Đề tài Ảnh hưởng của hiệp định thương mại việt-Mĩ đến hàng nông sản Việt Nam xuất khẩu sang thị trường mĩ

ẢNH HƯỞNG CỦA HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT-MĨ ĐẾN HÀNG NÔNG SẢN VIỆT NAM XUẤT KHẨU SANG THỊ TRƯỜNG MĨ LỜI MỞ ĐẦU Sau nhiều vòng đàm phán cuối cùng Hiệp định Thương mại Việt -Mĩ đã được tổng thống Mĩ J.W.Bush phê chuẩn vào ngày 17/10/2001,và chỉ chờ quốc hội Việt Nam phê chuẩn nữa là hiệp định được thực thi. Việt Nam đã kí Hiệp định thương mại với hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới,nhưng việc kí Hiệp định thương mại với Mĩ ngày 13/7/2000 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.Kể từ khi Mĩ bãi bỏ cấm vận và bình thường hoá quan hệ với Việt Nam quan hệ thương mại giữa hai quốc gia đã có những bước phát triển,cán cân thương mại liên tục tăng trưởng,trong đó cán cân thương mại của Việt Nam với Mĩ chuyển dần từ thâm hụt sang thặng dư. Cán cân thương mại Việt-Mĩ Đơn vị:triệu USD Chỉ tiêu 94 95 96 97 98 99 XK sang Mĩ 50,4 200,0 308,0 372,0 553,4 601,9 NK từ Mĩ 172,0 252,0 616,0 278,0 269,0 277,3 Xuất-Nhập -121,6 -52,0 -308,0 94,0 283,9 324,6 Nguồn:Hải quan Tuy nhiên quan hệ thương mại giữa hai nước vẫn chưa tương xứng với thị trường rộng lớn của hai quốc gia.Hiệp định thương mại được thực hiện sẽ góp phần thúc đẩy mạnh mẽ quan hệ buôn bán hai chiều ,đem lại lợi ích cho cả hai bên . Hiệp định Thương mại với nội dung bao gồm 7 chương: Chương 1: Thương mại hàng hoá Chương 2: Quyền sở hữu trí tuệ Chương 3: Thương mại dịch vụ Chương 4: Phát triển quan hệ đầu tư Chương 5: Tạo điều kiện thuận lợi cho kinh doanh Chương 6: Các qui định liên quan đến tính minh bạch ,công khai và quyền khiếu kiện Chương 7: Những điều khoản chung * Trong đó về Thương mại hàng hoá hai bên cho nhau hưởng qui chế Thương mại bình thường (tối huệ quốc) một cách vô điều kiện,và theo các thoả thuận thì các doanh nghiệp Việt Nam có quyền tham gia ngay lập tức phân phối hàng hoá tại Mĩ và thuế quan sẽ được cắt giảm theo lộ trình . * Về Thương mại dịch vụ ,các doanh nghiệp Việt Nam được tự do kinh doanh dịch vụ tại Mĩ và các doanh nghiệp Mĩ từng bước được tự do kinh doanh tại Việt Nam * Về đầu tư,hai bên tạo điều kiện cho nhau tự do hoạt động đầu tư kinh doanh Như ta đã biết Mĩ là một nước lớn thứ 4 trên thế giới về diện tích,gồm 50 tiểu bang,với dân số 280 triệu người,trong đó có 8 triệu người Mĩ gốc Châu á, 1,5 triệu ngườiViệt Nam ,là một thị trường tiêu thụ hàng hoá rất lớn .GDP của Mĩ năm 2000 là 10.000 tỷ USD ,GDP bình quân trên đầu người là 36.000 USD/năm/người,là nước có kim ngạch xuất nhập khẩu lớn nhất thế giới(năm 99 chiếm 12% giá trị kim ngạch xuất khâủ và 15% giá trị kim ngạch nhập khẩu thế giới). Vì vậy về phía Việt Nam cần tận dụng tốt cơ hội này để tăng cường xuất khẩu sang thị trường Mĩ ,thúc đẩy phát triển nền kinh tế .Xuất khẩu nông sản là một thế mạnh của Việt Nam ,các doanh nghiệp Việt Nam cần phải biết khai thác cơ hội và hạn chế các tác động tiêu cực của Hiệp định này. TÁC ĐỘNG CỦA HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI VIỆT-MĨ I.ẢNH HƯỞNG CỦA HIỆP ĐỊNH TỚI NỀN KINH TẾ VIỆT NAM Khi thực hiện Hiệp định Thương mại,Mĩ sẽ áp dụng thuế suất phù hợp với qui định của WTO (ước tính thuế nhập khẩu trung bình của hàng hoá Việt Nam vào Mĩ sẽ giảm từ 40% xuốngcòn 4%) loại bỏ các hàng rào phi thuế quan,các hạn chế định lượng và mở đường cho hàng hoá Việt Nam thâm nhập và cạnh tranh bình đẳng trên thị trường Mĩ.Về phía mình Việt Nam cam kết sẽ loại bỏ các rào cản phi thuế quan,giảm mức thuế đối với hàng hoá nhập khẩu từ Mĩ vào Việt Nam,do đó sẽ tạo điều kiện cho người Việt Nam mua hàng hoá Mĩ với giá rẻ hơn.Các điều khoản ưu đãi đầu tư và việc cho phép các công ty góp vốn liên doanh tham gia rộng hơn các hoạt động xuất nhập khẩu,sẽ thúc đẩy đầu tư và các hoạt động kinh doanh của Mĩ ở Việt Nam Hiệp định Thương mại không những thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu Việt Nam vào một trong những thị trường lớn nhất thế giới mà còn tạo thêm động lực cho tăng trưởng kinh tế của Việt Nam Những lợi ích của hiệp định Thương mại song phương đối với Việt Nam bao gồm: *Thứ nhất,tăng hiệu quả của nền kinh tế: Xét trên tổng thể nền kinh tế,việc thi hành các cam kết trong hiệp định thương mại ,trong một chừng mực nào đó ,sẽ có những tác động theo hướng phát huy lợi thế so sánh,tăng hiệu quả đầu tư của nền kinh tế.Các nguồn lực khan hiếm của xã hội sẽ được phân phối lại hợp lí hơn và phản ánh đúng hơn tín hiệu của thị trường theo hướng phát triển các ngành hàng có lợi thế cạnh tranh ,dẫn đến hiệu quả tổng thể của nền kinh tế đươc nâng lên . *Thứ hai , cải thiện khả năng của các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Mĩ Đối với các ngành xuất khẩu trước đây phải chịu mức thuế nhập khẩu cao,khó thâm nhập thị trường Mĩ nay sẽ có cơ hội để phát triển.Trong số các ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam có dệt may,quần áo công nghiệp nhẹ và một số mặt hàng nông sản sẽ thu được lợi nhiều nhất do thuế nhập khẩu vào thị trường Mĩ giảm mạnh.Sự phát triển của các nghành hàng xuất khẩu trên sẽ làm xuất hiện các ngành hàng mới và kéo theo các hiệu ứng tạo công ăn việc làm ,tăng thu nhập cho một bộ phận dân cư. Cơ hội xuất khẩu sang thị trường Mĩ là rất lớn. Năm 1999 giá trị kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Mĩ chỉ đạt 601 triệu USD/năm ,thấp hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực mà Mĩ đã áp dụng quy chế quan hệ bình thường và là thành viên của WTO.Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mĩ chỉ bằng 1/35 của Malaixia và 1/23 của Thái Lan.Còn nếu xét về cơ cấu xuất nhập khẩu sang thị trường Mĩ trong tổng xuất nhập khẩu cũng rất nhỏ bé.Trong suốt giai đoạn 1994-1999 xuất khẩu sang thị trường Mĩ chỉ chiếm 4-5% tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam và nhập khẩu từ Mĩ chỉ đạt 2,4% tổng giá trị kim ngạch nhập khẩu của Viêt Nam .Trong khi đó các tỉ lệ này của Thái Lan là 17,4% và 10,3% và Malaixia là 19,4% và 11,9%. BẢNG1: Giá trị kim ngạch xuất nhập khẩu của một số nước trong khu vực với Mĩ năm 1999(triệu USD) Xuất khẩu Nhập khẩu Thái Lan Inônêxia Malaixia Philipin Việt Nam 14324 9514 21429 12380 601 4984 1939 9079 7226 277 Nguồn: Bộ thương mại Mĩ Thứ ba,Hiệp định Thương mại sẽ mở đường cho Việt Nam gia nhập WTO và từng bước hội nhập vào nền kinh tế thế giới Khi đã kí kết hiệp đinh thương mại với Mĩ tiến trình gia nhập WTO sẽ trở nên dễ dàng hơn do các điều lệ và qui định của Mĩ gần với khuôn khổ của WTO.Thêm nữa,Mĩ có vai trò rất quan trọng trong hoạt động của tổ chức này,nên kí được hiệp định song phương với Mĩ sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho tiến trình gia nhập WTO của Việt Nam. Thứ tư , tạo điều kiện để Việt Nam tiếp nhận công nghệ và kinh nghiệm quản lí tiên tiến trên thế giới Một trong những kênh quan trọng của chuyển giao công nghệ và kinh nghiệm quản lí là thông qua đầu tư trực tiếp .Thông qua Hiệp định Thương mại Việt-Mĩ ,các doanh nghiệpHiệp định Thương mạiH11 sản xuất và kinh doanh trên đất Việt Nam sẽ tiếp cận thị trường Mĩ được dễ dàng hơn ,do đó Việt Nam không những sẽ tăng thu hút đầu tư của Mĩ ,mà còn của các nước khác nhằm khai thác thị trường Mĩ. Tuy nhiên bên cạnh những lợi ích đem lại ,việc thực thi Hiệp định Thương mại Việt-Mĩ cũng sẽ tạo ra những thách thức lớn đối với Việt Nam .Các doang nghiệp trước đây được hưởng lợi từ sự bảo hộ của một nền kinh tế đóng thì nay sẽ gặp khó khăn ,các doanh nghiệp chịu thiệt thòi từ sự bảo hộ trước đây sẽ có cơ hội mở rộng và phát triển.Những thách thức mà doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt gồm có : Thứ nhất,các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh trong nước sẽ phải đối mặt với sức ép cạnh tranh lớn hơn. Hiệp định Thương mại sẽ mở cửa cho hàng hoá của Mĩ vào thị trường Việt Nam ,giá một số hàng hoá nhập khẩu từ Mĩ sẽ trở nên rẻ hơn,khả năng cạnh tranh của các mặt hàng này sẽ tăng lên so với các sản phẩm nội địa cùng loại .Số lượng các doanh nghiệp của Mĩ và các nước khác đầu tư vào thị trường Việt Nam sẽ tăng lên nhằm xuất khẩu sang thị trường Mĩ hay khai thác thị trường nội địa,do đó sẽ gây áp lực lên các doanh nghiệp sản xuất trong nước.Không những trong lĩnh vực sản xuất mà cả trong lĩnh vực thương mại sức ép cạnh tranh cũng tăng.Hoạt động xuất nhập khẩu một số mặt hàng trước đây chủ yếu do các doanh nghiệp quốc doanh thực hiện ,thì nay các doanh nghiệp có vốn đầu tư của Mĩ hay doanh nghiệp tư nhân sẽ được phép tham gia. Nếu không có những chuẩn bị cần thiết ,các doanh nghiệp nội địa đặc biệt là các doanh nghiệp quốc doanh sẽ gặp phải nhiều khó khăn trong cạnh tranh. Thứ hai, các doanh nghiệp xuất khẩu sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh của các đối thủ trên thị trường Mĩ Mặc dù các doanh nghiệp Việt Nam sẽ tiếp cận với thị trường Mĩ dễ dàng hơn so với trước đây,tuy nhiên cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ phía các nước Châu á khác như Inđônêxia ,Malaixia ,Thái Lan ,vốn đã có chỗ đứng trên thị trường Mĩ trước Việt Nam rất lâu.Ngoài ra Trung Quốc vừa kí Hiệp định Thương mại với Mĩ năm 1999 ,và gia nhập WTO sẽ là một thách thức đối với các doanh nghiệp Việt Nam ,bởi Trung Quốc và Việt Nam có nhiều mặt hàng xuất khẩu tương đồng và có trình độ công nghệ tương đương . Thứ ba,các qui định về luật pháp và hải quan Muốn xuất khẩu hàng hoá sang Mĩ ,các doanh nghiệp phải tìm hiểu những qui định về thương mại và hải quan vốn rất phức tạp của Mĩ.Luật pháp Mĩ qui định tất cả mọi vấn đề có liên quan đến việc nhập khẩu hàng hoá từ nước ngoài vào đều thuộc thẩm quyền của chính phủ liên bang .Bộ Thương mại ,Văn phòng đại diện Thương mại,Uỷ ban thương mại quốc tế và cụ thể nhất là Hải quan Mĩ là những cơ quan có trách nhiệm đối với vấn đề này .Ngoài các thủ tục hải quan,còn có các qui định thương mại liên quan đến luật như chống độc quyền ,chống bán phá giá,trách nhiệm sản phẩm ,thương mại thống nhất ... Thứ tư, tiêu chuẩn kĩ thuật,vệ sinh dịch tễ và các yếu tố khác Mĩ đưa ra các tiêu chuẩn về vệ sinh dịch tễ nhằm đảm bảo đảm an toàn về vệ sinh cho người tiêu dùng ,tuy nhiên đôi khi những điều kiện này lại trở thành các rào cản vô hình đối với hàng hoá nhập khẩu vào Mĩ,đặc biệt đối với các nước đang phát triển .Ngoài ra lợi thế giá cả của hàng hoá Việt Nam do thuế nhập khẩu vào Mĩ giảm ,không đồng nghĩa với việc xuất khẩu tăng lên nhanh chóng.Với một thị trường có mức thu nhập cao như Mĩ thì ngoài giá cả, còn có những yếu tố khác cũng rất quan trọng như thị hiếu,thẩm mĩ,xu hướng,thói quen tiêu dùng ...do đó các doanh ngiệp Việt Nam cần nghiên cứu kĩ lưỡng các vấn đề trên để có thể áp dụng hiệu quả trong các hoạt động phát triển thị trường. II.ẢNH HƯỞNG CỦA HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI ĐẾN NGÀNH NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM Xuất khẩu nông sản hiện đóng góp 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Thị trường Mĩ là một trong những thị trường tiêu thụ nông sản lớn nhất thế giới ,nhập khẩu nông nghiệp hàng năm của Mĩ lên tới 38 tỉ USD ,đây là một thị trường đa dạng và có tiềm năng rất lớn. So với các thị trường có mức thu nhập và tiêu dùng bình quân đầu người tương đương Mĩ như EU,Nhật Bản thì xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang thị trường Mĩ chỉ chiếm tỉ lệ hết sức khiêm tốn,nhưng sau khi hiệp định thương mại được thi hành thì xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang thị trường Mĩ sẽ có cơ hội tăng lên đáng kể.Với giá trị xuất khẩu nông nghiệp trên đầu người của Việt Nam vẫn còn rất thấp,chỉ đạt 23 USD/đầu người so với Thái Lan 150 USD/đầu người ,và khả nâng sản xuất nông sản nhiệt đới khá mạnh ,do đó tiềm năng xuất khẩu nông sản của Việt Nam vào thị trường Mĩ còn rất lớn . Xuất nhập khẩu nông nghiệp của Việt Nam vào Mĩ hiện nay kém xa so với các nước trong khu vực .Các nước này đã được Mĩ trao cho quy chế quan hệ bình thường(MFN) và là thành viên của tổ chức WTO .Trong khi kim ngạch xuất khẩu nông nghiệp của Việt Nam bằng 1/3 của Thái Lan và tương đương với Philipin thì kim ngạch xuất khẩu nông ngiệp của Việt Nam sang thị trường Mĩ chỉ đạt 294 triệu USD ,bằng 1/7 Thái Lan ,và 1/2 của Philipin.Sau khi hiệp định Thương mại Việt-Mĩ được thi hành,các chính sách thương mại của Mĩ đối với Việt Nam sẽ giống như các nước trong khu vực .Với lợi thế sản xuất và xuất khẩu nông sản mạnh,tiềm năng xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang Mĩ là rất lớn. Hình 1:Kim ngạch xuất nhập khẩu nông nghiệp một số nướcASEAN với Mĩ năm 1999(triệu USD) Nhập khẩu nông nghiệp của Việt Nam từ Mĩ so với các nước trong khu vực hiện nay không đáng kể. Hiện nay chỉ đạt 27 triệu USD, bằng 1/7 của Thái Lan và Malaixia ,1/8 Inđônêxia,và 1/23 Philipin.Theo cam kết của Hiệp định ,Việt Nam sẽ mở cửa thị trường nội địa cho nông sản của Mĩ.Các rào cản phi thuế sẽ được loại bỏ,hàng rào thuế quan giảm xuống và ngành nông nghiệp áp dụng các yêu cầu về vệ sinh dịch tễ theo thông lệ và tiêu chuẩn quốc tế .Những thay đổi này sẽ có tác dụng thúc đẩy xuất khẩu nông sản của Mĩ sang thị trường Việt Nam .Mĩ là một trong những nước xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp hàng đầu thế giới ,ước tính xuất khẩu nông nghiệp của Mĩ năm 1999 là 50 tỷ USD,nên với một số ngành hàng nông nghiệp Mĩ có lợi thế so sánh ,Việt Nam sẽ phải chịu sức ép cạnh tranh rất lớn khi thực hiện các cam kết trong Hiệp định Thương mại. Tác động của Hiệp định Thương mại đến ngành nông nghiệp Việt Nam có thể thông qua ba hướng chíng sau: Thứ nhất,việc giảm hàng rào thuế quan và tiến tới loại bỏ các hàng rào phi thuế quan của cả Mĩ và Việt Nam sẽ tạo điều kiện cho hàng hoá tiếp cận thị trường dễ dàng hơn ,và do đó sẽ thúc đẩy thương mại nông lâm sản hai chiều.Những ngành hàng trước đây gặp khó khăn do thuế quan cao hay rào cản phi thuế nay sẽ có cơ hội để phát triển. Thứ hai ,khả năng tiếp cận thị trường Mĩ dễ dàng hơn,cùng với những điều kiện ưu đãi về đầu tư vào ngành nông nghiệp sẽ làm tăng đầu tư của Mĩ và các nước khác vào các ngành nông sản của Việt Nam để xuất khẩu sang thị trường Mĩ .Hiện nay Mĩ có 15 dự án đầu tư vào nông nghiệp Việt Nam với tổng số vốn đầu tư là 142,3 triệu USD .Những ngành hàng phục vụ xuất khẩu sang thị trường Mĩ có thể sẽ được tăng tiếp nhận đầu tư ,đặc biệt là ngành công nghiệp chế biến rau quả ,lâm sản ,chế biến thức ăn gia súc,sản phẩm cây công nghiệp ,và hải sản. Thứ ba và là hệ quả của hai điều trên ,Hiệp định Thương mại sẽ tạo điều kiện cho ngành nông nghiệp Việt Nam phát triển hơn nữa theo chiến lược mới : tăng khả năng cạnh tranh của nông sản Việt Nam ,hình thành nền sản xuất hàng hoá mạnh,giúp cho ngành nông nghiệp Việt Nam thay đổi cơ cấu theo hướng phát huy lợi thế so sánh trong thương mại quốc tế (trước hết là đối với Mĩ ),tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế trong và ngoài nước tham gia rộng rãi hơn các hoạt động sản xuất kinh doanh,phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn ,và các nguồn lực trong khu vực nông nghiệp và nông thôn sẽ được phân bổ hợp lý và hiệu quả hơn. Ảnh hưởng của hiệp định thương mại đến một số ngành hàng nông sản chính như sau: 1.Một số ngành hàng nông sản của Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Mĩ. Sau khi Mĩ dỡ bỏ lệnh cấm vận với Việt Nam năm 1994 xuất khẩu nông sản của Việt Nam vào thị trường Mĩ đã tăng lên đáng kể .Đứng đầu là cà phê ở mức 100 triệu USD/năm,tiếp theo là các mặt hàng như hải sản (tôm, cá) 52 triệu USD/năm ,hạt điều 22,7 triệu USD/năm Giai đoạn 1996-1999,các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu tăng mạnh là hồ tiêu từ 84 ngàn USD lên 15 triệu USD và rau qủa từ 1,9 triệu USD lên 4,7 triệu USD. Bảng 2:Các mặt hàng nông,lâm ,hải sản chính của Việt Nam xuất khẩu sang Mĩ (nghìn USD) Mặt hàng 1995 1996 1997 1998 1999 Cà phê Tôm Hạt điều Hồ tiêu Rau quả Cao su Chè Giấy Muối 134977 2948 0 0 195 1572 435 2 19 105018 4381 7385 84 1987 564 230 7 10 102079 12933 15386 2102 2917 3013 465 73 0 135245 33477 22481 3566 2951 2896 69529 9 94587 52258 22718 15483 4681 3483 789 34 6 Nguồn:Hải quan Mĩ Kim ngạch xuất khẩu nông sản sang thị trường Mĩ đã có những tăng trưởng đáng kể .Hiệp định thương mại sẽ phát huy tiềm năng và thế mạnh của nông nghiệp Việt Nam .Hiệp định Thương mại sẽ có tác động thúc đẩy xuất khẩu một số ngành hàng nông sản của Việt Nam vào thị trường Mĩ: Thứ nhất,theo các cam kết trong hiệp định ,các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế trong và ngoài nước sẽ tham gia xuất khẩu trực tiếp một số nông lâm ,hải sản.Việc đa dạng hoá các đối tượng tham gia xuất khẩu sẽ tăng khả năng cạnh tranh trong nội bộ các doanh nghiệp Việt Nam ,làm tăng hiệu quả hoạt động kinh doanh và phát triển thị trường . Thứ hai,hàng rào thuế quan giảm xuống sẽ tạo điều kiện cho hàng hoá nông sản của Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Mĩ có khả năng cạnh tranh cao hơn so với trước đây do giá xuất khẩu rẻ hơn. Hình 2:Thuế nhập khẩu các mặt hàng nông sản Việt Nam vào Mĩ trước và sau khi Hiệp định Thương mại được thực thi(%) Do hàng rào thuế quan giảm đáng kể,nên có một số ngành hàng của Việt Nam sẽ có khả năng tăng kim ngạch xuất khẩu mạnh.Các ngành hàng này gồm có gạo qua chế biến (thuế nhập khẩu từ 24% xuống còn 5,8%),các sản phẩm từ gỗ (thuế nhập khẩu từ 29,4% xuống còn 2,1%),các sản phẩm từ thịt,đặc biệt là thịt ướp lạnh (thuế nhập khẩu từ 23,1% xuống còn 4,7%).Ngành hàng rau quả có triển vọng tăng mạnh xuất khẩu sang thị trường Mĩ vì thuế nhập khẩu giảm từ 21% xuống còn 5,4%,ngoài ra dự báo nhu cầu nhập khẩu rau quả trong tương lai của Mĩ sẽ tăng mạnh. Đối với một số mặt hàng khác như cà phê,cao su,điều ,chè,cá ,do thuế nhập khẩu vào thị trường Mĩ trước đây vốn đã gần bằng mức thuế ở qui chế quan hệ bình thường (MFN),nên ảnh hưởng của Hiệp định khó làm tăng khả năng xuất khẩu ,trừ phi công tác xúc tiến thương mại và tìm kiếm bạn hàng được đẩy mạnh.Thêm vào đó theo dự báo của USDA trong giai đoạn 1998-2008 ,nhu cầu nhập khẩu các sản phẩm cà phê và cao su của Mĩ tăng thấp,chỉ đạt 1%/năm ,so với mức 3%/năm nhu cầu nhập khẩu các mặt hàng nông sản nói chung. Thứ ba, do các doanh nghiệp Việt Nam chỉ mới tiếp cận thị trường Mĩ từ năm 1994,sau khi lệnh cấm vận được dỡ bỏ,nên thị trường này còn rất mới,các công tác tìm hiểu và thâm nhập thị trường ,xúc tiến thương mại ,tìm kiếm đối tác ...chưa được triển khai và phát triển để thúc đẩy xuất khẩu nông sản.Do đó một số mặt hàng xuất khẩu nông sản của ta chưa tạo được chỗ đứng vững chắc trên thị trường Mĩ .Điều này có thể thấy được phần nào qua việc so sánh kim ngạch xuất khẩumột số mặt hàng nông sản của Việt Nam sang các thị trường Mĩ với Nhật Bản và EU .Các nước EU và Nhật Bản có mức thu nhập bình quân đầu người tương đương Mĩ ,và cũng áp dụng các tiêu chuẩn vệ sinh dịch tễ đối với hàng hoá nhập khẩu nghiêm ngặt không kém gì Mĩ .Mặt khác các thị trường EU và Nhật Bản tuy kém xa Mĩ về mức tiêu thụ trên đầu người,song nhập khẩu một số mặt hàngnông sản từ Việt Nam của các thị trường này lớn hơn rất nhiều so với Mĩ (Bảng 3).Do đó khi thi hành Hiệp định Thương mại ,bên cạnh hàng rào thuế quan nhập khẩu giảm xuống,cùng với trao đổi thông tin và công tác xúc tiến thương mại được đẩy mạnh,xuất khẩu một số ngành hàng như thủ công mĩ nghệ ,hải sản,rau quả,dầu thực vật...sang Mĩ có hi vọng tăng lên. Bảng 3:Một số mặt hàng nông sản của Việt Nam xuất khẩu sang các thị trường EU,Nhật Bản và Mĩ(triệu USD) năm 2000 Mặt hàng EU Nhật Bản Mĩ Gạo Cao su Cà phê Chè Hạt điều Hạt tiêu Rau quả Thủ công mĩ nghệ Quế Lạc nhân Hải sản 16,6 20,4 167,5 2,4 23,3 25 10,4 100,2 0,46 0,45 101,7 2,5 5 18,6 2,8 3,4 0,4 9,7 33,3 0,62 0,3 444,4 7,5 1,5 57,8 0,3 37 8,6 0,8 11,2 0,5 0,02 272,3 Nguồn:Tổng cục Hải quan 2000. Tuy nhiên bên cạnh những cơ hội mở ra đối với các doanh nghiệp Việt Nam thì cũng có nhiều thách thức.Nguyên nhân bắt nguồn từ chỗ thị trường Mĩ là một thị trường khó tínhvới những qui định khắt khe về tiêu chuẩn vệ sinh dịch tễ,qui định về nhãn mác thương mại và xuất xứ hàng hoá. 2.Một số ngành hàng nông sản của Mĩ nhập khẩu vào Việt Nam Theo cam kết của Hiệp định Thương mại ,Việt Nam sẽ mở cửa cho hàng hoá của Mĩ tiếp cận thị trường nội địa.Một số ngành hàng và doanh nghiệp trước đây nhận được các ưu đãi và độc quyền trên thị trường nội địa,nhờ sự bảo hộ của các hàng rào thuế quan và phi thuế quan sẽ phải đối mặt với sức ép cạnh tranh lớn hơn từ các hàng hoá nhập khẩu từ Mĩ,cũng như các công ty Mĩ đầu tư tại Việt Nam .Mặt khác người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi từ giá cả hàng hoá nông sản nhập khẩu thấp hơn ,sự loại bỏ các rào cản thuế quan và phi thuế quan sẽ làm tăng hiệu quả của ngành nông nghiệp Việt Nam , do nguồn vốn được đầu tư vào những ngành hàng phản ánh lợi thế so sánh và có lợi nhuận cao nhất. Sau khi bỏ lệnh cấm vận đối với Việt Nam năm 1994 ,hàng hoá nông sản của Mĩ cũng từng bước tìm được chỗ đứng trên thị trường Việt Nam .Các mặt hàng nông sản của Mĩ cũng từng bước tìm được chỗ đứng trên thị trường Việt Nam .Các mặt hàng nông sản chủ yếu của Mĩ nhập khẩu vào Việt Nam gồm có phân bón ,giấy ,đậu tương ,bông,sữa đường,ngô và bột mì.Kim ngạch một số mặt hàng như sữa ,đường,bột mì đã tăng mạnh trong các năm qua .Giá trị kim ngạch của sản phẩm sữa và trứng của Mĩ nhập khẩu vào Việt Nam đã tăng từ 0,7 lên 4,1 triệu USD trong giai đoạn 1995-1999.Tương tự giá trị kim ngạch của đường tăng từ 0,2 lên 1,2 triệu USD .Tuy nhiên do hai nước chưa tiến tới bình thường hoá quan hệ thương mại nên trong giai đoạn 1994-1999 kim ngạch nhập khẩu các sản phẩm nông sản của Mĩ vào thị trường Việt Nam tăng lên không đáng kể,một số mặt hàng còn giảm xuống Bảng 5:Các mặt hàng nông sản chính của Mĩ nhập khẩu vào Việt Nam (1000 USD) 95 96 97 98 99 Phân bón Giấy Bông Sữa ,Trứng Đường Ngô Bột mì Đậu tương Rau quả chế biến Thịt 35909 9586 7259 751 285 1815 4 230 122 213 52259 10684 11590 655 223 2773 15 3246 172 194 8943 4111 12091 6962 289 2000 4 1327 506 232 42229 5528 4464 6180 948 0 182 322 304 319 47224 8513 4982 4096 1255 698 385 217 213 81 Nguồn:Hải quan Mĩ Khi Hiệp định Thương Mại có hiệu lực,hàng rào thuế quan sẽ giảm xuống đối với hhầu hết các nông sản nhập khẩu từ Mĩ,trung bình từ 30-40% xuống còn 10-20%,do đó nhập khẩu nông sản của Việt Nam từ Mĩ sẽ có xu hướng tăng .Do thuế nhập khẩu giảm ,nên một số mặt hàng nông sản của Mĩ nhập khẩu vào thị trường Việt Nam có khả năng tăng mạnh,gồm có pho mát và sữa,thuế nhập khẩu giảm từ 30% xuống còn 10%,rau từ 30% xuống còn 20% và quả từ 40% xuống 15%(Mĩ có thế mạnh về quả và trái cây ôn đới như nho,táo,cam,dưa ,lê),đậu tương từ 10% xuống 5%.Ngoài ra nhập khẩu các mặt hàng thực phẩm như thịt chế biến ,rau quả chế biến,đồ ăn nhanh ...sẽ tăng ,do hàng rào thuế quan giảm và xu hướng thị hiếu tiêu dùng đối với các mặt hàng này tăng lên. Hình 3.Thuế nhập khẩu các mặt hàng nông sản của Mĩ vào Việt Nam trước và sau khi Hiệp định Thương mại đưọc thực thi(%) Thuế nhập khẩu các mặt hàng nông sản khác như bột mì,ngô,thịt và rau quả chế biến giảm không đáng kể.Đáng lưu ý,Mĩ vốn là nướccó thế mạnh về sản xuất và xuất khẩu các sản phẩm nông sản này,song giá trị kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Việt Nam vẫn còn ở mức khiêm tốn.Theo cam kết của Hiệp định Thương mại ,các rào cản này phải loại bỏ và do đó nhập khẩu các nông sản có thế mạnh của Mĩ sẽ có xu hướng tăng.Hạn ngạch nhập khẩu các sản phẩm sữa ,trứng,bột mì,ngô,thịt sẽ bị loại bỏ trong vòng 4 năm kể từ khi hiệp định có hiệu lực.Đối với các sản phẩm chế biến thời gian loại bỏ là 5 năm.Hạn ngạch nhập khẩu đầu vào các sản phẩm nông nghiệp như giống,phân bón sẽ được loại bỏ trong vòng 5 năm.Lộ trình xoá bỏ độc quyền của các doanh nghiệp nhà nước trong hoạt động nhập khẩu một số nông sản sẽ diễn ra như sau:các mặt hàng rau quả chế biến,đậu tương ,bột mì và thịt,bông và các đầu vào nông nghiệp như giống,phân bón sẽ được loại bỏ trong vòng 5 năm,đối với các sản phẩm sữa,trứng và ngô thì thời gian là 3 năm trong các mặt hàng nông sản Việt Nam nhập khẩu từ Mĩ ,một phần quan trọng bao gồmnguyên liệu phục vụ công nghiệp chế biến như bông,sữa,bột mì...phần khác là nguyên liệu đầu vào sản xuất nông nghiệp như phân bón,ngô và đậu tương(cho thức ăn chăn nuôi).Việc giảm giá các mặt hàng này sẽ tạo điều kiện hạ giá thành các sản phẩm nông nghiệp và công nghiệp chế biến của Việt Nam . Đối với ngành chăn nuôi của Việt Nam ,Hiệp định Thương mại Việt -Mĩ có những ảnh hưởng ngược chiều nhau.Một mặt,nhập khẩu nông sản của Mĩ tăng sẽ gây áp lực đối với nông dân sản xuất ngô,đậu tương,chăn nuôi thịt lợn và các doanh nghiệp chế biến nội địa.Tuy nhiên đổi lạingành chăn nuôi của Việt Nam cũng sẽ có những cơ hội để phát triển do giá thành của thức ăn gia súc giảm,tạo công ăn việc làm và tăng thu nhập ở khu vực nông thôn và người tiêu dùng được hưởng giá thấp hơn. MỘT SỐ ĐỀ XUẤT NHẰM KHAI THÁC CƠ HỘI VÀ HẠN CHẾ TÁC ĐỘNG TIÊU CỰC CỦA HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI Để tận dụng cơ hội của Hiệp định ,đồng thời làm giảm các rủi ro và khó khăn mà các ngành hàng sản xuất trong nước gặp phải,một số biện oháp sau đây có thể xem xét áp dụng: Đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ chế biến .Hiện nay nông sản thô của Việt Nam chiếm tới 70-80% hàng xuất khẩu trong khi đó tỉ lệ này ở các nước ASEAN là dưới 50%.Thị trường Mĩ là một thị trường có sức tiêu thụ lớn,chủ yếu là các sản phẩm đã qua chế biến ,Việt Nam có tận dụng tốt cơ hội của Hiệp định Thương mại đem lại khi phát triển công nghệ chế biến .Chế biến nông sản chẳng những làm tăng giá trị gia tăng,thuận tiện vận chuyển đi thị trường xa ,đáp ứng thị hiếu tiêu thụ ,mà còn góp phần tăng khả năng cạnh tranh với hàng nhập khẩu từ Mĩ ,đa số được chế biến tốt. Phát triển công tác xử lí thông tin thị trường,xúc tiến thương mại,nâng cao năng lực của thương vụ trên thị trường Mĩ ,nhất là công tác đào tạo và nâng cao trìng độ cán bộ .Thị trường Mĩ có những qui định rất phức tạp về luật lệ,về tiêu chuẩn vệ sinh dịch tễ,an toàn thực phẩm ,nhưng lại có thông tin khá đầy đủ,do đó phải có một hệ thống thông tin đảm bảo để hỗ trợ hàng hoá của Việt Nam thâm nhập thị trường Mĩ được dễ dàng. Từng bước phát triển thương mại điện tử(TMĐT).Mĩ là thị trường phát triển thương mại điện tử nông sản sớm nhất và tỉ lệ người sử dụng Internet thuộc loại cao trên thế giới.Từ năm 1997-1999,số lượng trang trại của Mĩ truy cập Internet tăng 2 lần,khoảng 43% số doanh trại có doanh thu lớn hơn 100 nghìn USD và 85% nông dân từ độ tuổi 25 đến 45 đã tiếp cận được với Internet .TMĐT mà trong đó Internet sẽ là công cụ giữ vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy thương mại của Việt Nam trong tương lai,đặc biệt là đối với Mĩ .Nhà nước cần xây dựng cơ sở hạ tầng thông tin đủ mạnh để phát triển TMĐT bao gồm phần cứng ,công nghệ ,chính sách thương mại phù hợp với thông lệ quốc tế,giảm cước phí điện thoại và Internet để khuyến khích sản xuất và kinh doanh,tận dụng lợi thế của công nghệ này(rẻ,rộng và linh hoạt). Mĩ là thị trường rộng lớn nhưng có vị trí địa lí xa Việt Nam ,muốn đưa hàng nông lâm sản sang Mĩ cần đầu tư vào công tác vận chuyển và bảo quản hàng hoá,đặc biệt là hàng tươi sống mà khả năng các doang nghiệp khó có thể tự đảm đương ,bao gồm:các loại tàu và kho lạnh ,container chuyên dụng ...Các biện pháp cần thiết để giảm cước phí vận chuyển như sơ chế ,xây dựng cảng trung chuyển cần được nghiên cứu. Các doanh nghiệp muốn cạnh tranh được trên thị trường nội địa,nắm bắt cơ hội do Hiệp định Thương mại đem lại để mở rộng xuất khẩu sang thị trường Mĩ cần áp dụng các biện pháp như : +Chủ động và tích cực đổi mới công nghệ ,đào tạo đội ngũ cán bộ công nhân có tay nghề...nhằm nâng cao chất lượng hạ giá thành sản phẩm để có khả năng cạnh tranh được với các doanh nghiệp Mĩ và nước ngoài khác đầu tư trên đất Việt Nam ,hàng hoá của Mĩ nhập khẩu vào Việt Nam cũng như thúc đẩy xuất khẩu sang thị trường Mĩ . +Tìm hiểu và áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng ,tiêu chuẩn kĩ thuật và các qui định luật thực phẩm của Mĩ,đầu tư thiết bị ,tổ chức kiểm tra,đâng kí tiêu chuẩn chất lượng theo các qui định của thị trường này. +Đẩy mạnh xúc tiến thương mại ,tổ chức nghiên cứu thị trường ,mở văn phòng và trung tâm thương mại giới thiệu sản phẩm tại Mĩ ,thiết lập hệ thống phân phối sản phẩm và tích cực tìm kiếm đối tác kinh doanh...nhằm nhanh chóng tiếp cận và tìm được chỗ đứng vững chắc trên thị trường Mĩ . +Triển khai giới thiệu hàng hoá qua Internet ,tiến dần đến bán hàng thông qua thương mại điện tử.Hiện nay việc sử dụng Internet ở Mĩ rất phổ biến,theo tính toán thì tỉ lệ dân số truy nhập Internet bình quân ở Mĩ là khoảng 36,2%,đối với các doanh nghiệp thì tỉ lệ này chắc chắn còn cao hơn rất nhiều./.