Những biện pháp nhằm phát triển thị trường hàng hóa của doanh nghiệp thương mại nước ta trong thời gian tới

keting, ®Æc biÖt lµ marketing-mix ®Ó t¨ng doanh thu, ph¸t triÓn thÞ phÇn, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thu lîi nhuËn trong t­¬ng lai. - Ph¸t triÓn lo¹i h×nh kinh doanh míi: c¬ héi ph¸t triÓn kinh doanh bao gåm cung cÊp lo¹i h×nh kinh doanh míi cho kh¸ch hµng hiÖn t¹i. Doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t triÓn thªm lo¹i h×nh kinh doanh b¸n lÎ míi nh­: siªu thÞ, chuyªn doanh, hoÆc b¸n lÎ kh«ng qua cöa hµng (nh­ b¸n theo ®¬n ®Æt hµng qua ®iÖn tho¹i hoÆc m¹ng m¸y vi tÝnh). - Më réng thÞ tr­êng: c¬ héi më réng thÞ tr­êng sö dông lo¹i h×nh kinh doanh hiÖn t¹i trªn nh÷ng ®o¹n thÞ tr­êng míi. T×nh thÕ nµy xuÊt hiÖn khi doanh nghiÖp cã ®ñ n¨ng lùc tµi chÝnh cÇn t×m kiÕm thÞ tr­êng míi ®Ó ®Çu t­. Ch¼ng h¹n, doanh nghiÖp b¸n lÎ vÉn ®ang kinh doanh ë mét quËn cña thµnh phè, quyÕt ®Þnh x©y dùng thªm mét cöa hµng ®Ó kinh doanh trªn mét quËn kh¸c mµ doanh nghiÖp ch­a hÒ kinh doanh. - §a d¹ng hãa: c¬ héi ®a d¹ng hãa bao gåm ph¸t triÓn lo¹i h×nh kinh doanh hoµn toµn míi ®Þnh h­íng ®o¹n thÞ tr­êng ch­a ®­îc phôc vô (thÞ tr­êng míi). §a d¹ng hãa cã thÓ bao gåm: ®a d¹ng hãa cã quan hÖ vµ kh«ng cã quan hÖ. §a d¹ng hãa cã quan hÖ cã nghÜa lµ lo¹i h×nh kinh doanh míi trªn thÞ tr­êng míi vÉn trªn c¬ së mÆt hµng hoÆc ph­¬ng ph¸p b¸n hµng mµ doanh nghiÖp vÉn quen ¸p dông. §a d¹ng hãa kh«ng cã quan hÖ khi doanh nghiÖp triÓn khai lo¹i h×nh kinh doanh míi trªn thÞ tr­êng míi mµ kh«ng cã liªn quan ®Õn kinh doanh hiÖn t¹i cña doanh nghiÖp nh­ mÆt hµng, ph­¬ng ph¸p b¸n hµng... VÒ c¬ b¶n, doanh nghiÖp cã lîi thÕ c¹nh tranh lín nhÊt n»m trong nh÷ng c¬ héi rÊt gièng víi chiÕn l­îc kinh doanh hiÖn t¹i cña hä. Do vËy, c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i sÏ ®¶m b¶o thµnh c«ng trong c¸c c¬ héi th©m nhËp thÞ tr­êng, kh«ng ph¶i x©m nhËp vµo thÞ tr­êng míi vµ l¹ lÉm, kh«ng ph¶i triÓn khai h×nh thøc kinh doanh míi vµ kh«ng quen theo ®uæi c¬ héi më réng thÞ tr­êng. Khi doanh nghiÖp th­¬ng m¹i cã thÓ x©y dùng søc m¹nh cña m×nh trong viÖc triÓn khai lo¹i h×nh kinh doanh hiÖn t¹i vµ sö dông lîi thÕ c¹nh tranh nµy trªn thÞ tr­êng míi. Kh¶ n¨ng thµnh c«ng trong c¬ héi më réng thÞ tr­êng cã liªn quan ®Õn sù gièng nhau gi÷a thÞ tr­êng hiÖn t¹i vµ thÞ tr­êng míi. NÕu nh­ kh¸ch hµng ë trªn 2 thÞ tr­êng cã nhu cÇu vÒ hµnh vi mua kh¸c nhau, th× lo¹i h×nh kinh doanh hiÖn t¹i cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i b¸n lÎ cã thÓ kh«ng hÊp dÉn kh¸c hµng trªn thÞ tr­êng míi. Khi nghiªn cøu c¬ héi më réng lo¹i h×nh kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i x©y dùng danh tiÕng vµ thµnh c«ng cña m×nh víi kh¸ch hµng hiÖn t¹i. ThËm chÝ mÆc dï doanh nghiÖp kh«ng cã lîi thÕ khi ¸p dông lo¹i h×nh kinh doanh míi, th× hä còng hy väng hÊp dÉn kh¸ch hµng trung thµnh ®Õn víi lo¹i h×nh míi nµy. C¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i thµnh c«ng nhiÒu nhÊt trong c¬ héi nµy khi lo¹i h×nh kinh doanh míi vµ hiÖn t¹i lµ gièng nhau. C¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i b¸n lÎ Ýt cã lîi thÕ c¹nh tranh h¬n khi t×m kiÕm nh÷ng c¬ héi bao gåm thÞ tr­êng míi hoÆc h×nh thøc kinh doanh míi. Tuy nhiªn, c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i b¸n lÎ ph¶i th­êng xuyªn nghiªn cøu c¸c c¬ héi më réng thÞ tr­êng hoÆc h×nh thøc kinh doanh nh»m t×m kiÕm c¸c c¬ héi t¨ng tr­ëng. + §¸nh gi¸ vµ lùa chän ph­¬ng ¸n chiÕn l­îc thÞ tr­êng. Cã hai c¸ch ®Ó ®¸nh gi¸ ph­¬ng ¸n chiÕn l­îc lµ ph©n tÝch tµi chÝnh vµ ma trËn hÊp dÉn thÞ tr­êng c¹nh tranh. - Ph©n tÝch tµi chÝnh. Ph­¬ng ph¸p phæ biÕn ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh c¸c c¬ héi ®Çu t­ chiÕn l­îc lµ tÝnh to¸n kh¶ n¨ng lîi nhuËn trªn vèn ®Çu t­ hoÆc lîi nhuËn trªn cæ phÇn cho tõng c¬ héi. - Ma trËn hÊp dÉn thÞ tr­êng (vÞ thÕ c¹nh tranh). §©y lµ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch c¬ héi c©n nh¾c mét c¸ch râ rµng c¶ kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i vµ sù hÊp dÉn cña thÞ tr­êng kinh doanh th­¬ng m¹i. Dùa vµo ph©n tÝch ma trËn cã thÓ rót ra r»ng, ph¶i tù ®Çu t­ nhiÒu nhÊt cho c¬ héi thÞ tr­êng kinh doanh hÊp dÉn trong ®ã doanh nghiÖp cã vÞ thÕ c¹nh tranh. + X¸c ®Þnh môc tiªu vµ bè trÝ nguån lùc. Sau khi ®¸nh gi¸ c¸c c¬ héi ®Çu t­ chiÕn l­îc, b­íc tiÕp theo trong qu¸ tr×nh kÕ ho¹ch hãa chiÕn l­îc lµ thiÕt lËp môc tiªu cho tõng c¬ héi. C¸c môc tiªu ph¶i bao gåm c¸c thµnh tè sau: (1) KÕt qu¶ thùc hiÖn, bao gåm chØ sè sè l­îng cã thÓ ®o l­êng sù ph¸t triÓn; (2) Ph¹m vi thêi gian ®¹t ®­îc môc tiªu; vµ (3) Møc ®Çu t­ cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu. VÒ c¬ b¶n, tr×nh ®é thùc hiÖn lµ c¸c tiªu chuÈn tµi chÝnh nh­ møc lîi nhuËn trªn vèn ®Çu t­, doanh sè, hoÆc thÞ phÇn. Tuy nhiªn, thÞ phÇn lµ môc tiªu hay sö dông nhÊt do nã dÔ ®o l­êng vµ th­êng cã tÝnh to¸n vµ cã thÓ chÞu ¶nh h­ëng bëi nh÷ng nguyªn t¾c h¹ch to¸n. Nghiªn cøu chØ ra r»ng, thÞ phÇn lµ chØ tiªu kh¶ n¨ng lîi nhuËn dµi h¹n trong nhiÒu ho¹t ®éng kinh doanh. Trªn c¬ së môc tiªu ®· x¸c ®Þnh, doanh nghiÖp b¸n lÎ cÇn thiÕt lËp kÕ ho¹ch ph©n bæ nguån lùc tµi chÝnh vµ c¸c nguån lùc kh¸c ®Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c c¬ héi chiÕn l­îc thÞ tr­êng. Ph¸t triÓn lo¹i h×nh kinh doanh §a d¹ng hãa - Kh«ng quan hÖ - Cã quan hÖ Th©m nhËp thÞ tr­êng Më réng thÞ tr­êng ThÞ tr­êng HiÖn t¹i Míi Lo¹i h×nh kinh doanh HiÖn t¹i Míi TiÒm n¨ng lo¹i h×nh kinh doanh TiÒm n¨ng kh¸ch hµng 3.2.6. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. HÖ thèng ph¸p luËt cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i nh­ LuËt Th­¬ng m¹i, LuËt Doanh nghiÖp vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh­ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i néi ®Þa, chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cÇn ®­îc hoµn thiÖn æn ®Þnh ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch, phï hîp víi khung khæ ph¸p lý cña khu vùc vµ thÕ giíi ®Ó c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i cã c¬ së ®Þnh h­íng ho¹t ®éng cña m×nh vµ tiÕp cËn víi th­¬ng m¹i thÕ giíi. Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý lµ t¹o ®­îc m«i tr­êng kinh doanh æn ®Þnh cho c¸c DNTM, h¹n chÕ, ng¨n chÆn t×nh h×nh bu«n lËu, gian lËn th­¬ng m¹i. Cã nh÷ng h×nh ph¹t thÝch ®¸ng ®èi víi nh÷ng ®èi t­îng vÞ ph¹m ph¸p luËt nh­ bu«n lËu, trèn thuÕ, lµm hµng gi¶ ®Ó t¹o c«ng b»ng cho gi¸ kinh doanh. C¶i c¸ch hµnh chÝnh m¹nh mÏ h¬n n÷a vÒ qu¶n lý nhµ n­íc trong lÜnh vùc thÞ tr­êng, ho¹t ®éng th­¬ng m¹i mµ tr­íc hÕt ph¶i x©y dùng ®­îc bé m¸y c«ng quyÒn trong s¹ch, kh«ng kú thÞ, h­íng vµo phôc vô doanh nghiÖp ®Ó ph¸t huy ®­îc søc m¹nh tæng hîp vµ lîi thÕ so s¸nh cña mçi thµnh phÇn kinh tÕ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng më. §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, ph¸t huy nh÷ng yÕu tè tÝch cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, triÖt ®Ó xãa bá bao cÊp trong kinh doanh, t¨ng c­êng vai trß qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc. C¶i thiÖn ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng kinh doanh cho doanh nghiÖp th­¬ng m¹i ph¸t triÓn nh­ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp th­¬ng m¹i trong viÖc thµnh lËp, ®¨ng ký kinh doanh, xuÊt nhËp khÈu. CÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®óng ®¾n, phï hîp víi ®iÒu kiÖn tõng giai ®o¹n, ®Æc biÖt khi ViÖt Nam thùc hiÖn c¸c cam kÕt xãa bá hµng rµo phi thuÕ quan víi c¸c n­íc trong AFTA. Cô thÓ lµ x¸c ®Þnh thÞ tr­êng träng ®iÓm, quy ho¹ch mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu, thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Çu t­ thÝch hîp, tæ chøc m¹ng l­íi ph©n phèi hµng xuÊt khÈu h÷u hiÖu. 3.2.7. Ph¸t triÓn c¸c trung t©m th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam. Trung t©m th­¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng kÕt cÊu h¹ tÇng th­¬ng m¹i. Cho phÐp thuËn lîi hãa vµ gi¶m chi phÝ cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ ®Çu t­ khi kh¸m ph¸ vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng. ë c¸c quèc gia ®¹t ®­îc thµnh c«ng trong t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhê lîi Ých tõ th­¬ng m¹i th­êng cã xu h­íng tham gia hoÆc h×nh thµnh c¸c lo¹i h×nh trung t©m th­¬ng m¹i nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ hç trî cho c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn vµ th©m nhËp vµo thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng quèc tÕ, n¬i lu«n cã nhiÒu yÕu tè rñi ro kh«ng thÓ l­êng tr­íc. Tæ chøc vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña c¸c lo¹i h×nh trung t©m th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi rÊt ®a d¹ng song vÒ thùc chÊt th× ®Òu lµ c¸c tæ chøc ho¹t ®éng nh»m hç trî ph¸t triÓn th­¬ng m¹i, th­êng ®­îc x©y dùng ë nh÷ng n¬i lµ ®Çu mèi héi tô th­¬ng m¹i, trong ®ã võa cã t¸c dông mua - b¸n hµng hãa, võa thùc hiÖn cung øng c¸c dÞch vô hç trî kinh doanh; nh­ cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng, t­ vÊn vÒ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­, v¨n phßng ®¹i diÖn, mèi giíi vµ ký kÕt hîp ®ång, nghiªn cøu thÞ tr­êng, qu¶ng c¸o giíi thiÖu hµng hãa, ng©n hµng, b¶o hiÓm, héi th¶o, ®µo t¹o. Do vËy x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c trung t©m th­¬ng m¹i lµ cÇn thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i n­íc ta. ë n­íc ta, c¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®Õn n¨m 2010 cña Bé Th­¬ng m¹i vµ c¸c tØnh ®· x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng dµi h¹n ph¸t triÓn trung t©m th­¬ng m¹i cÊp quèc gia, vïng, tØnh - thµnh phè vµ quËn, huyÖn, trong ®ã ®· thèng nhÊt: Trung t©m th­¬ng m¹i lµ mét tæ hîp c¸c siªu thÞ hoÆc cöa hµng lín b¸n bu«n - b¸n lÎ hµng hãa. C¸c v¨n phßng ®¹i diÖn, khu triÓn l·m - giíi thiÖu hµng hãa, khu cung øng c¸c dÞch vô hç trî kinh doanh, phßng héi th¶o vµ héi nghÞ, ®­îc kÕt cÊu hîp lý trong mét hoÆc mét sè tßa nhµ liÒn kÒ nhau ë mét ®Çu mèi th­¬ng m¹i. Môc ®Ých qu¶n lý ho¹t ®éng cña Trung t©m th­¬ng m¹i nh»m t¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i ®­îc sö dông c¸c c«ng tr×nh s½n cã, phï hîp víi môc ®Ých kinh doanh. HiÖn nay sù ph¸t triÓn cña c¸c Trung t©m th­¬ng m¹i n­íc ta hiÖn nay ®ang béc lé nhiÒu m©u thuÉn nh­ x©y dùng c¸c Trung t©m th­¬ng m¹i kh«ng phï hîp, kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®Æt ra, l·ng phÝ, kh«ng hÊp dÉn c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i vµ c¸c nhµ ®Çu t­, t×nh tr¹ng c¸c cöa hµng, ki èt cña t­ nh©n bäc kÝn xung quanh c¸c trung t©m th­¬ng m¹i g©y c¶n trë cho ho¹t ®éng cña Trung t©m, thiÕu ®éi ngò nh©n lùc cã tr×nh ®é vµ kü n¨ng qu¶n lý trung t©m th­¬ng m¹i, thiÕu hôt vÒ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî kinh doanh. §Ó n©ng cao vai trß cña c¸c trung t©m th­¬ng m¹i víi sù h×nh thµnh vµ më réng thÞ tr­êng ë n­íc ta trong thêi gian tíi, cÇn kh¾c phôc nh÷ng nguyªn nh©n c¶n trë hiÖu qu¶ ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña Trung t©m th­¬ng m¹i víi c¸c biÖn ph¸p sau: Thø nhÊt, x©y dùng vµ ban hµnh tiªu chuÈn hoÆc thiÕt kÕ mÉu cho c¸c lo¹i h×nh trung t©m th­¬ng m¹i ë tõng cÊp, cã quy m«, kÕt cÊu c«ng tr×nh thÝch hîp víi ®Æc thï cña thÞ tr­êng khu vùc. Thø hai, h­íng dÉn x©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ qu¶n lý trung t©m th­¬ng m¹i phï hîp víi môc ®Ých ho¹t ®éng. Thø ba, cÇn cã sù thèng nhÊt trong chØ ®¹o ®Ó c¸c c¬ quan qu¶n lý chøc n¨ng vÒ th­¬ng m¹i ë Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng lµ chñ ®Çu t­ cña c¸c Trung t©m th­¬ng m¹i ®¶m b¶o cho hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m th­¬ng m¹i. Thø t­, nghiªn cøu vµ x©y dùng, ¸p dông chÝnh s¸ch ®Çu t­ cña Nhµ n­íc cho kÕt cÊu h¹ tÇng th­¬ng m¹i, ®¶m b¶o hç trî n©ng cao søc c¹nh tranh cho th­¬ng nh©n n­íc ta, gãp phÇn thu hót ®Çu t­ trong n­íc vµ ngoµi n­íc vµo s¶n xuÊt vµ th­¬ng m¹i. Thø n¨m, x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng dÞch vô hç trî kinh doanh. §ång thêi cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o cho ®éi ngò qu¶n lý trung t©m th­¬ng m¹i. NÕu ph¸t triÓn Trung t©m th­¬ng m¹i theo c¸c h­íng trªn th× sÏ ®¸p øng ®­îc ®ßi hái cña c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i. 3.2.8. Th©m nhËp s©u, hiÖu qu¶ vµo tõng thÞ tr­êng n­íc ngoµi. 3.2.8.1. ThÞ tr­êng ASEAN. TiÕn tr×nh héi nhËp khu vùc ASEAN, còng nh­ héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu lµ b­íc ®i rÊt yÕu ®èi víi ViÖt Nam. Tuy nhiªn, do ë cïng mét vÞ trÝ ®Þa lý víi c¸c thµnh viªn ASEAN, mÆt hµng cña ViÖt Nam võa mang tÝnh c¹nh tranh lÉn nhau võa mang tÝnh bæ sung cho nhau, ®ång thêi ViÖt Nam l¹i ®ang ë xuÊt ph¸t ®iÓm cña mét nÒn kinh tÕ cßn thÊp kÐm so víi c¸c n­íc trong ASEAN. V× vËy, héi nhËp khu vùc còng nh­ trong ph¸t triÓn kinh tÕ m«i tr­êng, lµ th¸ch thøc lín ®èi víi ViÖt Nam. §øng tr­íc t×nh h×nh nµy ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i cã nh÷ng quyÕt ®Þnh t¸o b¹o trong chiÕn l­îc lùa chän mÆt hµng cã tÝnh c¹nh tranh cao vµ kh«ng ngõng n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Ó tham gia xuÊt khÈu trong vïng lµ viÖc lµm cÊp b¸ch. ViÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c mÆt hµng ViÖt Nam cã thÕ m¹nh, ®ßi hái c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý n­íc ta ph¶i b¸m ch¾c vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn hîp t¸c th­¬ng m¹i trong ASEAN, ®ã lµ: - C¸c n­íc thµnh viªn ph¶i cã nghÜa vô thùc hiÖn c¸c tháa thuËn ­u ®·i th­¬ng m¹i. - C¸c n­íc thµnh viªn ph¶i cã nghÜa vô thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung ®· ®­îc ký kÕt gi÷a c¸c n­íc ASEAN n¨m 1992 ®Ó tiÕn tíi thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN vµo n¨m 2003. Nh­ vËy bªn c¹nh c«ng cô chÝnh ®Ó thùc hiÖn AFTA lµ c¾t gi¶m thuÕ quan trong néi bé ASEAN xuèng trung b×nh tõ 0 - 5%, lo¹i bá c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i vµ hîp t¸c trong lÜnh vùc h¶i quan ®ãng vai trß quan träng kh«ng thÓ t¸ch rêi khi x©y dùng mét khu vùc th­¬ng m¹i tù do. Khi ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch trong kinh tÕ ®èi ngo¹i, ViÖt Nam lu«n ph¶i n¾m ch¾c môc tiªu, kinh tÕ h×nh thµnh t¹o nªn AFTA. T¨ng c­êng trao ®æi bu«n b¸n trong néi bé khèi th«ng qua viÖc lo¹i bá c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan trong c¸c n­íc ASEAN. Thùc tÕ cho thÊy th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN chiÕm trªn d­íi 30% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam, trao ®æi bu«n b¸n hai chiÒu trong hai n¨m gÇn ®©y cã chiÒu h­íng gi¶m xuèng, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc nhËp khÈu. KÕt qu¶ nµy, ngoµi nguyªn nh©n cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ ch©u ¸ võa qua, cßn ph¶n ¸nh viÖc hÇu hÕt nguån s¶n phÈm chÕ t¹o n»m ngoµi ASEAN, nªn kim ng¹ch th­¬ng m¹i chÞu ¶nh h­ëng cña AFTA kh«ng lín. C¸c n­íc ASEAN hiÖn ®ang lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong mét chõng mùc nµo ®ã cã phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®Çu t­, c«ng nghÖ, bÝ quyÕt qu¶n lý cua c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ViÖt Nam kh«ng n»m ngoµi xu thÕ nµy. Thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo khu vùc th«ng qua viÖc h×nh thµnh mét khèi thÞ tr­êng chung thèng nhÊt. Lîi Ých quan träng nhÊt cña viÖc tham gia AFTA còng nh­ viÖc më réng kh«ng gian ASEAN lµ biÕn ASEAN thµnh mét nÒn kinh tÕ lín, liªn kÕt chÆt chÏ vµ gióp ASEAN kh¾c phôc khñng ho¶ng vµ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ môc tiªu träng t©m cña AFTA, lÞch sö ph¸t triÓn cña HiÖp héi nµy cho thÊy, ASEAN tõng lµ khu vùc ®Çu t­ hÊp dÉn nhÊt ch©u ¸ ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ ®èi víi NhËt B¶n vµo cuèi nh÷ng n¨m 80. Nh÷ng luång vèn dåi dµo nµy, ®· gãp mét phÇn quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ASEAN. Nh­ng sang thËp kû 90, ASEAN kh«ng cßn hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ tr­íc, nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi gi¶m nhanh chãng, mÆc dï chÝnh s¸ch më cöa vµ ­u ®·i c¸c nhµ ®Çu t­ ®­îc ®Ò ra trong ASEAN. Do vËy viÖc h×nh thµnh khu mËu dÞch tù do ASEAN ®Ó t¹o ra mét c¬ së thèng nhÊt cho ASEAN, tõ ®ã cho phÐp hîp lý hãa s¶n xuÊt, chuyªn m«n hãa trong néi bé khu vùc, khai th¸c thÕ m¹nh cña c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c nhau. Song song víi viÖc thµnh lËp khu vùc th­¬ng m¹i tù do, ASEAN ®· kh«ng ngõng më réng thÞ tr­êng néi bé (tõ ASEAN 6 nay ®· lµ ASEAN10, quy m« thÞ tr­êng lªn ®Õn h¬n 500 triÖu d©n). §Ó khu vùc ASEAN hÊp dÉn h¬n, ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp víi khu vùc cÇn cã b­íc ®i phï hîp víi tinh thÇn cña khu vùc kinh tÕ nµy, t¨ng c­êng quy chÕ gi¸m s¸t c¸c nguån vèn, ®Æc biÖt lµ nguån vèn ng¾n h¹n, khuyÕn khÝch sö dông réng r·i h¬n c¸c ®ång tiÒn cña c¸c n­íc ASEAN trªn c¬ së thanh to¸n tay ®«i vµ tù nguyÖn, thóc ®Èy hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ, ®Èy m¹nh ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i, ®­a ra c¸c biÖn ph¸p ng¾n h¹n, dµi h¹n nh»m c¶i thiÖn h¬n n÷a m«i tr­êng ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam. 3.2.8.2. ThÞ tr­êng EU. MÆc dï quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - EU ®ang ph¸t triÓn nhanh vµ cã triÓn väng to lín, nh­ng thùc tr¹ng th­¬ng m¹i hiÖn nay gÆp nhiÒu khã kh¨n, trë ng¹i vµ ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng kinh tÕ cña hai bªn. TrÞ gi¸ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - EU míi chiÕm 0,12% tæng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña EU vµ chiÕm 13,48% tæng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam. Nh×n chung, hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo EU cßn nghÌo nµn vÒ chñng lo¹i, chÊt l­îng ch­a cao, mÉu m· ®¬n s¬, cßn tËp trung vµo mét sè mÆt hµng nh­ dÖt may, giµy dÐp, cµ phª... So víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ míi ph¸t triÓn ë ch©u ¸, hµng hãa ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU cã lîi thÕ do ®ang ®­îc h­ëng GSP, song kh¶ n¨ng c¹nh tranh l¹i kÐm so víi c¸c n­íc Ch©u Phi, Th¸i B×nh D­¬ng vµ Caribª, còng nh­ mét sè n­íc §«ng ¢u, do c¸c n­íc nµy ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i th­¬ng m¹i riªng theo C«ng ­íc LomÐ hoÆc theo c¸c hiÖp ®Þnh liªn kÕt. VÒ phÝa chñ quan, nh×n chung c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn thiÕu kinh nghiÖm th­¬ng tr­êng, kiÕn thøc hiÓu biÕt vÒ luËt lÖ, v¨n hãa kinh doanh cña thÞ tr­êng EU cßn h¹n hÑp, viÖc tiÕp thÞ n¾m th«ng tin vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng EU cßn nhiÒu h¹n chÕ. C¸c doanh nghiÖp cña ta vÉn lµm ¨n theo phong c¸ch tïy tiÖn, manh món, ch­a phï hîp víi truyÒn thèng vµ tËp qu¸n kinh doanh ch©u ¢u, ngay c¶ viÖc khai th¸c c¸c lîi thÕ nh­: chÕ ®é thuÕ GSP mµ EU dµnh cho ViÖt Nam còng ch­a biÕt tËn dông mét c¸ch hiÖu qu¶. Nh×n chung c¸c doanh nghiÖp cña ta cßn cã ý thñ thÕ, ch­a m¹nh d¹n khai th¸c c¸c thÕ m¹nh ®Ó t×m thÕ chñ ®éng, thÓ hiÖn tÝnh tiÕn c«ng trong viÖc chinh phôc, chiÕm lÜnh thÞ tr­êng EU. MÆt kh¸c, Nhµ n­íc còng ch­a cã chÝnh s¸ch hç trî mét c¸ch tÝch cùc, hiÖu qu¶ trong viÖc gióp doanh nghiÖp vÒ th«ng tin kinh tÕ, xóc tiÕn th­¬ng m¹i, t×m kiÕm thÞ tr­êng, tiÕn hµnh c¶i c¸ch hµnh chÝnh cÇn thiÕt ®Ó gi¶m chi phÝ kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp, nghiªn cøu gi¶m thuÕ c¸c mÆt hµng lµ nguyªn liÖu ®Çu vµo ®Ó doanh nghiÖp h¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt, ®ång thêi víi viÖc hç trî xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu... Bªn c¹nh ®ã, mÆc dï ViÖt Nam ®· cã chÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ tÇm chiÕn l­îc, song chÝnh s¸ch trong ng¾n h¹n th­êng xuyªn thay ®æi, nhiÒu khi kh«ng nhÊt qu¸n nªn ch­a t¹o cho b¹n hµng EU mét lßng tin æn ®Þnh, yªn t©m quan hÖ lµm ¨n l©u dµi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. TriÓn väng trong thêi gian tíi, tõ nay ®Õn n¨m 2004, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU vÉn cã chiÒu h­íng tèt do ®©y lµ khu vùc kinh tÕ æn ®Þnh, Ýt biÕn ®éng vµ EU vÉn ®ang dµnh cho ViÖt Nam chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan GSP (chØ cã hµng dÖt may lµ qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch). Tuy nhiªn, c¨n cø vµo kh¶ n¨ng cña ViÖt Nam th× tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng nµy vÉn ch­a t­¬ng xøng (kho¶ng 15%/n¨m) vµ nhËp khÈu tõ EU còng chØ ®¹t møc 10%/n¨m. Do vËy trong thêi gian tíi, ®Ó cã thÓ më réng kh¶ n¨ng x©m nhËp thÞ tr­êng EU, tranh thñ c«ng nghÖ nguån vËt t­, nguyªn liÖu, thiÕt bÞ, m¸y mãc phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, chóng ta cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®ång bé nhiÒu biÖn ph¸p ë tÇm vÜ m« vµ vi m«. §Æc biÖt cÇn nghiªn cøu ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch thÞ tr­êng thÝch hîp cho khu vùc EU, nh»m më réng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam víi EU, chñ ®éng tiÕp cËn, th©m nhËp thÞ tr­êng, kÕt hîp gi÷a viÖc thu hót ®Çu t­ cña EU vµo ViÖt Nam víi viÖc ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ EU nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng n¨ng c¹nh tranh cña nguån hµng xuÊt khÈu vµ cña c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i trªn thÞ tr­êng nµy. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, Nhµ n­íc cÇn hç trî ®Èy m¹nh xóc tiÕn th­¬ng m¹i, cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng, giíi thiÖu luËt lÖ kinh doanh cña EU vµ cña tõng n­íc trong khèi, ®ång thêi thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p hç trî, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh, xuÊt nhËp khÈu víi thÞ tr­êng EU (hç trî gi¸, quü khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, th­ëng xuÊt khÈu...) nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn x©m nhËp ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn t¹i thÞ tr­êng nµy. 3.2.8.3. ThÞ tr­êng Trung Quèc. + Nh÷ng khã kh¨n cßn ¶nh h­ëng tíi bu«n b¸n qua biªn giíi hai n­íc trong thêi gian s¾p tíi. Thø nhÊt, vÒ c¸c mÆt t­ t­ëng, t©m lý vµ møc ®é tÝn nhiÖm trong bu«n b¸n qua biªn giíi cña c¶ hai bªn ch­a cao. §«i bªn cßn sù chªnh lÖch lín vÒ chÝnh s¸ch bu«n b¸n qua biªn giíi nªn còng t¹o nªn nh÷ng ¶nh h­ëng bÊt lîi cho bu«n b¸n qua biªn giíi c¶ ®«i bªn. Thø hai, cho tíi nay vÉn ch­a ký ®­îc HiÖp ®Þnh chÝnh thøc mµ vÉn cßn thi hµnh "HiÖp ®Þnh t¹m thêi vÒ viÖc xö lý nh÷ng viÖc ë biªn giíi hai n­íc". Nªn ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi sù ph¸t triÓn bu«n b¸n qua biªn giíi gi÷a hai n­íc ViÖt - Trung. Thø ba, hiÖn nay hai bªn tuy cã "Ghi nhËn héi ®µm" chèng bu«n lËu, hay hiÖp ®Þnh hîp t¸c ®¶m b¶o vµ chøng nhËn lÉn nhau vÒ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu nh­ng vÉn kh«ng ng¨n chÆn næi lµn sãng: hµng gi¶, hµng rëm, hµng kÐm chÊt l­îng vµo ViÖt Nam, hoÆc nh÷ng mÆt hµng quý hiÕm, hµng cÊm cña ViÖt Nam vÉn xuÊt sang Trung Quèc. Thø t­, c¶ hai bªn ®Òu cã t×nh tr¹ng thiÕu hîp ®ång gi÷a c¸c xÝ nghiÖp trong n­íc, g©y nªn t×nh tr¹ng tranh mua, tranh b¸n víi ®èi ph­¬ng, t¹o nªn sù thiÖt thßi cho phÝa m×nh. Thø n¨m, mÆc dï ngµy 26/5/1993 Ng©n hµng Trung ­¬ng cña ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· ký HiÖp ®Þnh hîp t¸c thanh to¸n, theo ®ã mäi kho¶n thanh to¸n ph¶i th«ng qua ng©n hµng th­¬ng m¹i hai n­íc theo th«ng lÖ quèc tÕ b»ng ngo¹i tÖ tù do chuyÓn ®æi. Nh­ng thùc tÕ tõ m­êi n¨m nay bu«n b¸n qua biªn giíi ViÖt - Trung, mÆc dï thanh to¸n xuÊt nhËp cã sù chuyÓn biÕn, tõ chç hoµn toµn tù ph¸t theo ph­¬ng thøc "hµng ®æi hµng", bu«n b¸n trao tay, tiÕn tíi ký hîp ®ång, thanh to¸n qua ng©n hµng, nh­ng cho ®Õn nay l­îng thanh to¸n qua ng©n hµng cßn rÊt nhá, chØ chiÕm ch­a ®Çy 5% tæng kim ng¹ch trao ®æi hµng hãa cña hai bªn. Ng©n hµng ch­a lµm ®­îc chøc n¨ng kiÓm so¸t vµ kinh doanh tiÒn tÖ. ThÞ tr­êng chî ®en bu«n b¸n tiÒn c«ng khai ë c¸c cöa khÈu biªn giíi hai n­íc vÉn hoµnh hµnh, hiÖn t­îng lùa ®¶o, chiÕm dông vèn, l­u hµnh tiÒn gi¶ ë c¸c tØnh biªn giíi diÔn ra th­êng xuyªn. §iÒu nµy ®· ¶nh h­ëng xÊu tíi quan hÖ bu«n b¸n qua biªn giíi ViÖt Nam - Trung Quèc. Thø s¸u, quan hÖ bu«n b¸n ViÖt - Trung trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tèc ®é t¨ng tr­ëng gi¶m dÇn, vµ cø ®µ gi¶m nh­ vËy khã cã thÓ thùc hiÖn môc tiªu 2 tû USD bu«n b¸n hai n­íc vµo n¨m 2000 nh­ c¸c nhµ l·nh ®¹o hai n­íc ®Ò ra. Thø b¶y, trong bu«n b¸n víi Trung Quèc, phÝa ViÖt Nam lu«n bÞ nhËp siªu ë møc lín, nh­: n¨m 1991 (10 triÖu ®« la), n¨m 1992 (40 triÖu ®« la), n¨m 1993 (160 triÖu ®« la), n¨m 1994 (150 triÖu ®« la), n¨m 1995 (390 triÖu ®« la), n¨m 1996 (530 triÖu ®« la), n¨m 1997 (720 triÖu ®« la). Thø t¸m, tr×nh ®é khoa häc kü thuËt vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc cao h¬n ViÖt Nam, khiÕn cho tÝnh bæ sung gi÷a hai bªn t¨ng lªn, nh­ng mÆt kh¸c còng g©y nªn ¶nh h­ëng bÊt lîi ®èi víi hµng hãa ViÖt Nam muèn th©m nhËp vµo thÞ tr­êng Trung Quèc. + Nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®èi víi bu«n b¸n qua biªn giíi ViÖt Nam vµ Trung Quèc trong thêi gian s¾p tíi. Thø nhÊt, ViÖt Nam vµ Trung Quèc, nói liÒn nói, s«ng liÒn s«ng, cã ®­êng biªn giíi chung trªn ®Êt liÒn dµi chõng 1350km ch¹y qua 6 tØnh (31 huyÖn) cña ViÖt Nam vµ hai tØnh gåm 6 thµnh phè, ®Þa khu, ch©u (14 huyÖn) cña Trung Quèc. Trªn biªn giíi chung cña hai n­íc cã 15 cöa khÈu (5 cöa khÈu quèc gia vµ 10 cöa khÈu cÊp tØnh). Sè km biªn giíi chung cña hai n­íc, còng nh­ sè cöa khÈu c¸c cÊp ®Òu nhiÒu h¬n so víi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ kh¸c (Myanmar vµ Lµo). GÇn ®©y nhiÒu cöa khÈu nh­ §«ng H­ng - Mãng C¸i - T©n Thanh, Hµ KhÈu - Lµo Cai, ®· cã ý t­ëng x©y dùng thµnh nh÷ng khu vùc bu«n b¸n tù do, ®©y lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc thuËn lîi cho bu«n b¸n qua biªn giíi hai n­íc. Thø hai, ph¸t triÓn bu«n b¸n qua biªn giíi ViÖt Nam vµ Trung Quèc kh«ng thÓ t¸ch rêi bèi c¶nh chung vÒ quan hÖ cña hai n­íc, th¸ng 2/1999, Tæng bÝ th­ hai n­íc, ®· x¸c lËp khu«n khæ míi cho hai n­íc ViÖt Nam vµ Trung Quèc theo ph­¬ng ch©m 16 ch÷: "l¸ng giÒng h÷u nghÞ, hîp t¸c toµn diÖn, æn ®Þnh l©u dµi, h­íng tíi t­¬ng lai", ph­¬ng ch©m nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ hai n­íc trong t­¬ng lai, trong ®ã cã bu«n b¸n qua biªn giíi hai n­íc. Thø ba, Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®Òu cã trªn 50 thµnh phÇn d©n téc kh¸c nhau, trong ®ã cã h¬n mét chôc d©n téc sèng ë c¶ hai bê biªn giíi, ®¸ng l­u ý lµ gÇn 1 triÖu ng­êi Hoa ®ang sinh sèng ë ViÖt Nam, sÏ lµ chiÕc cÇu nèi tèt cho sù hîp t¸c kinh tÕ hai bªn vµ sÏ gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn bu«n b¸n qua biªn giíi hai n­íc trong thêi gian tíi. Thø t­, Trung Quèc ®Êt réng (thø ba thÕ giíi), ng­êi ®«ng (chiÕm 1/5 nh©n lo¹i) vµ ViÖt Nam mét n­íc vµo cì lín ë §«ng Nam ¸, ®©y lµ hai thÞ tr­êng cßn tiÒm tµng mµ ch­a khai th¸c hÕt, nã sÏ gãp phÇn thóc ®Èy h¬n n÷a vµo viÖc bu«n b¸n qua biªn giíi hai n­íc. Thø n¨m, c¶ hai n­íc ®Òu chó träng x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë vïng biªn giíi cña hai bªn, chó ý x©y dùng m«i tr­êng phÇn cøng (®­êng, ®iÖn n­íc...), rµ ph¸ m×n, x©y dùng c¸c thµnh phè cöa khÈu biªn giíi. §ång thêi chó ý x©y dùng m«i tr­êng phÇn mÒm, hai n­íc ®· ký kÕt 19 HiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i (trong tæng sè 30 hiÖp ®Þnh vµ tháa thuËn ®· ®­îc ký kÕt), ®¸ng l­u ý lµ HiÖp ®Þnh kinh tÕ bu«n b¸n; HiÖp ®Þnh t¹m thêi vÒ viÖc xö lý nh÷ng sù viÖc ë biªn giíi hai n­íc; HiÖp ®Þnh hîp t¸c ®¶m b¶o vµ chøng nhËn lÉn nhau vÒ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu; Ghi nhËn héi ®µm chèng bu«n lËu, HiÖp ®Þnh vÒ mua b¸n hµng hãa ë vïng biªn giíi gi÷a ChÝnh phñ n­íc CHXHCN ViÖt Nam vµ n­íc CHND Trung Hoa (n¨m 1998); HiÖp ­íc biªn giíi ®Êt liÒn gi÷a n­íc võa ký kÕt (30/12/1999). Nh÷ng hiÖp ®Þnh trªn ®©y lµ c¬ së h¹ tÇng ®­îc n©ng cÊp cña hai bªn sÏ gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc thóc ®Èy bu«n b¸n qua biªn giíi gi÷a hai n­íc. Thø s¸u, theo dù kiÕn cña mét sè nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, bu«n b¸n hai chiÒu cña ViÖt Nam - Trung Quèc dù kiÕn tõ n¨m 2000 ®Õn 2010 sÏ ®¹t møc t¨ng tõ 8 - 15%. NÕu ®¹t ®­îc møc nµy th× môc tiªu n¨m 2000 ®¹t 2 tû USD lµ cã kh¶ n¨ng ®¹t ®­îc, vµ møc bu«n b¸n ®«i bªn cßn tiÕp tôc ph¸t triÓn h¬n n÷a. Thø b¶y, theo xu thÕ toµn cÇu hãa vµ khu vùc hãa ngµy cµng ph¸t triÓn, víi viÖc ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña khu vùc bu«n b¸n tù do ASEAN, AFTA, viÖc Trung Quèc s¾p trë thµnh thµnh viªn cña Tæ chøc mËu dÞch thÕ giíi (WTO); c¶ ViÖt Nam vµ Trung Quèc hiÖn lµ thµnh viªn cña tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC). ViÖc c¸c c¶ng cña ViÖt Nam (®Æc biÖt lµ H¶i Phßng) trë thµnh cöa khÈu th«ng ra biÓn rÊt gÇn cña khu vùc §¹i T©y Nam Trung Quèc, víi viÖc khu mËu dÞch tù do (§«ng H­ng - Mãng C¸i, B»ng T­êng - §ång §¨ng v.v...) th× møc bu«n b¸n qua biªn giíi ViÖt - Trung cã nhiÒu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn h¬n n÷a. Thø t¸m, viÖc ph¸t triÓn bu«n b¸n qua biªn giíi hai n­íc trong lÞch sö, 50 n¨m qua vµ ®Æc biÖt lµ 10 n¨m sau khi b×nh th­êng hãa kh«ng ngõng t¨ng sÏ lµ c¬ së ®Ó bu«n b¸n hai bªn cßn cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn h¬n n÷a. Thø chÝn, dï cho bu«n b¸n qua biªn giíi hai n­íc cßn nh÷ng khã kh¨n trë ng¹i, nh­ng nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi lµ c¬ b¶n, víi sù cè g¾ng cña hai bªn, tin r»ng trong thÕ kû tíi - thÕ kû ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, tiÒm n¨ng bu«n b¸n qua biªn giíi ViÖt - Trung cßn ph¸t triÓn h¬n n÷a. 3.2.8.4. ThÞ tr­êng Mü. TiÕp tôc cñng cè mèi quan hÖ ViÖt Nam - Hoa Kú. §©y lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó hµng hãa ViÖt Nam cã thÓ x©m nhËp ®­îc vµo Mü vµ thÞ tr­êng thÕ giíi. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, chÝnh trÞ vµ kinh tÕ lµ vÊn ®Ò kh«ng thÓ t¸ch biÖt, v× vËy viÖc ViÖt Nam tiÕp tôc ph¸t triÓn quan hÖ nh­ thÕ nµo víi Mü cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ râ nÐt ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam sang Mü. Hç trî c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tiÕp cËn nhiÒu h¬n vµ s©u h¬n vµo thÞ tr­êng Mü. ë Mü, chØ cÇn 300 USD lµ cã thÓ thµnh lËp ®­îc doanh nghiÖp nªn viÖc chän ®­îc ®èi t¸c tin cËy lµ ®iÒu hÕt søc quan träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Trong thêi gian qua, do sù hiÓu biÕt qu¸ Ýt vµ thiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr­êng Mü, ho¹t ®éng xuÊt khÈu trùc tiÕp cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam gÆp nhiÒu khã kh¨n, trë ng¹i. §Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu sang Mü, Nhµ n­íc ph¶i cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp c¸c th«ng tin vµ tæ chøc ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ë tÇm vi m«. Mét mÆt, cÇn ph¶i tæ chøc nghiªn cøu mét c¸ch nghiªm tóc vÒ thÞ tr­êng Mü th«ng qua thµnh lËp c¸c viÖn nghiªn cøu, thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh tham quan ®Ó c¸c doanh nghiÖp hai n­íc cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc, trao ®æi th«ng tin vÒ kh¶ n¨ng hîp t¸c ChÝnh phñ cÇn kÕt hîp víi c¸c c«ng ty Mü hoÆc ViÖt KiÒu tæ chøc c¸c hÖ thèng trung t©m th­¬ng m¹i ë c¸c thµnh phè lín thuéc c¸c bang kh¸c nhau cña Mü nh»m t¹o cÇu nèi gi¶m chi phÝ giao dÞch cho c¸c c«ng ty trong n­íc. MÆt kh¸c, ChÝnh phñ cÇn phèi hîp víi phÝa Hoa Kú tiÕp tôc tæ chøc c¸c cuéc täa ®µm, phæ biÕn chÝnh s¸ch, luËt lÖ th­¬ng m¹i cña Mü, tæ chøc triÓn l·m hµng hãa ViÖt Nam t¹i Mü, më dÞch vô th«ng tin th­¬ng m¹i vµ lËp hå s¬ vÒ c¸c c«ng ty xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam vµ Mü, më Websife giíi thiÖu hµng ViÖt Nam trªn m¹ng Internet. C¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ nh»m t¨ng c­êng thu hót FDI tõ Mü. Khi c¸c dù ¸n FDI lµ cña Mü th× chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ lµ ng­êi Mü, hoÆc Ýt nhÊt còng cã mét chñ ®Çu lµ ng­êi Mü. §ã lµ ng­êi am hiÓu thÞ tr­êng Mü, luËt ph¸p Mü vµ th«ng lÖ kinh doanh ë Mü vµ do ®ã khi hä lµ ®èi t¸c xuÊt khÈu sang Mü, th× sÏ rÊt thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp. - ChuÈn bÞ tèt vÒ chiÕn l­îc mÆt hµng xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn chuÈn bÞ cho HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü ®­îc th«ng qua vµ quy chÕ MFN cã thÓ ®­îc ¸p dông nhanh chãng. Mçi doanh nghiÖp cÇn sím x©y dùng mét kÕ ho¹ch vµ ch­¬ng tr×nh xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Mü. NÕu tû träng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chiÕm ®­îc 1% thÞ tr­êng nhËp khÈu cña Mü th× kim ng¹ch xuÊt khÈu sÏ t¨ng lªn ®Õn 10 tû USD/n¨m. C¸c mÆt hµng giµy dÐp, thñy s¶n, cµ phª vµ rau qu¶ lµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu ®Çy triÓn väng cña ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, c¸c mÆt hµng nh­ c«ng nghÖ phÈm, may mÆc... ®· vµo ®­îc thÞ tr­êng Mü qua gia c«ng còng cã thÓ vµo ®­îc thÞ tr­êng Mü víi kim ng¹ch lín h¬n rÊt nhiÒu khi nhËn ®­îc MFN cña Mü v× ®©y lµ nh÷ng mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã nhiÒu nguån lùc nh­ng ®ang v­íng ph¶i rµo c¶n thuÕ quan phi MFN cña Mü. - TÝch cùc t×m hiÓu vÒ thÞ tr­êng Mü, thu nhËp vµ xö lý tèt c¸c th«ng tin ®Ó cã c¸c quyÕt ®Þnh ®óng khi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng Mü. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n h¹n chÕ hµng hãa ViÖt Nam xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü lµ do thiÕu th«ng tin vµ thiÕu hiÓu biÕt vÒ thÞ tr­êng nµy. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nÕu muèn xuÊt khÈu hµng hãa cña m×nh vµo thÞ tr­êng Mü th× tr­íc hÕt ph¶i t×m hiÓu thÞ hiÕu cña ng­êi Mü, thËm chÝ thÞ hiÕu ë tõng bang t×m hiÓu m«i tr­êng ph¸p lý, tËp qu¸n bu«n b¸n kiÓu Mü ®Ó lùa chän nh÷ng mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng Mü c¶ vÒ sè l­îng, kiÓu c¸ch mÉu m·. §Ó cã ®­îc c¸c th«ng tin vµ hiÓu biÕt vÒ thÞ tr­êng Mü, c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau nh­ s¸ch b¸o, tham gia c¸c cuéc héi th¶o, héi chî triÓn l·m, thuª chuyªn gia t­ vÊn hoÆc qua c¸c tæ chøc t­ vÊn ®Æc biÖt qua Internet... - N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ t¨ng c­êng qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu. Do Hoa kú lµ mét thÞ tr­êng cã nhu cÇu nhiÒu h¬n vÒ s¶n phÈm chÊt l­îng cao, v× vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm th× hµng hãa ViÖt Nam míi cã thÓ x©m nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng Mü. MÆt kh¸c, ®Ó x©y dùng h×nh ¶nh tèt cña hµng hãa ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng Mü, c¸c doanh nghiÖp cÇn t¨ng c­êng qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm theo c¸c tiªu chuÈn ISO, 9000, 9001,14000... Cã thÓ nãi ISO lµ giÊy th«ng hµnh ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ xuÊt khÈu hµng hãa vµo thÞ tr­êng Mü vµ ®Ó c¹nh tranh th¾ng lîi trªn ®Êt Mü. - T¨ng c­êng tham gia liªn doanh liªn kÕt vµo c¸c hiÖp héi ngµnh hµng ®Ó h¹n chÕ t×nh tr¹ng hµng hãa ViÖt Nam bÞ Ðp gi¸ trªn thÞ tr­êng Mü. - N©ng cao kü n¨ng ®µm ph¸n víi c¸c doanh nh©n Mü vµ nªn mua b¶o hiÓm rñi ro khi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü. §Æc ®iÓm næi bËt trong phong c¸ch ®µm ph¸n cña ng­êi Mü lµ ®i th¼ng vµo vÊn ®Ò, bá qua c¸c lêi lÏ r­êm rµ ®Ó nhanh chãng ®Þnh ®o¹t th­¬ng vô. V× vËy, khi ®µm ph¸n víi c¸c doanh nh©n Mü, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn chó ý nh÷ng ®iÓm sau: + C¸c doanh nghiÖp Mü ®Òu cã bé phËn thu thËp th«ng tin riªng vµ ho¹t ®éng qu¶ng c¸o bao giê còng ®i tr­íc khi ®Þnh x©m nhËp mét thÞ tr­êng míi. V× vËy, doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i chuÈn bÞ chu ®¸o, ®Çy ®ñ th«ng tin vµ kÌm theo s¶n phÈm tèt cña h·ng m×nh khi ®µm ph¸n víi Mü. + Doanh nghiÖp nµo ë Mü còng cã luËt s­ riªng v× hÖ thèng ph¸p luËt cña hä rÊt phøc t¹p, thËm chÝ mçi bang l¹i cã luËt lÖ riªng. + Ng­êi Mü thÝch th¼ng th¾n, nªn khi th­¬ng l­îng ph¶i b»ng mäi c¸ch khai th«ng ngay vÊn ®Ò lîi nhuËn. + Ng­êi Mü lµm viÖc rÊt ®óng giê, ®Æc biÖt rÊt chÝnh x¸c trong c¸c cuéc hÑn, nªn v× bÊt cø lý do g× ph¶i chËm trÔ, ph¶i t×m mäi c¸ch th«ng b¸o cho phÝa ®èi t¸c biÕt. + Khi ®µm ph¸n nªn nãi b»ng tiÕng Anh vµ tèt nhÊt lµ b»ng tiÕng Mü. + Ng­êi tiªu dïng Mü rÊt hay kiÖn c¸o. V× vËy, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÇn quan t©m cña luËt ph¸p lµ b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng Mü. HÇu hÕt c¸c vô kiÖn nµy cã thÓ lµm cho c¸c doanh nghiÖp tèn nhiÒu triÖu USD. §Ó tr¸nh nh÷ng phiÒn thøc vµ tèn kÐm c¸c nhµ xuÊt khÈu nªn mua b¶o hiÓm rñi ro khi xuÊt khÈu hµng hãa vµo thÞ tr­êng nµy. 3.3. Dù b¸o cung cÇu vµ gi¸ c¶ mét sè mÆt hµng chñ yÕu ®Õn 2010. ViÖc nghiªn cøu cung cÇu vµ gi¸ c¶ cña c¸c mÆt hµng sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i ®Ò ra nh÷ng chiÕn l­îc kinh doanh ®óng ®¾n ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh. Quan hÖ cung cÇu vµ gi¸ c¶ cña c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu chñ lùc chÞu sù chi phèi cña nhiÒu yÕu tè nh­ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, tèc ®é t¨ng tr­ëng th­¬ng m¹i vµ t¨ng thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi. Sau ®©y lµ mét sè dù b¸o vÒ t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu vµ biÕn ®éng gi¸ c¶ cña mét sè hµng chñ yÕu ®Õn 2010. 3.3.1. Hµng n«ng s¶n. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ch©u ¸ ®· g©y ra suy tho¸i kinh tÕ ë §«ng Nam ¸, khiÕn nhu cÇu n«ng s¶n gi¶m sót kh¸ m¹nh, ®Æc biÖt lµ c¸c mÆt hµng l­¬ng thùc vµ thùc phÈm. Tuy vËy, nhu cÇu t¨ng nhÑ ë mét sè khu vùc nh­ ch©u Mü La Tinh, B¾c Phi vµ Trung §«ng sÏ h¹n chÕ phÇn nµo xu h­íng gi¶m gi¸ nµy. VÒ mÆt dµi h¹n, theo dù b¸o cña tæ chøc L­¬ng - N«ng thÕ giíi (FAO), trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû nµy, tiÕn bé khoa häc kü thuËt sÏ tiÕp tôc ®­îc øng dông réng r·i h¬n thóc ®Èy s¶n l­îng n«ng nghiÖp t¨ng, nhanh chãng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu, do ®ã kh«ng g©y søc Ðp lµm t¨ng gi¸ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n. Trong thêi kú 1994-2005, møc t¨ng s¶n l­îng hoµn toµn phï hîp víi møc t¨ng nhu cÇu 2% n¨m, nhØnh h¬n ®«i chót so víi 1,7%/ n¨m thêi kú 1984 - 1994. Còng theo tæ chøc FAO dù ®o¸n, møc ®é t¨ng bu«n b¸n hµng n«ng nghiÖp sÏ gi¶m nhÑ tõ 2,5% giai ®o¹n 1984 - 1994 xuèng cßn 2,2%, giai ®o¹n 1994 - 2005 vµ xuèng 2,0% giai ®o¹n 2006 - 2010. Tuy vËy, t×nh h×nh bu«n b¸n n«ng s¶n thÕ giíi cã thÓ s¸ng sña h¬n ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ Trung Quèc, §«ng Nam ¸, Nam ¸, ch©u Mü La Tinh, B¾c Phi vµ Trung §«ng do c¸c khu vùc nµy sÏ t¨ng tr­ëng m¹nh mÏ h¬n. H¬n n÷a, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¨ng nhanh khiÕn nhu cÇu t¨ng thanh theo. Do ®ã c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ tiÕp tôc ®ãng vai trß quan träng vÒ møc t¨ng tr­ëng cña nhu cÇu c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp. ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, møc tiªu dïng cao h¬n vµ cã thÓ b·o hßa ®i ®«i víi tû lÖ t¨ng d©n sè thÊp sÏ lµm gi¶m nhu cÇu. Dù b¸o nhu cÇu n«ng nghiÖp cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ ®¹t 162 tû USD vµo 2005, chiÕm 49% toµn thÕ giíi so víi 113,2 tû USD vµ 43% thêi kú 1993 - 1995, vµ cã thÓ sÏ v­ît qu¸ con sè 200 tû USD vµo 2010. 3.3.1.1. MÆt hµng g¹o. Theo Bé N«ng nghiÖp Mü, nhu cÇu g¹o b×nh qu©n ®Çu ng­êi sÏ cã xu h­íng gi¶m ë mét sè n­íc ch©u ¸ cã thu nhËp t¨ng nhanh, kh¶ n¨ng cung cÊp g¹o chÊt l­îng cao sÏ gi¶m, do ®ã cÇu sÏ lín h¬n cung trªn thÞ tr­êng g¹o phÈm chÊt cao, nªn gi¸ lo¹i g¹o nµy sÏ t¨ng m¹nh. Dù b¸o nhu cÇu nhËp g¹o cña NhËt B¶n vµo 2009 sÏ lµ 729 ngh×n tÊn; cña Hµn Quèc lµ 205 ngh×n tÊn. Tr¸i l¹i, nhu cÇu g¹o phÈm chÊt thÊp sÏ gi¶m nÕu kh«ng cã nh÷ng ®ét biÕn vÒ thiªn tai hoÆc khñng ho¶ng kinh tÕ. Tuy vËy, chiÒu h­íng nµy còng cã thÓ ®­îc c¶i thiÖn ®«i chót khi nhu cÇu g¹o phÈm chÊt thÊp cho ch¨n nu«i t¨ng lªn. Còng theo dù b¸o cña Bé N«ng nghiÖp Mü, c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o chÝnh trªn thÕ giíi vÉn lµ Th¸i Lan, ViÖt Nam, Mü vµ Ên §é. Th¸i Lan sÏ vÉn tiÕp tôc dÉn ®Çu, song sÏ ph¶i nh­êng bít thÞ phÇn xuÊt khÈu g¹o cho ViÖt Nam. Mét sè n­íc vµ khu vùc nh­ Pakitstan, Myanma; Campuchia vµ c¸c n­íc Mü La Tinh sÏ t¨ng xuÊt khÈu g¹o, tr¸i l¹i Mü vµ Ên §é sÏ gi¶m xuÊt khÈu g¹o, Trung Quèc sÏ tiÕp tôc xuÊt khÈu song khèi l­îng gi¶m. 3.3.1.2. MÆt hµng dõa. Gi¸ mÆt hµng nµy ®­îc dù ®o¸n lµ sÏ t¨ng kho¶ng 22% vµo n¨m 2002 so víi møc cña nam 2000; ®Õn 2005 gi¸ thùc tÕ cña dõa ®­îc dù ®o¸n t¨ng 45% so víi møc n¨m 2000 vµ sÏ kh«ng thay ®æi cho tíi tËn 2010. 3.3.1.3. MÆt hµng cµ phª. Theo dù b¸o cña FAO, s¶n l­îng cµ phª sÏ t¨ng m¹nh nhÊt ë ch©u ¸ víi tèc ®é b×nh qu©n 3,34%/n¨m giai ®o¹n 1999 - 2009. Dù kiÕn vµo n¨m 2005, s¶n l­îng cµ phª ch©u ¸ ®¹t 1,36 triÖu tÊn vµ kho¶ng 1,9 triÖu tÊn vµo n¨m 2009, trong ®ã tèc ®é t¨ng s¶n l­îng cña ViÖt Nam lµ 8%/n¨m, Ên §é 9%/n¨m vµ In®«nexia 1%/n¨m... §ång thêi FAO còng cho r»ng, thÞ tr­êng cµ phª giíi cã xu h­íng cung cao h¬n cÇu, do vËy gi¸ cµ phª khã cã thÓ t¨ng lªn. Ng©n hµng thÕ giíi dù b¸o, gi¸ cµ phª chÌ sÏ lµ kho¶ng 2540 USD/tÊn vµ cµ phª vèi kho¶ng 1860 USD/tÊn vµo n¨m 2009. 3.3.1.4. MÆt hµng chÌ. Møc tiªu thô chÌ cña thÕ giíi ®­îc dù b¸o vÒ t¨ng còng kho¶ng 2,8%/n¨m, ®¹t 2,67 triÖu tÊn vµo 2005 vµ kho¶ng 3 triÖu tÊn vµo 2009. Nhu cÇu chÌ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®­îc dù b¸o t¨ng 3%/n¨m; tiªu thô chÌ t¹i Ên §é t¨ng 3,2%/n¨m; c¸c n­íc nh­ Paskitan, I ran, Ai CËp tiªu thô chÌ t¨ng t­¬ng øng lµ 160, 122 vµ 90 ngµn tÊn/n¨m. Tiªu thô chÌ t¹i c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn t¨ng kho¶ng 2,2%/n¨m, song Anh l¹i gi¶m; nhu cÇu chÌ cña Mü sÏ t¨ng d­íi 1%/n¨m. Trong khi ®ã nhu cÇu tiªu thô chÌ ë c¸c n­íc thuéc Liªn X« cò sÏ t¨ng kh¸ cao, 4,5%/n¨m. 3.3.1.5. MÆt hµng gç. Bu«n b¸n gç v¸n toµn cÇu sÏ t¨ng b×nh qu©n 0,96%/n¨m trong giai ®o¹n 1992 - 2010, ®¹t 29,35 triÖu m3 vµ 2010. Indonexia - n­íc xuÊt khÈu gç v¸n lín nhÊt thÕ giíi hiÖn nay, ®­îc dù b¸o sÏ tiÕp tôc t¨ng xuÊt khÈu vµ ®¹t 10,2 triÖu m3; Canada còng t¨ng m¹nh xuÊt khÈu lªn 4,85 triÖu m3; trong khi Malaixia vµ Mü sÏ gi¶m xuÊt khÈu. C¸c n­íc ch©u ¢u sÏ gi¶m m¹nh nhËp khÈu cßn 2,86 triÖu m3 do s¶n xuÊt t¨ng; NhËt B¶n gi¶m nhËp khÈu 1,5 lÇn; trong khi Mü sÏ t¨ng m¹nh nhËp khÈu lªn 7,08 triÖu m3 vµo 2010. Trung Quèc sÏ t¨ng m¹nh nhËp khÈu gç v¸n vµ thay thÕ vÞ trÝ n­íc nhËp khÈu lín nhÊt Ch©u ¸ cña NhËt B¶n. Theo dù b¸o cña FAO, Trung Quèc sÏ nhËp khÈu 6,37 triÖu m3 vµo n¨m 2010. 3.3.2. Nhãm hµng nguyªn liÖu th«. Theo ®¸nh gi¸ chung cña WB, IMF vµ mét sè tæ chøc kh¸c th× nh×n chung gi¸ nguyªn liÖu th« cã xu h­íng v÷ng lªn trong thêi kú 2001 - 2010 do tr÷ l­îng cña c¸c nguyªn liÖu th«, n¨ng l­îng gi¶m; h¬n n÷a sù ph¸t triÓn cña ngµnh khoa häc vËt liÖu míi còng ch­a t¹o ra nhiÒu nguyªn liÖu, nhiªn liÖu vµ phô gia thay thÕ... VÒ c¸c con sè cô thÓ vÒ s¶n l­îng, khèi l­îng vµ tèc ®é t¨ng xuÊt nhËp khÈu hµng n¨m cho tíi 2010 kh«ng cã, nªn chóng t«i kh«ng thÓ ®­a ra ®­îc mét con sè cô thÓ vÒ gi¸ cña nhãm hµng nµy. Chóng t«i sÏ chØ tËp trung vµo hai mÆt hµng quan träng mµ hiÖn còng ®ang chiÕm tû träng lín trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ than vµ dÇu má. 3.3.3 Nhãm hµng n¨ng l­îng. 3.3.3.1. MÆt hµng dÇu má. Theo dù b¸o cña Ng©n hµng ThÕ giíi (WB), nhu cÇu dÇu má ®­îc dù ®o¸n sÏ t¨ng lªn tíi 88 triÖu thïng/ngµy vµo n¨m 2010, t¨ng h¬n 20 triÖu thïng/ngµy hay 1,6% so víi n¨m 1994, so víi møc t¨ng chØ cã 4 triÖu thïng/ngµy hay 0,4% 16 n¨m tr­íc. Nhu cÇu dÇu má ë c¸c n­íc thuéc Liªn X« vµ §«ng ¢u cò t¨ng võa ph¶i; víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi, nhu cÇu dÇu má t¨ng 2,5%/n¨m. Cã nhiÒu nh©n tè ®ãng vai trß quan träng duy tr× tèc ®é t¨ng nhu cÇu dÇu má ë møc võa ph¶i nh­ c¸c kü thuËt míi. HiÖu qu¶ ®­îc n©ng cao, trî cÊp ®èi víi khÝ ga, c¸c nhiªn liÖu vËn t¶i thay thÕ, trî cÊp ®­îc hñy bá, vµ c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng nh­ chÊt l­îng kh«ng khÝ, khÝ th¶i CO2... Kho¶ng 80% nhu cÇu dÇu má cña c¸c n­íc kh«ng ph¶i thµnh viªn OECD t¨ng ®­îc dù b¸o lµ ë ch©u ¸. Nhu cÇu dÇu má t¨ng chñ yÕu do nhu cÇu nhiªn liÖu cho vËn t¶i t¨ng... Tèc ®é t¨ng nhu cÇu dÇu má ë mét sè khu vùc nh­ sau: B¾c Mü t¨ng 0,5%/n¨m tõ 2001 - 2010, ch©u ¢u t¨ng d­íi 0,5%/n¨m, c¸c n­íc OECD khu vùc Th¸i B×nh D­¬ng t¨ng d­íi 1%; c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t¨ng kho¶ng 4%/n¨m trong ®ã Trung Quèc sÏ t¨ng 5%/n¨m; c¸c khu vùc cßn l¹i nh­ Mü La Tinh, Ch©u Phi, Trung §«ng, Liªn X« cò... ®­îc dù b¸o sÏ t¨ng tõ 2-2,5% trong cïng thêi kú nµy. 3.3.3.2. MÆt hµng than. Theo dù b¸o ®Õn 2010, nhu cÇu tiªu thô than cña thÕ giíi sÏ t¨ng 48% so víi n¨m 1995, ®¹t tíi 6,9 tû tÊn. Trong thêi kú nµy, nhu cÇu tiªu thô than sÏ cã thay ®æi ®¸ng kÓ ë mét sè khu vùc: ë ch©u ¢u gi¶m 30%; tr¸i l¹i ë c¸c ch©u lùc kh¸c l¹i t¨ng lªn, ®Æc biÖt ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ t¨ng kû lôc 2,1 lÇn, ®¹t 6,865 tû tÊn vµo 2030, ch©u ¸ ®­îc dù b¸o sÏ lµ khu vùc tiªu thô than lín nhÊt thÕ giíi, chñ yÕu lµ than n¨ng l­îng cho s¶n xuÊt ®iÖn. Trong vßng hai thËp kû tíi NhËt B¶n còng vÉn cßn phô thuéc kh¸ nhiÒu vµo than do møc tiªu thô sÏ t¨ng 13%/n¨m tõ 131 triÖu tÊn n¨m 1996 lªn 156 triÖu tÊn n¨m 2020. Trong giai ®o¹n nµy, NhËt B¶n dù kiÕn sÏ x©y dùng thªm c¸c nhµ m¸y ®iÖn thÕ hÖ míi víi c«ng suÊt 20 - 24GW. Tiªu thô than cña Hµn Quèc sÏ t¨ng gÇn 55%, tõ 53 triÖu tÊn 1995 lªn 82 triÖu tÊn n¨m 2020. Nhu cÇu tiªu thô than cña Trung Quèc, Ên §é ®­îc dù b¸o sÏ t¨ng m¹nh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®iÖn n¨ng phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ. Dù b¸o tíi 2020, Trung Quèc sÏ x©y dùng thªm c¸c nhµ m¸y ®iÖn ch¹y b»ng than víi c«ng suÊt 220GW, cßn Ên §é lµ 60GW. 3.3.4. Hµng thñy s¶n. §©y lµ ngµnh hµng xuÊt khÈu mµ ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn c¶ vÒ t¨ng s¶n l­îng ®¸nh b¾t vµ nu«i trång. Ngµnh nµy lu«n duy tr× ®­îc tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu kh¸ cao, kho¶ng 22-23%/n¨m vµ ®· ®¹t kim ng¹ch 982 triÖu USD n¨m 1999 vµ ®· v­ît qua ng­ìng 1 tû USD n¨m 2000. Trong thêi gian tõ 2001 - 2010, bu«n b¸n thñy s¶n thÕ giíi sÏ tiÕp tôc t¨ng lªn do nhu cÇu vÒ thñy s¶n t¨ng nªn ph¹m vi toµn cÇu. C¸c n­íc vµ khu vùc tiªu thô thñy s¶n lín nhÊt ®ãng vai trß chi phèi thÞ tr­êng thñy s¶n thÕ giíi ®­îc dù b¸o sÏ tiÕp tôc lµ NhËt B¶n, Mü vµ EU. Mét sè n­íc tiªu thô lín trong khu vùc gåm Trung Quèc, Hµn Quèc, Hång K«ng, Singapore, §µi Loan, Malaixia. Riªng Trung Quèc sÏ nhËp khÈu b×nh qu©n h¬n 1 tû USD thñy s¶n mçi n¨m trong nh÷ng n¨m tíi. 3.3.5. Hµng dÖt may vµ giµy dÐp. §©y lµ mét trong nh÷ng ngµnh hµng cã ®ãng gãp lín vµo kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Ngµnh hµng nµy l¹i cßn tËn dông ®­îc lîi thÕ lao ®éng nhiÒu vµ rÎ cña ViÖt Nam. Ch¼ng h¹n n¨m 1999, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may ®¹t 1,682 tû USD chiÕm 16% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu; mÆt hµng giµy dÐp ®¹t 1,406 tû USD. V× ®©y lµ nh÷ng nhãm ngµnh hµng chóng ta cã lîi thÕ, do vËy cÇn thóc ®Èy m¹nh mÏ hai ngµnh nµy ph¸t triÓn. C¸c mÆt hµng nµy trong vßng 10 n¨m tíi sÏ cã xu h­íng gi¶m nhÑ gi¸ do viÖc Trung Quèc sÏ tham gia vµo WTO vµ ®­îc h­ëng thuÕ suÊt ­u ®·i, do ®ã xuÊt khÈu cña Trung Quèc sÏ t¨ng m¹nh. Bªn c¹nh ®ã nhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn cã lîi thÕ lao ®éng rÎ còng sÏ tham gia vµo viÖc s¶n xuÊt, gia c«ng vµ cung øng c¸c mÆt hµng nµy. Nhu cÇu ®èi víi mÆt hµng dÖt may vµ giµy da b×nh d©n th× t¨ng t­¬ng ®èi nhÑ, song ®èi víi c¸c mÆt hµng mÉu mèt, chÊt l­îng cao sÏ t¨ng do thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¨ng. Vµ tÊt nhiªn gi¸ c¶ hµng cao cÊp còng sÏ t¨ng cao nh»m phôc vô cho tÇng líp trung l­u vµ ng­êi cã thu nhËp cao ë c¸c n­íc ph¸t triÓn. 3.3.6. C¸c mÆt hµng ®· qua chÕ biÕn. Môc tiªu vµ quan ®iÓm ph¸t triÓn c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi lµ t¨ng tû träng hµng chÕ biÕn xuÊt khÈu, gi¶m tû träng nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, hµng s¬ chÕ trong xuÊt khÈu. Bëi v×, c¸c gi¸ c¶, c¸c mÆt hµng th«, s¬ chÕ th­êng hay biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, do ®ã thu tõ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nµy còng kh«ng æn ®Þnh. H¬n n÷a, gi¸ cña c¸c mÆt hµng s¬ chÕ, ch­a qua chÕ biÕn cã xu h­íng gi¶m. C¸c mÆt hµng chÕ biÕn sÏ cã xu h­íng t¨ng gi¸. TÊt nhiªn, gi¸ cao bao nhiªu cßn tïy thuéc vµo hµm l­îng vèn, c«ng nghÖ vµ tri thøc chiÕm trong hµng hãa ®ã. Do ®ã, gi¶m tû träng s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ ph¶i ®i liÒn víi ®a ®¹ng hãa c¸c mÆt hµng chÕ biÕn xuÊt khÈu, chó ý x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét sè ngµnh hµng mµ chóng ta cã tiÒm n¨ng thµnh c¸c ngµnh hµng mòi nhän xuÊt khÈu nh­ ®iÖn tö vµ linh kiÖn m¸y tÝnh, phÇn mÒm, thñ c«ng mü nghÖ, rau qu¶ v.v... §©y lµ nh÷ng mÆt hµng mµ nhu cÇu sÏ rÊt lín, vµ do ®ã gi¸ c¶ sÏ cã chiÒu h­íng t¨ng trong giai ®o¹n 2001 - 2010. 3.3.7. MÆt hµng ph©n bãn. Gi¸ c¶ mçi lo¹i hµng ph©n bãn biÕn ®éng rÊt kh¸c nhau trong mÊy n¨m võa qua. Gi¸ ph©n bãn hãa häc Nit¬ gi¶m tõ møc h¬n 200 USD/t©n xuèng cßn gÇn 60USD/tÊn, trong khi ®ã ph©n bãn phèt ph¸t chØ gi¶m 20%, cßn ph©n bãn kali l¹i t¨ng gi¸. Gi¸ ph©n bãn Nit¬ ®· phôc håi vµ t¨ng gÇn 45% vµo n¨m 2000 so víi n¨m 1999, do c¸c nhµ s¶n xuÊt ë ch©u ¢u vµ Mü c¾t gi¶m s¶n xuÊt. Tuy nhiªn sù phôc håi cña gi¸ c¶ cßn rÊt máng manh khi mµ ngµnh c«ng nghiÖp nµy ®ang ph¶i ®èi mÆt víi sù d­ thõa c«ng suÊt vµ c¹nh tranh xuÊt khÈu gay g¾t. Gi¸ g¹o thÊp ®· khiÕn cho cÇu gi¶m vµ c¶n trë qu¸ tr×nh phôc håi, v× h¬n 50% ph©n bãn nit¬ ®­îc dïng ®Ó s¶n xuÊt lóa g¹o. Theo dù b¸o cña WB gi¸ ph©n bãn u-rª sÏ t¨ng kho¶ng 55% vµo n¨m 2010 so víi n¨m 1999, song vÉn thÊp h¬n 30% møc cao cña n¨m 1996. Dù b¸o gi¸ ph©n bãn phèt ph¸t sÏ t¨ng 7% vµo n¨m 2000. Gi¸ danh nghÜa sÏ t¨ng kho¶ng h¬n 7% vµo n¨m 2005 do gi¸ lóa g¹o trªn thÕ giíi t¨ng sÏ kÝch cÇu ph©n bãn phèt ph¸t. Vµo n¨m 2010, gi¸ c¶ thùc tÕ cña ph©n bãn phèt ph¸t sÏ gi¶m kho¶ng 5% so víi møc n¨m 2000 do n¨ng lùc s¶n xuÊt míi ®· b¾t ®Çu ph¸t huy t¸c dông. Gi¸ danh nghÜa ph©n bãn kali ®­îc dù b¸o lµ sÏ t¨ng 1% vµo n¨m 2005 vµ sau ®ã t­¬ng ®èi æn ®Þnh cho tíi tËn cuèi thËp kû. Tuy vËy, gi¸ c¶ thùc tÕ ®­îc dù b¸o lµ sÏ gi¶m vµo n¨m 2010 kho¶ng 19% so víi møc cña n¨m 2000. 3.3.8. Kim lo¹i. ChØ sè gi¸ danh nghÜa kimlo¹i vµ kho¸ng s¶n cña WB ®· t¨ng kho¶ng 27% so víi møc thÊp håi ®Çu n¨m 1999, do s¶n xuÊt bÞ c¾t gi¶m trong khi nhu cÇu t¨ng nhanh. Tuy vËy chØ sè gi¸ danh nghÜa t¨ng chØ tËp trung vµo mét sè hµng hãa nh­ gi¸ Niken t¨ng gÊp ®«i, gi¸ nh«m t¨ng 30% vµ ®ång t¨ng 40%, trong khi gi¸ c¸c kim lo¹i kh¸c l¹i kh«ng t¨ng do cung d­ thõa vµ cÇu yÕu kÐm. Gi¸ thiÕc t¨ng nhÑ, trong khi ®ã gi¸ vµng vµ b¹c hÇu nh­ kh«ng thay ®æi kÓ tõ ®Çu n¨m 1998. Gi¸ ch× gi¶m do cÇu yÕu. Tuy nhiªn gi¸ cña nhiÒu kim lo¹i sÏ t¨ng khi qu¸ tr×nh phôc håi kinh tÕ m¹nh mÏ diÔn ra. 3.3.9. C¸c mÆt hµng cã hµm l­îng vèn vµ c«ng nghÖ cao. Tû träng cña c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao trong tæng gi¸ trÞ c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao ®ang t¨ng. ThÝ dô møc t¨ng tû träng cña c«ng nghÖ cao trong tæng gi¸ trÞ cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn nÕu xÐt trong thêi kú 1970 - 1994 cña Hoa Kú ®· t¨ng tõ 18,2% lªn 24,2%, cña NhËt B¶n lµ 16,4% lªn 22,2%, cña §øc lµ 15,3% lªn 20,1%. Cïng víi nã møc t¨ng xuÊt khÈu trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cao còng t¨ng nhanh. Cña Hoa Kú t¨ng tõ 25,9% lªn 37,3%, cña NhËt B¶n tõ 20,2% lªn 36,7%, cña §øc vµ Anh t¨ng tõ 17,1% lªn 36,2%. Trong khi th­¬ng m¹i hµng hãa ®ang cã xu h­íng gi¶m xuèng th× th­¬ng m¹i dÞch vô t¨ng nhanh. XuÊt khÈu th­¬ng m¹i dÞch vô n¨m 1996 ®¹t 1200 tû USD vµo n¨m 1996, chiÕm tû träng 205 th­¬ng m¹i toµn cÇu. Møc t¨ng tr­ëng hµng n¨m thêi kú 1985 - 1996 lµ 12,5% so víi møc t¨ng xuÊt khÈu hµng hãa n¨m chØ lµ 9,5%. Trong thËp kû tíi, dÞch vô viÔn th«ng, vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ cã møc t¨ng tr­ëng cao nhê ba yÕu tè: tiÕn bé cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng, sù c¹nh tranh gay g¾t vÒ cung cÊp c¸c dÞch vô, sù tù do hãa th­¬ng m¹i trong khu«n khæ HiÖp ®Þnh chung vÒ Th­¬ng m¹i vµ dÞch vô. Theo dù b¸o cña c«ng ty nghiªn cøu thÞ tr­êng Forrester cña Mü, th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu n¨m 2001 sÏ ®¹t 6900 tû USD, trong ®ã, Hoa Kú chiÕm mét nöa, T©y ¢u chiÕm 1600 tû USD vµ khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng chiÕm 1500 tû USD. KÕt luËn Sù chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ chÕ ®é tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc h­íng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®· t¹o nªn nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña thÞ tr­êng hµng hãa cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i n­íc ta. ThÞ tr­êng hµng hãa cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i bao gåm thÞ tr­êng hµng, thÞ tr­êng b¸n hµng cã vai trß quan träng quyÕt ®Þnh sù sèng cßn ®èi víi doanh nghiÖp th­¬ng m¹i. ThÞ tr­êng hµng hãa cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i n­íc ta trong nh÷ng n¨m võa qua ®· rÊt ph¸t triÓn vµ ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín c¶ vÒ quy m« vµ hiÖu qu¶ cña c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ c¶ thÞ tr­êng ngoµi n­íc. Nh÷ng thµnh tùu ®ã lµ: t¨ng tæng møc l­u chuyÓn hµng hãa, c¸c lo¹i h×nh dÞch vô g¾n víi l­u th«ng hµng hãa ph¸t triÓn, thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu ®­îc më réng theo h­¬ng ®a ph­¬ng hãa, ®a d¹ng hãa... Nh÷ng thµnh tùu ®ã gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i n­íc ta, t¹o thÕ vµ lùc ®Ó th­¬ng m¹i n­íc ta b­íc vµo thÕ kû 21. Tuy nhiªn ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng hãa cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i n­íc ta trong nh÷ng n¨m qua cßn cã mét sè h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc nh­: kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam cßn thÊp, c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i ch­a lµm tèt h­íng dÉn tiªu dïng vµ tæ chøc th«ng tin thÞ tr­êng ®Ó ®Þnh h­íng cho s¶n xuÊt, thÞ tr­êng n­íc ngoµi míi ph¸t triÓn ®­îc bÒ réng, ch­a ph¸t triÓn ®­îc bÒ s©u, t×nh h×nh bu«n lËu, gian lËn th­¬ng m¹i gia t¨ng, khung ph¸p lý ch­a phï hîp... §Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng hãa cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i n­íc ta trong thêi gian tíi víi môc tiªu thóc ®Èy th­¬ng m¹i ViÖt Nam ph¸t triÓn, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i, t¨ng møc h­ëng thô cña ng­êi d©n... th× cÇn ph¶i thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p nh­ n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam, tæ chøc m¹ng l­íi thu mua hîp lý, ®Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i, h¹n chÕ rñi ro trong kinh doanh, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, ph¸t triÓn c¸c trung t©m th­¬ng m¹i... NÕu thùc hiÖn tèt c¸c biÖn ph¸p ®ã th× sÏ h¹n chÕ, kh¾c phôc ®­îc nh÷ng mÆt cßn tån t¹i, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn thÞ tr­êng hµng hãa cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ th­¬ng m¹i - PGS.TS §Æng §×nh §µo - NXB Thèng kª n¨m 2001. 2. Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ doanh nghiÖp th­¬ng m¹i - PGS.TS Hoµng Minh §­êng - NXB Gi¸o dôc n¨m 1998. 3. Kinh tÕ ®èi ngo¹i - Vâ Thanh Thu - NXB Thèng kª. 4. LuËt th­¬ng m¹i - NXB ChÝnh trÞ quèc gia n¨m 1997. 5. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX. 6. Niªn gi¸m thèng kª 2000 - NXB Thèng kª. 7. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 51 th¸ng 9/2001. 8. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 52 th¸ng 10/2001. 9. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 57 n¨m 2002. 10. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1/2000. 11. T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò Kinh tÕ thÕ giíi sè 2 (70) 2001. 12. T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò Kinh tÕ thÕ giíi sè 5 (73) 2001. 13. T¹p chÝ Nghiªn cøu Ch©u ¢u sè 42 th¸ng 6/2001. 14. T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 11 n¨m 2001. 15. T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 17 n¨m 2001. 16. T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 126/2000. 17. T¹p chÝ thÞ tr­êng gi¸ c¶ sè 10 n¨m 2000. 18. T¹p chÝ Th­¬ng nghiÖp - thÞ tr­êng sè th¸ng 5/2002. Môc lôc