Thực trạng và giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu cà phê Việt Nam

i l­îng lín, cßn cã Singapore, Trung Quèc, Philippin, Malaysia vµ In®«nªsia. N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña cµ phª trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lµ rÊt quan träng vµ liªn quan chÆt chÏ víi ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn. Nhê c¶i tiÕn trang thiÕt bÞ chÕ biÕn, tû lÖ h¹t ®en vµ g·y gi¶m ®¸ng kÓ. Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam ®ang cè g¾ng tËp trung ®Çu t­ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cµ phª c«ng nghÖ cao. HiÖn t¹i, ViÖt Nam cã mét nhµ m¸y s¶n xuÊt cµ phª tan, ®ãng t¹i Biªn Hoµ (tØnh §ång Nai) víi c«ng suÊt 1000 tÊn/n¨m. Trong nh÷ng n¨m tíi, ngµnh cµ phª sÏ tiÕp tôc ®Çu t­ c«ng nghÖ chÕ biÕn n©ng cao chÊt l­îng, gi¶m gi¸ thµnh ®ång thêi ®¸p øng thÞ hiÕu tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Cµ phª lµ c©y trång cã diÖn tÝch lín, t¨ng nhanh vµ chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng diÖn tÝch c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m. Cµ phª ®­îc trång chñ yÕu ë khu vùc T©y Nguyªn. Thèng kª s¬ bé diÖn tÝch trång cµ phª cña c¶ n­íc cã kho¶ng 550.000 ha, th× 70% lµ cµ phª d©n doanh, tËp trung trong c¸c khu vùc T©y nguyªn: nhiÒu nhÊt lµ §¾c l¾c (260 ngµn ha), L©m §ång (140 ngµn ha), Gia Lai (80 ngµn ha) … N¨m 2000, tæng diÖn tÝch gieo trång c©y cµ phª ®¹t 516,7 ngµn ha, gÊp trªn 4,3 lÇn so víi n¨m 1990 víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 15,8%. Hµng n¨m ë ViÖt Nam cã kho¶ng 700 ngµn tÊn cµ phª s¶n xuÊt, trong ®ã cã 90% dµnh cho xuÊt khÈu. 1. T×nh h×nh s¶n xuÊt cµ phª ViÖt Nam. Víi tæng diÖn tÝch ®¹t trªn 500.000 ha, vµ s¶n l­îng 11 triÖu bao mçi n¨m, cµ phª hiÖn nay ®­îc xÕp thø hai sau g¹o trong danh môc hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. §Ó ®¹t ®­îc s¶n l­îng cao nh­ vËy, ngµnh cµ phª ViÖt Nam mçi n¨m thu hót kho¶ng 300.000 hé gia ®×nh, víi trªn 600.000 lao ®éng, ®Æc biÖt vµo 3 th¸ng thu ho¹ch, con sè nµy cã thÓ lªn tíi 700.000 hoÆc 800.000 ng­êi. Nh­ vËy, sè lao ®éng cña ngµnh cµ phª ®· ®¹t tíi 1,83% tæng lao ®éng trªn toµn quèc vµ 2,93% tæng sè lao ®éng trong ngµnh n«ng nghiÖp. Ngoµi cµ phª Robusta hiÖn ®ang chiÕm gÇn hÕt diÖn tÝch vµ s¶n l­îng ra, ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn mét ch­¬ng tr×nh më réng diÖn tÝch cµ phª Arabica, trong ®ã cã ch­¬ng tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, ®­a mét sè diÖn tÝch cµ phª Robusta sang Arabica. Trong vßng 20 n¨m l¹i ®©y ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nhanh chãng v­ît bËc. Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn ®· v­ît ra ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña ngµnh cµ phª. N¨m 2001 c¶ n­íc ®· cã 561.000 ha cµ phª hÇu hÕt ph¸t triÓn tèt, cho n¨ng suÊt cao, víi s¶n l­îng ®¹t tíi 847.000 tÊn, ®­a ViÖt Nam lªn vÞ trÝ thø hai thÕ giíi vÒ s¶n xuÊt cµ phª, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc cung cÊp d­ thõa cµ phª trªn thÞ tr­êng. DiÖn tÝch cµ phª ë ViÖt Nam b¾t ®Çu t¨ng nhanh tõ nöa ®Çu thËp kû 80 cña thÕ kû 20. §Õn n¨m 1992 gi¸ cµ phª thÕ giíi tôt xuèng ë møc thÊp nhÊt do c¸c n­íc s¶n xuÊt cµ phª trªn thÕ giíi tung l­îng cµ phª tån kho tõ nh÷ng n¨m tr­íc do Tæ chøc cµ phª quèc tÕ cßn ¸p dông chÕ ®é h¹n ng¹ch xuÊt nhËp khÈu. Sau n¨m 1992 gi¸ cµ phª l¹i håi phôc vµ dÇn dÇn ®¹t tíi ®Ønh cao vµo n¨m 1994, 1995. Lóc nµy mäi ng­êi ®æ x« ®i mua v­ên, chÆt ph¸ rõng ®Ó trång cµ phª, dÉn ®Õn sù t¨ng nhanh s¶n l­îng cµ phª qua tõng n¨m. §iÒu nµy kh«ng n»m trong sù kiÓm so¸t cña chóng ta vµ ®Õn h«m nay chóng ta ph¶i tr¶ c¸i gi¸ ®ã qu¸ ®¾t, víi nh÷ng tæn thÊt nÆng nÒ. HiÖn nay s¶n l­îng cµ phª ViÖt Nam ®· ®¹t møc kû lôc 11 triÖu bao/n¨m, ®øng vÞ trÝ thø hai s¶n xuÊt cµ phª lín trªn thÕ giíi (chØ sau Brazin) vµ ®· v­ît C«l«mbia. S¶n l­îng n¨m 2000 ®¹t 689,2 ngh×n tÊn, gÊp gÇn 7,8 lÇn n¨m 1990 víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 22,5%. Tæng s¶n l­îng niªn vô 2000/2001 kho¶ng 800.000 tÊn cµ phª nh©n, trong ®ã h¬n 95% lµ dµnh cho xuÊt khÈu. Niªn vô 2001 s¶n l­îng cµ phª toµn tØnh §¾c L¾c ®¹t kho¶ng 450.000 tÊn nh©n, cao nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay. Nh­ng víi gi¸ cµ phª chØ ®¹t (5.000®/kg) so víi gi¸ thµnh (8.000®/kg) §¾c L¾c sÏ bÞ lç trªn 1.400 tØ ®ång. Niªn vô cµ phª 2000/2001 lµ n¨m ®¹t s¶n l­îng cao nhÊt trong 25 n¨m ph¸t triÓn cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam. Nguyªn nh©n cña sù sôt gi¶m nµy xuÊt ph¸t tõ viÖc gi¸ cµ phª tiÕp tôc ë møc thÊp (cµ phª Robusta thu mua xuÊt khÈu chØ cßn ë møc 350 - 400 USD/tÊn). Qua nhiÒu n¨m theo dâi s¶n l­îng cµ phª b×nh qu©n ®¹t tõ 1,5 tíi 2 tÊn/ha tuú theo vïng vµ ®é tuæi cña v­ên cµ phª. GÝa thµnh s¶n xuÊt b×nh qu©n vµo kho¶ng 8000 - 9000 ®ång/kg. T¹i mét sè ®Þa ph­¬ng ë T©y Nguyªn, ®· xuÊt hiÖn hiÖn t­îng chÆt ph¸ c©y cµ phª ®Ó trång c¸c lo¹i c©y kh¸c ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ h¬n nh­ hå tiªu vµ c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶. Sau n¨m 1975, khi ®i vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt cµ phª, chóng ta míi cã mét Ýt x­ëng chÕ biÕn cò kü, ch¾p v¸. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhiÒu c«ng ty, n«ng tr­êng ®· x©y dùng nh÷ng x­ëng chÕ biÕn míi kh¸ hoµn chØnh víi thiÕt bÞ nhËp tõ Céng hoµ Liªn bang §øc, Braxin. Mét lo¹t h¬n mét chôc d©y chuyÒn chÕ biÕn cµ phª cña h·ng Pinhalense - Braxin ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam. TiÕp ®ã l¹i xuÊt hiÖn nhiÒu x­ëng l¾p r¸p thiÕt bÞ do c¬ së c«ng nghiÖp ViÖt Nam chÕ t¹o m« pháng cã c¶i tiÕn c«ng nghÖ cña Braxin. C¸c c¬ së chÕ biÕn víi thiÕt bÞ míi, chÊt l­îng s¶n phÈm kh¸ ®­îc x©y dùng trong vßng 5,7 n¨m l¹i ®©y ®¶m b¶o chÕ biÕn ®­îc kho¶ng 150.000 tÊn ®Õn 200.000 tÊn cµ phª nh©n xuÊt khÈu. Ngoµi ra cßn nhiÒu c¬ së t¸i chÕ trang bÞ kh«ng hoµn chØnh víi nhiÒu m¸y lÎ, chÕ biÕn cµ phª thu mua cña d©n ®· qua s¬ chÕ nh»m ®¶m b¶o tiªu chuÈn xuÊt khÈu. Cµ phª cña d©n thu h¸i vÒ chñ yÕu ®­îc xö lý ph©n t¸n ë tõng hé n«ng d©n qua con ®­êng ph¬i kh« trªn s©n c¶ s©n xi m¨ng lÉn s©n ®Êt. NhiÒu n¬i chóng ta dïng m¸y xay x¸t nhá ®Ó xay cµ phª qu¶ kh« ra cµ phª nh©n b¸n cho nh÷ng ng­êi thu gom cµ phª. T×nh h×nh chÕ biÕn nh­ vËy dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ s¶n phÈm chÊt l­îng kh«ng ®Òu. Tuy cµ phª cña mét sè c«ng ty, n«ng tr­êng lín th­êng cã chÊt l­îng tèt, mÆt hµng ®Ñp nh­ ë §¨kl¨k cã cµ phª cña c¸c c«ng ty Th¾ng Lîi, Ph­íc An, c¸c c«ng ty ViÖt §øc, Bu«n Hå, §'Rao… ®­îc kh¸ch hµng ®¸nh gi¸ cao nh­ng ngµnh cµ phª ViÖt Nam vÉn ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng th¸ch thøc míi vÒ mÆt c«ng nghÖ chÕ biÕn. Trong khi ®ã, yªu cÇu vÒ chÊt l­îng cµ phª cña kh¸ch hµng ngµy cµng cã xu h­íng kh¾t khe h¬n ®ßi hái ngµnh cµ phª n­íc ta cÇn ph¶i cã chuyÓn biÕn lín vÒ c«ng nghÖ chÕ biÕn ®Ó cã thÓ tån t¹i vµ duy tr× vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. HiÖn nay, s¶n l­îng cµ phª ViÖt Nam vÉn chñ yÕu lµ Robusta víi ph­¬ng ph¸p chÕ biÕn chñ yÕu lµ chÕ biÕn kh«, cµ phª thu h¸i vÒ ®­îc ph¬i kh« tËn dông n¨ng l­îng mÆt trêi. Nh÷ng n¨m m­a kÐo dµi trong vô thu ho¹ch ng­êi ta ph¶i sÊy trong c¸c lß sÊy ®èt b»ng than ®¸, cñi… còng cã mét sè doanh nghiÖp chÕ biÕn theo ph­¬ng ph¸p ­ít dïng m¸y ®¸nh nhít. Mét phÇn nhá s¶n l­îng lµ cµ phª Arabica c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Òu chÕ biÕn theo ph­¬ng ph¸p ­ít. Kh«ng Ýt n¬i dïng m¸y chän mµu Sortex trong kh©u ph©n lo¹i, lo¹i bá cµ phª h¹t ®en, n©u… 2. ThÞ tr­êng tiªu thô vµ gi¸ c¶ cµ phª ViÖt Nam ThÞ tr­êng tiªu thô cµ phª Cµ phª ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu ®i h¬n 60 n­íc, trong ®ã thiÕt lËp quan hÖ víi 5 n­íc ®øng ®Çu vÒ nhËp khÈu cµ phª vµ lµ nh÷ng b¹n hµng lín t­¬ng ®èi æn ®Þnh gåm: Hoa Kú, Italia, CHLB §øc, T©y Ban Nha vµ BØ. Sè n­íc nµy th­êng mua gÇn tíi 400.000 tÊn cµ phª nh©n mçi n¨m, chiÕm kho¶ng 60% tæng s¶n l­îng cµ phª xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. ThÞ tr­êng Mü nhu cÇu mçi n¨m kho¶ng 3,5 tû USD, ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu sang Mü tõ n¨m 1994, kim ng¹ch n¨m 1999 lµ 60 triÖu USD vµ xuÊt khÈu 420 triÖu USD sang thÞ tr­êng chung ch©u ©u n¨m 1999. ViÖt Nam ®øng thø b¶y trong c¸c quèc gia b¸n cµ phª cho Mü. Cµ phª kh«ng n»m trong quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh mËu dÞch v× hµng nµy chÞu thuÕ suÊt 0% khi nhËp vµo Mü nªn tuú thuéc rÊt nhiÒu vµo phÈm chÊt cµ phª vµ c¸ch tiÕp thÞ cña ViÖt Nam ®Ó kim ng¹ch cã thÓ t¨ng trong thêi gian tíi. C¸c n­íc nhËp khÈu nhiÒu cµ phª ViÖt Nam nhÊt trong n¨m 2002 lµ: §øc, BØ,T©y Ban Nha, Thuþ SÜ, NhËt B¶n, Mü, Ph¸p, Hµ Lan vµ Philippin. GÝa c¶ cµ phª: Ch­a khi nµo gi¸ cµ phª trªn thÞ tr­êng thÕ giíi l¹i sôt gi¶m nghiªm träng nh­ n¨m 2002. N¨m 2002, gi¸ cµ phª Robusta b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi chØ cßn 448 USD/ tÊn gi¶m 765 USD/tÊn so víi n¨m 1999. GÝa cµ phª gi¶m liªn tôc chñ yÕu lµ do cung v­ît cÇu trong mÊy niªn vô gÇn ®©y, ®Æc biÖt lµ ®èi víi cµ phª Robusta. MÆc dï cã sù gi¶m gi¸ liªn tôc, nh­ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam vÉn ®¹t trung b×nh 400 – 500 triÖu USD, ®· ®­a cµ phª trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ quan träng. Trong nh÷ng n¨m tíi ngµnh cµ phª ViÖt Nam phÊn ®Êu ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m tõ 500 – 700 triÖu USD. Víi møc gi¸ cµ phª nh­ n¨m 2002, ng­êi trång cµ phª bÞ thua lç nÆng. Tuy nhiªn, mÊy th¸ng ®Çu n¨m 2003 gi¸ cµ phª cã t¨ng tõ 448 USD/tÊn n¨m 2002 lªn 650 – 660 USD/tÊn. Ta cã thÓ thÊy sù ph¸t triÓn qu¸ nhanh cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam qua nh÷ng con sè s¶n l­îng 10 niªn vô gÇn ®©y: Thùc tr¹ng diÖn tÝch vµ s¶n l­îng cµ phª ViÖt Nam trong 10 niªn vô võa qua Niªn vô DiÖn tÝch (ha) S¶n l­îng (tÊn) 1992/93 140.000 140.400 1993/94 150.000 181.200 1994/95 215.000 211.920 1995/96 295.000 236.280 1996/96 350.000 342.300 1997/98 410.000 413.580 1998/99 460.000 404.206 1999/00 520.000 700.000 2000/01 520.000 900.000 2001/02 561.000 847.000 3. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam Tr­íc nh÷ng n¨m 1990, thÞ tr­êng xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ sang Liªn X« (cò) vµ c¸c n­íc §«ng ¢u theo c¸c hiÖp ®Þnh. Trong giai ®o¹n 1991 – 1995, khi xuÊt khÈu sang c¸c n­íc SNG vµ §«ng ¢u gi¶m m¹nh ,ViÖt Nam ®· t¨ng c­êng xuÊt khÈu sang c¸c n­íc kh¸c nh­ng phÇn lín lµ xuÊt khÈu qua trung gian, chñ yÕu lµ qua m¹ng l­íi tiªu thô cña c¸c doanh nh©n Singapore (kho¶ng 45%). Tõ n¨m 1995 ®Õn nay, xuÊt khÈu qua trung gian gi¶m dÇn, ®Õn nay kho¶ng 70 – 80% kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª thu ®­îc tõ xuÊt khÈu trùc tiÕp sang 30 n­íc. ThÞ tr­êng quy gom cµ phª trong n­íc phô thuéc chÆt chÏ vµo thÞ tr­êng quèc tÕ vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu cµ phª. C¸c c«ng ty s¶n xuÊt tiÕn hµnh xuÊt khÈu trùc tiÕp hoÆc tiªu thô qua trung gian trong n­íc, qua c¸c c¬ së chÕ biÕn. Nh÷ng c«ng ty xuÊt khÈu trùc tiÕp th­êng gÆp nhiÒu thuËn lîi h¬n trong viÖc tiªu thô. GÝa tiªu thô cao h¬n so víi gi¸ mua qua trung gian hoÆc qua c¸c nhµ chÕ biÕn. Nh÷ng c«ng ty tiªu thô cµ phª qua c¸c c«ng ty xuÊt khÈu, c¸c th­¬ng nh©n lín hay c¸c c¬ së chÕ biÕn th­êng bÞ ®éng vµ bÊt lîi h¬n vÒ gi¸ c¶. Nh×n chung, c¸c c«ng ty ®Çu mèi lín ®ãng vai trß rÊt quan träng trong kªnh xuÊt khÈu cµ phª. C¸c kªnh thu mua nãi chung kh«ng æn ®Þnh, trõ mét sè kªnh cña c¸c doanh nghiÖp lín. Cã qu¸ nhiÒu th­¬ng nh©n n»m ngoµi c¸c kªnh ph©n phèi, nhiÒu cÊp trung gian ®Çu c¬ cµ phª lµm thÞ tr­êng rèi lo¹n. C¸c hé trång cµ phª th­êng cã tiÒm lùc tµi chÝnh kh«ng lín, phô thuéc vµo vèn vay ng¾n h¹n ng©n hµng nªn sau mçi vô thu ho¹ch ph¶i b¸n gÊp cµ phª ®Ó tr¶ nî vµ ®Çu t­ cho vô sau. V× vËy hä th­êng r¬i vµo thÕ bÞ ®éng trong quan hÖ mua b¸n víi c¸c ®¹i lý. §¹i lý thu mua qua nhiÒu cÊp còng lµm cho chi phÝ t¨ng lªn, lµm gi¸ thu mua gi¶m, lµm t¨ng khã kh¨n cho ng­êi trång cµ phª. Theo sè liÖu cña HiÖp héi cµ phª ca cao ViÖt Nam, võa qua ta cã tíi 129 c«ng ty lín nhá tham gia xuÊt khÈu. Trong ®ã cã 18 doanh nghiÖp xuÊt khÈu tõ 10.000 tÊn/n¨m trë lªn, 14 doanh nghiÖp cã kim ng¹ch tõ 10 triÖu USD trë lªn. §iÓn h×nh lµ Vinacafe, c«ng ty XNK 219 §¾c L¾c, Inexim §¾c L¾c, Intimex, c«ng ty XNK Gia Lai, c«ng ty cµ phª Ph­íc An, c«ng ty TNHH §oµn KÕt … víi kho¶ng 700 ngµn tÊn cµ phª s¶n xuÊt hµng n¨m ë ViÖt Nam. S¶n l­îng cµ phª cña ViÖt Nam t¨ng nhanh trong thËp niªn 90 ®· ®­a ViÖt Nam trë thµnh n­íc xuÊt khÈu cµ phª Robusta lín nhÊt thÕ giíi. Cµ phª còng lµ mét trong 10 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc vµ lµ mÆt hµng n«ng s¶n ®øng thø hai (sau g¹o). Kho¶ng 90% s¶n l­îng cµ phª cña ViÖt Nam ®­îc dïng cho xuÊt khÈu. XuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1991- 1995 t¨ng liªn tôc c¶ vÒ sè l­îng v µ kim ng¹ch nh­ng tõ n¨m 1995 ®Õn nay, tuy l­îng xuÊt khÈu tiÕp tôc t¨ng nh­ng kim ng¹ch xuÊt khÈu biÕn ®éng rÊt thÊt th­êng do sù suy gi¶m gi¸ cµ phª trªn thÕ giíi, lµm gi¶m tû träng cña xuÊt khÈu cµ phª trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. N¨m 2002 kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª ®¹t 719.000 tÊn, trÞ gi¸ 322 triÖu USD, §øng vÞ trÝ thø s¸u (sau dÇu th« ®¹t trÞ gi¸ 3.270 triÖu USD; dÖt may ®¹t 2.750 triÖu USD; thuû s¶n ®¹t 2.023 triÖu USD; giÇy dÐp ®¹t 1.867 triÖu USD; g¹o ®¹t 726 triÖu USD). Lý do chÝnh lµ do gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi kh«ng æn ®Þnh, ®Æt biÖt lµ thêi kú ®Çu n¨m 2002. MÆt kh¸c, l­îng cµ phª dù tr÷ cña c¸c n­íc cßn nhiÒu ®ang tung ra b¸n. Tuy l­îng cµ phª xuÊt khÈu ®· t¨ng liªn tôc, tõ 391,6 ngµn tÊn trong n¨m 1997 lªn 719 ngµn tÊn n¨m 2002, nh­ng gi¸ xuÊt khÈu gi¶m m¹nh trong giai ®o¹n 1999 – 2002 ®· lµm kim ng¹ch xuÊt khÈu gi¶m ®i, chØ ®¹t 322 triÖu USD n¨m 2002 so víi møc kû lôc 594 triÖu USD cña n¨m 1998. Tuy nhiªn, c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu ®· cã nh÷ng thay ®æi tÝch cùc. Trong niªn vô 2001/ 2002, ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu ®­îc 59,7 tÊn cµ phª hoµ tan, trÞ gi¸ 165.156 USD, ®¬n gi¸ 2766,44 USD/tÊn; 41,766 tÊn cµ phª rang xay, trÞ gi¸ 133.766 USD, ®¬n gi¸ 3202,74 USD/tÊn. Cã thÓ thÊy, gi¸ cµ phª nh©n xuÊt khÈu ®· qua chÕ biÕn t¨ng lªn nhiÒu lÇn. V× vËy, t¨ng tû träng cµ phª chÕ biÕn trong tæng l­îng cµ phª xuÊt khÈu lµ mét h­íng ®i tÝch cùc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª. Trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 2003 s¶n l­îng xuÊt khÈu cµ phª ­ít ®¹t 449.000tÊn, trÞ gi¸ kho¶ng 309 triÖu USD, so víi cïng kú n¨m 2002 b»ng 92% vÒ l­îng vµ t¨ng 61,8% vÒ gi¸ trÞ. 8 th¸ng ®Çu n¨m gi¸ xuÊt khÈu ®¹t b×nh qu©n 688 USD/tÊn, t¨ng 50% so víi cïng kú n¨m tr­íc. Tuy nhiªn, do thiÕu vèn, nhiÒu doanh nghiÖp ®· b¸n cµ phª theo ph­¬ng thøc kú h¹n vµ tÝnh gi¸ trõ lïi theo gi¸ thÞ tr­êng, l­îng cµ phª thu mua xuÊt khÈu trong n­íc ch­a t¨ng, mÆt kh¸c ng­êi trång cµ phª tiÕp tôc gom hµng ®îi gi¸ lªn. Tuy nhiªn, tõ th¸ng 7 n¨m 2003 gi¸ cµ phª giao ®éng, xu h­íng cã gi¶m gi¸. VÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu, t¨ng m¹nh sang thÞ tr­êng §øc (chiÕm 13%), tiÕp theo lµ Hoa Kú (chiÕm 9%), T©y Ban Nha vµ Italia (chiÕm kho¶ng 7%), Ph¸p, Hµn Quèc, BØ, NhËt B¶n, Anh. ChÊt l­îng ChÊt l­îng cµ phª ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã nh÷ng tiÕn bé râ rÖt, nh­ng nh×n chung vÉn ch­a b¾t kÞp chÊt l­îng cµ phª cïng lo¹i cña c¸c n­íc. Sù kh¸c biÖt trong c¸ch thøc ®¸nh gi¸ ph©n lo¹i cµ phª cña ViÖt Nam so víi c¸c n­íc lµm cho viÖc mua b¸n cµ phª cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®­îc tiÕn hµnh chñ yÕu theo nh÷ng tho¶ thuËn riªng, h¹n chÕ viÖc c¶i tiÕn chÊt l­îng s¶n phÈm. Tuy r»ng, TCVN 4193:2001 ®· ®­îc ban hµnh song viÖc mua b¸n theo tËp qu¸n cò cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn ch­a ®­îc thay ®æi. Bªn c¹nh ®ã, c¸c tiªu chÝ vÒ chÊt l­îng cµ phª do c¸c tËp ®oµn n­íc ngoµi ®­a ra rÊt kh¸c nhau, t¹o ra nhiÒu khã kh¨n trong thÈm ®Þnh chÊt l­îng cµ phª xuÊt khÈu. §Ó ®¹t tiªu chuÈn xuÊt khÈu, ngoµi viÖc tu©n thñ TCVN 4193:2001, cßn ph¶i quan t©m ®Õn c¸c yªu cÇu riªng biÖt cña c¸c nhµ xuÊt khÈu. Sè l­îng vµ kim ng¹ch Trong vßng 20 n¨m trë l¹i ®©y ngµnh cµ phª ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nhanh chãng v­ît bËc ®­a s¶n l­îng cµ phª t¨ng lªn hµng tr¨m lÇn. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng thµnh tùu ®ã tr­íc hÕt lµ nhê chÝnh s¸ch ®æi míi cña Nhµ n­íc phï hîp víi nguyÖn väng cña n«ng d©n lµ lµm giµu trªn m¶nh ®Êt cña m×nh dùa vµo sù cÇn cï lao ®éng cña b¶n th©n m×nh. VÒ nguyªn nh©n kh¸ch quan lµ do gi¸ cµ phª trªn thÞ tr­êng thÕ giíi nh÷ng n¨m gÇn ®©y diÔn biÕn theo h­íng cã lîi cho ng­êi s¶n xuÊt, cµ phª lµm ra b¸n ®­îc gi¸ cao h¬n vµ thu nhËp cña ng­êi n«ng d©n còng t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Sù kÝch thÝch cña gi¸ c¶ còng lµm thóc ®Èy cµ phª cña ViÖt Nam ph¸t triÓn nhanh chãng. Vµ mÆt tr¸i cña t¸c dông ®ã lµ dÉn ®Õn diÖn tÝch, s¶n l­îng vµ xuÊt khÈu cña cµ phª ViÖt Nam tõ 1992/1993 ®Õn 2000/2001 ph¸t triÓn v­ît môc tiªu cña kÕ ho¹ch, ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña ngµnh cµ phª. B¶n kÕ ho¹ch ®Çu tiªn vÒ cµ phª x©y dùng n¨m 1980 ®¹t môc tiªu diÖn tÝch trång cho ngµnh cµ phª ViÖt Nam chØ cã 180.000 ha víi s¶n l­îng 200.000tÊn. Sau nhiÒu lÇn ®iÒu chØnh con sè ®ã còng chØ lªn ®Õn 350.000ha ®Õn 450.000 ha. Nh­ng thùc tÕ hoµn toµn kh¸c. Nh÷ng con sè thèng kª ®iÒu tra vµo n¨m 2000 cho thÊy diÖn tÝch cµ phª cña n­íc ta ®· lªn ®Õn 520.000 ha víi s¶n l­îng 900.000 tÊn, ®­a ViÖt Nam lªn vÞ trÝ thø hai thÕ giíi vÒ s¶n xuÊt cµ phª sau Braxin. §©y lµ mét con sè g©y bÊt ngê cho nhiÒu ng­êi kÓ c¶ trong ngµnh cµ phª ViÖt Nam. Nã gãp mét phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc cung cÊp d­ thõa cµ phª trªn thÞ tr­êng ®Èy gi¸ cµ phª xuèng møc thÊp nhÊt trong thêi gian mÊy chôc n¨m qua, trong ®ã ngµnh cµ phª ViÖt Nam chÞu nhiÒu thiÖt thßi v× s¶n l­îng cµng lín thua lç cµng nhiÒu. Xem xÐt diÔn biÕn cña t×nh h×nh xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam qua c¸c vô tõ n¨m 1995/96 ®Õn 2000/2001 cã thÓ thÊy sù t¨ng tr­ëng nhanh chãng vÒ l­îng xuÊt khÈu cïng víi sù gi¶m sót nhanh chãng vÒ gi¸ c¶. Niªn vô S¶n l­îng xuÊt khÈu (ngh×n tÊn) §¬n gi¸ b×nh qu©n (USD/MT) 1994/95 212.038 2.633,0 1995/96 221.496 1.815,0 1996/97 336.242 1.198,0 1997/98 395.418 1.521,0 1998/99 404.206 1.373,0 1999/00 653.678 823,0 2000/01 874.676 436,6 2001/2002 837.660 448,0 (Nguån :Vô kÕ ho¹ch - Thèng kª Bé Th­¬ng m¹i) C¸c vô cµ phª 1998/99 vÒ tr­íc l­îng xuÊt khÈu t¨ng hµng n¨m kh«ng lín l¾m. Nh­ng hai vô 1999/00 vµ 2000/2001 mçi vô t¨ng thªm 200.000 tÊn tøc lµ t¨ng kho¶ng 3,5 triÖu bao, vµ ®¬n gi¸ xuÊt khÈu cña hai vô nµy còng thÊp th¶m h¹i, gi¸ vô sau chØ b»ng xÊp xØ 60% gi¸ vô tr­íc. GÝa b¸n FOB c¶ng ViÖt Nam quý III n¨m 2001 lµ 380,8 USD/ tÊn vµ quý IV chØ cßn 321 USD/tÊn nghÜa lµ chØ b»ng gÇn mét n÷a gi¸ thµnh. T×nh h×nh nµy ®em l¹i cho ng­êi trång cµ phª nhiÒu khã kh¨n, nÕu kÐo dµi th× ch¾c ch¾n kh«ng chÞu næi. KÕt qu¶ tÊt yÕu dÉn ®Õn lµ n«ng d©n bá kh«ng ch¨m sãc vµ còng kh«ng thu h¸i s¶n phÈm ®Ó v­ên c©y suy tho¸i dÇn, thËm chÝ cßn chÆt bá cµ phª ®Ó trång c©y kh¸c. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, tõ n¨m 2000 ®Õn nay ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®­a ra nhiÒu biÖn ph¸p kÓ c¶ biÖn ph¸p tµi chÝnh huy ®éng ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Ó gióp ®ì n«ng d©n qua khái khã kh¨n nh­ mua cµ phª t¹m tr÷ ®Ó n©ng gi¸ cho n«ng d©n, miÔn thuÕ n«ng nghiÖp cho ®Êt trång cµ phª, ho·n nî vµ tiÕp tôc cho n«ng d©n vay tiÒn ®Ó ch¨m sãc v­ên c©y hoÆc trång c©y kh¸c… ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam HiÖn nay, ë ViÖt Nam cµ phª lµ mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ lín ®øng thø hai sau g¹o. GÝa trÞ cµ phª xuÊt khÈu th­êng chiÕm gÇn 10% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m. N¨m 2002, cµ phª cña ViÖt Nam ®· cã mÆt tíi 64 n­íc trªn thÕ giíi. Cµ phª ViÖt Nam ®· th©m nhËp ®­îc c¸c thÞ tr­êng cã søc mua cao nh­ thÞ tr­êng Mü, Italia, Thæ NhÜ Kú, Philippin, §øc, Ph¸p, BØ, Italia, Anh… tuy vÉn cã xu h­íng tËp trung ë mét sè thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín. Trong niªn vô 2001/02, 15 n­íc hµng ®Çu tæng céng ®· nhËp 614.275 tÊn chiÕm 86,06% tæng l­îng xuÊt khÈu, trong ®ã §øc lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín nhÊt víi 112.739 tÊn, thø hai lµ Mü víi 89.288 tÊn. C¸c n­íc trong khu vùc nh­ Trung Quèc còng lµ mét kh¸ch hµng tiªu thô lín. Ên §é vµ In®«nªxia lµ hai n­íc s¶n xuÊt cµ phª lín ë Ch©u ¸ nh­ng hµng n¨m vÉn nhËp khÈu cµ phª ViÖt Nam. Riªng thÞ tr­êng Nga – mét thÞ tr­êng cã triÓn väng t¨ng tiªu thô m¹nh vµ ViÖt Nam ®· cã quan hÖ hîp t¸c l©u dµi nh­ng xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam sang thÞ tr­êng nµy l¹i ch­a ®¸ng kÓ. Mét thay ®æi ®¸ng kÓ trong thÞ tr­êng xuÊt khÈu lµ ngoµi c¸c nhµ bu«n, mét sè nhµ rang xay lín trªn thÕ giíi ®· b¾t ®Çu thiÕt lËp quan hÖ mua b¸n trùc tiÕp víi c¸c nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh cña ViÖt Nam, më ra mét triÓn väng lín trong ngµnh cµ phª ViÖt Nam. D­íi ®©y lµ 10 n­íc nhËp khÈu cµ phª ViÖt Nam. 10 n­íc nhËp khÈu hµng ®Çu cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam STT Tªn n­íc Sè l­îng (tÊn) TrÞ gi¸ (USD) Tû phÇn so víi tæng xuÊt khÈu (%) 1 Mü 138.603 57.847.984 15,83 2 §øc 137.501 59.371.585 15,72 3 BØ 134.321 60.054.805 15,36 4 T©y Ban Nha 73.852 31.666.889 8,44 5 Italia 62.559 27.796.789 7,15 6 Ph¸p 45.998 20.147.381 5,26 7 BaLan 38.155 17.171.839 4,36 8 Anh 30.153 13.055.058 3,45 9 NhËt 26.905 13.274.686 3,08 10 Hµn Quèc 26.288 11.310.104 3,01 (Nguån : Vô kÕ ho¹ch – Thèng kª Bé Th­¬ng m¹i) C¬ cÊu mÆt hµng XuÊt khÈu n«ng s¶n n¨m 2003 dù kiÕn ®¹t nh­ sau ; g¹o ®¹t 632 triÖu USD; cµ phª ®¹t 500 triÖu USD; cao su ®¹t 350 triÖu USD; h¹t tiªu ®¹t 120 triÖu USD; h¹t ®iÒu ®¹t 240 triÖu USD; chÌ ®¹t 85 triÖu USD. §¸nh gi¸ lîi thÕ cµ phª ViÖt Nam – Ph©n tÝch SWOT Cµ phª lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao cña ViÖt Nam bëi cã nhiÒu lîi thÕ sau: DiÖn tÝch lín, ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, cho n¨ng suÊt cao, gi¸ nh©n c«ng lao ®éng cho mét ngµy lµm viÖc so víi c¸c n­íc trång cµ phª trong khu vùc vµ thÕ giíi rÏ h¬n. §iÒu kiÖn canh t¸c thuËn lîi, ®ang ®­îc hiÖn ®¹i ho¸ trong nhiÒu c«ng ®o¹n: gieo trång, thu ho¹ch, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu nªn gi¸ thµnh ®ang cã xu h­íng gi¶m t¹o nhiÒu c¬ héi c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. III - Dù b¸o xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam tíi n¨m 2010. 1. S¶n l­îng cµ phª Trong giai ®o¹n dù b¸o, cïng víi xu h­íng t¨ng chËm l¹i cña s¶n l­îng vµ tiªu thô cµ phª trªn thÕ giíi, ViÖt Nam sÏ ph¸t triÓn theo h­íng gi¶m diÖn tÝch c©y trång cµ phª Robusta, t¨ng tû träng cµ phª Arabica trong tæng s¶n l­îng. Môc tiªu t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu chñ yÕu sÏ dùa vµo triÓn väng t¨ng chÊt l­îng s¶n phÈm vµ thay ®æi c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu. Theo chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh cµ phª cña HiÖp héi Cµ phª vµ Ca cao ViÖt Nam, tæng diÖn tÝch cµ phª kh«ng ®æi ë møc hiÖn nay, hoÆc gi¶m chót Ýt, n»m trong kho¶ng 450.000 – 500.000 ha, nh­ng c¬ cÊu chñng lo¹i cµ phª sÏ thay ®æi, trong ®ã diÖn tÝch cµ phª Arabica ®¹t kho¶ng 100.000 ha, t¨ng 60.000 ha vµ diÖn tÝch cµ phª Robusta gi¶m 100.000 – 150.000 ha, xuèng cßn 350.000 – 400.000 ha. Tæng s¶n l­îng cµ phª ®¶m b¶o ë møc 600.000 tÊn t­¬ng ®­¬ng 10 triÖu bao, gi¶m 5 triÖu bao so víi hiÖn nay. C¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu cã thÓ ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ nhê t¨ng tû träng cµ phª Arabica trong tæng s¶n l­îng cµ phª cña ViÖt Nam còng nh­ t¨ng c­êng c«ng nghÖ b¶o qu¶n, chÕ biÕn, n©ng cao l­îng cµ phª ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu. C¨n cø vµo triÓn väng thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi vµ kh¶ n¨ng t¹o nguån cung xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, dù b¸o xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam sÏ ®¹t 700 – 780 ngµn tÊn vµo n¨m 2005 vµ 780 – 860 ngµn tÊn vµo n¨m 2010, t¨ng b×nh qu©n 1,5%/n¨m trong giai ®o¹n 2000 – 2005 vµ 2,0% vµo giai ®o¹n 2005 – 2010. Nh÷ng n¨m tíi gi¸ cµ phª thÕ giíi sÏ t¨ng lªn, dÉn tíi gi¸ xuÊt khÈu cña cµ phª ViÖt Nam còng t¨ng theo, ®ång thêi nhê nh÷ng tiÕn bé trong c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ biÕn chÊt l­îng cµ phª sÏ ®­îc n©ng lªn vµ triÓn väng c¶i thiÖn c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu, kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª sÏ ®¹t tèc ®é t¨ng cao h¬n, 13,7%/n¨m vµ 10,5%/n¨m trong giai ®o¹n t­¬ng øng, ®­a kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª lªn 950 triÖu USD vµo n¨m 2005 vµ 1570 triÖu USD vµo n¨m 2010. 2. MÆt hµng vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu trong thêi gian tíi. GÝa xuÊt khÈu cµ phª ®¹t b×nh qu©n 660 – 665 USD/tÊn n¨m 2003 t¨ng 79% so víi cïng thêi gian nµy n¨m 2002, ®©y lµ tÝn hiÖu ®¸ng mõng cho nh÷ng ng­êi trång cµ phª ViÖt Nam. Theo dù b¸o cña HiÖp héi cµ phª thÕ giíi niªn vô 2003/2004 s¶n l­îng cµ phª sÏ gi¶m nh­ng gi¸ cµ phª vÉn cao lµ c¬ héi tèt ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cµ phª. ThÞ tr­êng lín xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam dù b¸o sÏ lµ Hoa Kú, §øc, Anh, Ph¸p, Hµ Lan. Tõ nay ®Õn n¨m 2010 c«ng ty xuÊt nhËp khÈu vµ thiÕt bÞ dÇu khÝ, lµ ®¬n vÞ trùc thuéc Bé th­¬ng m¹i ®· ký ®­îc c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu cµ phª æn ®Þnh cho Hµ Lan mçi n¨m xuÊt khÈu tõ 10.000 tÊn ®Õn 20.000 tÊn. ThÞ tr­êng cµ phª ®ang ®­îc më réng sang EU vµ Liªn Bang Nga cho chóng ta nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó xuÊt khÈu cµ phª ra thÞ tr­êng thÕ giíi. T¨ng c­êng më réng thÞ tr­êng tiªu thô trong n­íc. ch­¬ng iii gi¶i ph¸p vµ mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cµ phª viÖt nam a/ vÒ phÝa ngµnh cµ phª I – ChiÕn l­îc xuÊt khÈu vµ c¹nh tranh vÒ xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam 1. ChiÕn l­îc vÒ gi¸ c¶: GÝa cµ phª gÇn ®©y cã xu h­íng t¨ng, nh­ng gi¸ cµ phª cña ViÖt Nam vÉn cßn thÊp h¬n gi¸ cµ phª c¸c n­íc kh¸c. CÇn n©ng cao chÊt l­îng ®Ó c¹nh tranh víi cµ phª cña c¸c n­íc. 2. ChiÕn l­îc vÒ chÊt l­îng: ChÊt l­îng lµ yÕu tè hµng ®Çu ®Ó s¶n phÈm cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng, ®¶m b¶o sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng ®èi víi s¶n phÈm. §èi víi s¶n phÈm cµ phª ViÖt Nam hiÖn ch­a ®Çu t­ ®óng møc cho viÖc tæ chøc thùc hiÖn qu¸ tr×nh tiªu chuÈn ho¸ mÆt hµng cµ phª xuÊt khÈu. ThiÕt bÞ chÕ biÕn cµ phª phÇn lín ë trong t×nh tr¹ng l¹c hËu, c«ng nghÖ chÕ biÕn ­ít cµ phª cßn rÊt h¹n chÕ, mét phÇn do kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t­. H¬n n÷a c«ng nghÖ chÕ biÕn ®ßi hái ph¶i cã nguån n­íc s¹ch lín vµ chi phÝ cao cho xö lý n­íc th¶i, hiÖn vÉn ®ang lµ khã kh¨n lín cho c¸c vïng trång cµ phª. ChÊt l­îng cµ phª cßn thÊp, dÉn ®Õn møc chªnh lÖch vÒ gi¸ cao gi÷a cµ phª cña ViÖt Nam víi møc gi¸ cµ phª thÕ giíi. ViÖc ®­a tiªu chuÈn nhµ n­íc vÒ yªu cÇu kü thuËt ®èi víi cµ phª nh©n xuÊt khÈu (TCVN 4293 : 2001) cßn ch­a ®­îc chuÈn bÞ tèt tõ kh©u phæ biÕn tiªu chuÈn ®Õn mäi c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ®Õn viÖc tæ chøc thùc hiÖn. CÇn bæ sung c¸c ®iÒu kho¶n vÒ viÖc b¾t buéc thùc hiÖn tiªu chuÈn chÊt l­îng cho cµ phª xuÊt khÈu. T¨ng c­êng qu¶n lý chÊt l­îng cµ phª xuÊt khÈu, n©ng cao chÊt l­îng cµ phª xuÊt khÈu tõ kh©u trång, thu ho¹ch, b¶o qu¶n ®Õn kh©u chÕ biÕn vµ ®ãng gãi theo tiªu chuÈn thèng nhÊt phï hîp víi yªu cÇu cña thÕ giíi. KÕt hîp tuyªn truyÒn h­íng dÉn vµ kiÓm tra viÖc sö dông c¸c lo¹i ho¸ chÊt trong qu¸ tr×nh trång trät vµ chÕ biÕn. ViÖc më réng diÖn tÝch cµ phª Arabica theo ch­¬ng tr×nh sö dông vèn vay cña c¬ quan ph¸t triÓn Ph¸p ch­a ®¹t kÕt qu¶ nh­ mong muèn. VÊn ®Ò chÕ biÕn cµ phª Arabica cßn ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc, kÓ c¶ ë khu vùc quèc doanh, còng nh­ tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò vÒ c«ng nghÖ, thiÕt bÞ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. HiÖp héi cµ phª - ca cao ViÖt Nam còng cÇn tÝch cùc chuÈn bÞ cho viÖc ¸p dông tiªu chuÈn chÊt l­îng tèi thiÓu ®èi víi cµ phª xuÊt khÈu theo quyÕt ®Þnh cña Uû ban chÊt l­îng cµ phª ICO. 3. ChiÕn l­îc vÒ quan hÖ vµ më réng thÞ tr­êng tÝn nhiÖm. N©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i, n©ng cao kü thuËt vµ v¨n ho¸ trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. TiÕn hµnh c¸c ch­¬ng tr×nh xóc tiÕn cã träng ®iÓm. §Èy m¹nh liªn kÕt xóc tiÕn th­¬ng m¹i gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng th«ng qua c¸c HiÖp héi ngµnh hµng, gi÷ quan hÖ tèt víi thÞ tr­êng ®· cã quan hÖ, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu míi, n©ng cao ho¹t ®éng vµ còng cè thÞ tr­ßng Hoa Kú. Quan träng lµ gi÷ kh¸ch hµng vµ thÞ tr­êng “ kh¸ch hµng lµ th­îng ®Õ ”. Trong chiÕn l­îc x©y dùng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu tõ nay ®Õn n¨m 2010 §¶ng vµ Nhµ n­íc ta x¸c ®Þnh c©y cµ phª lµ mét mÆt hµng quan träng cÇn cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Bé Th­¬ng m¹i x¸c ®Þnh cÇn tuyªn truyÒn qu¶ng b¸ ®Ó c¸c thÞ tr­êng lín nh­ Mü, Anh, Ph¸p… nhËp khÈu nhiÒu cµ phª ViÖt Nam. MÆt hµng cµ phª cña ®¬n vÞ nµo chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng cÇn ®¨ng ký ngay th­¬ng hiÖu, mÉu m·, nh·n m¸c ®Ó ng­êi tiªu dïng biÕt vµ mua cµ phª ViÖt Nam. Mét vÊn ®Ò hÕt søc l­u ý lµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn c¶i tiÕn bao b× ®ãng gãi vµ chÕ biÕn s©u ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Xóc tiÕn kh«i phôc c¸c th­¬ng hiÖu ®· ®­îc thÞ tr­êng tÝn nhiÖm nh­ cµ phª Trung Nguyªn. 4. DÞch vô xuÊt khÈu cµ phª: Tæ chøc l¹i hÖ thèng mua gom cµ phª xuÊt khÈu trªn c¬ së b¶o ®¶m quyÒn lîi cho ng­êi xuÊt khÈu còng nh­ ng­êi trång cµ phª. Thµnh lËp chî thu mua cµ phª cña n«ng d©n vµ sµn giao dÞch cµ phª ®Ó c¸c nhµ xuÊt khÈu giao dÞch víi kh¸ch hµng n­íc ngoµi. H×nh hµnh Trung t©m giao dÞch kú h¹n cho mÆt hµng cµ phª, ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc qu¶ng c¸o, chµo b¸n cµ phª qua Internet theo dù ¸n “Hç trî kü thuËt x©y dùng m¹ng th«ng tin hµng ho¸” dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cña Trung t©m th­¬ng m¹i quèc tÕ. X©y dùng quÜ b¶o hiÓm cµ phª xuÊt khÈu do HiÖp héi ngµnh hµng phô tr¸ch. H×nh thµnh Quü b×nh æn gi¸ cµ phª nh»m hç trî ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cµ phª trong nh÷ng thêi ®iÓm bÊt lîi cña thÞ tr­êng thÕ giíi. 5. ChiÕn l­îc ®Çu t­ kü thuËt c«ng nghÖ s¶n xuÊt chÕ biÕn s©u T¨ng c­êng ®Çu t­ cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn, x©y dùng kÕ ho¹ch dµi h¹n trong c«ng nghiÖp chÕ biÕn cµ phª, triÓn khai ®Çu t­ c«ng nghÖ chÕ biÕn ­ít ®Õn tÊt c¶ c¸c vïng trång cµ phª träng yÕu T¨ng c­êng d©y chuyÒn c«ng nghÖ chÕ biÕn c¸c lo¹i cµ phª thµnh phÈm, t¨ng tû lÖ cµ phª chÕ biÕn trong tæng l­îng xuÊt khÈu; liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c ®èi t¸c ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó thu hót ®Çu t­ cho ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn cµ phª. 6. Th­¬ng hiÖu cµ phª. Th­¬ng hiÖu lµ uy tÝn vµ søc m¹nh cña doanh nghiÖp. Chóng ta ®ang sèng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ®ang tham gia vµo héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Chóng ta ph¶i lµm g× ngay b©y giê vµ sau nµy ®Ó tõng b­íc duy tr× vµ x©y dùng thªm th­¬ng hiÖu cho hµng ho¸ ViÖt Nam nãi chung vµ mÆt hµng cµ phª nãi riªng ngµy cµng cã uy tÝn kh«ng chØ ë trong n­íc mµ cßn ë c¶ n­íc ngoµi ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Èn chøa trong th­¬ng hiÖu lµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÊt l­îng s¶n phÈm, kh¶ n¨ng qu¶ng b¸ … cña doanh nghiÖp Th­¬ng hiÖu lµ mét tªn gäi nh­ng kh«ng ph¶i lµ mét tªn gäi b×nh th­êng mµ biÓu hiÖn søc m¹nh, uy tÝn cña doanh nghiÖp vµ kh«ng qu¸ th× Èn chøa trong ®ã mét phÇn søc m¹nh, uy tÝn cña mét quèc gia. Th­¬ng hiÖu cho mét lo¹i hµng ho¸ cã chÊt l­îng cao chÝnh lµ ®iÒu kiÖn b¶o hµnh ®Ó s¶n xuÊt, kinh doanh l©u dµi cña doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t, quyÕt liÖt ë thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng thÕ giíi. §Ó cã thÓ ®øng v÷ng trªn th­¬ng tr­êng th× chØ cã thÓ c¹nh tranh b»ng chÝnh th­¬ng hiÖu cña m×nh. CÇn chó träng ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt, bao b×, c¶i tiÕn mÉu m·, khuyÕn khÝch ®¨ng ký nh·n m¸c cho cµ phª xuÊt khÈu nh»m b¶o vÖ th­¬ng hiÖu cña cµ phª ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Bªn c¹nh sù cè g¾n cña tõng doanh nghiÖp ®Ó cã th­¬ng hiÖu hµng ho¸ ngµy cµng cã uy tÝn trong n­íc vµ ë n­íc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp mong muèn : - §­îc cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, ®èi t¸c ë n­íc ngoµi qua c¸c kªnh kh¸c nhau, ®Æc biÖt ngµy nay qua c¸c trung t©m th­¬ng m¹i ë n­íc ngoµi. - X©y dùng th­¬ng hiÖu ®· khã, nh­ng b¶o vÖ th­¬ng hiÖu cßn khã h¬n ®ßi hái ph¶i th­êng xuyªn n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®æi míi mÉu m·… Trong ®iÒu kiÖn doanh nghiÖp ViÖt nam hiÖn nay chñ yÕu lµ nh÷ng doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn cµng cÇn hîp t¸c, liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh nh÷ng lo¹i hµng ho¸ t­¬ng tù cïng lo¹i ®Ó t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh, nhÊt lµ trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. - HiÖn cµ phª ViÖt Nam cã th­¬ng hiÖu kh¸ næi tiÕng lµ: cµ phª Trung Nguyªn, vinacafe bu«n mª thuét. II – Mét sè gi¶i ph¸p cã ý nghÜa chiÕn l­îc ViÖt Nam hiÖn nay ®ang thùc hiÖn ®iÒu chØnh ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc nh»m vµo nh÷ng néi dung chñ yÕu sau: 1. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång - Gi¶m bít diÖn tÝch cµ phª Robusta sang trång cµ phª Arabica. ChuyÓn c¸c diÖn tÝch cµ phª ph¸t triÓn kÐm, kh«ng cã hiÖu qu¶ sang c¸c lo¹i c©y trång l©u n¨m kh¸c nh­ hå tiªu, cao su, h¹t ®iÒu, c©y ¨n qu¶ vµ c¶ c©y hµng n¨m nh­ b«ng, ng« lai … - Më réng diÖn tÝch cµ phª Arabica ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu ®Êt ®ai thËt thÝch hîp. - Ngoµi ra vÊn ®Ò ®æi gièng míi tèt h¬n cho c¸c v­ên cµ phª còng lµ mét kh©u quan träng cÇn ®­îc ®Çu t­ vµ còng cÇn thêi gian. §©y lµ mét ch­¬ng tr×nh trung h¹n cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam. 2. H¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh MÆc dï chi phÝ lao ®éng cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam t­¬ng ®èi thÊp so víi nhiÒu n­íc kh¸c do GDP b×nh qu©n trªn ®Çu ng­êi thÊp vµ n¨ng suÊt cµ phª ViÖt Nam vµo lo¹i cao trªn thÕ giíi nh­ng gi¸ thµnh cµ phª ViÖt Nam vÉn ch­a thÊp ®Õn møc cã thÓ c¹nh tranh ®­îc. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do n«ng d©n ViÖt Nam víi mong muèn ®¹t n¨ng suÊt cao nhÊt ®· t¨ng ®Çu t­ ph©n bãn, n­íc t­íi lªn møc qu¸ cao, lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña ®Çu t­ vµ n©ng cao gi¸ thµnh s¶n xuÊt. ViÖc cÇn ph¶i lµm lµ t×m ra ph­¬ng thøc ®Çu t­ cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt, trong ®ã gi¶m thiÓu ®Çu t­ vµo ph©n bãn ho¸ häc, thuèc trõ s©u, l­îng n­íc t­íi ®Ó ®¹t n¨ng suÊt kh«ng ph¶i lµ cao nhÊt nh­ng cã møc lîi nhuËn tèt nhÊt. 3. ¸p dông c«ng nghÖ sau thu ho¹ch tiªn tiÕn, ®æi míi thiÕt bÞ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm kÕt hîp víi b¶o vÖ m«i tr­êng Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c«ng nghiÖp s¬ chÕ cµ phª cña ViÖt Namb ®· cã nhiÒu tiÕn bé. Ng­êi ta ®· trang bÞ thªm nhiÒu thiÕt bÞ míi chÊt l­îng tèt trong chÕ biÕn. Tuy nhiªn v¬i cµ phª Arabica th× chÕ biÕn vÉn cßn lµ mét viÖc lµm cã nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ ë kh©u ®Çu tiªn lét vá qu¶, lµm s¹ch nhít. NhiÒu n¬i cã khã kh¨n v× l­îng n­íc s¹ch dïng cho chÕ biÕn qu¸ lín vµ nã còng dÉn ®Õn khã kh¨n vÒ xö lý n­íc th¶i kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr­êng. CÇn nhanh chãng nh©n réng m« h×nh C«ng ty hå tiªu T©n L©m – Qu¶ng TrÞ vµ nghiªn cøu viÖc sö dông m¸y lµm s¹ch nhít kiÓu Penagos rÊt tiÕt kiÖm n­íc cña C«l«mbia ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn phï hîp ®Ó c¶i thiÖn chÊt l­îng cµ phª - §Èy m¹nh tèc ®é ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng, tr­íc m¾t lµ hÖ thèng thuû lîi, ®¶m b¶o nguån n­íc t­íi tiªu cho c¸c vïng trång cµ phª vµ sau ®ã lµ nguån n­íc s¹ch cho chÕ biÕn cµ phª. T¨ng c­êng kh¶ n¨ng dù tr÷ nh»m gi¶m thiÓu c¸c biÕn ®éng bÊt lîi cña thÞ tr­êng thÕ giíi. 4. Më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ xóc tiÕn viÖc tiªu thô cµ phª ë thÞ tr­êng néi ®Þa. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng, kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña cµ phª ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, ®æi míi n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc tiÕp thÞ, t×m kiÕm thÞ tr­êng lµ mét yªu cÇu bøc thiÕt cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam. HiÖn nay, cµ phª ViÖt Nam ®­îc xuÊt sang 60 quèc gia vµ vïng l·nh thæ nh­ng cßn thiÕu nh÷ng thÞ tr­êng truyÒn thèng. Nh÷ng b¹n hµng l©u n¨m, ®¸ng tin cËy cßn ch­a thËt nhiÒu. Ngµnh cµ phª ViÖt Nam còng cßn ch­a tham gia c¸c thÞ tr­êng kú h¹n. Mét vÊn ®Ò cÇn quan t©m n÷a lµ tiÒm n¨ng thÞ tr­êng trong n­íc cßn ch­a ®­îc khai th¸c. MÆc dï ng­êi ViÖt Nam cã t¹p qu¸n uèng trµ tõ l©u ®êi nh­ng víi líp trÎ hiÖn nay viÖc xóc tiÕn tiªu thô cµ phª cã nhiÒu triÓn väng. 5. §µo t¹o cho c¸n bé nh©n viªn vÒ chuyªn ngµnh N©ng cao tr×nh ®é n¨ng lùc cña c¸c nhµ xuÊt khÈu. MÊy n¨m gÇn ®©y Nhµ n­íc ta ®· ®æi míi kh©u qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu rÊt th«ng tho¸ng víi yªu cÇu tù do ho¸ th­¬ng m¹i, bá mäi chÕ ®é ®Çu mèi … Do ®ã ®· gióp cho viÖc suÊt khÈu ®­îc ph¸t triÓn v× nhiÒu ng­êi tham gia xuÊt khÈu sÏ gi¶m g¸nh nÆng vÒ vèn cho mçi doanh nghiÖp. Tuy nhiªn nh×n vµo thùc tÕ chóng ta cÇn n©ng cao tr×nh ®é cña c¸c nhµ kinh doanh xuÊt khÈu cµ phª theo c¸c yªu cÇu sau: Cã kiÕn thøc vÒ thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi Cã kiÕn thøc vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng cµ phª Cã c¬ së kho tµng vµ chÕ biÕn phôc vô tèt cho xuÊt khÈu Lµ héi viªn HiÖp héi cµ phª - cacao ViÖt Nam. 6. §Ò xuÊt vÒ dÞch vô Marketing VÒ c¬ b¶n, ngµnh cµ phª thÕ giíi ®· h×nh thµnh ba d¹ng vÒ tæ chøc kinh doanh tiÕp thÞ: D¹ng “Marketing Board”; d¹ng “Caisse de Stabilisation”; tæ chøc n÷a Nhµ n­íc “HiÖp héi ng­êi trång cµ phª”. C¸c tæ chøc nµy ho¹t ®éng trªn c¬ së Ên ®Þnh gi¸ cè ®Þnh thùc hiÖn c¶ chøc n¨ng ®Öm khi gi¸ c¶ thÕ giíi dao ®éng m¹nh ®Ó ®¶m b¶o cho ng­êi trång cã thÓ b¸n víi gi¸ thÝch hîp. Trong nh÷ng n¨m thÞ tr­êng thÕ giíi ë ®iÒu kiÖn thuËn lîi, c¸c tæ chøc nµy cã thÓ dµnh mét phÇn tÝch luü ®Ó trî gi¸ cho ng­êi s¶n xuÊt trong nh÷ng n¨m gi¸ c¶ xuèng thÊp kh«ng thuËn lîi cho ng­êi tr«ng cµ phª. RÊt nhiÒu c¸c n­íc s¶n xuÊt cµ phª ngµy nay ®· cã nh÷ng hiÖp héi ngµnh nghÒ cña nh÷ng ng­êi trång cµ phª, nh÷ng nhµ chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu. Nh÷ng hiÖp héi nh­ vËy cung cÊp cho ChÝnh phñ vµ c¸c cÊp thÈm quyÒn kh¸c sù hîp t¸c ®¸ng tin cËy. Hä cã thÓ tr×nh bµy c¸c quan ®iÓm ngµnh vµ cã thÓ ®Æt ra mét sè møc ®é nhÊt ®Þnh vÒ kû luËt tù gi¸c ®èi víi c¸c thµnh viªn cña m×nh. Ngay c¶ nh÷ng hÖ thèng hµon toµn tù do cïng ®iÒu cÇn cã kiÓm so¸t ë mét møc ®é nµo ®ã. Sù kiÓm so¸t nµy cã thÓ thùc hiÖn qua cÊp giÊy phÐp xuÊt khÈu, quy ®Þnh ®Çu mèi xuÊt khÈu, c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu vµ quy ®Þnh møc gi¸ xuÊt khÈu tèi thiÓu. Iii – mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu cµ phª C¸c doanh nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn tæ chøc nghiªn cøu thÞ tr­êng s¶n xuÊt, tiªu thô cµ phª thÕ giíi. Qua nghiªn cøu dù b¸o ®­îc s¶n l­îng cµ phª vµ gi¸ c¶ cµ phª thÕ giíi phôc vô cho chiÕn l­îc ®Þnh h­íng kinh doanh cña ®¬n vÞ m×nh. Nghiªn cøu s¶n phÈm cµ phª, thÞ hiÕu tiªu dïng cña kh¸ch hµng ë c¸c thÞ tr­êng kh¸c nhau, cßn ph¶i nghiªn cøu thêi vô ®Ó cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt chÕ biÕn ®­a ra thÞ tr­êng sao cho ®óng thêi vô. GÝa cao mang l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh cho doanh nghiÖp. §¨ng ký cµ phª cho doanh nghiÖp ®Ó gi÷ ®­îc uy tÝn vµ th­¬ng hiÖu cña m×nh. Thùc hiÖn ®ãng gãi, bao b× ®¶m b¶o chÊt l­îng cµ phª bªn trong sao cho phï hîp víi thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng. VÊn ®Ò an toµn vÖ sinh thùc phÈm, an toµn ®å uèng rÊt quan träng. Doanh nghiÖp nªn sö dông hÖ thèng chÊt l­îng cµ phª ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn ®å uèng. Thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ trong chÕ biÕn cµ phª xuÊt khÈu, do ®ã doanh nghiÖp tæ chøc kh©u kiÓm tra cho tèt ®¶m b¶o ®óng tiªu chuÈn cña ®å uèng. Cã quan hÖ tèt gi÷a ng­êi s¶n xuÊt víi ng­êi tiªu thô b»ng c¸c hîp ®ång bèn bªn: ng­êi s¶n xuÊt- ng©n hµng – doanh nghiÖp xuÊt kh©u – nhµ khoa häc. Doanh nghiÖp th­êng xuyªn ®Ò xuÊt víi Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ­u tiªn vay vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt chÕ biÕn cµ phª, ­u tiªn c¸c lîi h×nh dÞch vô vay vèn víi l·i suÊt thÊp, h¹ thÊp dÞch vô vËn chuyÓn cµ phª vµ c¸c lo¹i dÞch vô kh¸c. b/ mét sè kiÕn nghÞ víi nhµ n­íc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu cµ phª i - Cã quy ho¹ch, cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn c©y cµ phª. CÇn n©ng cao chÊt l­îng quy ho¹ch, g¾n quy ho¹ch víi kÕ ho¹ch ®Ó thóc ®Èy chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång. Cã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cµ phª cã gi¸ trÞ gia t¨ng (cµ phª chÕ biÕn s©u) ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña cµ phª ViÖt Nam. §ång thêi cã kÕ ho¹ch x©y dùng c¸c vïng s¶n xuÊt cµ phª h÷u c¬, cµ phª chÊt l­îng cao, x©y dùng th­¬ng hiÖu cho s¶n phÈm ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. VÉn coi ngµnh cµ phª lµ mét ngµnh kinh tÕ mòi nhän, ph¸t triÓn víi chiÕn l­îc l©u dµi vµ ®i vµo chiÒu s©u, nh»m ph¸t huy néi lùc vµ sö dông tèi ®a lîi thÕ so s¸nh. Ii – Cã chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi ng­êi trång cµ phª vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu cµ phª. Quan t©m hç trî s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña ng­êi trång cµ phª, kh«ng ®Ó v× gi¸ thÊp mµ kh«ng ch¨m sãc cµ phª, thËm chÝ chÆt ph¸ v­ên cµ phª. Cho vay vèn ­u ®·i ®Ó ch¨m sãc c¸c vïng cµ phª Robusta ®· cã vµ cho n¨ng suÊt cao ®Ó tr¸nh t×nh h×nh hôt vÒ s¶n l­îng qu¸ lín khi gi¸ ®­îc c¶i thiÖn. TiÕp tôc ph¸t triÓn cµ phª Arabica theo ch­¬ng tr×nh ®· cã. Hç trî c¸c doanh nghiÖp trong viÖc ®¨ng ký b¶o hé së h÷u c«ng nghiÖp víi c¸c th­¬ng hiÖu, xuÊt xø hµng ho¸, phæ biÕn c¸c th«ng tin liªn quan vµ h­íng dÉn thñ tôc ®¨ng ký th­¬ng hiÖu cho c¸c doanh nghiÖp. 1. ChÝnh s¸ch thuÕ vµ tÝn dông Ph¸t triÓn ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc tÝn dông, khuyÕn khÝch mäi h×nh thøc tÝn dông nh»m hç trî vÒ vèn cho c¸c hé gia ®×nh, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu cµ phª. Nhµ n­íc cÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cµ phª vay vèn réng r·i h¬n víi l·i suÊt ­u ®·i. Møc ®é ­u ®·i, thêi h¹n ­u ®·i theo tõng thêi kú, cïng víi chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ mét thêi gian khi thÞ tr­êng biÕn ®éng. T¨ng c­êng ph¸t huy c¸c biÖn ph¸p ®ßn bÉy kinh tÕ hç trî vÒ tµi chÝnh trong xuÊt khÈu, ¸p dông cã chän läc c¸c biÖn ph¸p trî cÊp, trî gi¸ ®¶m bo¶ c¸c nguyªn t¾c cña WTO vµ AFTA. Còng cã vµ më réng chøc n¨ng cho c¸c tæ chøc cÊp tÝn dông hç trî xuÊt khÈu. Chó träng ®Õn tÝn dông xuÊt khÈu cho xuÊt khÈu n«ng s¶n. §iÒu chØnh l¹i chÝnh s¸ch thuÕ theo h­íng t¨ng c­êng hµm l­îng néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm. Gi¶m chi phÝ qua thuÕ cho lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu cµ phª nãi riªng. Cã chÝnh s¸ch ­u tiªn vÒ vèn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, cho c¸c trang tr¹i trång c¸c c©y c«ng nghiÖp ®ang ë thêi kú 3 n¨m ®Çu x©y dùng c¬ b¶n. 2. T×m hiÓu vµ quan hÖ víi c¸c n­íc nh»m më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu cµ phª. Nhµ n­íc cÇn hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu th«ng qua hÖ thèng tham t¸n th­¬ng m¹i, qua c¸c héi chî, triÓn l·m th­¬ng m¹i quèc tÕ, t¨ng c­êng hç trî viÖc cung cÊp th«ng tin vÒ biÕn ®éng thÞ tr­êng cµ phª quèc tÕ vµ c¸c tiÕn bé kü thuËt míi trong c«ng nghÖ chÕ biÕn còng nh­ c¸c xu h­íng thay ®æi trong thÞ hiÕu tiªu dïng t¹i c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Tæ chøc c¸c ph¸i ®oµn th­¬ng m¹i cña chÝnh phñ ®i kh¶o s¸t thÞ tr­êng, trao ®æi th«ng tin vµ xóc tiÕn c¸c c¬ héi kinh doanh, ®Çu t­ míi t¹i thÞ tr­êng nµy. Cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng c¸c n­íc cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. 3. C¬ chÕ xuÊt khÈu vµ c¶i c¸ch hµnh chÝnh Tù do ho¸ h¬n, më réng quyÒn kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp tham gia xuÊt khÈu cµ phª, tõ ®ã t¨ng kh¶ n¨ng thÝch øng nhanh, t¹o lËp m«i tr­êng c¹nh tranh n¨ng ®éng. Chñ ®éng héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ, song song víi viÖc c¶i c¸ch hµnh chÝnh t¹o th«ng tho¸ng cho xuÊt khÈu gi¶m phiÒn hµ ¸ch t¾c. §Ò nghÞ nhµ n­íc chÝnh thøc c«ng nhËn quyÒn kinh doanh xuÊt khÈu cña c¸c c¸ nh©n. Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc quyÒn xuÊt khÈu hµng ho¸ nh­ doanh nghiÖp ViÖt Nam. Rµ so¸t l¹i ®Ó c¾t gi¶m chi phÝ ®Çu vµo cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nã chung vµ xuÊt khÈu cµ phª nãi riªng nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho hµng ViÖt Nam, ®Æt biÖt khi chóng ta ®ang chuÈn bÞ thùc hiÖn AFTA. Ph¸t triÓn viÖc ký kÕt c¸c hîp ®ång tiªu thô cµ phª. Hîp ®ång bao gåm c¸c ph¸p nh©n nh­ sau: Hîp ®ång gi÷a c¸c n«ng d©n, trang tr¹i víi c¸c doanh nghiÖp thu mua cµ phª; Hîp ®ång gi÷a ng­êi trång cµ phª víi nhµ khoa häc; Hîp ®ång gi÷a c¸c doanh nghiÖp thu mua víi c¸c nhµ xuÊt khÈu; Hîp ®ång gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt víi Ng©n hµng….. Tham gia tÝch cùc vµo c¸c chî n«ng s¶n cña vïng ®Ó cã c¸c ch©n hµng æn ®Þnh Cã chÝnh s¸ch th­ëng xuÊt khÈu ®èi víi doanh nghiÖp cã thÞ tr­êng míi KÕt luËn Ngµnh n«ng nghiÖp ViÖt Nam gi÷ vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong nhãm hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu th× cµ phª lµ mét mÆt hµng chiÕm tû träng kh¸ cao trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ chØ ®øng sau mÆt hµng g¹o. MÆt hµng cµ phª xuÊt khÈu ®ang ®­îc Nhµ n­íc ta hÕt søc quan t©m. Thêi gian võa qua gi¸ cµ phª xuÊt khÈu lªn xuèng thÊt th­êng lµm ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn t©m lý cña ng­êi trång cµ phª. Theo dù b¸o cña Tæ chøc cµ phª thÕ giíi (ICO), gi¸ cµ phª sÏ cao h¬n trong thêi gian tíi. Chóng ta cÇn cã dù b¸o ®Òu ®Æn vµ cã chÝnh s¸ch ®óng ®¾n ®Ó xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam ra thÞ tr­êng thÕ giíi cã hiÖu qu¶ h¬n. Nh×n chung viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua cã nhiÒu biÕn ®éng c¶ vÒ nh÷ng yÕu tè thiªn nhiªn. Nh­ng cµ phª xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lu«n v­¬n lªn, liªn tôc lµ mét trong m­êi mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam, gi¶i quyÕt hµng chôc ngµn lao ®éng, gãp phÇn to lín vµo c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Thêi gian nghiªn cøu cã h¹n, cïng víi sù h¹n chÕ vÒ th«ng tin vµ sè liÖu nªn luËn v¨n chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ mÆt hµng cµ phª, v× vËy bµi viÕt ch¾c ch¾n cßn cã nhiÒu thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®­îc ý kiÕn ®ãng gãp cña Héi ®ång, c¸c thÇy c« gi¸o cïng c¸c b¹n quan t©m ®Ó luËn v¨n ®­îc hoµn thiÖn tèt h¬n. Mét lÇn n÷a, em xin ch©n thµnh c¸m ¬n sù chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy gi¸o – Phã gi¸o s­. TiÕn sÜ TrÇn V¨n Chu – Phã hiÖu tr­ëng – Chñ NhiÖm khoa Th­¬ng m¹i, cïng c¸c thÇy c« gi¸o Tr­êng ®¹i häc Qu¶n lý vµ Kinh doanh Hµ néi, c¸c c« chó ë ViÖn nghiªn cøu Th­¬ng m¹i ®· gióp em hoµn thµnh luËn v¨n nµy. Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n! PHô LôC 1 XuÊt khÈu cµ phª thÕ giíi §¬n vÞ: 1000 bao (1 bao = 60kg) N¨m 2000/2001 2001/2002 ThÕ giíi 86.550 89.990 Braxin 17.025 18.680 ViÖt Nam 10.050 13.680 C«l«mbia 9.208 9.870 In®«nªxia 5.566 5.160 Mªxic« 4.300 4.890 Ên ®é 3.988 4.780 Bê biÓn ngµ 4.238 4.520 uganda 2.895 3.195 (Nguån : ICO) PHô LôC 2 S¶n l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1990 ®Õn nay N¨m S¶n l­îng xuÊt khÈu GÝa xuÊt khÈu b×nh qu©n (USD/tÊn) Kim ng¹ch xuÊt khÈu (TriÖu USD) 1990 89.6 1550 138.8 1991 93.8 791 74 1992 116.2 792 92 1993 122.6 902 110.6 1994 177 1854 328.2 1995 248.1 2401 595.5 1996 181.4 1479 420 1997 391.6 1270 497.5 1998 382 1554 593.8 1999 487.5 1213 592 2000 734 683 501 2001 750 660 495 2002 719 448 322 (Nguån: ViÖn nghiªn cøu Th­¬ng m¹i) Phô lôc 3 Ph©n tÝch SWOT (®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi vµ th¸ch thøc) ®iÓm m¹nh ®iÓm yÕu §iÒu kiÖn tù nhiªn (khÝ hËu, thæ nh­ìng …) thuËn lîi cho trång cµ phª. Cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn c¶ cµ phª Arabica vµ Robusta. N¨ng suÊt cµ phª cao. Chi phÝ nh©n c«ng rÎ, gi¸ thµnh s¶n xuÊt thÊp §· cã kinh nghiÖm nhÊt ®Þnh trong trång trät vµ chÕ biÕn th« cµ phª nh©n. §· h×nh thµnh nh÷ng c«ng ty ®Çu mèi ®ñ m¹nh trong thu gom vµ tæ chøc xuÊt khÈu. §· xuÊt khÈu sang 64 n­íc vµ khu vùc trªn thÕ giíi. Vèn ®Çu t­ cña chñ së h÷u thÊp t­¬ng ®èi so víi ngµnh cµ phª c¸c n­íc kh¸c. Cã thÓ tËn dông c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i biÓn. C¸c chÝnh s¸ch hç trî tµi chÝnh, tÝn dông cña ChÝnh phñ víi ng­êi trång cµ phª. ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu (th­ëng xuÊt khÈu, bï lç t¹m tr÷ … ). Cã ý nghÜa x· héi cao nhê t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho c¸c ®Þa ph­¬ng. C«ng nghÖ chÕ biÕn kÐm ph¸t triÓn, gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp. Kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn rÊt h¹n chÕ. ChÊt l­îng cßn thÊp vµ kÐm æn ®Þnh, ch­a ®­îc tiªu chuÈn ho¸. C¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm, ®iÒu kiÖn kho b·i h¹n chÕ. S¶n xuÊt qu¸ ph©n t¸n, t¹o ra nh÷ng khã kh¨n lín trong gom hµng vµ giao hµng ®óng h¹n. XuÊt khÈu trùc tiÕp rÊt h¹n chÕ, phô thuéc vµo nhµ xuÊt khÈu trung gian. ThiÕu kü n¨ng marketing, ®Æc biÖt lµ kü n¨ng th©m nhËp thÞ tr­êng míi. Chi phÝ vËn t¶i vµ c¸c chi phÝ ph¸t sinh cao Ch­a quan t©m thÝch ®¸ng ®Õn x©y dùng th­¬ng hiÖu cña cµ phª ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §é trÔ cña chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ r­êng thÕ giíi h¹n chÕ hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch. C¬ héi Th¸ch thøc HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü më cöa cho ViÖt Nam t¨ng xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nhËp khÈu lín nhÊt thÕ giíi. Cã c¬ héi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng NhËt B¶n vµ c¸c n­íc SEAN. Nhu cÇu tiªu thô trong n­íc víi cµ phª chÕ biÕn néi ®Þa b¾t ®Çu cã dÊu hiÖu t¨ng tr­ëng. Cã triÓn väng t¨ng xuÊt khÈu sang Nga nhê xu h­íng t¨ng tiªu thô ë thÞ tr­êng nµy vµ triÓn väng ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc. C¸c dù ¸n ®Çu t­ tõ c¸c n­íc nhËp khÈu (Ph¸p, §øc …) t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn ­ít vµ ph¸t triÓn cµ phª Arabica. - Tèc ®é t¨ng tiªu thô cµ phª ë Mü ®ang cã dÊu hiÖu ch÷ng l¹i vµ ng­êi tiªu dïng ®ßi hái cao vÒ chÊt l­îng cµ phª. - §ßi hái kh¾c khe cña NhËt B¶n vÒ chÊt l­îng cµ phª vµ chÝnh s¸ch h¹n chÕ nhËp khÈu cµ phª chÕ biÕn. - Søc Ðp c¹nh tranh t¨ng tõ c¸c n­íc trong khu vùc. Tõ c¸c n­íc thuéc c«ng ­íc Lome’ trªn thÞ tr­êng Ch©u ¢u. - Thãi quen tiªu dïng cña hÇu hÕt c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu tiªu thô lín (Mü, NhËt B¶n, EU …) lµ cµ phª Arabica trong khi ViÖt Nam chñ yÕu s¶n xuÊt cµ phª Robusta. Môc lôc Lêi c¸m ¬n Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng i : Mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn xuÊt khÈu cµ phª viÖt nam 2 I – lîi thÕ cña mÆt hµng cµ phª xuÊt khÈu viÖt nam 2 Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh 2 Lîi thÕ so s¸nh cña mÆt hµng cµ phª ViÖt Nam 3 Lîi thÕ vµ khã kh¨n cña ViÖt Nam trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. 3 Ii – kh¸i niÖm, vai trß vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cµ phª ViÖt nam 5 Kh¸i niÖm 5 Vai trß cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu cµ phª nãi riªng. 5 C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cµ phª 6 ThÞ tr­êng xuÊt khÈu 6 Ho¹t ®éng marketing xuÊt khÈu 7 NghiÖp vô vµ kü thuËt ®µm ph¸n ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu cµ phª 8 Iii – c¸c h×nh thøc xuÊt khÈu cµ phª cña viÖt nam 9 XuÊt khÈu trùc tiÕp 10 XuÊt khÈu uû th¸c 10 XuÊt khÈu t¹i chæ 10 Ch­¬ng ii : Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª thÕ giíi vµ viÖt nam 11 I – kh¸i qu¸t t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª thÕ giíi 11 T×nh h×nh s¶n xuÊt cµ phª thÕ giíi 11 XuÊt khÈu cµ phª thÕ giíi 13 Dù b¸o t×nh h×nh thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi 13 Ii – t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª viÖt nam 14 T×nh h×nh s¶n xuÊt cµ phª ViÖt Nam 15 ThÞ tr­êng tiªu thô vµ gi¸ c¶ cµ phª ViÖt Nam 17 Thùc tr¹ng xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam 18 ChÊt l­îng 20 Sè l­îng vµ kim ng¹ch 21 ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam 22 C¬ cÊu mÆt hµng 23 §¸nh gi¸ lîi thÕ cµ phª ViÖt Nam – Ph©n tÝch SWOT 23 iii – dù b¸o xuÊt khÈu cµ phª viÖt nam ®Õn n¨m 2010 23 S¶n l­îng cµ phª 23 MÆt hµng vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu trong thêi gian tíi 24 Ch­¬ng iii: Gi¶i ph¸p vµ mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cµ phª viÖt nam 25 A/ VÒ phÝa ngµnh cµ phª 25 I – chiÕn l­îc xuÊt khÈu vµ c¹nh tranh vÒ xuÊt khÈu cµ phª viÖt nam 25 ChiÕn l­îc vÒ gi¸ c¶ 25 ChiÕn l­îc vÒ chÊt l­îng 25 ChiÕn l­îc vÒ quan hÖ vµ më réng thÞ tr­êng tÝn nhiÖm 26 DÞch vô xuÊt khÈu cµ phª 26 ChiÕn l­îc ®Çu t­ kü thuËt c«ng nghÖ s¶n xuÊt chÕ biÕn s©u 26 Th­¬ng hiÖu cµ phª 27 Ii – mét sè gi¶i ph¸p cã ý nghÜa chiÕn l­îc 28 ChuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång 28 H¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh 28 ¸p dông c«ng nghÖ sau thu ho¹ch tiªn tiÕn, ®æi míi thiÕt bÞ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm kÕt hîp víi b¶o vÖ m«i tr­êng 28 Më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ xóc tiÕn viÖc tiªu thô cµ phª ë thÞ tr­êng néi ®Þa 29 §µo t¹o cho c¸n bé nh©n viªn chuyªn ngµnh 29 §Ò xuÊt vÒ dÞch vô Marketing 29 iii – mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu cµ phª 30 b/ mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi nhµ n­íc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu cµ phª viÖt nam 30 I – cã quy ho¹ch, cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn c©y cµ phª 30 Ii – Cã chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi ng­êi trång cµ phª vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu cµ phª 31 ChÝnh s¸ch thuÕ vµ tÝn dông 31 T×m hiÓu vµ quan hÖ víi c¸c n­íc nh»m më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu cµ phª 31 C¬ chÕ xuÊt khÈu vµ c¶i c¸ch hµnh chÝnh 32 KÕt luËn 33 Phô lôc Tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh kinh doanh th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tr­êng §¹i häc Qu¶n lý vµ Kinh doanh Hµ Néi. 2. Gi¸o tr×nh Marketing. Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n 3. Gi¸o tr×nh ngo¹i th­¬ng. Tr­êng §¹i häc Qu¶n lý vµ Kinh doanh Hµ Néi 4. Gi¸o tr×nh ngo¹i th­¬ng. Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng 5. B¸o c¸o nghiªn cøu thÞ tr­êng cµ phª cña ViÖn nghiªn cøu Th­¬ng M¹i 6. Th«ng tin chuyªn ®Ò thÞ tr­êng cµ phª cña ViÖn nghiªn cøu Th­¬ng M¹i 7. B¸o c¸o 8 th¸ng ®Çu n¨m cña ViÖn nghiªn cøu Th­¬ng M¹i 8. B¸o: - Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi 3 (83) 2003 - Nghiªn cøu ch©u ©u sè 1 (49) 2003 - Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 2001, 2002