Thực trạng thị trường xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam trong những năm đổi mới vừa qua

ôc vô ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ c¶i thiÖn ®êi s«ng nh©n d©n. c)C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu chuyÓn dÞch tÝch cùc: Hµng nguyªn liÖu th« n¨m 1991 chiÕm trªn 92% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, ®Õn nay chØ cßn kho¶n 60%. Hµng chÕ biÕn vµ chÕ biÕn s©u (trong ®ã cã hµng chÕ t¹o) n¨m 1991 chØ chiÕm kho¶n 8%, n¨m 1999 ®· lªn kho¶n 40% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Nhãm hµng n«ng, l©m, thuû s¶n n¨m 1991 chiÕm tû träng 53% tæng kim ng¹ch ®Õn nay xuèng cßn kho¶n 36,5%; nhãm hµng c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp n¨m 1991 chiÕm 47% th× n¨m 1999 ®· t¨ng lªn 63,5%. §· h×nh thµnh mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc: N¨m 1991 míi cã 4 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc (®¹t kim ng¹ch 100 triÖu USD trë lªn) lµ dÇu th«, thuû s¶n, g¹o, dÖt may; mÆt hµng ®¹t kim ng¹ch coa nhÊt lµ dÇu th« còng chØ ®¹t 581 triÖu USD. §Õn n¨m 1997, ®· t¨ng thªm 8 m¹t hµng xuÊt khÈu chñ lùc míi lµ cµ phª, cao su, ®iÒu, giÇy dÐp, than ®¸, hµng ®iÖn tö, hµng thñ c«ng mü nghÖ vµ rau qu¶; trong sè c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc th× cã mét sè mÆt hµng ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu cao lµ cao su, giÇy dÐp, hµng ®iÖn tö, nh©n ®iÒu, chÌ, g¹o... Cã mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng tíi thÞ tr­êng khu vùc vµ thÞ tr­êng thÕ giíi lµ g¹o xuÊt khÈu ®øng thø hai thÕ giíi ( sau Th¸i Lan), nh©n ®iÒu ®øng thø hai thÕ giíi ( sau Ên §é), cµ phª ®øng thø t­ thÕ giíi (sau Brazin, Colombia, Mexico). NÕu chØ tÝnh riªng cµ phª robusta th× ViÖt Nam ®øng sè 1 ë ch©u ¸ vµ thÕ giíi. d)ChÊt l­îng hµng xuÊt ®· n©ng lªn ®¸ng kÓ: B­íc ®Çu t¹o ra søc c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam trªn thÞ tr­¬ng thÕ giíi, ®«ng thêi t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm trong n­íc. HiÖn nay g¹o, dÇu th«, thuû s¶n, hµng dÖt may, giÇy dÐp, cµ phª, nh©n ®iÒu, h¹t tiªu... xuÊt khÈu tõ ViÖt Nam ®· ®­îc thõa nhËn ®¹t chÊt l­îng quèc tÕ. C¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc ®· chó träng ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, nhiÒu hµng néi ®· cã chÊt l­îng kh«ng thua kÐm hµng ngo¹i nh­: xi m¨ng, thÐp, ®­êng, xe ®¹p, qu¹t ®iÖn, phÝch n­íc, bãng ®iÖn... e)XuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­, liªn doanh n­íc ngoµi t¨ng nhanh: Tuy míi tham gia voµ tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc, nh­ng lo¹i h×nh nµy ®· cã møc t¨ng tr­ëng nhanh. NÕu nh­ thêi kú 1988 – 1991 ch­a tÝnh kim ng¹ch xuÊt khÈu dÇu th« th× míi chØ xuÊt khÈu ®­îc 52 triÖu USD, n¨m 1992 lªn 112 triÖu USD, n¨m 1995 lªn 440 triÖu USD, n¨m 1996: 786 triÖu USD th× n¨m 1997 ®· d¹t 1,5 tû USD, n¨m 1998: 1,982 tû USD, n¨m 1999: 2,45 tû USD. Kho¶n 75% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy lµ c¸c hµng chÕ biÕn s©u, dïng lao ®éng, c«ng nghÖ t¹o ra gi¸ trÞ míi trong ®ã giÇy dÐp vµ dÖt may chiÕm kho¶ng 35% vµ ®· cã mét sè mÆt hµng chóa hµm l­îng kû thuËt cao nh­ hµng ®iÖn tö, may vµ khÝ cô c«ng nghÖp... VÒ t×nh h×nh nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2001 c¸c mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng lµ cµ phª ( t¨ng 50%), thuû s¶n (t¨ng 30%), cao su (t¨ng 20%), rau qu¶( t¨ng 15%) ... nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2001 kim ng¹ch xuÊt khÈu th¸ng sau lu«n cao h¬n th¸ng tr­íc vµ th¸ng 7 lµ ®Ønh ®iÓm cña 9 th¸ng ®Çu n¨m; th¸ng 8 gi¶m so víi th¸ng 7 vµ ­íc th¸ng 9 gi¶m so víi th¸ng 8. §Òu ®ã thÓ hiÖn qua b¶ng sè liÖu th«ng kª sau : B¶ng 3 : So s¸nh t×nh h×nh xuÊt khÈu cïng thêi kú gi÷a n¨m 2000 víi n¨m 2001 Thùc hiÖn 6 th¸ng n¨m2001 6 th¸ng n¨m 2001 so víi cïng kú n¨m 2000(%) L­îng (Ngh×n tÊn) Gi¸ trÞ (TriÖu USD) L­îng (Ngh×n tÊn) Gi¸ trÞ (TriÖu USD) Khu vùc kinh tÕ trong n­íc 4133 116,8 Khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi 3452 112,5 MÆt hµng chñ yÕu DÇu th« 8694 1771 123,2 119,0 DÖt, may 931 112,7 Giµy dÐp 747 96,3 Thuû s¶n 826 146,7 ®iÖn tö, m¸y tÝnh 307 79,5 Cµ phª 547 254 151,1 84,8 G¹o 2180 341 134,5 106,3 Thñ c«ng mü nghÖ 118 86,8 H¹t tiªu 43,7 71 140,2 55,8 Cao su 118 67,5 108,3 100,7 H¹t ®iÒu 15,7 60 116,5 86,0 Than ®¸ 2014 49 134,3 109,6 Rau qu¶ 167 216,9 ChÌ 14,8 16,6 74,0 67,7 L¹c 19,5 10 68,7 65,1 Nguån: Sè liÖu tæng côc thèng kª - So s¸nh kÕt qu¶ xuÊt khÈu c¸c th¸ng ®Çu n¨m 2001 víi c¸c th¸ng cïng kú n¨m 2000 cho thÊy xu h­íng biÕn ®éng tèc ®é t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi gièng nhau, cô thÓ lµ th¸ng 7 ®Òu cã kim ng¹ch cao nhÊt, th¸ng 4 cïng t¨ng tr­ëng chËm so víi th¸ng 3, tõ th¸ng 8 b¾t ®Çu gi¶m t¨ng tr­ëng vµ ®Õn th¸ng 9 cïng lµ møc thÊp nhÊt kÓ tõ th¸ng 6. B×nh qu©n xuÊt khÈu 9 th¸ng xuÊt khÈu hµng ho¸ ®¹t 1.295 triÖu USD/th¸ng, ®©y lµ møc cao nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay (b×nh qu©n 9 th¸ng ®Çu n¨m 2000 ®¹t 1.151 triÖu USD/th¸ng vµ n¨m 1999 ®¹t 910 triÖu USD/th¸ng). Víi môc tiªu kÕ ho¹ch xuÊt khÈu 13%, ®Ó hoµn thµnh kÕ ho¹ch 2001 th× quÝ IV ph¶i phÊn ®Êu xuÊt khÈu 4.694 triÖu USD, tøc lµ b×nh qu©n mçi th¸ng ph¶i ®¹t 1.565 triÖu USD, t¨ng 270 triÖu USD so víi b×nh qu©n 9 th¸ng ®Çu n¨m vµ t¨ng 264 triÖu USD so víi cïng kú n¨m 2000, ®©y lµ møc rÊt cao víi t×nh h×nh xuÊt khÈu hiÖn nay (gi¸ tÊt c¶ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc liªn tôc gi¶m hoÆc ®øng ë møc thÊp, thÞ tr­êng thÕ giíi biÕn ®éng kh«ng lîi víi xuÊt khÈu cña ta, nhÊt lµ sau vô khñng bè 11/9 ë Hoa Kú), ®ßi hái c¸c nhµ kinh doanh vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý ph¶i phÊn ®Êu quyÕt liÖt míi cã thÓ hoµn thµnh ®­îc. Ng­îc l¹i víi quy luËt hµng n¨m, 9 th¸ng ®Çu n¨m nay tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi (gåm c¶ dÇu th«) lu«n thÊp h¬n c¸c doanh nghiÖp 100% vèn trong n­íc, cô thÓ lµ b×nh qu©n mçi th¸ng n¨m 2000 c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng 3,8% vµ c¸c doanh nghiÖp 100% vèn trong n­íc t¨ng 1%, trong khi ®ã 9 th¸ng ®Çu n¨m c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng 0,9% vµ c¸c doanh nghiÖp 100% vèn trong n­íc t¨ng 1,4 %. T¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cña thÞ tr­êng chñ yÕu. So víi cïng kú n¨m 2000, xuÊt khÈu sang mét sè thÞ tr­êng t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng tr­ëng chung (10,5%) lµ: Ailen, ¸o, Ba Lan, BØ, c¸c TiÓu V­¬ng quèc ¶ RËp Thèng nhÊt, Hµn Quèc, Mexic«, Hoa Kú, Nga, Ph¸p, Trung Quèc, Ucraina vµ mét sè thÞ tr­êng kÐm h¬n cïng kú n¨m 2000 lµ: Na Uy, New Zealand, NhËt B¶n, óc, PhÇn Lan, Philippin, SÐc, T©y Ban Nha, Th¸i Lan, Thæ NhÜ Kú, Thuþ §iÓn, Thuþ Sü. T¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cña c¸c nhãm hµng chñ yÕu - Nhãm n«ng l©m, thuû s¶n: 9 th¸ng ®Çu n¨m xuÊt khÈu t¨ng 10,6% so víi cïng kú n¨m 2000 (9 th¸ng ®Çu n¨m 2000 t¨ng 7%), do khèi l­îng xuÊt khÈu t¨ng 30,6%, lµm t¨ng kim ng¹ch kho¶ng 774 triÖu USD vµ do gi¸ gi¶m 15,3%, lµm gi¶m kim ng¹ch kho¶ng 506 triÖu USD (nÕu gi¸ kh«ng bÞ gi¶m th× nhãm nµy t¨ng tr­ëng 30,6%). MÆt hµng cã khèi l­îng xuÊt khÈu t¨ng nhanh lµ: h¹t tiªu (51,4%), cµ phª (40,4%), g¹o (16,5%), h¹t ®iÒu nh©n (21,5%). MÆt hµng cã gi¸ xuÊt khÈu gi¶m m¹nh lµ: cµ phª, h¹t tiªu, h¹t ®iÒu nh©n, g¹o, chÌ. - Nhãm c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n: 9 th¸ng ®Çu n¨m t¨ng 6,6% (9 th¸ng ®Çu n¨m 2000 t¨ng 81%), do khèi l­îng xuÊt khÈu t¨ng 17,8%, lµm t¨ng kim ng¹ch kho¶ng 455 triÖu USD vµ do gi¸ gi¶m 9,4%, lµm gi¶m kim ng¹ch kho¶ng 286 triÖu USD (nÕu gi¸ kh«ng bÞ gi¶m th× nhãm nµy t¨ng tr­ëng 17,8%). Nhãm nµy cã dÇu th« t¨ng khèi l­îng xuÊt 17,1% vµ gi¸ xuÊt khÈu gi¶m 9,5%; than ®¸ t¨ng khèi l­îng xuÊt 40,3% vµ gi¸ xuÊt khÈu gi¶m 7,6%. - Nhãm c«ng nghiÖp nhÑ vµ thñ c«ng nghiÖp: 9 th¸ng ®Çu n¨m t¨ng 0,7% (9 th¸ng ®Çu n¨m 2000 t¨ng 15,7%), do khèi l­îng xuÊt khÈu t¨ng 7,7%, lµm t¨ng kim ng¹ch kho¶ng 252 triÖu USD vµ do gi¸ gi¶m 7%, lµm gi¶m kim ng¹ch kho¶ng 230 triÖu USD (nÕu gi¸ kh«ng gi¶m th× nhãm nµy t¨ng tr­ëng 7,7%). Nhãm nµy cã hµng linh kiÖn ®iÖn tö gi¶m 18,8%, hµng dÖt may gi¶m 8,7%, c¸c mÆt hµng kh¸c cã t¨ng tr­ëng nh­ng kh«ng nhiÒu. Tãm l¹i, xuÊt khÈu 9 th¸ng ®Çu n¨m so víi cïng kú n¨m 2000 t¨ng 18% vÒ khèi l­îng, lµm t¨ng kim ng¹ch kho¶ng 1.897 triÖu USD vµ gi¸ gi¶m 6,4% lµm gi¶m kim ng¹ch kho¶ng 793 triÖu USD (nÕu gi¸ kh«ng bÞ gi¶m th× xuÊt khÈu 9 th¸ng ®Çu n¨m 2001 t¨ng 18%). Nguyªn nh©n chñ yÕu lµm t¨ng xuÊt khÈu Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ph¸t triÓn thÞ tr­êng, t×nh h×nh biÕn ®éng sè l­îng thÞ tr­êng xuÊt khÈu 8 th¸ng ®Çu n¨m 2000 (theo thèng kª H¶i quan) cña n«ng s¶n chñ lùc nh­ sau: B¶ng 4 : T×nh h×nh biÕn ®éng thÞ tr­êng xuÊt khÈu TT MÆt hµng Sè l­îng thÞ tr­êng xuÊt khÈu T¨ng (+), gi¶m (-) N¨m 2000 8 th¸ng 2001 1 Thuû s¶n 31 39 +8 2 G¹o 25 37 +12 3 Cµ phª 31 41 +10 4 Rau qu¶ 28 40 +12 5 Cao su 24 33 +9 6 H¹t tiªu 33 41 +8 7 H¹t ®iÒu nh©n 13 25 +12 8 ChÌ 22 28 +6 9 L¹c nh©n 12 20 +8 Nguån : Bé Th­¬ng M¹i - 9 th¸ng ®Çu n¨m ®Òu t¨ng so víi cïng kú n¨m 2000, nhiÒu thÞ tr­êng t¨ng tr­ëng nhanh vÒ tèc ®é vµ tû träng; nhiÒu mÆt hµng chñ lùc t¨ng khèi l­îng xuÊt khÈu (nh­ ®· nªu trªn); vÒ nhãm hµng kh¸c cã nhiÒu ý kiÕn ®¸nh gi¸ t¨ng c¶ gi¸ vµ khèi l­îng xuÊt khÈu (gi¸ t¨ng kho¶ng 9%, khèi l­îng t¨ng kho¶ng 19%). - Tõ th¸ng 7 ®Õn nay, tû gi¸ VN§/USD t¨ng so víi c¸c th¸ng tr­íc, cã lîi cho xuÊt khÈu. Sau ngµy 11/9 ®Õn nay, USD mÊt gi¸ kho¶ng 0,25% ®· lµm c¸c doanh nghiÖp thiÖt h¹i kh«ng nhá. - ChÝnh phñ vµ c¸c Bé/ngµnh cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nh­: t¨ng c­êng tæ chøc c¸c §oµn ®i n­íc ngoµi ®µm ph¸n më réng thÞ tr­êng; tæ chøc c¸c §oµn ®i c¸c n¬i träng ®iÓm, gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu cña ®Þa ph­¬ng; tæ chøc héi nghÞ víi c¸c doanh nghiÖp, tËp hîp ph¶n ¶nh c¸c khã kh¨n ®Ó th¸o gì kÞp thêi; ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho doanh nghiÖp ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, trong ®ã næi bËt lµ: + Trao ®æi, ®µm ph¸n HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi Chi lª, Peru, Modava, estoni, Bungari, Pakistan, Nigeria, Ma Rèc, Hoa Kú vµ ®ang xóc tiÕn ®µm ph¸n HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi Bruney, NewZealand, Tanzania, Zimbabuª, Sip. + QuyÕt ®Þnh sè 46/2001/Q§-TTg, ngµy 4/4/2001 vÒ qu¶n lý xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ thêi kú 2001 - 2005; NghÞ quyÕt 05/2001/NQ, ngµy 24/5/2001 vÒ bæ sung gi¶i ph¸p ®iÒu hµnh kÕ ho¹ch kinh tÕ n¨m 2001; Th«ng b¸o sè 58/TB-VPCP vÒ viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ qu¶n lý nhËp khÈu; c«ng bè kÕt qu¶ th­ëng xuÊt khÈu n¨m 2000 vµ triÓn khai th­ëng xuÊt khÈu n¨m 2001, trong ®ã bæ sung thªm mét sè n«ng s¶n, thùc phÈm... Nguyªn nh©n chñ yÕu h¹n chÕ xuÊt khÈu Thø nhÊt, 9 th¸ng ®Çu n¨m gi¸ c¸c mÆt hµng chñ lùc gi¶m 10,4% so víi cïng kú n¨m 2000 (gåm toµn bé n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ lùc, dÇu th«, hµng dÖt may, giµy dÐp, hµng ®iÖn tö, linh kiÖn m¸y tÝnh...) ®· lµm kim ng¹ch xuÊt khÈu gi¶m kho¶ng 1.023 triÖu USD. Thø hai, tõ th¸ng 4 ®Õn nay nhËp khÈu t¨ng tr­ëng chËm, nhiÒu chuyªn gia ph©n tÝch mèi quan hÖ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cho r»ng ®©y còng lµ yÕu tè h¹n chÕ xuÊt khÈu. Thø ba, 9 th¸ng ®Çu n¨m kinh tÕ Hoa kú, NhËt B¶n, EU vµ mét sè nÒn kinh tÕ lín kh¸c t¨ng tr­ëng chËm, thËm chÝ cã dÊu hiÖu suy tho¸i, néi tÖ suy gi¶m, søc mua cña d©n c­ gi¶m sót... ®· gãp phÇn lµm gi¶m kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña ta, nhÊt lµ víi c¸c mÆt hµng chñ lùc nh­ hµng dÖt may, giµy dÐp, hµng ®iÖn tö. Sau sù kiÖn 11/9 t¹i Hoa kú, thÞ tr­êng thÕ giíi biÕn ®éng t¨ng thªm bÊt lîi cho xuÊt khÈu cña ta (riªng th¸ng 9 gi¶m so víi dù kiÕn ®Çu th¸ng kho¶ng 11%). Thø t­, ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i nh×n chung vÉn ch­a ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña xuÊt, nhËp khÈu, nhÊt lµ viÖc hç trî th«ng tin cho s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng cã kh¶ n¨ng tiªu thô trªn thÞ tr­êng, giíi thiÖu, khuyÕch tr­¬ng th­¬ng hiÖu ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng...v× vËy, tû träng thÞ tr­êng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu t¨ng tr­ëng chËm (nh­ ®· nªu trªn) vµ thÞ tr­êng míi kh«ng nhiÒu. Thø n¨m, HiÖp §Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ch­a ®­îc phª chuÈn. 2)ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cña viÖt nam thêi gian qua: ThÞ tr­êng hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thay ®æi lín trong thêi kú 1991 – 1999, b¶o ®¶m ®­îc tiªu thô hµng ho¸ cña viÖt nam khi thÞ tr­êng truyÒn thèng lµ Liªn X«(cò) vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u tan r·. Vµo n¨m 1985 khu vùc Liªn X«(cò) vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u cßn chiÕm tíi 57% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta nh­ng ®Õn n¨m 1990 tû lÖ nµy xuèng cßn kho¶ng 42,4%; n¨m 1991 gi¶m m¹nh, chØ cßn 11,1%, n¨m 1995 cßn 2,5% Vµ tõ n¨m 1998 ®Õn nay chØ cßn chiÕm xÊp xØ 2% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Sau khi hÖ thèng x· héi chñ nghÜa tan r·, c¸c n­íc ch©u ¸ nhanh chãng trë thµnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh cña ta, n¨m 1991 ®· vät lªn gÇn 77% nh­ng nh÷ng n¨m sau nµy, nhê nç lùc khai th«ng hai thÞ tr­êng míi lµ Ch©u ¢u vµ B¾c Mü, tû träng Ch©u ¸ gi¶m dÇn nh­ng vÉn cßn rÊt cao(h¬n 61,5% vµo n¨m 1998 vµ n¨m 1999 lµ 57,7%), vÞ trÝ cña thÞ tr­êng EU t¨ng ®¸ng kÓ. a)Trong c¸c n­íc Ch©u ¸ th× NhËt B¶n vµ ASEAN ®ãng vai trß to lín: Trong thêi kú 1991 – 1995, NhËt B¶n th­êng xuyªn chiÕm trªn 30% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta nh­ng ®Õn n¨m 1999 chØ cßn 21,3%. Tû träng cña ASEAN chØ cã sù thay ®æ lín khi xem xÐt c¶ kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. NÕu xÐt theo tiªu chÝ nµy th× tû träng ASEAN t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m. Cô thÓ, n¨m 1985 khèi nµy míi chiÕm 2,4% kim ng¹ch xuÊt – nhËp khÈu cña ta nh­ng tíi n¨m 1990®· t¨ng ®Õn thµnh 16,5%, n¨m 1995 lµ 24% vµ tíi n¨m 1998 ®· lµ 27,6%. b)Tû träng cña EU nãi riªng vµ cña Ch©u ©u nãi chung t¨ng kh¸ ®Òu trong thêi gian qua: Cô thÓ, n¨m 1991 EU míi chiÕm 5,7% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta nh­ng tíi n¨m 1999 ®· chiÕm tíi 21,7% gãp phÇn ®­a tû träng cña Ch©u ©u lªn tíi gÇn 28%. B­íc ®ét biÕn trong quan hª th­¬ng m¹i víi EU ®Õn vµo n¨m 1992, Khi ta ký víi EU HiÖp ®Þnh khung vÒ bu«n b¸n hµng dÖt may. Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang EU ®· t¨ng rÊt nhanh trong thêi gian sau ®ã(n¨m 1990 ta míi xuÊt ®­îc147 triÖu USD sang EU th× n¨m 1995 ®· t¨ng lªn thµnh 672 triÖu USD vµ tíi n¨m 1998 ®· lµ 2.116 triÖu USD vµ n¨m 1999 ®¹t 2.499 triÖu USD). §Æc biÖt, ®©y lµ thÞ tr­êng mµ ta th­êng xuyªn xuÊt siªu. c)Quan hÖ th­¬ng m¹i víi B¾c Mü, trong ®ã chñ yÕu lµ Mü, ®· cã b­íc ph¸t triÓn nhanh khi ViÖt nam vµ Mü b×nh th­êng hoµ quan hÖ vµo n¨m 1995: Tr­íc n¨m 1995, ViÖt nam hÇu nh­ kh«ng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo mü. Tíi n¨m 1995, n¨m ®Çu tiªn b×nh th­êng ho¸ quan hÖ, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo Mü ®· ®¹t 170 triÖu USD, ®­a tû träng cña Mü tõ 0% lªn 3,1%. §Õn n¨m 1998, dï ch­a ký ®­îc hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i vµ hµng xuÊt cña ta cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trªn thÞ tr­êng Mü do ch­a h­ëng qui chÕ MFN, kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Mü vÉn ®¹t 469 triÖu USD, chiÕm 5% kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ n¨m 1999 ®¹t 504 triÖu USD chiÕm tû träng 4,4%. §©y còng lµ thÞ tr­êng mµ ta th­êng xuyªn xuÊt siªu, nÕu hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®­îc ký kÕt th× xuÊt siªu vÉn cßn t¨ng. Cã thÓ nãi Mü lµ mét thÞ tr­êng khæng lå víi søc mua lín, nhu cÇu ®a d¹ng. §©y lµ mét thÞ tr­êng xuÊt khÈu ®Çy tiÒm n¨ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi, trong ®ã cã chóng ta. Hµng ho¸ tiªu thô t¹i Mü rÊt ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i phï hîp víi c¸c tÇng líp ng­êi tiªu dïng theu kiÓu “ tiÒn nµo cña Êy” víi nh÷ng hÖ thèng cöa hµng phôc vô ng­êi giµu, trung l­u vµ ng­êi nghÌo. Mü cã nhiÒu quy ®Þnh ph¸p luËt chÆt chÏ vµ chi tiÕt trong mua b¸n, c¸c quy ®Þnh vÒ chÊt l­îng, kû thuËt...V× thÕ, khi c¸c nhµ xuÊt khÈu ch­a n¾m râ hÖ thèng qui ®Þnh vÒ luËt lÖ ë Mü th­êng c¶m thÊy khã kh¨n lµm ¨n t¹i thÞ tr­êng nµy. Mét l­u ý ®­a ra ë ®©y, ®ã lµ c¸c nhµ s¶n xuÊt ViÖt Nam cÇn nhí lµ s¶n phÈm xuÊt khÈu sang Mü th­êng ph¶i ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu rÊt ®Æc biÖt, v× vËy nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam kh«ng nªn tin r»ng chØ cÇn xuÊt khÈu sang ®­îc Ch©u ¢u lµ cã thÓ xuÊt sang Mü theo ph­¬ng thøc t­¬ng tù. Th«ng lÖ nhËp hµng ho¸ sang Mü còng cÇn ®­îc c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam nghiªn cøu vµ lµm quen. Nh÷ng vÊn ®Ò mµ c¸c nhµ nhËp khÈu Mü hy väng nhµ xuÊt khÈu ViÖt nam lµm lµ qui tr×nh c¬ b¶n nhËp khÈu hµng ho¸ vµo Mü, nh÷ng ®iÒu cÇn ghi trªn ho¸ ®¬n th­¬ng m¹i mµ nhµ s¶n xuÊt cña ta cung cÊp cho ng­êi mua ë Mü. §¸nh dÊu xuÊt xø hµng ho¸, ph©n lo¹i h¶i quan, l­u gi÷ hå s¬, ®¸nh gi¸, ®iÒu kiÖn nhËp khÈu ®Æc biÖt d)ThÞ tr­êng Ch©u §¹i D­¬ng( chñ yÕu lµ Austalia) còng ®· cã b­íc ph¸t triÓn trong thêi gian qua: Tû träng cña thÞ tr­êng nµy trong xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· t¨ng tõ 0,2% vµo n¨m 1991 lªn 5,3% vµo n¨m 1998 vµ n¨m 1999. ThÞ tr­êng Ch©u phi vµ nam Mü kh«ng cã biÕn chuyÓn râ rÖt trong thêi gian qua, n¨m 1999 vÉn chiÕm ch­a ®Çy 1% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta. ThÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña ta ®· bÞ c¹nh tranh gay g¾t l¹i diÔn ra quyÕt liÖt h¬n khi x¶y ra cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë c¸c n­íc trong khu vùc, mÆt hµng ta l¹i t­¬ng tù víi hµng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc nµy. Gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n cña hÇu hÕt n«ng s¶n chñ yÕu ®Òu gi¶m gi¸. Sù t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu vµo Ch©u ¢u, B¾c mü... ®· bï ®¾p ®­îc cho sù sôt gi¶m kim ng¹ch trªn thÞ tr­êng Ch©u ¸ vµ gi÷ cho kim ng¹ch xuÊt khÈu chung trong n¨m 1998 t¨ng ®­îc 2,4% so víi n¨m 1997. §©y lµ thµnh c«ng kh«ng nhá, nhÊt lµ trong hoµn c¶nh c¸c n­íc xung quanh chØ t¨ng chót Ýt hoÆc kh«ng t¨ng thËm chÝ cßn gi¶m. II/ ThÞ tr­êng xuÊt khÈu Thuû s¶n cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua Tõ t×nh h×nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nãi chung, qua ®ã cho thÊy tÝnh ®a d¹ng vµ phong phó cña mÆt hµng xuÊt khÈu, còng nh­ thùc tr¹ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng ®ã. Qua ®ã cho ta c¸i nh×n tæng thÓ vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu còng nh­ thÞ tr­êng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu nãi chung, tõ ®ã gióp cã c¬ së cho viÖc nghiªn cøu thùc tr¹ng xuÊt khÈu còng nh­ thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n nãi riªng. 1/ §Æc ®iÓm mÆt hµng thuû s¶n vµ lîi thÕ cña ViÖt nam vÒ mÆt hµng thuû s¶n. a/§Æc ®iÓm mÆt hµng thuû s¶n +) Lµ nhãm hµng thuéc ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt: Thùc vËy, ®Ó t¹o ra s¶n phÈm tiªu thô ®­îc ngay, vµ ®i vµo tiªu dïng ngay ng­êi ta kh«ng ph¶i tæng hîp ngay ban ®Çu c¸c yÕu tè ®Çu vµo víi mét c¬ cÊu t­¬ng thÝch vµ hîp lý ®Ó t¹o ra s¶n phÈm ®ã, mµ ®iÒu ®Æc biÖt vµ kh¸c so víi viÖc t¹o ra c¸c s¶n phÈm kh¸c lµ ph¶i qua mét qu¸ tr×nh chän gièng vµ nu«i trång. Ban ®Çu ng­êi ta chän gièng, tõ gièng mÑ ng­êi ta t¹o ra nhiÒu gièng con, qua qu¸ tr×nh nu«i, ch¨m sãc ®Õn mét thêi gian khi mµ träng l­îng cña chóng thÝch hîp cho tiªu thô, ngoµi ra ng­êi ta ®¸nh b¾t trong tù nhiªn, ng­êi ta kh«ng hao phÝ c«ng søc cho nu«i trång, còng nh­ nh÷ng chi phÝ kh¸c ®Ó t¹o ra c¸c lo¹i thuû s¶n ®ã. Nãi chung s¶n phÈm mét m¨t phô thuéc vµo tù nhiªn, mÆt kh¸c phô thuéc vµo sù nu«i trång ch¨m sãc cña ta tõ ®ã t¹o ra khèi l­îng thuû s¶n lín hay nhá trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Chóng lµ mÆt hµng s¶n xuÊt vËt chÊt. +) §a d¹ng vÒ chñng lo¹i : Thuû s¶n lµ thuËt ng÷ nãi chung cho toµn bé c¸c s¶n phÈm sèng vµ tån t¹i trong m«i tr­êng n­íc, ®­îc ph©n thµnh nhãm sèng ë m«i tr­êng n­íc ngät, nhãm sèng ë n­íc lî, nhãm sèng ë n­íc mÆn( biÓn). Mçi m«i tr­êng n­íc cã nhiÒu chñng lo¹i sèng vµ tån t¹i kh¸c nhau, Nh­ ®· nãi ë trªn chóng ta cã thÓ nu«i trång ®Ó t¹o ra, vµ còng cã thÓ ®¸nh b¾t do chÝnh m«i tr­êng ®ã t¹o ra. Cô thÓ ë ®©y lµ nhãm c¸ nh­ : c¸ biÓn ( c¸ ngõ, c¸ song, c¸ mó...), c¸ n­íc ngät( c¸ qu¶, c¸ cá, c¸ mÌ, c¸ håi...), loµi th©n mÒm( hÕn, èc, s×a...), cua , ghÑ...TÊt c¶ c¸c loµi ®ã mét mÆt cã s½n trong tù nhiªn mÆt kh¸c chóng ta còng cã thÓ nu«i t¹o gièng ®Ó t¹o ra. Víi sù ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i ®ã, cho thÊy mÆt hµng nµy cã tiÒm n¨ng rÊt lín , nÕu ®Çu t­ ph¸t triÓn mét c¸ch thÝch hîp sÏ gãp phÇn quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ. +) Hµng chÕ biÕn cßn ë d¹ng th«: Do tr×nh ®é, còng nh­ sù quan tÈm trong khai th¸c vµ chÕ biÕn mÆt hµng thuû s¶n, chóng ta phÇn lín ®ang cßn ë d¹ng th«, d¹ng ban ®Çu lµ chñ yÕu, chóng ta xuÊt khÈu phÇn lín vÉn cßn ë d¹ng nh­ thÕ. Do ®ã gi¸ trÞ mÆt hµng ®em tiªu thô trªn thÞ tr­êng trong n­íc còng nh­ n­íc ngoµi ch­a cao. §Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty ®«ng l¹nh chÕ biÕn thuû s¶n, c¸c c«ng ty chÕ biÕn xuÊt khÈu thû s¶n phÇn lín c«ng nghÖ l¹c hËu, ch­a cã d©y chuyÒn chÕ biÕn thÝch hîp , do ®ã hµng thuû s¶n t¹o ra cã gi¸ trÞ kh«ng cao, mÆt kh¸c tr×nh ®é c¸n bé c«ng nh©n viªn cßn h¹n chÕ nªn ®· cã phÇn nµo g©y h¹n chÕ cho viÖc ®Çu t­ c«ng nghÖ còng nh­ t×m ph­¬ng ¸n tèt cho viÖc t¹o ra mÆt hµng thuû s¶n cã gi¸ trÞ vÒ mÆt thÞ tr­êng. b/Lîi thÕ cña viÖt nam vÒ mÆt hµng thuû s¶n +) N­íc ta cã lîi thÕ ®a d¹ng sinh häc c¨n cø ®Ó ®Þnh ra ®èi t­îng, mïa vô vµ ph­¬ng thøc nu«i trång thuû s¶n: Nh­ «ng cha ta th­êng nãi n­íc ta cã “ rõng vµng biÓn b¹c” , n­íc ta cã ®Þa h×nh thuËn lîi cho c¸c loµi thuû s¶n quy tô vµ ph¸t triÓn. ThËt vËy, n­íc ta lµ cuèi nguån cña nhiÒu con s«ng lín nh­ s«ng hång, s«ng mª k«ng... lµ n¬i sinh s«i n¶y në cña nhiÒu lo¹i thuû s¶n cã gi¸ trÞ, m«i tr­êng thuËn lîi cho chóng ph¸t triÓn. NhiÒu dßng n­íc ch¶y ®Æc biÖt lµm cho nhiÒu luång c¸ tõ nhiÒu n¬i kh¸c ®Õn sèng vµ ph¸t triÓn, tõ ®ã t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng phong phó vÒ nhiÒu lo¹i thuû s¶n . §ã lµ tiÒm n¨ng lín mµ nhiÒu n­íc kh¸c kh«ng cã +) Cã lîi thÕ vÒ ®é lín vµ tÝnh ®a d¹ng c¸c lo¹i h×nh mÆt n­íc thuËn lîi cho ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n. Chóng ta cã tÝnh ®a d¹ng vÒ lo¹i h×nh mÆt n­íc nµo lµ nguån n­íc mÆn, n­íc ngät vµ n­íc lî. Mçi vïng n­íc ®Òu cã sù ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i thuû s¶n, nhãm sèng ë m«i tr­êng n­íc ngät, lî , mÆn ®¸p øng ®a d¹ng nhu cÇu tiªu thô. Ta cã däc chiÒu dµi ®Êt n­íc lµ biÓn, hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc, rÊt nhiÒu loµi sinh sèng. BiÓn ®«ng tËp hîp nhiÒu lo¹i thuû s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, hµng n¨m khai th¸c víi khèi l­îng lín mang thu nhËp lín ®Õn cho ng­êi d©n còng nh­ ®ãng gãp cho ng©n s¸ch nhµ n­íc kh«ng nhá.N¨m 2001, diÖn tÝch nu«i thuû s¶n ®¹t 1,9 triÖu hÐcta ( t¨ng 439 ngh×n hÐcta so víi n¨m 2000), nhê ®ã s¶n l­îng nu«i trång còng t¨ng lªn( riªng t«m 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 ®¹t 80 ngh×n tÊn, t¨ng 24%) +) Xuyªn suèt chiÒu dµi ®Êt n­íc lµ biÓn tËp trung nhiÒu vïng träng ®iÓm vÒ thuû s¶n: Däc chiÒu dµi ®Êt n­íc ®· tËp trung nhiÒu vïng ®¸nh b¾t träng ®iÓm, n¬i tõ x­a ®Õn nay lu«n tËp trung nhiÒu lo¹i thuû s¶n víi khèi l­îng lín vµ cã gi¸ trÞ cao ( do ®Æc ®iÓm cña nguån n­íc) nh­ H¶i Phßng, Thanh Ho¸, ThuËn An (HuÕ), §µ N½ng, Qu¶ng Nam, Dung QuÊt, quÇn ®¶o C¸t Bµ... N¬i hµng n¨m khai th¸c khèi l­îng lín c¸c lo¹i thuû ss¶n cã gi¸ trÞ cao. §Æc biÖt, ë nh÷ng n¬i ®ã cã nhiÒu vïng n­íc lî thuËn lîi cho viÖc nu«i trång thuû s¶n, hµng n¨m thu ho¹ch cña ng­êi d©n mang l¹i gi¸ trÞ kh«ng nhá. Qua ®ã cho thÊy chóng ta cã lîi thÕ rÊt lín vÒ khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n, vµ còng lµ nguån tiÒm n¨ng lín mµ chóng ta ®· vµ ®ang khai th¸c, kh«ng nh÷ng thÕ mµ ®Õn nay ®· trë thµnh ngµnh mòi nhän cho ph¸t triÓn ®Êt n­íc gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. 2/Thùc tr¹ng thÞ tr­ßng xuÊt khÈu thuû s¶n a)Tæng quan t×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n N¨m 1980, lÇn ®Çu tiªn ngµnh thuû s¶n ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 11,2 triÖu Róp vµ còng chØ xuÊt khÈu sang khu vùc 1 ( c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa). M·i 15 n¨m sau thuû s¶n xuÊt khÈu míi ®¹t 500 triÖu USD vµ sang ®­îc c¶ khu vùc 2 ( c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa). Nh­ng chØ sau 5 n¨m, ®Õn n¨m 2000 chóng ta ®· v­ît qua ng­ìng 1 tû USD. §©y kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn chØ lµ thóc ®Èy mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu, mµ cßn lµ mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a ng­êi s¶n xuÊt víi ng­êi tiªu thô vµ víi thiªn nhiªn. +) Kim ng¹ch xuÊt khÈu Thuû s¶n B¶ng 5 : Kim ng¹ch xuÊt khÈu xuÊt khÈu giai ®o¹n 1990-1999 §¬n vÞ : tû 1990 0.239 1991 0.2851 1992 0.307 1993 0.368 1994 0.460 1995 0.560 1996 0.670 1997 0.776 1998 0.58 1999 1 Nguån: Bé thuû s¶n vµ niªn gi¸m thèng kª Qua b¶n sè liÖu trªn cho thÊy kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng thuû s¶n ®· t¨ng dÇn qua c¸c n¨m, nh­ vËy nhu cÇu vÒ mÆt hµng nµy ®· t¨ng, thÓ hiÖn sù chÊp nhËn cña thÞ tr­êng vÒ mÆt hµng nµy. Víi ®Æc ®iÓm cña mÆt hµng, chøng tá tiÒm n¨ng tiªu thô rÊt lín vµ kh«ng ngõng. Còng qua ®ã cã thÓ thÊy r»ng thÕ m¹nh cho c¸c doanh nghiÖp khi khai th¸c mÆt hµng nµy lµ rÊt lín. Riªng n¨m 2001, chØ tÝnh 8 th¸ng ®Çu n¨m, s¶n l­îng t«m ®«ng l¹nh ®· t­¬ng ®­¬ng møc cïng kú n¨m ngo¸i lµ 52%, c¸ 69%, t«m hïm 117%, mùc 45%. S¶n phÈm nu«i vµ s¶n phÈm khai th¸c còng c©n b»ng nhau. Riªng mÊy ngµy ®Çu th¸ng 8/2001 gi¸ trÞ hµng thuû s¶n xuÊt khÈu 55.661 USD. Trong th¸ng, gi¸ trÞ xuÊt khÈu vÉn tiÕp tôc t¨ng m¹nh, ­íc tÝnh ®¹t møc 175.000 USD møc cao nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay. Bªn canh ®ã ViÖt Nam ®­îc Uû ban EU c«ng nhËn ®­a vµo danh s¸ch 1 c¸c n­íc ®­îc nhËp khÈu thuû s¶n vµo EU, ®Æc biÖt lµ mÆt hµng xuÊt khÈu nhuyÔn thÓ 2 manhe vá vµo EU, ®ã lµ b­íc tiÕn v­ît bËc cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n n­íc ta. Theo dù kiÕn ®Õn n¨m 2003, toµn bé c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu cña ta sÏ ®Òu ®¹t tiªu chuÈn chÊt l­îng an toµn thùc phÈm cña EU, NhËt B¶n vµ Hoa Kú. §Òu ®ã sÏ t¹o ra b­íc ®ét ph¸ cña ta trong viÖc lÊy lßng tin vµ më réng thÞ tr­êng cña c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh ®ã. HiÖn nay nhu cÇu tiªu thô thuû s¶n, h¶i s¶n trªn thÕ giíi tiÕp tôc t¨ng ë møc cao nh­ t¹i thÞ truêng Hoa Kú, Hµn Quèc, NhËt B¶n vµ Trung Quèc. Ta cã b¶n sè liÖu thèng kª vÒ c¬ cÊu s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu theo sè l­îng tÝnh ®Õn n¨m 1999 nh­ sau: B¶ng 6 : C¬ cÊu mÆt hµng thuû s¶n MÆt hµng Theo sè l­îng (%) Theo gi¸ trÞ (%) T«m ®«ng l¹nh 66,2 67,2 C¸ ®«ng l¹nh 20,8 5,6 Mùc ®«ng l¹nh 6,9 10,8 C¸c s¶n phÈm kh« 5,1 11,8 S¶n phÈm kh¸c 1 4,6 Nguån : Bé Thuû s¶n Nh­ vËy trong c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu vÒ khèi l­îng t«m ®«ng l¹nh chiÕm tû träng lín, ®ã lµ s¶n phÈm mµ hiÖn nay thu hót ng­êi d©n nu«i trång rÊt lín, ch­¬ng tr×nh nu«i t«m cµng xanh xuÊt khÈu ®· ®­îc Bé Thuû s¶n triÓn khai vµ ®i vµo ho¹t ®éng, hµng v¹n ha ®Êt ®· ®­îc khai th¸c n¹o vÐt trë thµnh nh÷ng hå nu«i t«m. VÒ mÆt gi¸ trÞ cña c¬ cÊu cña s¶n phÈm thû s¶n xuÊt khÈu cã thÓ tham kh¶o b¶ng sè liÖu thèng kª sau: VÒ mÆt gi¸ trÞ th× t«m ®«ng l¹nh vÉn chiÕm tû träng lín, ®Òu ®ã chøng tá tiÒm n¨ng cña mÆt hµng nµy rÊt lín, vµ viÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn lµ h­íng ®i ®óng ®¾n cã tÇm chiÕn l­îc. VÒ mÆt ChÊt l­îng hµng thuû s¶n th× ®· cã b­íc tiÕn ®¸ng kÓ, dÇn dÇn ®· ®­îc c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ NhËt, EU vµ Hoa Kú chÊp nhËn, ®ã lµ b­íc tiÕn lín cña ta trong viÖc nhËn thøc t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ. Ngµy nay, mÆt hµng nµy ®· thu hót nhiÒu doanh nghiÖp tham gia ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, hä ®· ®Çu t­ mét l­îng vèn kh«ng nhá trong viÖc khai th¸c vµ ph¸t triÓn ngµnh hµng nµy, nhiÒu doanh nghiÖp ®· giµu lªn nhanh chãng. b)Thùc tr¹ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n Tõ khi ®æi míi, ®Æc biÖt lµ Mü ®· bá cÊm vËn vµo n¨m 1995 thÞ tr­êng tiªu thô mÆt hµn thuû s¶n ®· thay ®æi c¬ b¶n, nhu cÇu tiªu dïng kh«ng ngõng t¨ng lªn ë thÞ tr­êng néi ®Þa còng nh­ thÞ tr­êng quèc tÕ. B¶n sè liÖu d­íi ®©y cho ta biÕt tû lÖ thÞ tr­êng cña c¸c mÆt hµng thuû s¶n cô thÓ cña n¨m 1999 : B¶ng 7 : C¬ cÊu mÆt hµng theo thÞ tr­êng §¬n vÞ : % T«m ®«ng l¹nh 67,2 Mùc ®«ng l¹nh 5,6 C¸ ®«ng l¹nh 10,8 C¸c s¶n phÈm th« 11,8 S¶n phÈm kh¸c 4,6 Nguån: Bé Thuû S¶n Qua ®ã cho thÊy thÞ tr­êng s¶n phÈm T«m ®«ng l¹nh chiÕm tû träng lín, nh­ vËy nhu cÇu cña thÞ tr­êng vÒ mÆt hµng nµy rÊt lín, vµ cã triÓn väng. Ngµy nay chóng ta ®· vµ ®ang ®Çu t­ rÊt lín vÒ ®¸nh b¾t vµ nu«i trång T«m lµ rÊt ®óng ®¾n, ®Æc biÖt lµ nu«i ®· ®em l¹i nguån thu rÊt lín cho ng­êi d©n vµ ng©n s¸ch, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho hµng ngµn lao ®éng. TÝnh riªng cho tõng thÞ tr­êng ®èi víi mÆt hµng thuû s¶n nãi chung, ta cã b¶n thèng kª sau. Tû träng c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n(tÝnh ®Õn n¨m 1999): B¶ng 8 : Tû träng thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n n¨m 199 NhËt 39% Trung Quèc vµ Hång K«ng 16% Mü 13% EU 11,6% C¸c n­íc Ch©u ¸ kh¸c 15% C¸c thÞ tr­êng kh¸c 5,4% Nguån: HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam Nh­ vËy, mÆt hµng thuû s¶n cña ta vµo thÞ tr­êng NhËt chiÕm tû träng lín, cho dï thÞ tr­êng nµy rÊt chÆc chÏ trong viÖc kiÓm tra chÊt l­îng, còng nh­ c¸ vÊn ®Ò kh¸c. Ta còng vµo ®­îc thÞ tr­êng Mü vµ EU víi tû träng ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt ®©y lµ nh÷ng thÞ tr­êng rÊt khã tÝnh víi nh÷ng qui ®Þnh vÒ tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng, ®iÒu kiÖn, thñ tôc ®Ó vµo ®­îc thÞ tr­êng nµy. §Òu ®ã, cho thÊy chóng ta ®· cã b­íc tiÕn ®¸ng kÓ trong viÖc më réng thÞ tr­êng, vµ ngµy cµng ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cña c¸c thÞ tr­êng khã nµy, tõ ®ã më réng nhu cÇu cña hä. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tû träng thÞ tr­êng cña mÆt hµng thuû s¶n cña c¸c thÞ tr­êng nãi trªn ®· thay ®æi theo h­íng tiÕn triÔn , thuËn lîi , ®Òu ®ã thÓ hiÖn qua b¶n sè liÖu sau: B¶ng 9 : Tû träng thÞ tr­êng xuÊt khÈu Thuû s¶n n¨m 2000 NhËt 41% Trung Quèc 5% Mü 14% EU 10% Ch©u ¸ 23% C¸c thÞ tr­êng kh¸c 7% ( Nguån : Trung t©m th«ng tin, Bé Thuû s¶n) C¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu hµng thuû s¶n cña viÖt nam lµ NhËt, Mü, Trung Quèc, c¸c n­íc EU vµ mét sè n­íc kh¸c. §¸ng chó ý lµ gi¸ trÞ thuû s¶n xuÊt khÈu vµo Mü ®· xÊp xÜ víi thuû s¶n xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n.( ®Çu n¨m 2001: 25,35% so víi 26,98% ). Tuy nhiªn ®Çu n¨m 2001, do sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ chËm l¹i, c¸c thÞ tr­eêng chÝnh nh­ NhËt, Mü ®· ¶nh h­ën kh«ng Ýt ®Õn thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam; gi¸ trÞ thuû s¶n gi¶m m¹nh vµo cuèi quý I, ®Çu quý II. T«m só bá ®Çu cì 4- 6 con/pound gi¶m gi¸ tõ 26USD/kg xuèng cßn 22 USD/kg, cë 6- 8 con / pound tõ 25 USD/kg xuèng cßn 20,9 USD/kg; cì 16- 20 con/pound tõ 17,05 USD/kg xuèng cßn 13,5 USD/kg. Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh ®ã viÖc ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nh­ vËy lµ ®¸ng khÝch lÖ. C¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 ®· cã nh÷ng thay ®æi lín khi Mü ®· v­¬n lªn m¹nh mÏ trong tiªu thô s¶n phÈm thuû s¶n cña viÖt nam, ®¹t gi¸ trÞ 210,4 triÖu USD, chiÕm 25,3% thÞ phÇn, gÇn b»ng thÞ tr­êng lín nhÊt hiÖn nay cña thuû s¶n ViÖt nam lµ NhËt B¶n ( 224,4 triÖu USD, chiÕm 26,9% thÞ phÇn). ThÞ tr­êng Trung Quèc ®· v­ît qua EU íi gi¸ trÞ 106,9 triÖu USD, chiÕm 12,8% thÞ phÇn ( EU lµ 48,7 triÖu USD, chiÕm 5,8%). VÒ c¬ cÊu mÆt hµng, t«m vÉn lµ mÆt hµng xuÊt khÈu nhiÒu nhÊt ( 37.635 tÊn, ®¹t 39,4%), tiÕp theo lµ c¸, mùc ®«ng l¹nh...Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ®· ®¹t 813,03 triÖu USD, trong khi kÕ ho¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n¨m 2001 lµ 1,6 tû. Mét sè nhËn ®Þnh xuÊt khÈu thuû s¶n sang mét sè thÞ tr­êng lín trªn thÕ giíi ®· ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸ nhanh. L­îng hµng thuû s¶n sang thÞ tr­êng Hoa Kú t¨ng 83,8%, sang thÞ tr­êng Hång K«ng t¨ng 120%, thÞ tr­êng EU t¨ng 55%. HiÖn nay, NhËt B¶n vÉn lµ thÞ tr­êng dÉn ®Çu vÒ nhËp thuû s¶n ViÖt nam víi 25,9% tæng gi¸ trÞ, bªn c¹nh thÞ tr­êng Hoa Kú còng kh«ng ngõng t¨ng vµ gÇn ®¹t tíi 23,8% VÒ ThÞ tr­êng Ch©u ¸ thêi gian qua, do khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997 ®· cã nh÷ng biÕn ®éng bÊt lîi tuy nhiªn thÞ tr­êng thÞ tr­êng nhËp khÈu thuû s¶n lín nhÊt cña ViÖt nam lµ NhËt B¶n ®a håi phôc ®· håi phôc, nªn nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng nµy ®· t¨ng trë l¹i. Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2001 thuû s¶n xuÊt khÈu sang NhËt t¨ng 43,2% so víi cïng thêi kú n¨m 2000, dù b¸o thêi gian tíi kh¶ n¨ng xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n t¨ng cao h¬n n÷a. Riªng ThÞ tr­êng Ch©u ©u tÝnh ®Õn n¨m 2000 cã 40 ®¬n vÞ chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu ®­îc vµo danh s¸ch 1 cña EU, nªn trong thêi gian s¾p tíi ch¾c ch¾n thuû s¶n xuÊt khÈu sÏ t¨ng nhanh ë c¸c n­íc EU. Riªng ThÞ tr­êng B¾c Mü , thÞ tr­êng Hoa Kú tiÕp tôc t¨ng tr­ëng æn ®Þnh vµ ®· x¶y ra t×nh tr¹ng c¹nh tranh nhËp khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam gi÷a Mü vµ NhËt B¶n, ®Èy gi¸ mét sè mÆt hµng lªn cao. Gi¸ t«m só cña ta t¨ng 2- 3 USD/kg so víi cïng cë lo¹i. NhiÒu lo¹i c¸ n­íc mÆn, n­íc ngät ®­îc ng­êi tiªu dïng Mü ­a dïng, ®Æc biÖt c¸ ngõ ®· xuÊt khÈu trùc tiÕp vµo ®­îc Mü. Kh¶ n¨ng tiªu thô hµng thuû s¶n cña thÞ tr­êng Mü rÊt lín. Sau hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa Kú, triÓn väng ph¸t triÓn th­¬ng m¹i víi thÞ tr­êng nµy lµ rÊt kh¶ quan, trong ®ã cã vai trß quan träng cua hµng thuû s¶n xuÊt khÈu. 2/§¸nh gi¸ vÒ thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n viÖt nam thêi gian qua: Qua thùc tr¹ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu nãi trªn, cã thÓ nhËn thÊy nh÷ng mÆt ®¹t ®­îc còng nh­ nh÷ng mÆt h¹n chÕ sau: a)Nh÷ng ®¹t ®­îc: +/ Nhu cÇu cña thÞ tr­êng mÆt hµng thuû s¶n kh«ng ngõng t¨ng lªn: Do thuû s¶n lµ mÆt hµng tiªu thô thuéc d¹ng vËt chÊt, chØ sö dông ®­îc mét lÇn, vµ ®ã còng lµ s¶n phÈm mµ ng­êi ta dïng th­êng xuyªn. Hay nãi c¸ch kh¸c ®ã lµ mÆt hµng thiÕt yÕu cña cuéc sèng con ng­êi, vµ lµ mãn ¨n giµu dinh d­ìng cho con ng­êi, chÝnh v× thÕ mµ nhu cÇu cña mÆt hµng nµy ngµy cµng t¨ng cïng víi sù t¨ng lªn vÒ mÆt d©n sè. +/ Thu hót ®­îc nhiÒu nhµ ®Çu t­ tham gia: Do ®Æc ®iÓm cña mÆt hµng ®· thu hót kh«ng Ýt doanh nghiÖp tham gia kinh doanh, hä gãp phÇn t¹o ra gi¸ trÞ kinh tÕ x· héi rÊt lín. Hä ®· tËp trung khai th¸c c¸c vïng ®Êt tr­íc ®©y bá hoan, ®Ó ®Çu t­ khai th¸c nu«i trång thuû s¶n vµ lµm cho c¸c vïng ®Êt nµy trë nªn cã gi¸ trÞ. §· gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi d©n ë c¸c vïng ®ã, mét mÆt n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi d©n ë c¸c vïng ®ã mÆt kh¸c gi¶m g¸nh nÆng cho nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã n©ng cao d©n trÝ cho ng­êi d©n, lµm cho hä chñ ®éng vµ h¨ng say trong lao ®éng n©ng cao ý thøc lµm giµu hîp ph¸p. +/ ChÝnh phñ còng cã nhiÒu chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch hîp lý ChÝnh phñ cã chñ tr­¬ng ®óng vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, cho phÐp vïng trång lóa kÐm hiÖu qu¶ ®­îc chuyÓn sang nu«i trång thuû s¶n. N¨m 2001, diÖn tÝch nu«i tr«ng thuû s¶n ®¹t 1,091 triÖu ha, t¨ng gÇn 44 v¹n ha so víi n¨m 2000. NhiÒu ch­¬ng tr×nh tµi chÝnh cña nhµ n­íc hç trî cho ng­êi d©n lµm giµu nh­ quü tÝn dông... Nhµ n­íc ®Çu t­ khoa häc kû thuËt, c«ng nghÖ thµnh lËp nhiÒu trung t©m nghiªn cøu khoa häc nh­ nh©n gièng, t¹o ra nh÷ng gièng míi cã n¨ng suÊt cao. +/ §a d¹ng ho¸ ®­îc m¨t hµng thuû s¶n XuÊt khÈu thuû s¶n t¨ng tr­ëng cßn do chóng ta ®· tõng b­íc ®­îc ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng vµ t¨ng tiªu dïng c¸c s¶n phÈm thuû s¶n. §Æc biÖt s¶n phÈm c¸ xuÊt khÈu t¨ng 68,17% so víi thêi gian tr­íc, cua ghÑ nhuyÔn thÓ, thuû s¶n phèi chÕ t¨ng 62,14%; hµng kh« t¨ng 154,4% so víi nh÷ng n¨m tr­íc. T«m ®«ng l¹nh còng t¨ng ®­îc 6%. +/ XuÊt hiÖn nhiÒu nhµ m¸y chÕ biÕn víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn, t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng. NhiÒu nhµ m¸y chÕ biÕn c«ng suÊt lín, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, nhÊt lµ b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn an toµn vÖ sinh thùc phÈm. §Õn nay, 61 doanh nghiÖp ®· ®­îc vµo danh s¸ch xuÊt khÈu hµng sang EU, hµng chôc doanh nghiÖp còng chuÈn bÞ ®­îc EU xÐt duyÖt. Tû träng hµng chÕ biÕn gi¸ trÞ gia t¨ng còng t¨ng nhanh( ®¹t 30% gi¸ trÞ xuÊt khÈu) lµ nhê cã nh÷ng chÝnh s¸ch t¹o nguån nguyªn liÖu æn ®Þnh, chÊt l­îng cao cho chÕ biÕn xuÊt khÈu, nhê c¸c biÖn ph¸p duy tr× vµ më réng thÞ tr­êng, hç trî doanh nghiÖp, ®ång thêi còng kÓ ®Õn c¸c doanh nghiÖp còng cè g¾n ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ tiªn tiÕn theo h­íng chó träng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ gi¸ tri gia t¨ng. +/ §êi sèng cña ng­êi d©n ®· ®­îc n©ng cao nhê ®Çu t­ vµo nu«i trång thuû s¶n +/ Gi¶i quyÕt ®­îc hµng ngµn lao ®éng, gi¶m bít t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp hiÖn nay +/ Gãp phÇn héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ nh»m n©ng cao vÞ thÕ cña viÖt nam trªn tr­êng quèc tÕ. +/ T¹o tÝnh chñ ®éng cho ng­êi d©n trong viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng s½n cã cña ®Êt n­íc. b)Nh÷ng tån t¹i: +/ §a sè mÆt hµng thuû s¶n cßn ë d¹ng th« nªn gi¸ trÞ xuÊt khÈu mang l¹i cßn thÊp +/ ThÞ tr­êng cã më réng nh­ng ch­a lín m¹nh +/ Kh¶ n¨ng tiªu thô cßn h¹n chÕ c¶ vÒ sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng +/ C¸c doanh nghiÖp kinh doanh vÒ mÆt hµng nµy cßn mang nÆng tÝnh lîi Ých tr­íc m¾t mµ bá qua tÝnh l©u dµi +/ TÝnh chñ ®éng trong viÖc t¹o nguån còng nh­ t×m kiÕm thÞ tr­êng tiªu thô cña c¸c doanh nghiÖp ch­ cao +/ Nhµ n­íc ch­a chó träng thÝch ®¸ng trong viÖc cung cÊp th«ng còng nh­ t×m kiÕm thÞ tr­êng cho c¸c doanh nghiÖp +/ Khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997 ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn kh¶ n¨ng tiªu thô mÆt hµng nµy c)Nguyªn nh©n cña tån t¹i +/ C¸c nhµ ®Çu t­ cßn chõng chõ, e ng¹i trong viÖc bá vèn ®Çu t­ +/ §a sè c«ng nghÖ chÕ biÕn cßn ë d¹ng l¹c hËu, tao ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng ch­a ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng. +/ §éi ngò kû s­ thuû s¶n cßn míi, sè l­îng Ýt ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña ngµnh thuû s¶n +/ Tr×nh ®é c¸n bé qu¶n lý ch­a cao, thiÕu tÝnh chuyªn m«n vÒ nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng +/ ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cña nhµ n­íc ch­a thÝch ®¸ng, cßn láng lÎo ch­a lín m¹nh +/ ThiÕu tÝnh chiÕn l­îc trong viÖc më réng thÞ tr­êng còng nh­ gîi më nhu cÇu +/ HËu qu¶ cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997 +/ NÒn kinh tÕ thÕ giíi thêi gian gÇn ®©y cã xu h­íng gi¶m sót +/ ViÖc nhµ n­íc thµnh lËp c¸c phßng th­¬ng m¹i ë n­íc ngoµi ch­a nhiÒu , ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn t×m hiÓu nhu cÇu , më réng thÞ tr­êng. +/ Mét sè chÝnh s¸ch ch­a ®ång bé còng ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn tr×nh ph¸t triÓn mÆt hµng thuû s¶n. PhÇn III Mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn thi tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n I/ Quan ®iÓm ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n ë n­íc ta 1/TËn dông nguån lîi tù nhiªn c¸c ®èi t­îng s½n cã hoÆc ®IÒu kiÖn tù nhiªn ®Ó ph¸t triÓn c¸c ®èi t­îng cã ®Çu ra cã tÝnh c¹nh tranh, cã thÓ tiªu thô víi s¶n l­îng vµ hiÖu qu¶ cao trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu hoÆc néi ®Þa 2/Ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng ®èi víi c¸c chØ tiªu t¨ng tr­ëng, sinh th¸i, m«i tr­êng vµ trong mèi quan hÖ hµi hoµ víi c¸c ngµnh kinh tÕ cã chung ®Þa bµn ho¹t ®éng(giao th«ng, du lÞch.. .) 3/TiÕp tôc triÓn khai ch­¬ng tr×nh ®¸nh b¾t h¶i s¶n xa bê, æn ®Þnh vµ chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp, tiÕn ®Õn h¹n chÕ ®Õn møc cho phÐp ®¸nh b¾t h¶i s¶n vïng ven bê ®Ó t¨ng thªm nguyªn liÖu cho chÕ biÕn ®i ®«i víi b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n. KÕt hîp kinh tÕ thuû s¶n víi quèc phßng an ninh, gãp phÇn b¶o vÖ chñ quyÒn quèc gia trªn biÓn. 4/Ph¸t triÓn h×nh thøc nu«i trång thuû s¶n nh»m khai th¸c tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, mÆt n­íc, t¹o thªm viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng. ChuyÓn m¹nh sang h×nh thøc nu«i b¸n th©m canh vµ th©m canh ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng, gãp phÇn phôc vô cho xuÊt khÈu. X©y dùng ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n lµm c¨n sø cho ®Çu t­ l©u dµi vµ cã c¸c chÝnh s¸ch phï hîp cho viÖc ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n. 5/Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh xuÊt khÈu, tËp trung ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm chñ lùc tõ kh©u t¹o ra nguyªn liÖu ®Õn s¶n xuÊt chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm, n©ng cao chÊt l­îng vµ ®æi míi s¶n phÈm, t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éngnghiªn cøu xóc tiÕn ®Ó më réng thÞ tr­êng, t¨ng kim ngach xuÊt khÈu ®¸p øng nhu cÇu tÝch luü, më réng s¶n xuÊt, x©y dùng c¬ së vËt chÊt vµ ®ãng gãp cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. 6/TiÕp tôc øng dông thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ chÊt l­íng s¶n phÈm. §Æc biÖt ­u tiªn h­íng nghiªn cøu cho ®iÒu tra nguån lîi vµ c«ng nghÖ phï hîp phôc vô khai th¸c xa bê vµ ph¸t triÓn thªm nghÒ míi, b¶o vÖ nguån lîi gÇn bê. TËp trung c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc vµ ®Çu t­ c«ng nghÖ vµo ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n, nhÊt lµ nu«i biÓn vµ nu«i c¸c vïng triÒu, phæ biÕn c¸c m« h×nh nu«i t«m, c¸ cao s¶n vµ bÒn v÷ng ®Ó d©n ¸p dông réng r·i. 7/Më réng hîp t¸c víi c¸c n­íc vµ tæ chøc quèc tÕ, ph¸t huy tèt hiÖu qu¶ c¸c dù ¸n hç trî kü thuËt song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, thu hót thªm nguån vèn, c«ng nghÖ, më réng thÞ tr­êng vµ ®µo t¹o c¸n bé trong lÜnh vùc thuû s¶n. 8/TËp trung vËt t­ tiÒn vèn ®Ó xay dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, tiÕp tôc ®æi míi qui tr×nh vµ thñ tôc ®Çu t­ theo c¸c nguån vèn vµ c¸c ®èi t­îng ®­îc ®Çu t­. 9/T¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p phßng chèng thiªn tai, b¶o ®¶m an toµn cho ng­êi II/§Þnh h­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n 1/Ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu c¸c ®èi t­îng thuû s¶n ë vïng biÓn xa bê. a)ThÞ tr­êng c¸ ngõ: Khai th¸c s¶n phÈm nµy ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh cã hiÖu qu¶ trong vïng biÓn xa bê cña ta vµ tËp trung ë c¸c lo¹i c¸ ngõ v»n, c¸ ngõ v©y vµng, c¸ ngõ m¾t to, c¸ ngõ v©y dµi, c¸ ngõ chï vµ c¸ ngõ å. Trªn thÞ tr­êng thÕ giíi c¸c s¶n phÈm tõ c¸ ngõ( t­¬i, ®«ng l¹nh, hép) lµ mét trong nhãm s¶n phÈm ®øng ®Çu vÒ khèi l­îng ngo¹i th­¬ng, vÒ gi¸ trÞ ®øng thø hai, chØ sau ®èi t­îng t«m. ThÞ tr­êng tiªu thô c¸ ngõ chñ yÕu NhËt B¶n, Mü vµ EU. Th¸i Lan còng lµ n­íc nhËp khÈu c¸ ngõ víi khèi l­îng lín nh­ng chñ yÕu lµ nguyªn liÖu ®Ó ®ßng hép vµ t¸i xuÊt khÈu. VÒ gi¸ b¸n, c¸c loµi c¸ ngõ v©y vµng, c¸ ngõ m¾t to vµ v©y dµi ®«ng l¹nh cã gi¸ kh«ng thÊp h¬n t«m só cho l¾m( Mét sè doannh nghiÖp cu¶ ta xuÊt ®­îc c¸ nõ v©y vµng víi gi¸ trung b×nh 14 – 14,5 USD/kg). HiÖn nay tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu c¸ ngõ ( trong quÝ I/2001 s¶n l­îng c¸ ngõ t­¬i xuÊt khÈu ®¹t 4.417 tÊn, gi¸ trÞ 22,8 triÖu USD, t¨ng 2,3 lÇn so víi quÝ I/2000), song víi tæng khèi l­îng xuÊt khÈu ch­a ®Õn 10 ngh×n tÊn mét n¨m nh­ nh÷ng n¨m qua, thÞ phÇn cña ta cßn qu¸ nhá bÐ trªn thÞ tr­êng c¸ ngõ thÕ giíi vµ cßn tiÒm n¨ng gia t¨ng xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m tíi. b)ThÞ tr­êng mùc èng ®¹i d­¬ng: ThÞ tr­êng tiªu thÞ chñ yÕu lµ NhËt B¶n vµ c¸c n­íc EU, kèi l­îng kh¸ æn ®Þnh. Tuy gi¸ trÞ vµ gi¸ ®Òu thÊp h¬ nhiÒu so víi t«m vµ c¸ ngõ, nh­ng ®©y vÉn lµ ®èi t­îng th­¬ng m¹i cao trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. ë ViÖt Nam, ng­ d©n khai th¸c chÝnh b»ng nghÒ c©u trong c¶ vïng gÇn bê vµ xa bê vµ ®¹t hiÖu qu¶ kh¸ cao(vµo mïa c©u mùc n¨m 2000, mét thuyÒn c©u ë Ninh ThuËn, B×nh ThuËn cã thÓ ®¹t gi¸ trÞ s¶n phÈm b×nh qu©n 1triÖu ®ång /1 ®ªm c©u). c)Thô tr­êng cña mét sè ®èi t­îng kh¸c: HiÖn nay hiÓu biÕt cña chóng ta vÒ nguån lîi xa bê cßn h¹n hÑp, ®Æc biÖt lµ tõ ®é s©u 100m trë ra. Tuy nhiªn, nh÷ng ®iÒu tra tr­íc ®©y cña ch­¬ng tr×nh hîp t¸c ViÖt – X« ( trong vïng 100m n­íc s©u trë vµo) ®· ph¸t hiÖn sù cã mÆt cña mét sè b·i t«m biÓn s©u, t«m vç.. Ên §é lµ n­íc khai th¸c vµ xuÊt khÈu ®èi t­îng t«m biÓn s©u kh¸ thµnh c«ng. §©y lµ nh÷ng ®èi t­îng cÇn t×m hiÓu kû h¬n ®Ó khai th¸c trong thêi gian tíi. 2/C¸c ®èi t­îng thuû s¶n ë gÇn bê vµ ven bê a)ThÞ tr­êng t«m : §©y lµ nhãm ®èi t­îng cã gi¸ trÞ th­¬ng m¹i cao nhÊt trong ngo¹i th­¬ng thuû s¶n thÕ giíi. NhiÒu loµi t«m biÓn ®· ®­îc nu«i, trong ®ã t«m só lµ loµi cã s¶n l­îng nu«i cao nhÊt trªn thÕ giíi( s¶n l­îng 550 – 750 ngh×n tÊn/n¨m). HiÖn nay, chóng ta còng ®ang tËp trung vµo nu«i t«m só. Víi phong trµo chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt canh t¸c diÔn ra tõ ®Çu n¨m 2001, ta ®· cã diÖn tÝch nu«i t«m só trªn 400 ngh×n hecta. S¶n l­îng t«m só nu«i cña ViÖt Nam ®· lªn tíi vÞ trÝ thø hai trong c¸c n­íc nu«i t«m só, sau Th¸i Lan.Riªng víi t«m só, gÇn ®©y còng ph¸t triÓn nu«i t«m r¶o. Tuy nhiªn, cÇn l­u ý r»n, ®©y lµ ®èi t­îng cã søc hÊp dÉn nhÊt vµ gi¸ ®¬n vÞ còng vµo lo¹i cao nhÊt trong c¸c ®èi t­îng thuû s¶n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. MÆt kh¸c, kû thuËt nu«i t«m còng ®· t­¬ng ®èi phæ cËp trªn thÕ giíi, ®Çu t­ thuËn lîi vµ chu kú s¶n xuÊt rÊt ng¾n(3 ®Õn 4 th¸ng) nªn nu«i t«m lµ nghÒ ®­îc c¸c n­íc vïng nhiÖt ®íi, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hÕt søc quan t©m ph¸t triÓn. Ngay trong n¨m 2001, nhiÒu n­íc ®· dÆt ra kÕ ho¹ch gia t¨ng nu«i t«m biÓn nh­ Th¸i Lan, Ên §é, In®onªxia, B¨ngla®Ðt, Trung quèc, Braxin, Chilª, Mªhic«.. . NhiÒu n­íc còng chó träng ph¸t triÓn nu«i loµi t«m Nam Mü(t«m ch©n tr¾ng) ®Ó xuÊt khÈu chñ yÕu vµo c¸c n­íc B¾c Mü. Nh­ vËy, cuéc c¹nh tranh ®Ó xuÊt khÈu t«m ch¾c ch¾n sÏ ngµy cµng g©y g¾t vµ khèc liÖt. NÕu chØ tËp trung vµo mét ®èi t­îng lµ t«m só th× n­íc xuÊt khÈu sÏ khã tr¸nh khái sù ®e do¹ mét c¸ch nghiªm träng. §ång thêi, nÕu chØ tËp trung nu«i ®¬n mét ®èi t­îng t«m só, m«i tr­êng sÏ dÔ dµng bÞ tho¸i ho¸, g©y hËu qu¶ l©u dµi. Do ®ã, trong kÕ hoach cÇn quan t©m ®Õn tÝnh linh ®éng s·n sµng chuyÓn ®æi ®èi t­îng, lu©n canh hoÆc xen canh víi c¸c ®oãi t­îng kh¸c. b)ThÞ tr­êng c¸: Cã nhiÒu loµi c¸ cã thÓ ph¸t triÓn nu«i víi hiÖu qu¶ cao ë n­íc ta, trong ®ã triÓn väng nhÊt lµ c¸ v­îc, c¸ song(mó), c¸ m¨ng biÓn, c¸ b¬n, c¸ giß.. . §©y lµ ®èi t­îng cã ®Çu ra tèt, cã thÓ nu«i tr«ng trªn biÓn hoÆc nu«i trong c¸c ao, ®Çm. Mét sè ®èi t­îng tr­íc ®©y ®· ®­îc nu«i kh¸ phæ biÕn nh­ : c¸ v­îc, c¸ m¨ng, nh­ng nay ®· mai mét dÇn, chØ cã mét sè c¬ së ®· h×nh thµnh, chñ yÕu lµ liªn doanh víi n­íc ngoµi. C¸i khã c¬ b¶n cña nu«i c¸ biÓn ë n­íc ta hiÖn nay lµ vÊn ®Ò con gièng. Song, ®èi víi nhiÒu loµi nh­ c¸ v­îc, c¸ m¨ng.. . nhiÒu n­íc ®· s¶n xuÊt con gièng mét c¸ch rÊt phæ cËp. Do ®ã cÇn nghiªm tóc xem xÐt l¹i vÊn ®Ò nµy ë ViÖt Nam. c)ThÞ tr­êng c¸c loµi gi¸p x¸c, nhuyÔn thÓ nh­ t«m hïm, cua, ghÑ.. nghªu, ngao, sß huyÕt, ®iÖp, trai ngäc, èc h­¬ng.. .®· ®­îc ph¸t triÓn vµ cµng ®­îc chó träng, nh­ cÇu thÕ giíi rÊt lín vÒ c¸c s¶n phÈm nay,. Do ®ã, cÇn cã ®Çu t­ thÝch ®¸ng nh»m t¨ng cao vÒ sè l­îng còng nh­ gi¸ trÞ trong xuÊt khÈu ra thÞ tr­êng thÕ giíi. 3/ThÞ tr­êng c¸c ®èi t­îng thuû s¶n n­íc ngät: C¸c s¶n phÈm n­íc ngät nµy trøoc ®©y th­êng bÞ coi lµ Ýt gi¸ trÞ, chØ phôc vô cho tiªu dung néi ®Þa. Trªn thùc tÕ, ph¶i thÊy r»ng chØ xÐt riªng vÒ phôc vô tiªu dïng néi ®Þa, vai trß cña thuû s¶n còng rÊt lín, lµ phÇn thùc phÈm kh«ng thÓ thiÕu cho ng­êi d©n ViÖt Nam. Gi¸ trÞ tiªu dïng néi ®Þa kh«ng kÐm g× so víi xuÊt khÈu. §Æc biÖt, c¸c m« h×nh nu«i c¸ ruéng tròng, nu«i ao hå nhá, hå chøa, s«ng, suèi ®· ®ãng gãp phÇn s¶n phÈm rÊt quan träng ®Ó ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, c¶i thiªn ®êi sèng cho nh©n d©n c¸c vïng s©u, vïng xa,®ång thêi n©g cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt. Kh«ng chØ cã tiªu dïng néi ®Þa, ngay c¶ ®èi víi xuÊt khÈu, nhiÒu s¶n phÈm thuû s¶n n­íc ngät còng rÊt cã triÓn väng. a)ThÞ tr­êng c¸ r« phi: Trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, c¸ r« phi lµ mét ®èi t­îng n­íc ngät ®­îc tiªu thô lín, víi s¶n l­îng kho¶ng 1 triÖu tÊn/n¨m. ThÞ tr­¬ng c¸ r« phi còng rÊt réng lín, tõ Mü, c¸c n­íc Ch©u ©u ®Õn NhËt B¶n vµ nhiÒu n­íc Ch©u ¸ kh¸c. C¸c loµi ®­îc nu«i vµ tiªu thô nhiÒu nhÊt lµ c¸ r« phi hång s«ng Nin vµ c¸ r« phi lam( Nam Mü). b)ThÞ tr­êng t«m cang xanh: Nay ph¸t triÓn rÊt rÇm ré, nhu cÇu thÕ gií rÊt lín, do ®ã phôc vô tiªu dung néi ®Þa vµ cã triÓn väng rÊt lín cho xuÊt khÈu. c)ThÞ tr­êng cua s«ng n­íc ngät(cµ ra): Chñ yÕu nu«i ë vïng Nam Bé. Lµ ®èi t­îng cã thÓ xuÊt khÈu tèt sang Trung quèc vµ c¸c n­íc §«ng Nam ¸ kh¸c. d)C¸ håi s«ng n­íc ngät: Cã thÓ nhËo néi ®Ó nu«i ë c¸c s«ng suèi, hå chøa vïng t©y nguyªn, tõ ®ã xuÊt khÈu sang c¸c n­íc cã nhu cÇu vÒ lo¹i c¸ nµy, xÐt cho thÊy khi xuÊt khÈu co¸ gi¸ trÞ cao. e)ThÞ tr­êng c¸ tra vµ c¸ basa: Lµ loµi c¸ da tr¬n, ®­îc nu«i lång trªn s«ng hoÆc nu«i trong ao(hÇm). ViÖt Nam ®ang xuÊt khÈu philª sang Mü, Hång C«ng, c¸c n­íc EU vµ mét sè thÞ tr­êng kh¸c. Trªn thÞ tr­êng Mü, philª c¸ basa cña ViÖt Nam ®ang gÇn nh­ ®éc chiÕm vÞ trÝ sè mét cña mÆt hµng nhËp khÈu nµy, tuy khèi l­îngvµ gi¸ trÞ cßn rÊt Ýt so víi s¶n l­îng c¸ nheo nu«i cña Mü. Tuy nhiªn, tiªu thô s¶n phÈm nµy cã thÓ gÆp mét sè trë ng¹i, v× hiÖn nay mét sè n­íc , tr­íc hÕt lµ Trung Quèc, ®· nhËp néi c¸ nheo Mü ®Ó nu«i phôc vô xuÊt khÈu trë l¹i sanng Mü. Mét sè n­íc §«ng Nam ¸ nh­ Th¸i Lan còng ®ang cã ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn c¸ basa vµ c¸ tra xuÊt khÈu. Nh­ vËy ngoµi c¸c ®èi t­îng thuû s¶n mµ chóng ta ®ang ®Þnh h­íng nu«i trång vµ ph¸t triÓn xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nh­ ®· nãi ë trªn th× cßn rÊt nhiÒu loµi thuû h¶i s¶n kh¸c cã thÓ tiªu thô hoÆc xuÊt khÈu tèt. NÕu ph¸t triÓn ®­îc ®ång ®Òu , ®a d¹ng, ch¾c ch¾n gi¸ trÞ mµ ngµnh thuû s¶n mang l¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n sÏ cßn tiÕp tôc t¨ng tr­ëng l©u dµi trong t­¬ng lai. III/Mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n 1/Nhanh chãng ®æi míi c«ng nghÖ, thay ®ái c¬ cÊu mÆt hµng cã lîi thÕ vµ thÞ tr­êng ®ang cã nhu cÇu lín ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh thuû s¶n. 2/Thay ®æi m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh thuû s¶n phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng trong bèi c¶nh héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸. 3/T¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng më réng thÞ tr­ong tiªu thô s¶n phÈm a) T¹o nguån nguyªn liÖu thuû s¶n cã khèi l­îng lín, chÊt l­îng tèt, æn ®Þnh kÞp thêi cung cÊp cho chÕ biÕn xuÊt khÈu vµ tiªu thô néi ®Þa b)§Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i hµng thuû s¶n ViÖt nam trªn thÞ tr­ßmg thÕ giíi ®Ó t¨ng c­êng qu¶ng c¸o khuyÕch tr­¬ng hµng thuû s¶n ViÖt Nam, nghiªn cøu thÞ tr­êng, t×m ®èi t¸c.. . c) N©ng cao kh¶ n¨ng sö dông m¹ng l­íi Internet ®Ó giíi thiÖu chµo hµng ra n­íc ngoµi. 4/TiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o c¸c doanh nghiÖp giái vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ cho c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh thuû s¶n. 5/§Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp trong ngµnh thuû s¶n nãi riªng. 6/T¹o ra khung ph¸p lý khuyÕn khÝch ®Çu t­ nu«i trång thuû s¶n, 7/T¹o ra c¬ së h¹ tÇng cho ngµnh thuû s¶n. 8/ChÝnh s¸ch khai th¸c tiÒm lùc thuû s¶n hîp lý hiÖu qu¶ vµ biÕn ngµnh thuû s¶n trë thµnh ngµnh kinh tÕ mñi nhän. 9/Nhµ n­íc tÝch cùc tham gia ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, thµnh lËp c¸c tæ chøc nghiªn cøu thÞ tr­êng, t×m hiÓu phong tôc tËp qu¸n .. nh»m cung cÊp th«ng tin c¬ b¶n cho c¸c doanh nghiÖp. KÕt LuËn Ngµy nay, nhu cÇu vÒ thùc phÈm nãi chung, nhu cÇu vÒ mÆt hµng thuû s¶n kh«ng ngõng t¨ng lªn. X· héi cµng ph¸t triÓn, th× nhu cÇu vÒ ¨n uèng ®ßi hái ngµy mét phong phó vµ ®a d¹ng, Thuû s¶n kh«ng chØ lµ mét mãn ¨n cña ng­êi d©n trong mçi n­íc, mµ cßn lµ mÆt hµng dïng lµm xuÊt khÈu . ChÝnh v× thÕ viÖc nghiªn cøu t×m hiÓu nhu cÇu trong n­íc, ®Æc biÖt lµ nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi, ®Ó tõ ®ã chän gièng nu«i trång t¹o ra nhiÒu chòng lo¹i s¶n phÈm Thuû s¶n phï hîp víi tõng khu vùc thÞ tr­êng trªn thÕ giíi vÒ nhu cÇu, phong tôc tËp qu¸n cña hä. Do ®ã, viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng xuÊt khÈu cho mÆt hµng nµy lµm nÒn t¶ng cho ®Çu ra h÷u hiÖu, tõ ®ã kÝch thÝch ®Çu t­ nu«i trång. Qua viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi ®· cho em thÊy nhu cÇu cßn rÊt lín cña mÆt hµng nµy , viÖc ChÝnh phñ ®­a ra nhiÒu chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn mÆt hµng nµy, vµ coi ®ã nh­ lµ mÆt hµng chñ lùc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia lµ rÊt ®óng ®¾n. Qua nghiªn cøu gióp thÊy ®­îc thùc tr¹ng thÞ tr­êng thuû s¶n hiÖn nay, tõ ®ã gióp ®­a ra ph­¬ng h­íng còng nh­ nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cho phï hîp víi xu thÕ. Víi thêi gian còng nh­ tr×nh ®é cã h¹n ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, bëi vËy em xin sù gãp ý cña C« ®Ó lÇn nghiªn cøu tiÕp theo ®Ò tµi cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n./. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1/Gi¸o tr×nh kinh tÕ th­¬ng m¹i 2/Gi¸o tr×nh qu¶n trÞ kinh doanh th­¬ng m¹i 3/ T¹p chÝ th­¬ng m¹i 4/T¹p chÝ thuû s¶n 5/Chuyªn ®Ò xuÊt nhËp khÈu 6/T¹p chÝ thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ 7/Trang web : www.vneconomy.com www.mot.gov.vn www.dei.vn 8/ C¸c tµi liÖu kh¸c Môc lôc Më ®Çu 1 PhÇn I : ThÞ tr­êng vµ vai trß cña nã ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh ngiÖp 5 I/Kh¸i niÖm thÞ tr­êng 5 1/ Kh¸i niÖm thÞ tr­êng 5 2/ c¬ së h×nh thµnh thÞ tr­êng 6 3/ M« t¶ thÞ tr­êng 7 II/ Vai trß cña thÞ tr­êng ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nhiÖp 9 PhÇn II : Thùc tr¹ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua 11 I/ Tæng quan vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt nam thêi gian qua 11 1/T×nh h×nh xuÊt khÈu ViÖt nam thêi gian qua 11 2/ ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt nam thêi gian qua 22 II/ ThÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam trong thêi gian qua 25 1/ §Æc ®iÓm mÆt hµng thuû s¶n vµ lîi thÕ cña ViÖt Nam vÒ mÆt hµng thuû s¶n 25 2/ Thùc tr¹ng thÞ tr­êng thuû s¶n ViÖt nam 28 3/ §¸nh gi¸ thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam thêi gian qua 34 PhÇn III Mét sè biÖn Ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n 38 I/ Quan ®iÓm ph¸t triÓn thuû s¶n 38 II/ §Þnh h­íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n 39 III/ Mét sè biÖn Ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n 44 KÕt LuËn 45 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 46