Nâng cao hiệu quả phương pháp giảng dạy lý thuyết kỹ năng trong môn học kỹ năng của luật sư tham gia giải quyết các vụ, việc hành chính thuộc chương trình đào tạo nghề luật sư theo hệ thống tín chỉ tại học viện tư pháp

NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY LÝ THUYẾT KỸ NĂNG TRONG MÔN HỌC KỸ NĂNG CỦA LUẬT SƯ THAM GIA GIẢI QUYẾT CÁC VỤ, VIỆC HÀNH CHÍNH THUỘC CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGHỀ LUẬT SƯ THEO HỆ THỐNG TÍN CHỈ TẠI HỌC VIỆN TƯ PHÁP Trần Thị Hiền1 Tóm tắt: Đào tạo theo hệ thống tín chỉ đã được thực hiện từ rất lâu tại các nước phát triển trên thế giới và hiện nay đang được triển khai thực hiện tại Việt Nam. Trong bối cảnh chung của cải cách giáo dục, Học viện Tư pháp đã áp dụng phương thức đào tạo theo hệ thống tín chỉ đối với chương trình đào tạo các chức danh tư pháp tại Học viện. Hiệu quả của giảng dạy theo hệ thống tín chỉ tại Học viện Tư pháp phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, như: nội dung chương trình, hồ sơ học liệu, cơ sở vật chất phục vụ thực hành...Trong phạm vi bài viết này tôi xin được bàn đến vấn đề nâng cao hiệu quả phương pháp giảng dạy lý thuyết kỹ năng trong môn học Kỹ năng của Luật sư trong giải quyết vụ, việc hành chính thuộc chương trình đào tạo nghề luật sư theo hệ thống tín chỉ tại Học viện Tư pháp. Từ khóa: Đào tạo luật sư, phương pháp giảng dạy, hệ thống tín chỉ Nhận bài: 10/12/2017; Hoàn thành biên tập: 15/01/2018; Duyệt đăng: 26/01/2018 Abstract: Credit-based training has been applied for long time in the developed countries in the world and now it is being applied in Vietnam. In the common context of the education reform, Judicial Academy has been applying method of credit-based training with curriculum of training legal professionals at Judicial Academy. The effectiveness of credit-based training at Judicial Academy depends on many factors such as curriculum content, training materials, facility of practice Within scale of this article, I would like to discuss about enhancing effectiveness of method of training skill theory in the subject of Lawyer’s skills in solving administrative cases in the curriculum of credit-based training lawyer profession at Judicial Academy. Keywords: training lawyers, training method, credit system Date of receipt: 10/12/2017 ; Date of revision: 15/01/2018 ; Date of approval: 26/01/2018 1. Nhận thức của giảng viên về phương pháp giảng dạy lý thuyết kỹ năng Để chuẩn bị cho việc đào tạo theo hệ thống tín chỉ, Học viện Tư pháp đã có cơ sở vật chất rất khang trang với các phòng được trang bị máy chiếu, âm li, bảng viết, bên cạnh đó còn có phòng học chuyên dụng phục vụ cho buổi học diễn tập phiên tòa giả định. Là giảng viên tại trường Đại học Luật Hà Nội, tham gia giảng dạy tại Học viện Tư pháp với tư cách giảng viên thỉnh giảng, tôi đặc biệt ấn tượng và đánh giá cao về hệ thống học liệu của Học viện. Với 20 năm đào tạo nghề các chức danh tư pháp, các môn học của Học viện hiện nay đều đã có giáo trình hoặc tập bài giảng. Đây là sự nỗ lực của cả Học viện, đặc biệt là sự nỗ lực của các thầy cô giáo. Trong đào tạo theo hệ thống tín chỉ, học liệu 1 Tiến sỹ, Phó Trưởng Khoa Pháp luật Hành chính - Nhà nước, Trường Đại Học Luật Hà Nội. 29 Số chuyên đề Học viện Tư pháp - 20 năm xây dựng và phát triển là một trong những điều kiện tiên quyết cho sự thành công. Một trong những nét riêng tạo nên sự khác biệt trong phương thức đào tạo của Học viện Tư pháp chính là hệ thống học liệu. Ngoài giáo trình, học liệu của Học viện còn bao gồm hệ thống hồ sơ tình huống phong phú được biên tập, cập nhật tương đối thường xuyên. Tuy nhiên, hệ thống học liệu này có phát huy được giá trị trong đào tạo theo hệ thống tín chỉ hay không lại phụ thuộc rất nhiều vào cách khai thác của người dạy và người học. Hiện nay, nhận thức của giảng viên về cách thức triển khai phương pháp giảng dạy lý thuyết theo hệ thống tín chỉ còn chưa thống nhất. Tình trạng này do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, trong đó có nguyên nhân do giảng viên chưa được tiếp thu hệ lý thuyết thống nhất về phương pháp giảng dạy theo hệ thống tín chỉ. So với phương pháp giảng dạy truyền thống, phương pháp giảng dạy theo hệ thống tín chỉ có những điểm khác về nội dung và hình thức chuyển tải kiến thức. Trong đào tạo theo hệ thống tín chỉ, sự tương tác sư phạm lấy người học làm trung tâm được bàn đến nhiều. Song, tương tác như thế nào, cách thức triển khai tương tác trong giờ tình huống khác gì việc thực hiện tương tác trong giờ giảng lý thuyết, câu hỏi này hầu như chưa được được giải quyết một cách rõ ràng. Ngay tại trường Đại học Luật Hà Nội, nơi đã tổ chức nhiều khóa đào tạo cho giảng viên về phương pháp giảng dạy trong đào tạo theo hệ thống tín chỉ, thì nhiều giảng viên vẫn chưa thực sự hiểu và biết rõ cần phải triển khai giờ giảng như thế nào để có một giờ giảng tín chỉ đúng nghĩa. Tất cả còn đang phụ thuộc rất nhiều vào sự nỗ lực học hỏi, cập nhật của mỗi giảng viên. Do chưa thống nhất nhận thức về phương pháp giảng dạy lý thuyết theo hệ thống tín chỉ nên mỗi giảng viên triển khai theo một cách thức khác nhau. Qua trao đổi, chúng tôi nhận thấy, hiện đang có các quan điểm khác nhau về cách thức triển khai giờ giảng lý thuyết kỹ năng như sau: Quan điểm thứ nhất: Về cơ bản, giảng lý thuyết kỹ năng theo hệ thống tín chỉ không khác giờ giảng lý thuyết theo niên chế. Giảng viên giảng lý thuyết vẫn phải thuyết trình theo cách truyền thống của giảng dạy niên chế nhưng cắt gọn, chỉ nói những phần được coi là cơ bản đã xác định trong chương trình môn học. Theo cách này, giảng viên vẫn phải độc thoại và giảng những vấn đề mà giảng viên đã soạn, cố gắng trình bày hết các vấn đề được xác định. Những giảng viên ủng hộ cách thức giảng dạy giờ lý thuyết theo cách này đã lập luận rằng: Học viên học nghề là đối tượng vừa đi làm vừa đi học, có người vừa tốt nghiệp đại học, có người đã ra trường nhiều năm nên có thể kiến thức nền tảng bị lãng quên... nên trong giờ lý thuyết cần phải giảng nhiều những kiến thức trong giáo trình và nội dung pháp luật thực định là cần thiết. Quan điểm thứ hai: Giảng viên mặc nhiên coi học viên phải có nghĩa vụ nghiên cứu tài liệu. Do đó, giảng viên chỉ đặt các câu hỏi và giảng theo những câu hỏi mà sinh viên đưa ra. Nếu học viên không đưa ra câu hỏi thì giảng viên đặt câu hỏi hoặc đưa ra tình huống yêu cầu học viên có ý kiến giải quyết. Những giảng viên ủng hộ cách giảng này, lập luận: giảng dạy tại Học viện Tư pháp là giảng kỹ năng, do đó không nên phân biệt giờ lý 30 HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP thuyết kỹ năng với giờ hướng dẫn thực hành tình huống, lý thuyết kỹ năng cũng là thực hành... Quan điểm thứ ba: Giảng viên đóng vai trò là người hướng dẫn học viên nghiên cứu tài liệu. Giảng viên cung cấp nội dung chính trong giáo trình, mô phỏng lý thuyết kỹ năng đó thông qua các tình huống ngắn gọn. Đặc biệt, khi đưa các ví dụ tình huống, giảng viên nên chú ý dẫn chiếu cơ sở pháp lý là các văn bản pháp luật, nếu có thể thì nên trích dẫn điều luật được áp dụng trong tình huống cụ thể đó. Với cách thức này, giờ giảng lý thuyết tránh được sự độc thoại của giảng viên thực hiện theo cách thứ nhất đồng thời giảm được áp lực tự nghiên cứu khối lượng kiến thức pháp luật quá lớn cho đối tượng học viên học nghề có tính đặc thù đang theo học tại Học viện. Do đó, thu hút được học viên tham gia hoạt động học tập trên lớp theo sự gợi mở có chủ đích của giảng viên. Các cách triển khai giờ giảng lý thuyết kỹ năng trên đây áp dụng trong điều kiện thực tế của Học viện, ở mức độ nhất định có thể nhận thấy cách nào cũng có những lập luận riêng để chỉ ra cách đó có điểm phù hợp, điểm chưa thật sự phù hợp với điều kiện thực tế của môi trường đào tạo tín chỉ chưa đồng bộ. Chúng tôi cho rằng, thực sự giảng viên tham gia giảng dạy tại Học viện Tư pháp cần có phương pháp luận về cách triển khai giờ giảng lý thuyết kỹ năng đào tạo theo tín chỉ. 2. Nâng cao hiệu quả phương pháp giảng dạy lý thuyết kỹ năng môn học Kỹ năng của luật sư tham gia giải quyết các vụ, việc hành chính tại Học viện Tư pháp Phương pháp chủ đạo được chúng tôi lựa chọn giảng dạy giờ lý thuyết kỹ năng là phương pháp “Lấy người học làm trung tâm”. Về tổng quan, phương pháp này khuyến khích giảng viên sử dụng phương thức tiếp cận dạy và học lấy học viên làm trung tâm, dựa trên sự thắc mắc của học viên nhiều nhất có thể. Theo phương pháp này, giảng viên cần tạo điều kiện để học viên chủ động trong việc tiếp thụ kiến thức. Việc đặt câu hỏi hay đưa ra các thắc mắc của học viên được hỗ trợ từ phía giảng viên, theo cách gợi mở nhờ xác định một cách rõ ràng các kiến thức học viên cần có được sau giờ giảng và đương nhiên sẽ nằm trong khối kiến thức kĩ năng cần đáp ứng mục tiêu đầu ra của học viên. Phương pháp này có thể được thực hiện theo 03 cách thức triển khai cụ thể, tùy theo nội dung của từng bài giảng trong chương trình đào tạo. Cách thứ nhất: Triển khai giờ giảng lý thuyết kỹ năng bằng cách tích hợp thuyết trình chuyển tải kiến thức với khả năng nghiên cứu của học viên. Việc áp dụng cách thức triển khai này trong giờ giảng lý thuyết, mà người học tại Học viện Tư pháp là những đối tượng vừa làm vừa học, thời gian dành cho nghiên cứu và tự học không nhiều, cần có sự điều chỉnh bằng sự tăng cường liên kết giữa lượng kiến thức lý thuyết cần cung cấp với kiến thức tích lũy từ thực tiễn có được của học viên mà học viên có thể thắc mắc ngay trong giờ lý thuyết. Cách thứ hai: Triển khai giảng lý thuyết kỹ năng bằng cách đặt ra các câu hỏi nghiên cứu. Theo cách này giảng viên phải tóm lược nội dung cần truyền đạt bằng các câu hỏi “có vấn đề” cần phải được giải quyết. Phương pháp này thúc đẩy tư duy của người học bởi nút thắt – mở của câu hỏi. Đương nhiên, nếu 31 Số chuyên đề Học viện Tư pháp - 20 năm xây dựng và phát triển lựa chọn cách giảng này, giảng viên phải có sự chuẩn bị “ kịch bản” để cho phép áp dụng được các giải pháp hoặc biện pháp ứng phó đã được dự liệu. Bằng việc đặt ra các câu hỏi để dẫn luận trình bày các vấn đề lý thuyết sẽ tập trung đối với những học viên tham gia đào tạo các khóa Luật sư. Bởi lẽ xu hướng của ngành nghề này thu hút những học viên chủ động tìm hiểu, phát triển khả năng tư duy dự đoán vấn đề thay vì muốn học thuộc lòng các kiến thức mà giảng viên yêu cầy trình bày lại. Triển khai giờ giảng lý thuyết theo cách thức đưa câu hỏi nghiên cứu cũng giúp học viên hiểu hơn về nghề nghiệp Luật sư và môn học mà họ đang tiếp cận có ý nghĩa trực tiếp cho quá trình hành nghề trong tương lai. Mặt khác, chúng tôi cho rằng, triển khai giờ giảng lý thuyết theo cách đặt câu hỏi nghiên cứu có thể gợi mở sự tò mò, mong muốn hiểu rõ về nội dung mà giảng viên đang trình bày. Cách này cũng giúp học viên có sự tự tin cần thiết trong giao tiếp, trong kỹ năng hành nghề nhằm tìm hiểu, đáng giá được vụ việc cụ thể. Cách thứ ba: Giảng dạy lý thuyết kỹ năng theo cách tiếp cận vấn đề có tính điển hình. Theo cách này, giảng viên phải thiết kế được một tình huống điển hình để có thể vận dụng được kỹ năng mà giảng viên muốn trình bày trong giờ lý thuyết. Giảng viên có thể đưa sẵn một phương án giải quyết tình huống và yêu cầu học viên tìm xem có phương án nào tốt hơn không hoặc cũng có thể đưa ra nhiều phương án và yêu cầu học viên tìm phương án tốt nhất, phù hợp với pháp luật nhất. Đối với đối tượng người học là học viên các lớp đào tạo nghề luật sư, giảng viên có thể đưa yêu cầu lập luận từ góc độ lý luận khoa học pháp lý để giúp họ đáp ứng tốt hơn yêu cầu nghề nghiệp. Giờ giảng lý thuyết kỹ năng, thường được thực hiện theo giáo án được thiết kế thành 03 phần, gồm: Phần 1: Về nội dung: Cung cấp những thông tin chính thuộc nội dung bài giảng, gồm kiến thức trong giáo trình và các tài liệu có liên quan mà giảng viên có thể có được; giới thiệu văn bản pháp luật cần nghiên cứu. Thời gian giành cho phần này là ½ tổng thời gian của buổi giảng. Về cách thức triển khai: Giảng viên có thể lựa chọn một trong ba cách trên đây để chuyển tải nội dung. Với cá nhân tôi, thông thường, nội dung phần này được lựa chọn cách nêu câu hỏi nghiên cứu để chuyển tải các nội dung lý thuyết yêu cầu học viên phải biết để vận dụng. Phần 2: Nội dung: Đưa tình huống cần áp dụng lý thuyết, đặt các câu hỏi yêu cầu học viên về cách thức triển khai phân tích tình huống và nêu các vấn đề cần giải quyết trong tình huống cụ thể đó. Về cách thức triển khai trong phần này học viên được tự do trình bày quan điểm của mình về cách giải quyết vấn đề của tình huống lý thuyết. Giảng viên tổ chức, điều khiển cho học viên đưa ra các quan điểm tranh luận. Giảng viên nên hướng câu hỏi đến các học viên có các ý kiến trái ngược nhau, nhằm thu hút sự quan tâm của các học viên khác trong tới. Thời gian tiến hành phần này khoảng ¼ tổng thời gian buổi giảng. Phần 3: Liên kết các vấn đề của tình huống với lý thuyết bằng cách soi chiếu vấn đề lý thuyết 32 HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP cần thiết để đánh giá tình huống. Chốt lại các vấn đề quan trọng cần lưu ý của bài giảng để học viên tìm tài liệu nghiên cứu tình huống chuẩn bị giờ thực hành theo nhóm. Thời gian tiến hành phần 3 khoản ¼ tổng thời gian buổi giảng. 3. Những khó khăn khi triển khai phương pháp giảng dạy lý thuyết kỹ năng theo cách thức trên Khó khăn căn bản nhất khi thực hiện giờ giảng lý thuyết kỹ năng theo phương pháp đào tạo tín chỉ “lấy người học làm trung tâm” như đã trình bày trên đây là sức ì của học viên. Để có thể nâng cao hiệu quả giảng dạy giờ lý thuyết nói riêng và giờ giảng trên lớp nói chung đối với học viên theo học tại Học viện Tư pháp, thì Ban Giám đốc cần triển khai có tính đồng bộ phương pháp dạy và học theo đào tạo tín chỉ trong toàn Học viện, bao gồm cả đối với học viên. Chuẩn hóa quy trình đánh giá để học viên hiểu và có ý thức học tập theo phương thức đào tạo tín chỉ. Nếu học viên hoàn toàn chưa đọc tài liệu và văn bản pháp luật thì giảng viên dễ bị lụt vào việc giải thích nội dung pháp luật thực định, do đó, bài giảng không thu được kết quả như mong muốn. Theo tôi, có lẽ trong giai đoạn quá độ chuyển đổi phương thức từ đào tạo theo niên chế sang đào tạo tín chỉ, Học viện cần kiên quyết chấp nhận sự phân hóa không đồng đều trong học viên về trình độ. Trong những năm đầu, có thể có một số lượng học viên chưa có ý thức chủ động nghiên cứu học tập để rèn tính chủ động học tập nhưng tôi tin tưởng trong thời gian tới, Học viện Tư pháp sẽ triển khai phương thức đào tạo theo hệ thống tín chỉ một cách đồng bộ và toàn diện hơn./. cung cấp cho đất nước nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ thiết thực cho công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng bộ máy các cấp trong sạch, vững mạnh, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Phấn khởi, tự hào với những thành tích đã đạt được trên chặng đường đã qua, song toàn thể cán bộ, công chức, viên chức của Học viện vẫn ý thức sâu sắc về trọng trách của mình trong giai đoạn phát triển mới - đó là tiếp tục xây dựng và phát triển Học viện Tư pháp để Học viện thực sự xứng tầm là một trung tâm lớn của quốc gia về đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ chức danh tư pháp, bổ trợ tư pháp và nghiên cứu, phát triển khoa học ứng dụng tư pháp của đất nước; đưa Học viện từng bước trở thành cơ sở đào tạo, bồi dưỡng có uy tín trong khu vực và trên thế giới. Kỷ niệm 20 năm ngày truyền thống, với thế và lực mới, tập thể lãnh đạo và toàn thể cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của Học viện Tư pháp tin tưởng sâu sắc vào tương lai phát triển tươi sáng ở phía trước; quyết tâm chung sức, đồng lòng xây dựng, phát triển Học viện vững mạnh về mọi mặt để xứng đáng với trọng trách mà Đảng, Nhà nước đã tin cậy giao phó./. HỌC VIỆN TƯ PHÁP - 20 NĂM XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN (Tiếp theo trang 14) 33 Số chuyên đề Học viện Tư pháp - 20 năm xây dựng và phát triển