng cã ch­¬ng tr×nh viÖn trî l­¬ng thùc ®Ó tranh thñ b¸n g¹o, coi ®©y lµ mét s¸ch l­îc ®Ó më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o. - Cïng víi viÖc x¸c lËp vµ më réng thÞ tr­êng cÇn ®Æc biÖt quan t©m cñng cè tÝnh æn ®Þnh cña c¸c thÞ tr­êng qua viÖc ®µm ph¸n ký kÕt c¸c NghÞ ®Þnh mua b¸n g¹o ë cÊp ChÝnh phñ. - Nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tranh b¸n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cÇn tiÕn hµnh ph©n ®o¹n thÞ tr­êng theo khu vùc cho mét sè ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o lín ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp cã ®­îc sù hiÓu biÕt chuyªn s©u vÒ thÞ tr­êng khu vùc, ®ång thêi tr¸nh ®­îc sù c¹nh tranh lµm thiÖt h¹i tíi lîi Ých quèc gia. C¬ chÕ qu¶n lý gi¸ xuÊt khÈu cÇn thÝch hîp víi tõng thÞ tr­êng vµ linh ho¹t trong mçi giai ®o¹n, chØ cho phÐp xuÊt khÈu ®èi víi nh÷ng hîp ®ång cã gi¸ b¸n cao h¬n møc gi¸ tèi thiÓu cña mçi giai ®o¹n. - T¨ng c­êng c¸c hiÖp ®Þnh xuÊt khÈu g¹o cho c¸c n­íc theo cÊp ChÝnh phñ. Sù ph©n bæ h¹n ng¹ch hµng n¨m cÇn h­íng vµo HiÖp ®Þnh, c¸c hîp ®ång dµi h¹n, t­¬ng ®èi æn ®Þnh. 1.2. §èi víi thÞ tr­êng trong n­íc: X©y dùng vµ n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng, nhÊt lµ vÒ giao th«ng, th«ng tin liªn l¹c sÏ gióp t¨ng c­êng l­u th«ng hµng ho¸ trªn tÊt c¶ c¸c vïng. §a d¹ng ho¸ c¸c kªnh l­u th«ng, chó ý c¸c kªnh l­u th«ng võa vµ nhá ®ång thêi tõng b­íc x©y dùng c¸c kªnh vµ c¸c cÊp ®é l­u th«ng lín nh­ng kh«ng ®éc quyÒn, nh»m gi¶i quyÕt tèt quan hÖ cung cÇu ë tÇm c¶ n­íc vµ h­íng dÉn s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch c¸c ®¬n vÞ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu më réng hÖ thèng ®¹i lý thu mua, ký kÕt hîp ®ång tiªu thô lóa g¹o cña n«ng d©n trªn c¬ së b¶o ®¶m gi¸ mua tèi thiÓu ngay tõ ®Çu vô s¶n xuÊt nh»m g¾n kÕt tr¸ch nhiÖm l©u dµi gi÷a s¶n xuÊt - chÕ biÕn vµ tiªu thô, t¹o ngµnh hµng vµ nguån hµng æn ®Þnh cho xuÊt khÈu. 2-/ Nhãm gi¶i ph¸p vÒ s¶n xuÊt vµ chiÕn l­îc s¶n phÈm: ChiÕn l­îc s¶n phÈm trong xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam thêi gian tíi cÇn tiÕn hµnh theo h­íng: ®a d¹ng ho¸ chñng lo¹i g¹o, cÊp lo¹i g¹o xuÊt khÈu, t¨ng nhanh tû träng g¹o chÊt l­îng cao. C¸c biÖn ph¸p cÇn thùc hiÖn lµ: 2.1. §Èy nhanh viÖc x©y dùng vïng s¶n xuÊt lóa chÊt l­îng cao, g¾n s¶n xuÊt - chÕ biÕn - b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn phôc vô xuÊt khÈu. Ph¶i tiÕp tôc ®Çu t­ më réng ®Êt lóa ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn vµ cã hiÖu qu¶, nhÊt lµ vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long - n¬i s¶n xuÊt trªn 50% s¶n l­îng thãc cña c¸c n­íc vµ vïng §ång b»ng S«ng Hång. §ång thêi ph¶i t¨ng vô lóa trªn c¸c lo¹i ®Êt cã tiÒm n¨ng ®Ó t¨ng nhanh diÖn tÝch gieo trång. 2.2. T¨ng c­êng ®Çu t­ vµ ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt, nhÊt lµ c¸c tiÕn bé vÒ gièng, t×m ra vµ ®­a vµo sö dông nh÷ng gièng lóa cã n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt. Cã thÓ nhËn ®Þnh tæng qu¸t r»ng, trong tÊt c¶ c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt th©m canh s¶n xuÊt lóa, gi¶i ph¸p vÒ gièng ®· ®¹t nhiÒu thµnh c«ng nhÊt. Chóng ta ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn nhanh vµ v÷ng ch¾c trong lÜnh vùc nµy. Thêi gian tíi, cÇn ph¸t huy theo h­íng c¬ b¶n mµ ta ®ang thµnh c«ng vÒ c«ng t¸c gièng. Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ ®¹t kÕt qu¶ cao h¬n trong lÜnh vùc nµy, cÇn hoµn thiÖn trªn mét sè khÝa c¹nh sau ®©y: Mét lµ: xóc tiÕn nhanh viÖc b×nh tuyÓn c¸c lo¹i gièng lóa ®Æc s¶n cña c¸c ®Þa ph­¬ng, tõ ®ã h×nh thµnh quü gen vÒ gièng lóa chÊt l­îng cao ®Ó xuÊt khÈu. Hai lµ: hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ gièng lóa theo h­íng: rót ng¾n thêi gian tõ kh©u thö nghiÖm ®Õn s¶n xuÊt ®¹i trµ, ®ång thêi vÉn gi÷ ®­îc ®é an toµn khi ®­a c¸c gièng míi ra s¶n xuÊt ®¹i trµ. Ba lµ: h×nh thµnh hÖ thèng nh©n gièng lóa thÝch hîp ®Ó th­êng xuyªn thay gièng lai t¹p b»ng gièng thuÇn cho n«ng d©n, do phÇn lín c¸c gièng lóa míi ®Òu bÞ xuèng cÊp nhanh, dÔ bÞ lai t¹p. Bèn lµ: mçi vïng, tØnh, huyÖn cÇn nghiªn cøu ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc c¬ cÊu gièng lóa, chñng lo¹i lóa thÝch hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng ngoµi n­íc. §i kÌm víi gi¶i ph¸p vÒ gièng lóa lµ gi¶i ph¸p vÒ ph©n bãn. V× r»ng phÇn lín c¸c lo¹i gièng lóa míi, kÓ c¶ mét sè gièng lóa ®Æc s¶n ®Òu chÞu ®­îc c­êng ®é th©m canh cao, vµ chØ trong ®iÒu kiÖn ®ã c¸c lo¹i gièng lóa míi cã thÓ ®¹t hiÖu qu¶ kinh doanh cao. GÇn ®©y tæng l­îng ph©n bãn ho¸ häc dïng trong n«ng nghiÖp (chñ yÕu cho lóa) ®¹t møc hµng n¨m 3,8-4 triÖu tÊn, trong ®ã ®¹m urª kho¶ng 1,65-1,7 triÖu tÊn, chiÕm kho¶ng 42%. H­íng gi¶i quyÕt c«ng t¸c ph©n bãn cho s¶n xuÊt lóa trong c¸c n¨m tíi nªn chó träng nh÷ng ®iÓm chÝnh nh­ sau: Tr­íc hÕt, trong vµi ba thËp niªn tíi chóng ta vÉn duy tr× viÖc sö dông c¸c lo¹i ph©n h÷u c¬ truyÒn thèng bãn lóa (ph©n lîn, ph©n tr©u bß,...) TÝnh cÇn thiÕt cña h­íng nµy thÓ hiÖn ë chç: yªu cÇu kü thuËt ®ßi hái cã sù kÕt hîp ph©n bãn h÷u c¬ víi ph©n bãn v« c¬. H¬n n÷a ®©y lµ lo¹i ph©n gi¸ thµnh rÎ, s½n cã ë hÇu hÕt c¸c vïng trång lóa g¹o. Gi¸ thµnh rÎ nªn rÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña n«ng d©n, võa gi¶m ®­îc chi phÝ s¶n xuÊt lóa, võa n©ng cao chÊt l­îng g¹o vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Thø hai: chóng ta cÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu ph©n bãn gi÷a c¸c lo¹i ph©n ho¸ häc víi ph©n h÷u c¬ c«ng nghiÖp vµ ph©n vi sinh theo h­íng t¨ng dÇn tû träng hai lo¹i ph©n h÷u c¬ c«ng nghiÖp vµ vi sinh. HiÖn nay, trong khi n­íc ta chó träng th©m canh b»ng ph©n ho¸ häc th× thÕ giíi ®· b¾t ®Çu chuyÓn dÇn c¬ cÊu sö dông ph©n bãn theo h­íng: gi¶m ph©n ho¸ häc vµ t¨ng lo¹i ph©n vi sinh, ph©n h÷u c¬ c«ng nghiÖp. V× vËy n­íc ta nªn võa dïng ph©n ho¸ häc võa chuyÓn dÞch c¬ cÊu sö dông ph©n bãn nh­ c¸c n­íc tiªn tiÕn ®ang thùc hiÖn ®Ó tr¸nh tôt hËu vÒ tr×nh ®é th©m canh lóa. Thø ba: cÇn t¨ng c­êng s¶n xuÊt ph©n trong n­íc kÕt hîp nhËp khÈu c¸c lo¹i ph©n ho¸ häc tæng hîp. C¸ch ®ã võa ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ph©n bãn, võa tr¸nh lèi bãn ph©n ®¬n ®iÖu kÐm hiÖu qu¶ cña n«ng d©n ta. 2.3. TÝch cùc ®Çu t­ ®æi míi thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt ra c¸c lo¹i g¹o chÊt l­îng cao, gi¸ thµnh h¹, ®¸p øng tèt nhÊt mäi nhu cÇu phong phó vµ ®a d¹ng cña thÞ tr­êng thÕ giíi. Tiªu chuÈn g¹o xuÊt khÈu % tÊm 5% 10% 15% 20% Èm ®é (%) 14 14 14 14 B¹c bông 2 2 7 5 T¹p chÊt 0 1 0,5 0,5 BÖnh 1 0,5 0 0 Muèn xay x¸t g¹o ®¹t tiªu chuÈn, c«ng nghÖ chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu tÊt yÕu ph¶i qua c¸c c«ng ®o¹n nh­ h×nh vÏ sau: S¬ ®å chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu Ruéng lóa S¬ chÕ (ph¬i sÊy) Kho Lóanguyªn liÖu Lµm s¹ch lóa(lo¹i t¹p chÊt) T¸ch lóa g¹o Chµ tr¾ng (xay) §¸nh bãng Sµng Ph©n lo¹i Thïng chøa Thïng chøa Thïng chøa C¸t, s¹n, h¹t cá, r¬m Xö lý ®iÒu chØnh ®é Èm (sÊy) Vá trÊu Bãc vá trÊu(xay) Lóa C¸m G¹o bÓ C¸m G¹o bÓ G¹o nguyªn TÊm Pha trén V« bao Bao ®ay Kho XuÊt khÈu HÖ thèng c¬ së h¹ tÇng phôc vô c¸c kh©u sau thu ho¹ch lóa g¹o ®· ®­îc chó ý trong vµi n¨m gÇn ®©y. Nh­ng do nhiÒu nguyªn nh©n, nªn hÖ thèng ®ã vÉn cßn xa míi ®¸p øng ®­îc yªu cÇu gi¶m tæn thÊt sau thu ho¹ch, n©ng cao chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu. NÕu chóng ta gi¶m 30% tæn thÊt sau thu ho¹ch so víi møc tæn thÊt hiÖn nay, th× sÏ t¨ng ®­îc s¶n l­îng tõ 810 ®Õn 850 ngµn tÊn thãc. Ngoµi ra cßn cã thÓ n©ng cao ®¸ng kÓ chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu mµ kÕt qu¶ ®ã ®­a l¹i thu nhËp còng t­¬ng ®­¬ng hµng tr¨m ngµn tÊn thãc. HiÖn nay 3 kh©u cã tû lÖ tæn thÊt cao nhÊt lµ ph¬i sÊy, b¶o qu¶n vµ xay x¸t. Tæn thÊt ë 3 kh©u nµy chiÕm tíi 70% tæng l­îng tæn thÊt sau thu ho¹ch. Do ®ã thêi gian tíi, cÇn tËp trung kh¾c phôc hoµn thiÖn: Tr­íc hÕt lµ hÖ thèng ph¬i, sÊy thãc sau thu ho¹ch, hiÖn nay ViÖt Nam lµm kho thãc chñ yÕu vÉn dùa vµo ¸nh n¾ng mÆt trêi ®Ó gi¶m ®é Èm cña thãc tõ 19-21% xuèng 15-16% ë §ång b»ng S«ng Cöu Long vµ xuèng 13-14% ë §ång b»ng S«ng Hång, c¸c tØnh duyªn h¶i miÒn Trung. Tuy nhiªn do thiÕu s©n ph¬i, ng­êi n«ng d©n, nhÊt lµ c¸c tØnh phÝa Nam, th­êng ph¬i thãc trªn ®­êng nhùa lµm c¶n trë giao th«ng vµ t¹o ®é g·y n¸t cao lóc xay x¸t. MÆt kh¸c, vô hÌ thu ë Nam Bé thu ho¹ch vµo mïa m­a nªn kh«ng ph¬i n¾ng ®­îc. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®ã, mét sè xÝ nghiÖp xay x¸t lín vµ c¸c c¬ së kho ®· l¾p ®Æt hÖ thèng m¸y sÊy do n­íc ngoµi s¶n xuÊt, nh­ng c¸c thiÕt bÞ ®ã ch­a thËt phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, do sö dông nhiªn liÖu qu¸ ®¾t. Trong thêi gian tíi cÇn hoµn thiÖn kü thuËt vµ tõ ®ã ®Ó nh©n ra diÖn réng mét sè m« h×nh thiÕt bÞ sÊy cã quy m« phï hîp, sö dông c¸c lo¹i nhiªn liÖu s½n cã vµ rÎ t¹i ®Þa ph­¬ng (r¬m, trÊu, cñi, than,...) do c¸c c¬ së nghiªn cøu trong n­íc thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o. Thø hai, ph¶i t¨ng c­êng c«ng nghÖ b¶o qu¶n thãc g¹o theo nh÷ng h­íng sau: ¸p dông c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ b¶o qu¶n kÝn g¹o x¸t tr¾ng, g¹o lËt b»ng c¸ch sö dông mµng PVC trong m«i tr­êng khÝ CO2 hoÆc khÝ Nit¬ trong c¸c kho dù tr÷ quèc gia vµ dù tr÷ kinh doanh. S¶n xuÊt vµ ¸p dông mét sè chÕ phÈm vi sinh, c¸c chÕ phÈm tõ thùc vËt cã t¸c dông diÖt c«n trïng mµ kh«ng g©y ®éc h¹i cho ng­êi vµ gia sóc, kh«ng lµm nhiÔm bÈn m«i tr­êng ®Ó b¶o qu¶n thãc g¹o ë c¸c kho lín vµ gia ®×nh. S¶n xuÊt c¸c thiÕt bÞ kho chøa víi dung tÝch gia ®×nh tõ 200-2.000 kg cho c¸c tØnh phÝa B¾c vµ 1.000-5.000 kg cho c¸c tØnh phÝa Nam. §©y lµ h­íng ®i cã nhiÒu ­u ®iÓm, cÇn khÈn tr­¬ng triÓn khai ra diÖn réng ë hai vïng s¶n xuÊt lóa g¹o träng ®iÓm cña n­íc ta. N©ng cÊp hÖ thèng kho chøa, bÕn b·i t¹i c¸c ®Çu mèi thu mua thãc g¹o ë §ång b»ng S«ng Cöu Long. §Çu t­ vµo hÖ thèng nµy võa lµm gi¶m tæn thÊt, võa n©ng cao chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu, ®ång thêi lµm gi¶m thêi gian bèc xÕp t¹i c¸c bÕn b·i ®Çu mèi. Thø ba, lµ n©ng cao c«ng nghÖ xay x¸t. §èi víi hÖ m¸y mãc nhá d­íi 1 tÊn/giê, nªn c¶i tiÕn theo kiÓu NhËt B¶n: dïng m¸y xay qu¶ l« cao cu, sµng ph©n ly kiÓu Yanmar vµ dïng m¸y x¸t Noda. §èi víi c¸c m¸y xay x¸t 15 tÊn/ca cÇn c¶i t¹o vµ bæ sung vµo ®o¹n cuèi d©y chuyÒn c¸c thiÕt bÞ t¸ch tÊm, ®¸nh bãng vµ ph©n lo¹i g¹o. Cã thÓ nãi, ë kh©u xay x¸t trong vµi n¨m qua chóng ta ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn v­ît bËc so víi tr­íc kia. Trong t­¬ng lai gÇn, cÇn trang bÞ h¬n n÷a c¸c c«ng nghÖ xay x¸t tiªn tiÕn cña thÕ giíi. kÕt luËn XuÊt khÈu lµ mét lÜnh vùc quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n th«ng qua xuÊt khÈu c¸c quèc gia cã ®­îc mét nguån ngo¹i tÖ nh»m trang tr¶i cho c¸c nhu cÇu nhËp khÈu cña nÒn kinh tÕ, gãp phÇn c©n ®èi, duy tr× vµ më réng t¸i s¶n xuÊt trong n­íc, tranh thñ tiÕn bé cña khoa häc vµ c«ng nghÖ thÕ giíi, kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Êt n­íc, hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu lóa g¹o ë n­íc ta nh÷ng n¨m qua ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn còng cßn nhiÒu h¹n chÕ. §Ò ¸n ®· ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ ®­îc nh÷ng thuËn lîi còng nh­ nh÷ng khã kh¨n trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam. Qua ®ã, ®Ò ¸n còng ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n ë c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m« nh»m ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Cã nh­ vËy, n«ng s¶n cña ViÖt Nam nãi chung vµ g¹o nãi riªng míi c¹nh tranh ®­îc víi g¹o cña Th¸i Lan, Mü, Ên §é, Trung Quèc, Pakistan ®Ó ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng. XuÊt khÈu g¹o míi thùc sù ph¸t huy ®­îc vai trß to lín cña m×nh trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn. Cuèi cïng cho phÐp em ®­îc bµy tá sù biÕt ¬n ch©n thµnh tíi thÇy gi¸o ®· h­íng dÉn tËn t×nh gióp em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Tuy nhiªn vÊn ®Ò ®­a ra vµ gi¶i quyÕt trong ®Ò ¸n cßn s¬ suÊt vµ thiÕt sãt. Em mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp x©y dùng cña thÇy c« gi¸o ®Ó ®Ò ¸n hoµn thiÖn h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o 1-/ Thêi b¸o Kinh tÕ sè 82/99, sè 28/98, sè 82/98, sè 99/98, sè 83/98,sè 103/98, sè 81/99. 2-/ T¹p chÝ Ngo¹i th­¬ng sè 25/99, sè 15,17/99, sè 3/99, 1/99, 6+7+8/99. 3-/ T¹p chÝ Th­¬ng nghiÖp ThÞ tr­êng ViÖt Nam, 1/96, 5/98. 4-/ T¹p chÝ ThÞ tr­êng gi¸ c¶ sè 8/99, sè 10/99, sè 11/99, sè 6/99, sè 4/99. 5-/ T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ sè 252 (5/99). 6-/ T¹p chÝ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 6 (56) 1998. 7-/ T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o sè 9/99. 8-/ T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 20/1997, sè 1/97. 9-/ Kinh doanh g¹o trªn thÕ giíi, TTTT Th­¬ng m¹i. 10-/ Mét sè vÊn ®Ò vÒ s¶n xuÊt - mËu dÞch n«ng s¶n trªn thÕ giíi, TTTT Th­¬ng m¹i. 11-/ Marketing g¹o s¶n xuÊt, chÕ biÕn, b¶o qu¶n, tiªu thô nh­ thÕ nµo ®Ó ®¹t hiÖu qu¶. H.Licosaxuba. 12-/ N«ng nghiÖp ViÖt Nam b­íc vµo thÕ kû 21. NXB-ChÝnh trÞ quèc gia. 13-/ MÊy vÊn ®Ò kinh doanh l­¬ng thùc ë ViÖt Nam. PTS. Vò §×nh Ngäc - NXB - N«ng nghiÖp. 14-/ Gi¸o tr×nh: Kinh tÕ th­¬ng m¹i, giao dÞch vµ thanh to¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ. 15-/ Thêi b¸o kinh tÕ Sµi gßn sè 41/99. 16-/ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 20/97. 17-/ L­¬ng thùc ViÖt Nam thùc tÕ vµ gi¶i ph¸p. TrÇn Hoµng Kim - NXB thèng kª. 18-/ L­¬ng thùc ViÖt Nam thêi ®æi míi h­íng xuÊt khÈu. PTS - NguyÔn Trung V·n - NXB ChÝnh trÞ quèc gia. môc lôc