Kiến thức thái độ của các bà mẹ có con dưới 1 tuổi về tiêm chủng trong tiêm chủng mở rộng, thuốc chủng phối hợp, thuốc chủng rotavirus, human papiloma virus tại bệnh viện nhi đồng 2 và quận Tân Phú thành phố Hồ Chí Minh năm 2009

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010 Nghiên cứu Y học Hội nghị Khoa học Kỹ thuật Viện Y Tế Công Cộng năm 2009 - 2010 27 KIẾN THỨC THÁI ĐỘ CỦA CÁC BÀ MẸ CÓ CON DƯỚI 1 TUỔI VỀ TIÊM CHỦNG TRONG TIÊM CHỦNG MỞ RỘNG, THUỐC CHỦNG PHỐI HỢP, THUỐC CHỦNG ROTAVIRUS, HUMAN PAPILOMA VIRUS TẠI BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2 VÀ QUẬN TÂN PHÚ TP. HỒ CHÍ MINH NĂM 2009 Huỳnh Giao1, Phạm Lê An* TÓM TẮT Đặt vấn ñề: Sau những sự cố do Vac - xin năm 2005 làm giảm tỉ lệ tiêm ngừa ñáng kể. Do ñó, khảo sát kiến thức thái ñộ của người dân về chủng ngừa miễn phí và các loại vacxin mới phải ñóng phí (thuốc phối hợp 6/1 Thuốc chủng ngừa 6/1, Thuốc chủng ngừa siêu vi Rota, Thuốc chủng ngừa siêu vi ung thư cổ tử cung) là cần thiết. Mục tiêu nghiên cứu: Khảo sát kiến thức - thái ñộ của bà mẹ về chủng ngừa miễn phí trong chương trình tiêm chủng mở rộng và 3 loại thuốc chủng ngừa dịch vụ (Thuốc chủng ngừa 6/1, Thuốc chủng ngừa siêu vi Rota và Thuốc chủng ngừa siêu vi ung thư cổ tử cung) năm 2009. Phương pháp nghiên cứu: Cắt ngang mô tả. Mẫu nghiên cứu gồm 556 bà mẹ có con dưới 1 tuổi ở quận Tân Phú và các bà mẹ có con dưới 1 tuổi ñến chủng ngừa tại Bệnh viện Nhi ñồng 2. Kết quả nghiên cứu: Đối với tiêm chủng mở rộng có 81,3% bà mẹ có kiến thức về sự cần thiết phải tiêm ngừa, 33,3% có kiến thức về lịch tiêm ngừa, 30,8% có kiến thức về các bệnh phòng ngừa ñược. 87,1% bà mẹ chấp nhận tiêm miễn phí. Đối với thuốc phối hợp Thuốc chủng ngừa 6/1: 52,7% bà mẹ biết có thuốc chủng phối hợp, 6,5% có kiến thức về lịch tiêm ngừa,14,3% kể ñúng 6 bệnh phòng ñược. 59% chấp nhận dùng dịch vụ, 73,7% chấp nhận dùng miễn phí. Đối với thuốc chủng Rotavirus (Thuốc chủng ngừa siêu vi Rota): Bà mẹ biết bệnh tiêu chảy nguy hiểm chiếm 82,4 %, kể ñược nguyên nhân gây tiêu chảy do siêu vi 9,6%. 52,3% bà mẹ chấp nhận dùng dịch vụ, 82,6% chấp nhận dùng miễn phí. Đối với thuốc chủng ngừa HPV ( Thuốc chủng ngừa siêu vi ung thư cổ tử cung): Bà mẹ biết bệnh ung thư cổ tử cung nguy hiểm chiếm 90,3%. Số bà mẹ chấp nhận dùng vaccin dịch vụ 39%, chấp nhận dùng miễn phí 81,7%. Kết luận: Cần tuyên truyền trong cộng ñồng về mức ñộ nguy hiểm của bệnh nếu không tiêm chủng ñầy ñủ và xem xét lợi ích của các loại vac – xin so với giá thành ñể khuyến khích người dân tiêm chủng ñầy ñủ các bệnh. Từ khóa: vac-xin, Rota virút, HPV, tiêm chủng. ABSTRACT KNOWLEDGE, ATTITUDE OF WOMEN WITH UNDER 1 YEAR-OLD CHILD ON VACCINATION OF THE XPANDING PROGRAM ON IMMUNIZATION, COMBINED VACCINE, ROTAVIRUS AND HUMAN PAPILLOMA VIRUS VACCINATION IN THE PEDIATRIC HOSPITAL N02 AND TAN PHU DISTRICT, HO CHI MINH CITY IN 2009 Huynh Giao, Pham Le An * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 14 - Supplement of No 2 – 2010: 27 - 31 Background: After the events of complications of vaccines occurred in the year 2005, the rate of vaccinated children in Vietnam reduced considerably. Thus, a survey on Knowledge and Attitudes among people on vaccines which are free of charge and some new vaccines for purchasing (Vaccine 6/1, Rotavirus vaccine, cervical cancer vaccine) is necessary for the clinician and policy maker. Objectives: to evaluate Knowledge, Attitudes of mothers on immunization in Expanding Program 1 Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh Địa chỉ liên lạc: ThS Huỳnh Giao ĐT:0908 608 338 Email: giaophuong2005@yahoo.com.vn Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010 Nghiên cứu Y học Hội nghị Khoa học Kỹ thuật Viện Y Tế Công Cộng năm 2009 - 2010 28 on Immunization (EPI) and 3 purchasing vaccines. Method: this was a cross – sectional study, conducted on 556 mothers with under 1 year-old children who live in Tan Phu district and brought their children to the Pediatric hospital N02 for vaccination by using clusters sampling technique. Data were collected by using a structured questionnaire. Results: About vaccine free in EPI program: Among the group of mothers interviewed: there are 81.3% were aware about importance of vaccination. 33.3% have right vaccination schedule knowledge. 30.8% knew the name of the diseases against which vaccination was performed. 87.1% agreed with immunization in EPI. About combined vaccine: Vaccine 6/1: there are 52.7% of mothers knowing this vaccine. Only 6.5% of mothers have right vaccination schedule knowledge, 14.3% of mothers knew the name of six diseases against which vaccination was performed. 59%, 73.7% agreed to vaccinate for free of charge. About Rotavirus vaccine: there are 83.8% of mothers knowing diarrhea disease, 9.6% of them know the agent of diarrhea: Rota virus. 52.3% of mothers agreed to use this purchasing vaccine, 82.6% were willing to immunize their children for free of charge. About cervical cancer vaccine: there are 90.3% of mothers knowing danger of cervical disease, 39% of mothers agreed to use this purchasing vaccine, 81.7% of them agreed to vaccinate for nothing. Conclusion: Establish an appropriate and effective health education about danger of diseases if children were not vaccinated and consider benefit of vaccines compared with the cost of them to encourage people immunize sufficient for vaccines. Key words: vaccine, Rotavirus, HPV, vaccination. ĐẶT VẤN ĐỀ Việt Nam thực hiện miễn phí chương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR) từ năm 1981. Năm 1990 có 87% số trẻ em < 1 tuổi trong cả nước ñược tiêm chủng ñầy ñủ 6 bệnh: lao, bạch hầu, uốn ván, ho gà, bại liệt, sởi(3). Từ năm 1993 ñến nay, Việt Nam ñạt và luôn duy trì tỷ lệ tiêm chủng ñầy ñủ cho trẻ em dưới 1 tuổi ñạt trên 90%. Tuy nhiên, sau những tai biến do vacxin, tỉ lệ tiêm chủng hiện nay giảm ñáng kể từ 96% xuống 81% dù Bộ y tế ñã khẳng ñịnh tỉ lệ tai biến sau tiêm chủng ở Việt Nam vẫn ở trong mức giới hạn cho phép ñối với tất cả các lọai vacxin hiện có. Hiện nay tại Việt Nam còn có 3 loại vacxin sử dụng dịch vụ ñó là: dạng phối hợp 6/1 (ngừa các bệnh trong TCMR và Viêm màng não mũ do Hib), Thuốc chủng ngừa siêu vi Rota (ngừa bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus) và Thuốc chủng ngừa siêu vi ung thư cổ tử cung (ngừa Ung thư cổ tử cung do HPV). Các loại vac- xin dịch vụ có giá thành cao và thông tin các loại vacxin này chưa phổ biến rộng rãi cùng với tỉ lệ tiêm chủng giảm hiện nay, việc khảo sát kiến thức thái ñộ người dân về thuốc chủng ngừa miễn phí và thuốc chủng ngừa dịch vụ là cần thiết. Mục Tiêu nghiên cứu Xác ñịnh tỉ lệ bà mẹ có con dưới 1 tuổi có kiến thức ñúng và thái ñộ chấp nhận thuốc chủng miễn phí trong TCMR. Xác ñịnh tỉ lệ bà mẹ có con dưới 1 tuổi có kiến thức ñúng và thái ñộ chấp nhận thuốc chủng phối hợp 6/1. Xác ñịnh tỉ lệ các bà mẹ có con dưới 1 tuổi có kiến thức ñúng và thái ñộ chấp nhận thuốc chủng ngừa bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus. Xác ñịnh tỉ lệ các bà mẹ có con dưới 1 tuổi có kiến thức ñúng và thái ñộ chấp nhận thuốc chủng ngừa bệnh ung thư cổ tử cung do HPV. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nghiên cứu cắt ngang trên 556 bà mẹ có con dưới 1 tuổi sống tại quận Tân Phú và các bà mẹ ñến chủng ngừa tại Bệnh viện Nhi ñồng 2 thành phố Hồ Chí Minh trong năm 2009. Tại quận Tân Phú, phương pháp chọn mâũ cụm xác suất tỉ lệ với kích cỡ dân số ñược dùng ñể chọn ra 30 cụm. Ơ Bệnh viện Nhi ñồng 2, dân số ñược chọn theo phương pháp ngẫu nhiên ñơn. Dữ kiện ñược thu thập bằng phỏng vấn trực tiếp qua 42 câu hỏi soạn sẳn và phân tích bằng phần mềm SPSS. Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010 Nghiên cứu Y học Hội nghị Khoa học Kỹ thuật Viện Y Tế Công Cộng năm 2009 - 2010 29 KẾT QUẢ Bảng1. Kiến thức của các bà mẹ về TCMR. Kiến thức Tần số (%) Sự cần thiết tiêm ngừa 439 (81,3) Lịch tiêm 185 (33,3) Các bệnh ñược tiêm 134 (30,8) Đồng ý tiêm 484 (87) Bà mẹ có kiến thức về sự cần thiết tiêm ngừa chiếm 81,3%. Có kiến thức ñúng về lịch chủng ngừa chỉ chiếm 33,3%. Có kiến thức về các bệnh trong TCMR rất thấp chiếm 30,8% và tỉ lệ chấp nhận tiêm chủng cho con ñủ liều và ñúng lịch chiếm 87%. Bảng 2. Kiến thức của các bà mẹ về Thuốc chủng ngừa 6/1. Kiến thức Tần số (%) Biết thuốc Thuốc chủng ngừa 6/1 293 (52,7) Có kiến thức về lịch tiêm 11 (6,5) Có kiến thức về các bệnh ñược tiêm 42 (14,3) Thái ñộ Chấp nhận dùng dịch vụ 328 (59) Chấp nhận dùng miễn phí 168 (73,7) Tỉ lệ các bà mẹ biết có Thuốc chủng ngừa 6/1 chiếm 52,7%. 6,5% bà mẹ có kiến thức ñúng về lịch chủng ngừa. Bà mẹ có kiến thức ñúng về các bệnh ñược tiêm ngừa là 14,3%. Bà mẹ chấp nhận dùng dịch vụ là 59% và chấp nhận sử dụng miễn phí là 73,7%. Bảng 3. Kiến thức của các bà mẹ về Thuốc chủng ngừa siêu vi Rota. Tần số (%) Biết bệnh tiêu chảy 467 (83,8) Biết bệnh nguy hiểm 385 (82,4) Kiến thức Biết nguyên nhân do Siêu vi 45 (9,6) Chấp nhận dùng dịch vụ 291 (52,3) Thái ñộ Chấp nhận dùng miễn phí 219 (82,6) Bà mẹ biết bệnh tiêu chảy chiếm 83,8% và biết sự nguy hiểm của bệnh 82,4% nhưng chỉ có 9,6% biết nguyên nhân tiêu chảy do siêu vi. Chấp nhận dùng Thuốc chủng ngừa siêu vi Rota dịch vụ là 52,3% và 82,6% bà mẹ chấp nhận sử dụng miễn phí. Bảng 4. Kiến thức thái ñộ của các bà mẹ về HPV. Kiến thức Tần số (%) Biết bệnh ung thư cổ tử cung 466 (83,8) Biết bệnh nguy hiểm 421 (90,3) Thái ñộ Chấp nhận dùng dịch vụ 217 (39) Chấp nhận dùng miễn phí 277 (81,7) Tỉ lệ biết bệnh ung thư cổ tử cung cổ tử cung cao chiếm 83,8% và 90,3% biết ñược sự nguy hiểm của bệnh. Tỉ lệ bà mẹ chấp nhận dùng Thuốc chủng ngừa siêu vi ung thư cổ tử cung dịch vụ chỉ chiếm 39% và có 81,7% bà mẹ chấp nhận dùng miễn phí. BÀN LUẬN Bảng 5. So sánh tỷ lệ kiến thức về TCMR với tác giả khác. Chúng tôi Waris(4) Lê Đình Huân(2) Đỗ Trí Liêm(1) Sự cần thiết 81,3 96,9 79,1 48,0 Lịch tiêm 33,3 61,6 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010 Nghiên cứu Y học Hội nghị Khoa học Kỹ thuật Viện Y Tế Công Cộng năm 2009 - 2010 30 Bệnh ñược tiêm 30,8 45 Chúng tôi ghi nhận tỉ lệ các bà mẹ có kiến thức về sự cần thiết tiêm ngừa 81,3%. Kết quả này cao hơn của Lê Đình Huân 79,1%(2), Đỗ Trí Liêm 48%(1) nhưng thấp hơn của Waris 96,9%(4). Có thể do khác biệt về mẫu dân số ñược khảo sát. Bà mẹ có kiến thức ñúng về lịch chủng ngừa chỉ 33,3% thấp hơn của Lê Đình Huân 61,6% (2). Có thể do cách tính kiến thức về lịch tiêm của Lê Đình Huân chỉ tính những bà mẹ biết lịch tiêm mũi 1còn mũi 2 và 3 thì theo lịch hẹn của cán bộ y tế. Tỉ lệ bà mẹ có kiến thức về các bệnh ñược tiêm ngừa là 30,8% thấp hơn của Đỗ Trí Liêm 45%(1). Có lẻ do mẫu nghiên cứu ñược lấy từ cộng ñồng tại quận vùng ven của Thành phố trình ñộ văn hóa bà mẹ không cao và do mẫu lấy tại Bệnh viện mà ở ñó ña số bà mẹ cho con họ sử dụng thuốc chủng phối hợp nhiều hơn dùng loại miễn phí. Bảng 6. So sánh tỷ lệ kiến thức về Thuốc chủng ngừa 6/1 và TCMR trên cùng 1 mẫu nghiên cứu. Thuốc chủng ngừa 6/1 (%) TCMR (%) Biết ñúng lịch 6,5 33,3 Kiến thức về bệnh 14,3 30,8 Đối với Thuốc chủng ngừa 6/1 tỉ lệ bà mẹ biết ñúng lịch là 6,5% và tỉ lệ bà mẹ có kiến thức về bệnh 14,3% thấp hơn so với kiến thức trong TCMR trên cùng một mẫu nghiên cứu. Điều này có thể do người dân biết nhiều về chương trình TCMR vốn ñược truyền thông ñại chúng và Thuốc chủng ngừa 6/1 có giá thành khá cao, ña số người dân ở quận Tân Phú có thu nhập trung bình và thấp và nếu như họ không sử dụng thuốc chủng phối hợp thì con họ vẫn ñược chủng ngừa các loại bệnh tương tự bằng vac-xin từng mũi ñơn lẻ trong TCMR ñược miễn phí hoàn toàn. Bảng 7. So sánh tỷ lệ bà mẹ có kiến thức về Tiêu chảy do siêu vi Rota và Ung thư cổ tử cung do siêu vi HPV trên cùng 1 mẫu. Kiến thức về bệnh Tiêu chảy do Rota (%) K cổ tử cung do HPV (%) Tỷ lệ bà mẹ biết bệnh 83,8 83,8 Biết sự nguy hiểm của bệnh 82,4 90,3 Số bà mẹ biết sự nguy hiểm của bệnh tiêu chảy chiếm tỷ lệ 82,4%. Kết quả này từ sự tuyên truyền rộng rãi chương trình phòng chống tiêu chảy cấp trên các phương tiên thông tin ñại chúng. Tuy nhiên, tỉ lệ bà mẹ biết nguyên nhân tiêu chảy do siêu vi không cao chỉ chiếm 9,6%. Có thể do ñây là từ chuyên môn nên người dân ít biết ñến và Thuốc chủng ngừa siêu vi Rota chỉ dùng dịch vụ với giá thành khá cao (1,4 triệu ñồng) nên nguồn thông tin ñến các bà mẹ chưa rộng rãi mà chỉ ñược thực hiện ở những cơ sở khám bệnh dịch vụ. Chúng tôi ñã ghi nhận ñược tỉ lệ bà mẹ biết bệnh ung thư cổ tử cung 83,8% và biết ñược bệnh nguy hiểm 90,3%. Kết quả này cho thấy kiến thức về bệnh ung thư cổ tử cung và tiêu chảy tương ñương nhau. Bảng 8. So sánh tỷ lệ bà mẹ chấp nhận tiêm TCMR, Thuốc chủng ngừa 6/1, Thuốc chủng ngừa siêu vi Rota và Thuốc chủng ngừa siêu vi ung thư cổ tử cung trong cùng 1 mẫu nghiên cứu. TCMR (%) Thuốc chủng ngừa 6/1 (%) Thuốc chủng ngừa siêu vi Rota (%) Thuốc chủng ngừa siêu vi ung thư cổ tử cung (%) Dùng dịch vụ 87,1 59 52,3 39 Dùng miễn 87,1 73,7 82,6 81,7 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010 Nghiên cứu Y học Hội nghị Khoa học Kỹ thuật Viện Y Tế Công Cộng năm 2009 - 2010 31 phí Nghiên cứu cho thấy tỉ lệ bà mẹ chấp nhận dùng thuốc 6/1, Thuốc chủng ngừa siêu vi Rota và Thuốc chủng ngừa siêu vi ung thư cổ tử cung tương ñương nhau 59% 52,3% và 39%, nhưng tỷ lệ bà mẹ chấp nhận dùng miễn phí 3 loại thuốc dịch vụ này 73,7%, 82,6% và 81,7% tương ñương với tỉ lệ chấp nhận tiêm miễn phí trong TCMR ở cùng một mẫu nghiên cứu là 87,1%. Điều này cho thấy giá thành cao là rào cản người dân chấp nhận loại thuốc dịch vụ. Do ñó nên ñiều chỉnh sao cho phù hợp với thu nhập người dân Việt Nam và nếu có thể ñược sử dụng miễn phí ñể khuyến khích người dân sẳn sàng chấp nhận việc tiêm các loại thuốc mới. KẾT LUẬN Qua ñề tài này nhận thấy tỉ lệ người dân có kiến thức và thái ñộ chấp nhận tiêm ngừa TCMR giảm không ñáng kể so với trước khi có sự cố do vac – xin. Tuy nhiên, ñề tài của chúng tôi chỉ nghiên cứu dân số ở quận Tân Phú và bệnh viện Nhi ñồng 2, ở những nơi khác chúng tôi chưa có số liệu thống kê. Đối với các loại vac – xin mới, tỉ lệ người dân chấp nhận sử dụng dịch vụ rất thấp trong khi cũng loại vac – xin này ñược dùng miễn phí thì tỉ lệ chấp nhận cao tương ñương với việc chấp nhận tiêm ngừa miễn phí trong TCMR. Điều này cho thấy giá thành cao là rào cản người dân tiếp cận loại thuốc mới này. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1 Đỗ Trí Liêm. (2006). KAP của các bà mẹ trong chương trình TCMR tại quận 9 tp HCM năm 2006. Luận văn tốt nghiệp CK1 chuyên ngành YTCC ( trang 13 – 17) 2 Lê Đình Huân. (2007). KAP của các bà mẹ có con từ 12 ñến 60 tháng về tiêm chủng viêm não Nhật Bản tại thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương. Luận văn tốt nghiệp chuyên ngành YTCC ( trang 34 -39 ). 3 Viện vệ sinh dịch tễ trung ương.(2009) Hai mươi năm chương trình TCMR quốc gia. 4 Waris Qidwai. (2007). Knowledge, attitude and practice regarding immunization among family practice patients In JDHS 2007 (Vol. 1, pp.15 -19).