KEÁT LUAÄN
Thực trạng hình thái, chức năng và năng lực thể
chất của NCT bị CHA độ 1 tại Thành phố Vinh:
- Về hình thái: BMI trung bình ở ngưỡng tiền
béo phì; tỷ lệ béo bụng cao, số đo vòng bụng
vượt ngưỡng khuyến cáo. Tỷ lệ % mỡ trong
mức nguy hiểm và % cơ ở mức trung bình, thừa
cân là do thừa mỡ.
- Về chức năng: Chức năng tim mạch, hô hấp
và thần kinh tâm lý ở NCT đều có dấu hiệu suy
giảm, đặc biệt khả năng tập trung, trí nhớ ngắn
hạn đều ở mức kém.
- Về năng lực thể chất: Các năng lực thể chất
như sức nhanh, sức mạnh, sức bền và mềm dẻo
thấp và không đồng đều ở nam và nữ.
Thực trạng này đặt ra yêu cầu cần nghiên cứu
xây dựng chương trình tập luyện phù hợp nhằm
duy trì và tăng cường sức khỏe, phòng và hỗ trợ
điều trị bệnh CHA cho NCT bị CHA độ 1 tại
Thành phố Vinh.
5 trang |
Chia sẻ: hachi492 | Ngày: 12/01/2022 | Lượt xem: 408 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Thực trạng hình thái, chức năng và năng lực thể chất của người cao tuổi bị cao huyết áp độ 1 tại thành phố Vinh – tỉnh Nghệ An, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
63
- Sè 6/2019
Tóm tắt:
Vào thời kỳ tuổi già, quá trình lão hóa diễn ra, cơ năng sinh lý suy giảm, bệnh tật gia tăng, phổ
biến là bệnh cao huyết áp (CHA), bệnh về đường hô hấp, tiểu đường [3], [5]. Để có cơ sở thực tiễn
cho việc xây dựng chương trình tập luyện yoga cho người cao tuổi (NCT) bị CHA độ 1, đề tài đã tiến
hành khảo sát một số tiêu chí về hình thái, chức năng và năng lực thể chất của 108 NCT bị CHA độ
1 tại TP. Vinh – Tỉnh Nghệ An. Kết quả khảo sát phản ánh quy luật lão hóa đang diễn ra đã làm giảm
sút chức năng sinh lý và năng lực thể chất, qua đó cho thấy sự cần thiết của việc xây dựng các
chương trình tập luyện phù hợp nhằm duy trì và tăng cường sức khỏe, hỗ trợ điều trị bệnh CHA.
Từ khóa: Thực trạng, hình thái, chức năng, năng lực thể chất, người cao tuổi, cao huyết áp độ 1.
Current situation of form, function and physical ability of the elderly with high blood
pressure level 1 in Vinh City - Nghe An Province
Summary:
In the old age, the aging process takes place, the physiological function declines, the disease
increases, the most common is hypertension high blood pressure (HBP), respiratory diseases,
diabetes [3] , [5]. In order to have a practical basis for the development of a yoga exercise program
for the elderly with HBP level 1, the thesis has examined a number of criteria on form, function and
physical ability of 108 elderly people who suffer HBP level 1 in Vinh city – Nghe An province. The
survey result reflects the ongoing aging rule that has reduced the physiological function and physical
ability, thereby showing the need for developing appropriate exercise programs to maintain and
promote health, support the treatment for HBP.
Keywords: Reality situation, form, function, physical ability, the elderly, hypertension high blood
pressure level 1.
*ThS, Trường Đại học Vinh; Email: nthodhv@gmail.com
ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Đặc điểm lớn nhất ở NCT là quá trình lão hóa
dẫn đến sự suy giảm về chức năng của các hệ
cơ quan trong cơ thể. Mọi biểu hiện của lão hóa
đều liên quan đến sức khỏe của NCT và được
phản ánh qua những biến đổi về hình thái, chức
năng, năng lực thể chất... Đối với NCT bị CHA
độ 1 không chỉ có những đặc điểm chung về sự
suy giảm sức khỏe theo qui luật lão hóa, mà sức
khỏe còn chịu sự chi phối của bệnh lý bệnh
CHA – bệnh có tỷ lệ tử vong cao trong nhóm
bệnh tim mạch trên toàn cầu [2],[6]. Việc đánh
giá thực trạng một số tiêu chí hình thái, chức
năng, năng lực thể chất... là cơ sở đánh giá tình
trạng sức khỏe NCT, bổ sung cơ sở khoa học
trong việc lựa chọn phương pháp và xây dựng
kế hoạch tập luyện phù hợp với đặc điểm sức
khỏe NCT.
PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Trong quá trình nghiên cứu chúng tôi đã sử
dụng các phương pháp sau: Phương pháp đọc
và phân tích tài liệu, phương pháp phỏng vấn,
phương pháp nhân trắc, phương pháp kiểm tra
sư phạm, và kiểm tra y học, toán học thống kê.
Để đánh giá năng lực thể chất của NCT
chúng tôi sử dụng bộ test kiểm tra Senior Fitness
Test (SFT) của Rikli và Jones (2001) đã và đang
được ứng dụng rộng rãi tại Mỹ, các nước châu
Âu và nhiều công trình nghiên cứu tại Việt Nam.
SFT có ý nghĩa cao trong việc đánh giá các năng
THÖÏC TRAÏNG HÌNH THAÙI, CHÖÙC NAÊNG VAØ NAÊNG LÖÏC THEÅ CHAÁT
CUÛA NGÖÔØI CAO TUOÅI BÒ CAO HUYEÁT AÙP ÑOÄ 1
TAÏI THAØNH PHOÁ VINH – TÆNH NGHEÄ AN
Ngô Thị Như Thơ*
64
BµI B¸O KHOA HäC
Bảng 1. Thực trạng một số tiêu chí hình thái ở NCT bị CHA độ 1
tại Thành phố Vinh – tỉnh Nghệ An (n=108)
lực thể chất thông qua các tố chất thể lực cơ bản
và phù hợp với đặc điểm của NCT do được thiết
kế dựa trên sự hài hòa về năng lực thể chất của
cơ thể trong mối quan hệ với khả năng đáp ứng
sinh lý tương ứng với các hoạt động thể chất
hằng ngày [1], [4].
Các test được lựa chọn sử dụng trong bộ test
SFT: Test 1: Ngồi ghế-đứng lên 30 giây (số lần):
đánh giá sức mạnh chi dưới. Test 2: Ngồi ghế
nâng tạ tay (2,27 kg ở nữ và 3,63 kg ở nam) 30
giây (số lần): Đánh giá sức mạnh chi trên. Test
3: Ngồi ghế-cúi vươn tay (cm): Đánh giá độ linh
hoạt, mềm dẻo của cột sống và dây chằng kheo
chân. Ghế cao 17 inch (43,18 cm). Test 4: Ngồi
ghế-đứng dậy-đi 8 bước (giây): Đánh giá sức
mạnh tốc độ, sự nhanh nhẹn và thăng bằng khi
di chuyển; 8 bước = 2,44m. Test 5: Nâng gối tại
chỗ 2 phút (số lần): Đánh giá sức bền ưa khí và
khả năng thăng bằng trong hoạt động.
BMI được tính theo công thức: BMI = cân
nặng/ (chiều cao)2; số đo vòng bụng được đo
qua eo và % mỡ, % cơ được đo bằng máy quét
chỉ số cơ thể Tanita của Nhật Bản.
Mẫu nghiên cứu: 108 NCT, trong đó bao
gồm cả nam, nữ. Do tiêu chuẩn đánh giá của hầu
hết các tiêu chí không có sự phân biệt giới tính
(ngoại trừ số đo vòng bụng) nên kết quả sau sử
lý được trình bày bày chung cho NCT.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU VAØ BAØN LUAÄN
1. Thực trạng hình thái ở NCT bị CHA độ
1 tại Thành phố Vinh – tỉnh Nghệ An
Các tiêu chí hình thái của NCT bị CHA độ 1
được khảo sát bao gồm: Chỉ số khối cơ thể
(BMI), số đo vòng bụng, % mỡ và % cơ của cơ
thể. Kết quả khảo sát được trình bày tại bảng 1.
Kết quả khảo sát tại bảng 1 cho thấy, NCT bị
CHA độ 1 tại Thành phố Vinh có BMI trung
bình khá cao 23,79 kg/m2, ở ngưỡng thể trạng
tiền béo phì theo thang đánh giá của người Châu
Á. Số đo vòng bụng trung bình 90,34 cm phản
ánh tình trạng béo bụng vượt quá mức khuyến
cáo của WHO (nam <90 cm, nữ < 80 cm). Về
cấu trúc các thành phần cơ thể: Chỉ số % mỡ và
% cơ trung bình của NCT bị CHA độ 1 tại
Thành phố Vinh lần lượt là 34,99% và 56,35%.
Chỉ số % mỡ nằm trong mức nguy hiểm theo
khuyến cáo của WHO (nam >30, nữ >40), chỉ
số % cơ ở mức trung bình. Như vậy sự thừa cân
chủ yếu là do thừa mỡ gây nên.
Thực trạng này phản ánh thể hình phổ biến
của NCT bị CHA độ 1 tại Thành phố Vinh là
thừa cân, tỷ lệ % mỡ cao và có số đo vòng bụng
TT Tiêu chí khảo sát
Kết quả khảo sát
x δ CV
1 BMI 23.79 1.92 8.08
2 Số đo vòng bụng 90.34 8.33 9.23
3 % mỡ 34.99 4.04 11.55
4 % cơ 56.35 5.21 9.24
Kết quả phân loại
Loại mi %
1.1. Thừa cân/ béo phì (BMI)
Thấp gầy 2 1.85
Bình thường 34 31.48
Tiền béo phì 49 45.37
Béo phì độ 1 22 20.37
Béo phì độ 2 1 0.93
Béo phì độ 3 0 0
2.1 Béo bụng (số đo vòng bụng)
Nam ≥ 90 cm 34 31.48
Nữ ≥ 80 cm 35 32.41
65
- Sè 6/2019
lớn hơn giới hạn bình thường. Trong khi đó,
giảm cân đối với người thừa cân, hạn chế số đo
vòng bụng không vượt ngưỡng khuyến cáo là
một trong những vấn đề được khuyến nghị trong
hướng dẫn điều trị CHA của Bộ Y tế và WHO;
giảm cân theo hướng giảm % mỡ, duy trì hoặc
tăng % cơ là xu hướng giảm cân lành mạnh
đang được khuyến nghị [5], [6].
2. Thực trạng một số chức năng ở NCT bị
CHA độ 1 tại Thành phố Vinh – tỉnh Nghệ An
Hoạt động của hệ tim mạch, hô hấp và thần
kinh tâm lý vừa phản ánh tình trạng sức khỏe
NCT vừa phản mức độ bệnh lý CHA. Để đánh
giá tình trạng sức khỏe NCT bị CHA độ 1 tại TP.
Vinh – tỉnh Nghệ An thông qua hoạt động chức
năng, đề tài khảo sát các tiêu chí: Tần số tim,
HATT, HATTr, tần số thở, dung tích sống (VC),
khả năng chú ý, trí nhớ ngắn hạn. Kết quả phản
ánh được trình bày tại bảng 2.
Kết quả ở bảng 2 cho thấy:
Về chức năng tim mạch: Tần số tim trung
bình của NCT bị CHA độ 1 tại TP. Vinh là 79,37
± 3,31 lần/ phút, cao hơn nhiều so với chỉ số tần
số tim trung bình ở người trưởng thành (khoảng
70 lần/ phút) nhưng phù hợp với quy luật khách
quan về đặc điểm lứa tuổi và bệnh lý của đối
tượng. Tuy nhiên, tần số tim cao sẽ khiến tim
phải hoạt động thường xuyên, cơ tim nhanh
chóng mệt mỏi, thời gian hồi phục của tim ngắn,
sẽ gây những áp lực cho hoạt động của hệ tuần
hoàn và lực co bóp của máu. Vấn đề cần đặt ra
là sử dụng các bài tập phù hợp nhằm tăng sức
co bóp của tim, tăng hiệu quả hoạt động của hệ
tim mạch, giảm tần số tim, sẽ giúp cải thiện sức
khỏe tim mạch cho đối tượng nghiên cứu.
Giá trị HATT và HATTr trung bình của NCT
bị CHA độ 1 tại TP. Vinh lần lượt là 151,23 ±
8,77 mmHg và 89,48 ± 4,6 mmHg, đều ở mức
cao đối với ngưỡng huyết áp theo thang phân
loại CHA của WHO. Việc can thiệp bằng thay
đổi lối sống, vận động để ổn định và hạ huyết
áp sẽ góp phần tăng cường sức khỏe và nâng cao
chất lượng sống cho NCT.
Tim mạch và hô hấp là hai hệ cơ quan có mối
liên hệ mật thiết với nhau trong hoạt động. Với
những biến đổi liên quan tới lão hóa, NCT
thường bị hụt hơi, hơi thở ngắn và nông, hệ hô
hấp phải tăng tần số hô hấp mới đáp ứng được
nhu cầu oxy của cơ thể, dung tích sống giảm.
Kết quả này cũng được phản ảnh qua số liệu của
bảng 2 với tần số thở trung bình là 23,57 ± 3,04
lần/ phút; VC trung bình là 2,43 ± 0,23 lít. Tuy
nhiên, nhiều công trình nghiên cứu đã chứng
minh, tần số thở và VC là những chỉ số có thể
được cải thiện nếu can thiệp bằng những bài tập
thở và bài tập vận động hợp lý.
CHA sẽ ảnh hưởng tới chức năng thần kinh
tâm lý, đặc biệt gây giảm khả năng chú ý và ảnh
hưởng tới trí nhớ ngắn hạn của bệnh nhân. Số
liệu bảng 3 cho thấy thực trạng khả năng chú ý
Thể dục dưỡng sinh là loại hình tập luyện phù hợp với người cao tuổi bị cao huyết áp
66
BµI B¸O KHOA HäC
Bảng 3. Thực trạng năng lực thể lực ở NCT bị CHA độ 1
tại Thành phố Vinh – tỉnh Nghệ An (n=108)
TT Chỉ tiêu đánh giá
Kết quả kiểm tra
x δ CV
1 Ngồi ghế-đứng lên 30 giây (lần) 12.31 1.43 11.57
2 Ngồi ghế nâng tạ tay 30 giây (lần) 12.93 1.99 15.39
3 Ngồi ghế-cúi vươn tay (cm) -3.06 2.02 -65.75
4 Nâng gối tại chỗ 2 phút (lần) 74.76 6.66 8.9
5 Ngồi ghế-đứng dậy-đi 8 bước (giây) 8.81 2.42 27.53
trung bình của đối tượng khảo sát là 9,20 ± 2,14
(chữ số), thuộc ngưỡng xếp loại kém; trí nhớ
ngắn hạn là 3,08 ± 0,80 (chữ số) cũng ở mức
xếp loại kém. Sự suy giảm chức năng thần kinh
tâm lý sẽ được cải thiện nếu có những tác động
phù hợp nhằm tăng lưu thông tuần hoàn máu lên
não và rèn luyện khả năng tập trung.
3. Thực trạng năng lực thể lực ở NCT bị
CHA độ 1 tại Thành phố Vinh – tỉnh Nghệ An
Do sự lão hóa diễn ra ở đồng thời các hệ cơ
quan, trong đó có hệ vận động (cơ bắp, xương,
khớ) nên dẫn đến sự giảm sút khả năng vận động
ở NCT được phản ánh qua các tố chất vận động
như sức nhanh, sức mạnh, mềm dẻo, khéo léo.
Năng lực thể chất được đánh giá qua các tiêu chí
đặc trưng cho các năng lực vận động thông qua
kết quả lập các test được thể hiện ở bảng 3.
Kết quả ở bảng 3 cho thấy: Số liệu thống kê
tương đối tản mạn đã phản ánh một đặc điểm
năng lực thể chất của NCT, ngoại trừ sức bền
Bảng 2. Thực trạng một số tiêu chí chức năng ở NCT bị CHA độ 1
tại Thành phố Vinh – tỉnh Nghệ An (n=108)
TT Chỉ tiêu khảo sát
Kết quả khảo sát
x δ CV
1 Tần số tim (nhịp/ phút) 79.37 3.31 4.16
2 HATT (mmHg) 151.23 8.77 5.8
3 HATTr (mmHg) 89.48 4.6 5.14
4 Tần số thở (nhịp/ phút) 23.57 3.04 12.88
5 VC (lít) 2.43 0.23 9.32
6 Khả năng chú ý (số chữ số xếp được) 9.2 2.14 23.24
7 Trí nhớ ngắn hạn (số chữ số nhớ được) 3.09 0.8 25.98
Kết quả phân loại
Loại mi %
6.1 Khả năng chú ý (số chữ số xếp được)
Giỏi 0 0
Khá 0 0
Trung bình 5 4.63
Kém 103 95.37
7.1 Trí nhớ ngắn hạn (số chữ số nhớ được)
Giỏi 0 0
Khá 4 3.7
Trung bình 6 5.56
Kém 98 90.74
67
- Sè 6/2019
(nâng gối tại chỗ 2 phút với CV là 8,9). Kết quả
cho thấy tình trạng thể lực của mẫu nghiên cứu
không đồng đều. Chúng tôi cho rằng, sở dĩ có
điều này là do số liệu thống kê tổng hợp ở cả
nam và nữ, trong đó, có sự khác biệt về khả
năng thực hiện các động tác mềm dẻo, sức mạnh
và sức nhanh ở nam và nữ NCT là khác nhau,
hơn thế độ tuổi của mẫu có sự phân bố rộng (60
– 74 tuổi). Kết quả cũng cho thấy sự cần thiết
phải áp dụng giải pháp tăng cường tập luyện để
nâng cao đồng đều sức khỏe thể chất cho NCT
tại Thành phố Vinh.
KEÁT LUAÄN
Thực trạng hình thái, chức năng và năng lực thể
chất của NCT bị CHA độ 1 tại Thành phố Vinh:
- Về hình thái: BMI trung bình ở ngưỡng tiền
béo phì; tỷ lệ béo bụng cao, số đo vòng bụng
vượt ngưỡng khuyến cáo. Tỷ lệ % mỡ trong
mức nguy hiểm và % cơ ở mức trung bình, thừa
cân là do thừa mỡ.
- Về chức năng: Chức năng tim mạch, hô hấp
và thần kinh tâm lý ở NCT đều có dấu hiệu suy
giảm, đặc biệt khả năng tập trung, trí nhớ ngắn
hạn đều ở mức kém.
- Về năng lực thể chất: Các năng lực thể chất
như sức nhanh, sức mạnh, sức bền và mềm dẻo
thấp và không đồng đều ở nam và nữ.
Thực trạng này đặt ra yêu cầu cần nghiên cứu
xây dựng chương trình tập luyện phù hợp nhằm
duy trì và tăng cường sức khỏe, phòng và hỗ trợ
điều trị bệnh CHA cho NCT bị CHA độ 1 tại
Thành phố Vinh.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1. Chris de Laet Oscar H., Anna Peeters,
Jacqueline Jonker, Johan Mackenbach, Wilma
Nusseder (2005), "Effect of physical activity on
life expectancy with cardiovascular disease",
Arch Intern Med, tr. p. 2355-2360.
2. M. H. & Cihlar Nguyen, V. (2013),
"Differences in physical fitness and subjectively
rated health between Vietnamese and German
older adults", Journal of Cross-Cultural
Gerontology. 28(2), tr. 181-194.
3. Phạm Khuê (2000), Bệnh học người già,
Nxb Hà Nội, Hà Nội.
4. Rikli R. and C.J. Jones (2001), Senior
Fitness Tests Manual, Champaign, IL. Human
Kinetics.
5. Viện tim mạch Việt Nam (2012), Chương
trình Quốc gia phòng chống bệnh tăng huyết áp.
6. World Health Organization and International
Society of Hypertension (2003), "WHO/ISH
statement on management of hypertension",
Journal of Hypertension 21, tr. 1983-1992.
(Bài nộp ngày 10/12/2019, Phản biện ngày
18/10/2019, duyệt in ngày 26/12/2019)
Ngoài việc tham gia tập luyện TDTT, để có sức khỏe tốt, người cao tuổi cần có cuộc sống
vui vẻ, thoải mái
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- thuc_trang_hinh_thai_chuc_nang_va_nang_luc_the_chat_cua_nguo.pdf